Καθορισμός προϋποθέσεων, τρόπου και διαδικασίας για την εκμίσθωση, τη δωρεά, την παραχώρηση της χρήσης, την εκποίηση, τη μίσθωση και την αγορά ακινήτων και κινητών πραγμάτων των νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων .

Οι μισθώσεις ακινήτων για τη στέγαση υπηρεσιών των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων διέπονται αποκλειστικώς από το ΠΔ 242/1996. Δεν είναι νόμιμη η υπεισέλευση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης σε υφιστάμενη μεταξύ ιδιωτών μίσθωση ακινήτου. Δεν είναι νόμιμη η χωρίς δημοπρασία μίσθωση από τη Ν.Α. ακινήτου που ανήκει στο Δημόσιο, Ν.Π.Δ.Δ. και Ο.Τ.Α.

ΘΕΜΑ : Ερμηνευτική Εγκύκλιος των άρθρων 2, παρ . 2 και 3, 4, παρ . 2 , 5 και 6, 5, παρ . 2 και 11, παρ . 2 του ν . 3345/ 2005 ( ΦΕΚ Α '/ 138) «Οικονομικό θέματα Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων και ρύθμιση διοικητικών θεμάτων» .

ΘΕΜΑ : Ερμηνευτική Εγκύκλιος των άρθρων 2, παρ . 2 και 3, 4, παρ . 2 , 5 και 6, 5, παρ . 2 και 11, παρ . 2 του ν . 3345/ 2005 ( ΦΕΚ Α '/ 138) «Οικονομικό θέματα Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων και ρύθμιση διοικητικών θεμάτων» .

Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με τις νομικές διατάξεις που παρατέθηκαν, η συγκεκριμένη μίσθωση ποσού 5.904,00 ευρώ, η οποία, μετά τη ρητή κατάργηση των ειδικών διατάξεων περί μισθώσεως κινητών πραγμάτων εκ μέρους των δήμων, ρυθμίζεται από τις διατάξεις περί προμηθειών (Ε.Σ. Κλ. VII Τμ. 40/2015),  νομίμως έλαβε χώρα για χρονικό διάστημα τεσσάρων μηνών με απευθείας ανάθεση κατόπιν απόφασης του Δημάρχου, μη προβλεπομένης πλέον της υποχρέωσης διενέργειας μειοδοτικής δημοπρασίας για τις εν λόγω μισθώσεις διάρκειας άνω των τριών μηνών. Κατ’ ακολουθίαν  η εντελλόμενη με το κρινόμενο χρηματικό ένταλμα δαπάνη είναι νόμιμη και αυτό πρέπει να θεωρηθεί. 

Αγορά ακινήτου. (..) ζητείται η ανάκληση της 127/2017 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία έγινε δεκτό ότι η υπό σύναψη σύμβαση με αντικείμενο την «Αγορά ακινήτου που θα λειτουργεί ως κεντρικό κτίριο της Περιφέρειας ...» δεν αφορά σε κατασκευή δημοσίου έργου, προμήθεια αγαθών ή στην παροχή δημόσιας υπηρεσίας, με συνέπεια να μην υπόκειται σε προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο.(..)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην σκέψη III της παρούσας το Τμήμα κρίνει ότι, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την κρινόμενη αίτηση, στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου περιλαμβάνεται και ο έλεγχος των συμβάσεων αγοραπωλησίας ακινήτων μεγάλης οικονομικής αξίας, όπως αυτή προσδιορίζεται στα άρθρα 35 και 36 του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο, της αγοραπωλησίας νοουμένης ως προμήθειας από επαχθή αιτία πραγμάτων -κινητών και ακινήτων - υπό την έννοια των άρθρων 947 και 948 του Α.Κ.. Η σύμφωνη με το Σύνταγμα ερμηνεία δικαιολογεί τη διασταλτική διεύρυνση των εννοιολογικών στοιχείων των συμβάσεων «προμηθειών» και την συμπερίληψη σε αυτές, πλην των συμβάσεων προμήθειας κινητών, και εκείνες της προμήθειας ακινήτων. Η ανωτέρω ερμηνευτική εκδοχή δεν έρχεται σε αντίθεση με τα οριζόμενα στο άρθρο 2 του ν. 4412/2016, καθώς οι προβλεπόμενοι στο νόμο αυτό ορισμοί αναφέρονται στο ρυθμιστικό πεδίο του νόμου αυτού και των καθοριζομένων με τις διατάξεις του διαγωνιστικών διαδικασιών, και όχι στην οριοθέτηση της αρμοδιότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου κατά την άσκηση του προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας. Συνεπώς, η κρίση του Κλιμακίου σύμφωνα με την οποία η υπό σύναψη σύμβαση αποτελεί σύμβαση αγοράς ακινήτου και δεν αφορά σε κατασκευή δημοσίου έργου, προμήθεια αγαθών ή στην παροχή δημόσιας υπηρεσίας, με συνέπεια να μην υπόκειται σε προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο, πρέπει να ανακληθεί, κατ’ αποδοχή του σχετικού λόγου ανάκλησης.(..)Με τα δεδομένα αυτά - ενόψει και των αρχών της οικονομικότητας και αποδοτικότητας, ως μερικότερες εκδηλώσεις της γενικής αρχής της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, οι οποίες διέπουν τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και επιβάλλουν, μεταξύ άλλων, την εκπλήρωση των σκοπών των Ο.Τ.Α. με τη χρήση των αναγκαίων μόνο πόρων και με τήρηση της βέλτιστης δυνατής σχέσης μεταξύ των χρησιμοποιούμενων μέσων και των επιτυγχανόμενων αποτελεσμάτων (βλ. άρθρο 1 του ν.3871/2010 ²Δημοσιονομική Διαχείριση και Ευθύνη²) – το Τμήμα κρίνει αναγκαίο να αναβάλει την οριστική του κρίση, προκειμένου τα αρμόδια όργανα της Περιφέρειας να αιτιολογήσουν ειδικώς με κάθε πρόσφορο μέσο τον συμφέροντα ή έστω ικανοποιητικό χαρακτήρα του τελικώς επιτευχθέντος τιμήματος των 19.800.000,00 ευρώ, το οποίο, ως αγοραία αξία, υπερβαίνει  κατά 50% περίπου την αντικειμενική όμοια.(..)Τούτο, λαμβανομένου υπόψη ότι υπεβλήθη μόνο μία προσφορά στο διαγωνισμό και η 1057/5.5.2017 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής ερείδεται, μόνον, επί της από 28.4.2017 έκθεσης εκτίμησης του ως άνω Πιστοποιημένου Εκτιμητή, ενώ η κρίση της περί σύντομης  απόσβεσης του επιτευχθέντος τιμήματος δεν αρκεί. Ειδικότερα, στην έκθεση αυτή, δεν παρατίθεται επαρκής αιτιολογία, ως προς την εκτίμηση της αγοραίας αξίας του ακινήτου στο ποσό των 21.583.000,00 ευρώ, καθόσον τούτο εξήχθη από συγκριτικά στοιχεία της κτηματαγοράς  που αφορούν επτά (7) επαγγελματικά κτίρια προς πώληση, για δύο (2) από τα οποία αναφέρονται μόνο οι τιμές, από τις σχετικές αγγελίες, που ζητούν οι πωλητές ακινήτων, που συνήθως δεν είναι οι τιμές που γίνονται τελικά οι μεταβιβάσεις, για τα υπόλοιπα δε πέντε (5) δεν γίνεται καμία αναφορά συγκεκριμένου συμβολαίου αγοραπωλησίας για ανάλογου εμβαδού ή θέσης ακίνητο. Και τούτο, σε συνδυασμό με το κοινώς γνωστό ότι η αγορά των ακινήτων διέρχεται κρίση, λόγω της δύσκολης οικονομικής συγκυρίας που διανύει η Χώρα και της αυξημένης φορολόγησής τους, η οποία έχει οδηγήσει σε πτώση των τιμών τους ακόμα και κάτω από την αντικειμενική αξία τους.(..)Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η ένδικη αίτηση πρέπει να γίνει τυπικά δεκτή, να απορριφθεί η ασκηθείσα παρέμβαση, περαιτέρω δε πρέπει να αναβληθεί η οριστική κρίση του Τμήματος, προκειμένου η Οικονομική Επιτροπή της Περιφέρειας να αιτιολογήσει ειδικά και ορισμένα την απόκλιση μεταξύ αντικειμενικής αξίας και τελικώς επιτευχθέντος τιμήματος, με συγκριτική παράθεση όλων των στοιχείων, που έλαβε σχετικώς υπόψη της, κατά τα προεκτεθέντα.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας Πράξεως το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι : Α) Ενόψει    της κατάργησης των ειδικών διατάξεων περί μίσθωσης κινητών πραγμάτων       εκ μέρους των Δήμων, με το άρθρο 67 του Ν. 4257/2014, η αμιγής σύμβαση μίσθωσης κινητού πράγματος (π.χ. οχήματος) συνιστά σύμβαση προμήθειας και ρυθμίζεται από τις οικείες περί προμηθειών διατάξεις, ενώ η μικτή σύμβαση μίσθωσης πράγματος και παροχής υπηρεσιών οδηγού - χειριστή συνιστά σύμβαση προμήθειας και παροχής υπηρεσιών, για την οποία,            κατ’ εφαρμογή του άρθρου 1 παρ.2 του Ν. 2286/1995, σημασία για το νομικό χαρακτηρισμό αυτής έχει το υπέρτερο οικονομικό αντικείμενο αυτών.  Δεδομένου δε ότι στις ως άνω συμβάσεις δεν προσδιορίζεται παντάπασι η αξία της αμοιβής των χειριστών των οχημάτων και ότι, κατά τα διδάγματα της       κοινής πείρας αυτή υπολείπεται σημαντικά της μίσθωσης των οχημάτων,             η όλη σύμβαση χαρακτηρίζεται ως σύμβαση προμήθειας εκ του υπέρτερου οικονομικού αντικειμένου της σύμβασης μίσθωσης οχήματος, Β) Οι ως άνω συμβάσεις, οι οποίες ανατέθηκαν απευθείας στις 17.7.2014, μετά την κατάργηση, στις 14.4.2014, των ειδικών διατάξεων περί μισθώσεως          κινητών πραγμάτων εκ μέρους του Δήμου, χαρακτηριζόμενες ως συμβάσεις προμήθειας, κατά τα αμέσως προηγουμένως εκτεθέντα, δεν είναι νόμιμες       διότι : α) σε ότι αφορά στη μίσθωση του φορτωτή από τον ….το ποσό της οικείας σύμβασης υπερβαίνει, αυτοτελώς, το όριο (15.00,00 ευρώ) μέχρι του οποίου είναι επιτρεπτή η απευθείας ανάθεσης προμηθειών και            β) όλες οι συμβάσεις του αναφέρονται σε μισθώσεις βαρέων οχημάτων για      την εκτέλεση χωματουργικών εργασιών (εξ ου και όλοι οι ανάδοχοι είναι ιδιοκτήτες οχημάτων και έχουν ως επαγγελματική δραστηριότητα την εκτέλεση χωματουργικών εργασιών), υπεγράφησαν την ίδια ημέρα  (17.7.2014) και         το σύνολο των αναγκών που καλύφθηκε με τις ως άνω μισθώσεις, αφορούν,     σε όμοιες ή ομοειδείς κατηγορίες (εκσκαφές, φορτώσεις χωμάτων, επιστρώσεις κ.λπ.).

Μίσθωση  επιβατικών αυτοκινήτων(..) Από το συνδυασμό των διατάξεων του άρθρου 199 παρ. 2 και 3 του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα (ν. 3463/2006), της 5100/1600/10.4.1984 απόφασης του Υπουργού Προεδρίας της Κυβέρνησης «Καθορισμός διαδικασίας μίσθωσης ιδιωτικών αυτοκινήτων από Δημόσιες Υπηρεσίες και τις υπηρεσίες που αναφέρονται ή εμπίπτουν στις διατάξεις του άρθρου 1 του Ν.Δ.2396/1953» (ΦΕΚ Β΄, 387), του άρθρου 1 παρ. 1 περ. 10 και 14 του ν. 2647/1998 «Μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στις Περιφέρειες και την Αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α΄ 237) καθώς και των άρθρων 3 παρ. 3 και 5 παρ. 4 του π.δ. 270/1981 «Όργανα, διαδικασίες, όροι δημοπρασίας εκποίησης – εκμίσθωσης Ο.Τ.Α.» (ΦΕΚ Α΄, 77) το οποίο εκδόθηκε κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 194 του ν.1065/1980, συνάγεται ότι, καταρχήν, για την εκ μέρους των Δήμων μίσθωση κινητού πράγματος διεξάγεται μειοδοτική δημοπρασία, στην οποία κριτήριο κατακύρωσης είναι αυτό της χαμηλότερης τιμής (βλ. Πράξεις VII Τμ. 47/2007, 293/2007, 321/2010). Επιτρέπεται, εξαιρετικώς, η με απευθείας συμφωνία -χωρίς δηλαδή να τηρηθεί η ως άνω διαδικασία- μίσθωση κινητού πράγματος, αφενός μεν στην περίπτωση που η δημοπρασία δεν είχε αποτέλεσμα, οπότε απαιτείται αιτιολογημένη απόφαση του οικείου δημοτικού συμβουλίου, αφετέρου δε, με απόφαση του δημάρχου, στην περίπτωση που πρόκειται για μίσθωση διάρκειας τριών (3) το πολύ μηνών (βλ. πράξη VII Τμ. 321/2010, 155/2008, 174/2007). Στην τελευταία αυτή περίπτωση, εάν η μίσθωση αφορά στο ίδιο αντικείμενο δεν δύναται αυτή να επαναληφθεί μέσα στο ίδιο έτος, διότι άλλως θα καταστρατηγούνταν με τον τρόπο αυτό οι διατάξεις που επιβάλλουν τις τακτικές διαγωνιστικές διαδικασίες. Τέλος, προηγούμενη έγκριση από το Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας απαιτείται μόνο στην περίπτωση μίσθωσης αυτοκινήτων δημόσιας χρήσης για τη μεταφορά προσώπων, υλικών κ.λπ., όχι δε και στην περίπτωση μίσθωσης αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης για τις ανάγκες των υπηρεσιών τους.(...) Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το Τμήμα κρίνει, κατά παραδοχή του δεύτερου λόγου διαφωνίας της Επιτρόπου, ότι ο Δήμος Αθηναίων μη νομίμως προέβη, χωρίς την προηγούμενη διενέργεια δημοπρασίας, στην με απευθείας συμφωνία μίσθωση των ως άνω αυτοκινήτων. Τούτο δε διότι οι επίμαχες μισθώσεις συνιστούν απλές μισθώσεις κινητών πραγμάτων, που διέπονται από τις διατάξεις του άρθρου 199 του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα, σύμφωνα με τις οποίες, κατά τα προεκτεθέντα, η απευθείας μίσθωση κινητών επιτρέπεται είτε με απόφαση του δημάρχου για χρονικό διάστημα μέχρι τριών μηνών είτε με αιτιολογημένη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, εφόσον όμως απέβη άκαρπη η διενεργηθείσα δημοπρασία. Εξάλλου, οι ως άνω συμβάσεις δεν συνιστούν συμβάσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης για τις οποίες, κατά το άρθρο 193 του ιδίου Κώδικα, εφαρμόζονται οι περί προμηθειών διατάξεις, δοθέντος ότι στο περιεχόμενο αυτών δεν διαλαμβάνεται όρος για ελάχιστη τριετή χρονική διάρκεια ούτε για το δικαίωμα του μισθωτή περί αγοράς του μισθωθέντος πράγματος ή ανανέωσης της σύμβασης και οι οποίες δεν προκύπτει ότι υποβλήθηκαν στις διατυπώσεις δημοσιότητας του ν.1665/1986. Αντιθέτως, ως αβάσιμος κρίνεται ο πρώτος λόγος διαφωνίας της Επιτρόπου, δεδομένου ότι η έγκριση της μίσθωσης αυτοκινήτων από το Γ.Γ. Περιφέρειας προβλέπεται, κατά τα ανωτέρω, σε περιπτώσεις μίσθωσης Δ.Χ. και όχι Ι.Χ., ως εν προκειμένω, αυτοκινήτων. Ωστόσο, το Τμήμα κρίνει ότι τα αρμόδια όργανα του Δήμου Αθηναίων δεν ενήργησαν με πρόθεση καταστρατήγησης των κείμενων διατάξεων, αλλά συγγνωστώς υπέλαβαν ότι, ενόψει της μη έγκαιρης ολοκληρώσεως των διαδικασιών του διαγωνισμού χωρίς υπαιτιότητα του Δήμου, μπορούσαν νομίμως να προβούν στις ως άνω απευθείας αναθέσεις και συνακόλουθα στη διενέργεια των ελεγχόμενων δαπανών. Επομένως, τα υπό κρίση χρηματικά εντάλματα θα μπορούσαν να θεωρηθούν λόγω συγγνωστής πλάνης εάν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2011, σε βάρος των πιστώσεων του προϋπολογισμού του οποίου εκδόθηκαν.