ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

Δικαιολογητικά δαπανών για προμήθειες αγαθών και υπηρεσιών που διενεργούνται βάσει των διατάξεων του Ν.4412/2016

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΗΣ ΔΑΠΑΝΩΝ ΥΠΕΡΩΡΙΑΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

Συνοππτικός οδηγός για τα δικαιολογητικά και τις κρατήσεις που συνοδεύουν τους λογαριασμούς Δημ.εργων  που εκτελούνται σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.4412/2016.

ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗΣ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΑΡΘΡΟΥ 221 ΤΟΥ Ν. 4412/2016 

Συντήρηση αποχετευτικών δικτύων: Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο κρίνει τα εξής: Στην ελεγχόμενη σύμβαση, οικονομικού αντικειμένου 1.600.000,00 ευρώ χωρίς ΦΠΑ για τέσσερα έτη (ήτοι 400.000,00 ευρώ κατ’ έτος) με ισόποσο δικαίωμα προαίρεσης, δεν παρίσταται αιτιολογημένη η προβλεπόμενη στο άρθρο 2.2.5 περ. β΄ της διακήρυξης απαίτηση, σύμφωνα με την οποία «Ο μέσος δείκτης βιωσιμότητας της επιχείρησης, των τριών τελευταίων δημοσιευμένων χρήσεων (έτη 2020, 2021, 2022), να είναι ≥ 2,00 (δείκτης βιωσιμότητας = Κυκλοφορούν ενεργητικό / βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις, (αναλογία, στοιχείων ενεργητικού και παθητικού)», καθώς εν προκειμένω η διακήρυξη δεν αρκείται στην ύπαρξη θετικού δείκτη, αλλά απαιτεί όπως το κυκλοφορούν ενεργητικό είναι τουλάχιστον διπλάσιο από τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις των διαγωνιζομένων (βλ. σκέψη 4). Όπως αναφέρεται στο από 1.2.2024 έγγραφο του Προϊσταμένου της Διεύθυνσης Ποιότητας, Ζωής & Περιβάλλοντος του Δήμου Νέας Προποντίδας, η επιλογή αυτή «συνιστά ένα χρήσιμο εργαλείο απεικόνισης της πραγματικής οικονομικής κατάστασης του εκάστοτε υποψηφίου» και «ένα πρόσφορο μέσο για την απόδειξη της φερεγγυότητας του συμμετέχοντος». Ωστόσο, δεν τεκμηριώνεται στα έγγραφα της σύμβασης η ανάγκη που υπαγόρευσε την επιλογή, όσον αφορά την ειδική χρηματοοικονομική ικανότητα των υποψήφιων οικονομικών φορέων, του ως άνω ιδιαίτερα υψηλού αριθμοδείκτη γενικής ρευστότητας και μάλιστα για τρεις οικονομικές χρήσεις  (κατά τα έτη 2020, 2021 και 2022), ο οποίος δεν είχε τεθεί από τον αναθέτοντα φορέα σε προηγούμενες διαγωνιστικές διαδικασίες (ετών 2015, 2016 και 2018) με όμοιο αντικείμενο. Η διακριτική ευχέρεια του αναθέτοντος φορέα να θέτει τους πρόσφορους, κατά την κρίση του, όρους χρηματοοικονομικής επάρκειας ανάλογα με τη φύση του συμβατικού αντικειμένου, καθώς και η ανάγκη διασφάλισης της προσήκουσας εκτέλεσης της συγκεκριμένης σύμβασης ενόψει του δημόσιου συμφέροντος που εξυπηρετεί, δεν αποτελούν επαρκή αιτιολόγηση της ως άνω περιοριστικής του ανταγωνισμού επιλογής, καθόσον δεν προσδιορίζεται με πληρότητα και σαφήνεια ούτε προκύπτει από τα προσκομισθέντα στοιχεία ο λόγος για τον οποίο δεν μπορεί η επίμαχη σύμβαση να εκτελεσθεί προσηκόντως με τη συνδρομή λιγότερο αυστηρών απαιτήσεων (π.χ. με μικρότερο δείκτη γενικής ρευστότητας, με την απαίτηση ο δείκτης αυτός να ισχύει μόνο για το τελευταίο πριν από την εκτέλεση της σύμβασης έτος κ.λπ.), λαμβανομένου μάλιστα υπόψιν ότι η ύπαρξη του εν λόγω υψηλού δείκτη γενικής ρευστότητας δεν είναι η μοναδική απαίτηση της διακήρυξης για την απόδειξη της χρηματοοικονομικής επάρκειας των διαγωνιζομένων, αλλά προβλέπεται και έτερο σχετικό κριτήριο (βλ. άρθρο 2.2.5 περ. α΄ της διακήρυξης). Τόσο υψηλός, άλλωστε, αριθμοδείκτης δεν τίθεται ούτε σε διαγωνισμούς με πολύ μεγαλύτερο οικονομικό αντικείμενο (πρβλ. ΣτΕ 676/2023, 2631/2020), ενώ η συνήθης τιμή που απαντάται είναι αυτή της μονάδας ή και μικρότερη (πρβλ. ΦΓ8/28754/27.4.2015 απόφαση της Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, Β΄ 1676). Σύμφωνα με τα προεκτεθέντα, δεν αποδεικνύεται από τον αναθέτοντα φορέα, αν και φέρει το σχετικό βάρος, ότι ο τιθέμενος στο άρθρο 2.2.5 περ. β΄ της διακήρυξης όρος τελεί σε εύλογη σχέση αναλογίας προς το αντικείμενο της υπό ανάθεση σύμβασης, κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 75 παρ. 1 και 3 του ν. 4412/2016 (βλ. και άρθρο 253 παρ. 1 του ίδιου νόμου), ενόψει άλλωστε και του γεγονότος ότι στον ελεγχόμενο διαγωνισμό δεν αναπτύχθηκε ανταγωνισμός, καθόσον υπέβαλε προσφορά μόνον ένας οικονομικός φορέας, ο οποίος μάλιστα ήταν ο ανάδοχος και των προηγούμενων διαγωνιστικών διαδικασιών για την ανάθεση του ίδιου αντικειμένου.

Συντήρηση αποχετευτικών δικτύων :Με τα δεδομένα αυτά το Κλιμάκιο κρίνει ότι ο προβλεπόμενος στο άρθρο 2.2.5 της διακήρυξης όρος, σύμφωνα με τον οποίο, σε περίπτωση ένωσης οικονομικών φορέων, όλες οι ελάχιστες απαιτήσεις οικονομικής και χρηματοοικονομικής επάρκειας «θα πρέπει να καλύπτονται από κάθε μέλος της ένωσης», αντίκειται στο άρθρο 254 παρ. 3 του ν. 4412/2016, σύμφωνα με το οποίο, αν κριθεί αναγκαίο από τον αναθέτοντα φορέα, μπορούν να εισάγονται παρεκκλίσεις στον τρόπο με τον οποίο οι ενώσεις οικονομικών φορέων πρέπει να πληρούν τις οριζόμενες στη διακήρυξη απαιτήσεις μόνον όμως σχετικά με την τεχνική και επαγγελματική ικανότητα, και όχι με την χρηματοοικονομική επάρκεια. Ανεξαρτήτως τούτου, η πρόβλεψη αυτή δεν παρίσταται συμβατή και με την αρχή της αναλογικότητας, καθόσον η αναγκαία οικονομική και χρηματοοικονομική επάρκεια εν τέλει διασφαλίζεται είτε οι οικείες απαιτήσεις της διακήρυξης πληρούνται από έναν μόνον οικονομικό φορέα μέλος της ένωσης είτε από περισσότερους εκ των μετεχόντων στην ένωση, τα μέλη της οποίας ευθύνονται εκ του νόμου (άρθρο 254 παρ. 5 του ν. 4412/2016) αλληλεγγύως και εις ολόκληρον έναντι του αναθέτοντος φορέα. Σε κάθε περίπτωση, η αναθέτουσα αρχή  δεν επικαλείται ούτε προκύπτουν από τη διακήρυξη ή τα λοιπά έγγραφα της σύμβασης λόγοι, συνδεόμενοι με το αντικείμενο ή τις ιδιαιτερότητες και τις συνθήκες εκτέλεσης της υπό ανάθεση σύμβασης, που δικαιολογούν την ανάγκη θέσπισης του ως άνω όρου. Επομένως, η απαίτηση πλήρωσης των ελάχιστων προβλεπόμενων απαιτήσεων οικονομικής και χρηματοοικονομικής επάρκειας από  κάθε έναν οικονομικό φορέα της υποψήφιας ένωσης και όχι από περισσότερους αθροιστικά εισάγει υπέρμετρο περιορισμό στο δικαίωμα πρόσβασης των ενδιαφερόμενων οικονομικών φορέων στον διαγωνισμό και, ειδικότερα, περιορισμό στην ανάπτυξη υγιούς ανταγωνισμού κατά τρόπο δυσανάλογο σε σχέση με τον σκοπό που εξυπηρετεί, καθόσον θίγει το δικαίωμα συμμετοχής επιχειρήσεων με τη μορφή ένωσης οικονομικών φορέων. Τέλος, η διαπιστωθείσα αυτή πλημμέλεια είναι εν προκειμένω ουσιώδης δοθέντος ότι στο εν λόγω διαγωνισμό συμμετείχαν μόνο 2 οικονομικοί φορείς, ο ένας εκ των οποίων μάλιστα αποκλείστηκε λόγω μη πλήρωσης της προβλεπόμενης από τη διακήρυξη χρηματοοικονομικής επάρκειας,  ενώ δεν μετείχε κανένας οικονομικός φορέας με τη μορφή της ένωσης εταιρειών και συνεπώς, ως εκ της πρόβλεψης στη διακήρυξη του ανωτέρω όρου που εμποδίζει εξ αντικείμενου την δυνατότητα συμμετοχής των ενώσεων εταιρειών στην οικεία διαδικασία ανάθεσης, δεν αναπτύχθηκε επαρκής ανταγωνισμός (πρβλ. και ΕλΣυν Έβδομο Τμ. 451/2023).

Υπηρεσίες Καθαρισμού Κτιρίων: Ενόψει των διαλαμβανόμενων στις νομικές σκέψεις (σκ. 4, 5 και 6) της παρούσας και του συνόλου των στοιχείων του φακέλου, κατόπιν της καταφατικής δήλωσης στο ΕΕΕΣ της συμμετέχουσας στον ελεγχόμενο διαγωνισμό εταιρείας «…..» περί συνδρομής στο πρόσωπό της των λόγων αποκλεισμού των περιπτώσεων στ΄ και ζ΄ της παρ. 4 του άρθρου 73 του ν. 4412/2016, των επικαλούμενων από αυτήν στο ΕΕΕΣ της επανορθωτικών μέτρων και των διευκρινίσεων που έδωσε προς την αναθέτουσα αρχή, όφειλε αυτή να διαλάβει αιτιολογημένη κρίση περί της επάρκειας των μέτρων αυτών και περί του εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις αποστολής σχεδίου απόφασης περί της επάρκειας ή μη των ληφθέντων από τον εν λόγω οικονομικό φορέα επανορθωτικών μέτρων προς την Επιτροπή του άρθρου 73 παρ. 9 του ν. 4412/2016. Ωστόσο, μη νομίμως και με πλημμελή αιτιολογία έγινε δεκτή η συμμετοχή της ως άνω εταιρείας στον ελεγχόμενο διαγωνισμό με την 29/18.12.2023 απόφαση του ΔΣ του Νοσοκομείου, κατ’ αποδοχή της οικείας από 22.11.2023 γνωμοδότησης της δικηγόρου του Νοσοκομείου, ερειδόμενη κατά βάση στα κριθέντα με την 1209/2023 απόφαση του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Τούτο διότι: α) Οι εκτιθέμενες στη σκέψη 12 της παρούσας κυρώσεις σε βάρος του ανωτέρω οικονομικού φορέα και επανορθωτικά μέτρα που έλαβε δεν ταυτίζονται με τα κριθέντα με την απόφαση 1209/2023 απόφαση του Εβδόμου Τμήματος (βλ. σκ. 9, 10 και 11 αυτής), όπως εσφαλμένα υπολαμβάνει η αναθέτουσα. Συγκεκριμένα, η προαναφερόμενη στη σκέψη 12 περ. v΄ της παρούσας 27037/31.10.2022 απόφαση του Αερολιμενάρχη του Κρατικού Αερολιμένα Ζακύνθου «Δ. Σολωμός», με την οποία επιβλήθηκε σε βάρος της εν λόγω εταιρείας πρόστιμο ποσού 12.050,00 ευρώ, διότι δεν παρείχε υπηρεσίες καθαρισμού στον αερολιμένα κατά το χρονικό διάστημα από 1.9.2022 έως 15.9.2022 δεν αξιολογήθηκε στο πλαίσιο του κριθέντος με την ως άνω απόφαση διαγωνισμού του ΓΝΑ ΚΑΤ (διακήρυξη 3/2022), ούτε άλλωστε ταυτίζονται τα επικαλούμενα στον ελεγχόμενο διαγωνισμό μέτρα αυτοκάθαρσης που έλαβε ο εν λόγω οικονομικός φορέας με αυτά που αξιολογήθηκαν στην ως άνω απόφαση. β) Περαιτέρω, όπως προκύπτει από την αιτιολογία του οικείου Πρακτικού της Επιτροπής Διαγωνισμού στο πλαίσιο της 3/2022 διακήρυξης, η οποία κρίθηκε επαρκής με την 1209/2023 απόφαση του Εβδόμου Τμήματος, ιδιαίτερη βαρύτητα στην κρίση της αναθέτουσας αρχής σύμφωνα με την οποία οι κυρωτικές αποφάσεις κατά του ως άνω οικονομικού φορέα δεν είναι σοβαρές, άσκησε το γεγονός ότι η πλειοψηφία των κυρώσεων αυτών επιβλήθηκαν στο πλαίσιο παροχής υπηρεσιών καθαριότητας, ήτοι σε αντικείμενο διαφορετικό από αυτό της εκεί ελεγχόμενης σύμβασης (παροχή υπηρεσιών εστίασης), καθώς και ότι η ανάδοχος ήδη από το 2019 μέχρι σήμερα παρέχει ομαλά τις ίδιες υπηρεσίες εστίασης προς το ΓΝΑ ΚΑΤ. Συναφώς, αξιολογήθηκε από την αναθέτουσα αρχή εμπεριστατωμένα η ενδεχόμενη επίδραση της επιβληθείσας στον ως άνω οικονομικό φορέα από το Γενικό Νοσοκομείο Ελευσίνας «ΘΡΙΑΣΙΟ» κυρωτικής απόφασης. Ενόψει αυτών και δεδομένου ότι στην ελεγχόμενη διαγωνιστική διαδικασία το αντικείμενο συνίσταται στην παροχή υπηρεσιών καθαριότητας, η ανωτέρω αξιολογική κρίση της αναθέτουσας αρχής για την αξιοπιστία του οικονομικού φορέα δεν παρίσταται επαρκής για την αξιολόγηση της αξιοπιστίας του στο πλαίσιο της ελεγχόμενης εν προκειμένω διαδικασίας, καθόσον το μεν δεν ταυτίζονται οι κυρωτικές αποφάσεις που αξιολογήθηκαν, το δε δεν ταυτίζεται το αντικείμενο των υπό ανάθεση υπηρεσιών, ούτε άλλωστε αξιολογήθηκε εν προκειμένω η επιβληθείσα σε βάρος του οικονομικού φορέα κύρωση από τον Αερολιμενάρχη Ζακύνθου, η οποία του επιβλήθηκε στο πλαίσιο παροχής υπηρεσιών καθαριότητας και της οποίας το ποσό είναι υψηλό σε σχέση με το συμβατικό τίμημα της οικείας διαδικασίας. γ) Έτι περαιτέρω, παρόλο που κατά τα γνωστά στο Κλιμάκιο από προγενέστερες Πράξεις του (βλ. σκέψη 19 της παρούσας) τα επανορθωτικά μέτρα του ίδιου οικονομικού φορέα στο πλαίσιο διαγωνισμών καθαριότητας χώρων Νοσοκομείων κρίθηκαν με δύο αποφάσεις της Επιτροπής του άρθρου 73 παρ. 9 του ν. 4412/2016 ανεπαρκή (Γνώμες 8Γ και 7Ε/2023), ουδεμία σχετική κρίση γίνεται από την αναθέτουσα αρχή στον ελεγχόμενο διαγωνισμό, με αποτέλεσμα να εγείρονται αμφιβολίες για την αξιοπιστία του ως άνω οικονομικού φορέα. δ) Τέλος, μη νομίμως δεν διαλαμβάνεται κρίση της αναθέτουσας αρχής για την αξιοπιστία του οικονομικού φορέα σχετικά με το παράπτωμα της περ. ζ΄ της παρ. 4 του άρθρου 73 του ν. 4412/2016. Επιπλέον, κατά παράβαση των άρθρων 73, 104 και 308 του ν. 4412/2016 όσο και των άρθρων 2.2.3.3. έως 2.2.3.8 και 2.4.6. της διακήρυξης του ελεγχόμενου διαγωνισμού, το ΔΣ του Νοσοκομείου προέβη στην κατακύρωση της σύμβασης στην ως άνω ανάδοχο, χωρίς η δανείστρια εταιρεία να έχει ελεγχθεί από την αναθέτουσα αρχή, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 79 του ν. 4412/2016 και τις οικείες παραγράφους της διακήρυξης. παρότι είχε δηλωθεί στο σχετικώς υποβληθέν από αυτήν ΕΕΕΣ η συνδρομή του λόγου αποκλεισμού της περ. στ΄ της παρ. 4 του άρθρου 73 του ν. 4412/2016 και η λήψη από αυτήν σχετικών επανορθωτικών μέτρων. Επιπροσθέτως, δεν αξιολογήθηκε από την αναθέτουσα αρχή η αξιοπιστία της δανείστριας εταιρείας ενόψει του υποβληθέντος από αυτήν 291485/6.8.2024 αντιγράφου ποινικού μητρώου του Θωμά Βενάκη, Προέδρου, Διευθύνοντος Συμβούλου και νομίμου εκπροσώπου της, σύμφωνα με το οποίο του έχει επιβληθεί ποινή φυλάκισης 6 μηνών με 3ετή αναστολή για την αξιόποινη πράξη της παραβίασης διατάξεων νομοθεσίας σχετικά με την υγεία και ασφάλεια εργαζομένων από το Τριμελές Εφετείο Πλημμελημάτων Πειραιώς (απόφαση 1030/2022), με ημερομηνία τέλεσης αδικήματος την 17η.1.2019. Συνεπώς, στη συγκεκριμένη περίπτωση, κατά παράβαση των ανωτέρω διατάξεων νόμου και της διακήρυξης, έχει εμπλακεί εμμέσως στη σύμβαση οικονομικός φορέας χωρίς να έχει ελεγχθεί αρμοδίως. Η εν λόγω πλημμέλεια, συναρτώμενη με την εξασφάλιση των συμφερόντων της Αναθέτουσας Αρχής και σχετιζόμενη με την ομαλή εξέλιξη και εκτέλεση της σύμβασης, παρίσταται ουσιώδης (βλ. ΕλΣυν 940/2022 Έβδομο Τμήμα και Τμ. Μείζ.- Επταμ. Συνθ. 1264/2019).(...) Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, δοθέντος ότι οι ως άνω διαπιστωθείσες πλημμέλειες παρίστανται ουσιώδεις στο σύνολό τους, δοθέντος ότι αφορούν στην  εφαρμογή βασικών αρχών και κανόνων του δικαίου περί δημοσίων συμβάσεων, οι οποίες συνάπτονται άμεσα με τους όρους  εκδήλωσης ενδιαφέροντος συμμετοχής στο διαγωνισμό και τη διαμόρφωση των υποβαλλόμενων προσφορών, το κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου συμβάσεως.

Παροχή υπηρεσιών καθαριότητας:Με τα δεδομένα αυτά, ενόψει του ότι η συνολική προϋπολογιζόμενη δαπάνη της ως άνω σύμβασης ανάθεσης υπηρεσιών καθαριότητας ανέρχεται στο ποσό των 193.762,80 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος προαίρεσης και μη συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ, ήτοι υπολείπεται του ποσού των 300.000 ευρώ, ο σχετικώς υποβληθείς φάκελος διαγωνιστικής διαδικασίας εκφεύγει του προσυμβατικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου και, επομένως, απαραδέκτως εισάγεται για έλεγχο (βλ. ΕλΣυν Ζ΄ Κλιμ. 33, 195/2019, 311/2018, πρβλ. Ζ΄ Κλιμ. 1008/2022 κ.ά.).