Καταρτισθείσα σύμβαση μίσθωσης έργου δεν είναι νόμιμη, ως αντίθετη στις διατάξεις του άρθρου 6 του ν. 2527/1997, αφού καλύπτει πάγιες και διαρκείς ανάγκες του Δήμου. Τούτο δε, διότι, η ελεγχόμενη ως άνω σύμβαση καλύπτει, ως εκ του αντικειμένου της, υπηρεσιακές ανάγκες, οι οποίες δεν είναι ποσοτικά και χρονικά περιορισμένες, αλλά ανακύπτουν επανειλημμένως.

Σύμβαση μίσθωσης έργου:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, η εν λόγω σύμβαση μίσθωσης έργου δεν είναι νόμιμη, διότι με αυτήν καλύπτονται πάγιες και διαρκείς ανάγκες του ως άνω Δήμου, εφόσον η εκτέλεση του έργου του ιατρού εργασίας δεν αποτελεί ποσοτικά περιορισμένη και παροδική ανάγκη του Δήμου, η οποία, μετά την εκτέλεση του συγκεκριμένου έργου από τον  ανάδοχο εντός  ορισμένου χρονικού διαστήματος, θα πάψει να υφίσταται, αλλά ανάγκη που ανακύπτει σε διαρκή και μόνιμη βάση. Περαιτέρω, η επίμαχη σύμβαση αποτελεί ανανέωση προγενέστερης, που είχε λήξει στις 6.11.2008, σύμβασης της εν λόγω ιατρού, και ως εκ τούτου είναι άκυρη σύμφωνα με το άρθρο 6 παρ. 1 του ν. 2527/1997. Σημειώνεται ότι η φερόμενη ως δικαιούχος απασχολείται ως ιατρός εργασίας στον πιο πάνω Δήμο με διαδοχικές συμβάσεις έργου από το έτος 2001. Εξάλλου, ο ισχυρισμός που προβάλλεται από το Δήμο  στο 5869/22.1.2009 έγγραφο, ότι δεν μπορούσε να προκηρύξει «θέση για πρόσληψη μόνιμου προσωπικού», δεδομένου ότι στον Οργανισμό Εσωτερικής Υπηρεσίας (Ο.Ε.Υ.) του Δήμου δεν προβλέπεται οργανική θέση ιατρού εργασίας,  δεν ευσταθεί, διότι το στοιχείο αυτό δεν νομιμοποιεί τον Δήμο να καλύπτει τις πάγιες και διαρκείς υπηρεσιακές ανάγκες του με τη σύναψη συμβάσεων μίσθωσης έργου, αλλά αντιθέτως επιβάλλει τη σύσταση αντίστοιχης οργανικής θέσης στον Ο.Ε.Υ. του Δήμου για την  εξυπηρέτηση της ως άνω πάγιας και διαρκούς ανάγκης. Τέλος, ο ισχυρισμός του Δήμου ότι η απασχόληση ιατρού εργασίας είναι υποχρεωτική για κάθε εργοδότη, προκειμένου να συμμορφωθεί στις διατάξεις του ν.1568/1985, προβάλλεται αλυσιτελώς, εφόσον η συμμόρφωση του Δήμου στις επικαλούμενες υποχρεώσεις που απορρέουν από τις διατάξεις του ν.1568/1985 και της 88555/30.9.1988 Κοινής Υπουργικής Απόφασης δεν επιτρέπεται να γίνεται κατά παράβαση της αρχής της νομιμότητας. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη και το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Καταβολή αμοιβής στον φερόμενο σ’ αυτό ως δικαιούχο …., τεχνικό ασφαλείας με σύμβαση μίσθωσης έργου.(...) Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη νομική σκέψη, μη νόμιμα ανατέθηκε από τον Δήμο ... στον φερόμενο ως δικαιούχο μηχανολόγο μηχανικό, η παροχή υπηρεσιών τεχνικού ασφαλείας για εξάμηνο χρονικό διάστημα, εφόσον το εκτελούμενο έργο δεν εξυπηρετεί ποσοτικά περιορισμένη και παροδική ανάγκη του Δήμου ..., αλλά ανάγκη που ανακύπτει σε διαρκή και μόνιμη βάση, γεγονός που συνομολογείται κατ’ ουσία από τον Δήμο ... στο 100577/8.10/2009 έγγραφο της Διεύθυνσης Διοικητικού Προσωπικού, όπου βεβαιώνεται ότι καθήκοντα τεχνικών ασφαλείας είχαν ανατεθεί σε δύο υπαλλήλους (κλάδου ΤΕ4 Τεχνολόγων Μηχανολόγων και ενός κλάδου ΠΕ5 Μηχανολόγων Ηλεκτρολόγων), εκ των οποίων ο δεύτερος ζήτησε την αντικατάστασή του λόγω φόρτου εργασίας. Κατά συνέπεια, η εντελλόμενη με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα είναι μη νόμιμη και επομένως αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Παροχή υπηρεσιών καθαριότητας:Με δεδομένα τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις σκέψεις 2 και 3, η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη, δεδομένου ότι δεν ήταν δυνατή η επαναπρόσληψη των αναφερομένων στην προηγούμενη σκέψη προσώπων, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 49 του ν. 4325/2015, καθόσον οι συμβάσεις που συνήψαν με το Δήμο ... δεν είναι γνήσιες συμβάσεις έργου, αλλά καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες του Δήμου. Και τούτο, διότι με αυτές τα συμβαλλόμενα μέρη δεν αποβλέπουν στην επίτευξη ορισμένου αποτελέσματος, αφού το αντικείμενο των συμβάσεων αυτών προσδιορίζεται μόνο με τη φράση «ΑΠΟΚΟΜΙΔΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ», σε μια δε περίπτωση με τη φράση «ΟΔΗΓΟΣ – ΑΠΟΚΟΜΙΔΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ». Το αντικείμενό τους δηλαδή είναι ορισμένη εργασία. Εξάλλου, ο προσδιορισμός συνολικής αμοιβής σε κάθε μία από τις συμβάσεις που αφορούν τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη πρόσωπα, δεν αποτελεί κριτήριο για το χαρακτηρισμό τους ως συμβάσεων μίσθωσης έργου, καθόσον το κρίσιμο κριτήριο για το χαρακτηρισμό μιας σύμβασης ως άνω αποτελεί η βούληση των συμβαλλομένων μερών προς ορισμένο αποτέλεσμα και όχι προς ορισμένη εργασία.(...)το Κλιμάκιο κρίνει ότι τα όργανα του Δήμου δεν ενήργησαν με σκοπό την καταστρατήγηση των σχετικών διατάξεων αλλά με την πεποίθηση ότι μπορούσαν να προβούν στη σύναψη των συμβάσεων και, συνεπώς, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα θα μπορούσε να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης..

H καταρτισθείσα σύμβαση, με αντικείμενο την ανάπτυξη ολοκληρωμένου σχεδίου κυκλοφοριακών παρεμβάσεων στο κέντρο της πόλης της, φέρει το χαρακτήρα σύμβασης παροχής υπηρεσιών κατά την έννοια του ν. 3316/2005 κι όχι σύμβασης μίσθωσης έργου, δεδομένου ότι αφενός μεν οι συμβαλλόμενοι απέβλεψαν στην παροχή των συγκεκριμένων υπηρεσιών από πρόσωπο με εξειδικευμένες γνώσεις κι όχι σ’ αυτό καθ’ εαυτό το αποτέλεσμα που έχει συμφωνηθεί, αφετέρου δε οι εκτελούμενες υπηρεσίες συνίστανται ακριβώς στην εκπόνηση κυκλοφοριακής μελέτης, όπως προκύπτει τόσο από το περιεχόμενο της συναφθείσας από 1.2.2008 σύμβασης όσο και από το περιεχόμενο αυτής της ίδιας της συνταχθείσας μελέτης. Περαιτέρω, όμως, η απευθείας ανάθεση της επίμαχης μελέτης δεν είναι νόμιμη, διότι δεν συντρέχουν εν προκειμένω οι προβλεπόμενες στο άρθρο 10 του ν. 3316/2005 προϋποθέσεις της απευθείας ανάθεσης.

Συμβάσεις μίσθωσης έργου.(..).«Ανάθεση εκτέλεσης έργου της Κεντρικής Υπηρεσίας του Υπουργείου ...σε επτά (7) άτομα με σύμβαση μίσθωσης έργου...»,..Των προαναφερόμενων υπουργικών αποφάσεων είχε προηγηθεί η …. γνωμοδότηση του ΣΤ΄ Τμήματος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, σύμφωνα με την οποία οι μέλλουσες να καταρτιστούν συμβάσεις αποτελούν γνήσιες συμβάσεις έργου, που δεν υποκρύπτουν εξαρτημένη εργασία.(..)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη που προηγήθηκε, το Τμήμα κρίνει ότι οι φερόμενοι ως δικαιούχοι μη νόμιμα παρείχαν τις υπηρεσίες τους κατά το χρονικό διάστημα πριν από την έκδοση της προαναφερόμενης 1061174/1682/0001Α/13.7.2009 Κ.Υ.Α. (ΦΕΚ Β΄ 1547/28.7.2009), η οποία αποτέλεσε το νόμιμο έρεισμα για τη σύναψη των επίμαχων συμβάσεων. Και τούτο, διότι τα έννομα αποτελέσματά της εν λόγω κανονιστικής διοικητικής πράξης δεν δύνανται να ανατρέξουν σε χρόνο προγενέστερο της δημοσίευσής της στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, αφού δεν προβλέπεται η δυνατότητα αναδρομικής ισχύος της από τις σχετικές με την έκδοσή της διατάξεις. Επίσης, μη νόμιμα προσδόθηκε αναδρομική ισχύς στις, από 29 και 30.7.2009, συναφθείσες συμβάσεις μίσθωσης έργου και ορίστηκε ως χρόνος έναρξης ισχύος αυτών η 22.2.2009, καθόσον ο χρόνος εκτέλεσης των διοικητικών συμβάσεων δεν δύναται, κατά τα προεκτεθέντα, να ανατρέχει σε διάστημα προγενέστερο της υπογραφής τους.(..)δεδομένου ότι η καθυστέρηση αυτή δεν οφείλεται σε εξωγενείς παράγοντες, αλλά στην τήρηση της απαιτούμενης από το νόμο διαδικασίας για τη νομότυπη σύναψη των συμβάσεων μίσθωσης έργου. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα δαπάνη είναι μη νόμιμη και συνεπώς, αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Ειδικότερα, με τις συμβάσεις μίσθωσης έργου δύναται να καλύπτονται ανάγκες που είτε προέρχονται από έκτακτα γεγονότα και εκφεύγουν της συνήθους λειτουργικής δραστηριότητας της υπηρεσίας, είτε ανακύπτουν περιοδικά και έχουν περιορισμένη χρονική διάρκεια, η οποία δεν δικαιολογεί την απασχόληση μόνιμου προσωπικού, είτε ανακύπτουν λόγω επέκτασης της τοπικής ή λειτουργικής αρμοδιότητας της υπηρεσίας, είτε, τέλος, απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις, που δεν κατέχουν οι υπηρετούντες υπάλληλοι και επιβάλλεται να καλυφθούν πρόσκαιρα με τη σύναψη σύμβασης έργου, μέχρι να καταστεί δυνατή η πρόσληψη τακτικού προσωπικού από τον οικείο φορέα (βλ. Πράξεις Ι Τμ. 79/2004, 128/2006, 18/2007, 13/2010 κ.ά.).Από την παράθεση των ανωτέρω διατάξεων, καθίσταται σαφές ότι στο πεδίο εφαρμογής του π.δ/τος 164/2004 και στις οριζόμενες απ’ αυτό απαγορεύσεις και ακυρότητες υπάγονται οι συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας ορισμένου χρόνου ως και κάθε άλλη σύμβαση ή σχέση έργου ή άλλη σύμβαση ή σχέση που υποκρύπτει σχέση εξαρτημένης εργασίας. Επομένως, στις συμβάσεις μίσθωσης έργου, στις οποίες οι αντισυμβαλλόμενοι των Δημοσίων υπηρεσιών παρέχουν τις υπηρεσίες τους υπό εντελώς διαφορετικές συνθήκες σε σχέση με αυτές που απαντώνται στις σχέσεις εξαρτημένης εργασίας δεν χωρεί εφαρμογή των διατάξεων του π.δ/τος 164/2004, εκτός εάν αποδειχθεί ότι στην πραγματικότητα υποκρύπτονται σχέσεις εργασίας ορισμένου χρόνου (βλ. Πράξεις Ι Τμ. 74/2006, 53/2007, 109/2007, 193/2009, 198/2009, 13/2010 κ.α.).

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα προεκτέθηκαν στη μείζονα σκέψη της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η ως άνω καταρτισθείσα σύμβαση φέρει το χαρακτήρα μίσθωσης ανεξαρτήτων υπηρεσιών και όχι σύμβασης μίσθωσης έργου, με αποτέλεσμα να μην τίθεται ζήτημα τήρησης της διαδικασίας του άρθρου 6 του ν. 2527/1997, απορριπτομένου του περί αντιθέτου λόγου διαφωνίας ως ερειδόμενου επί εσφαλμένης νομικής προϋπόθεσης. Και τούτο διότι τα συμβαλλόμενα μέρη δεν απέβλεψαν στην εκτέλεση συγκεκριμένου έργου, αλλά στην παροχή των ανωτέρω υπηρεσιών συμβουλευτικής υποστήριξης - διερεύνησης χρηματοδοτικών δυνατοτήτων και προετοιμασίας φακέλων για την ένταξη νέων κοινωφελών δομών σε συγχρηματοδοτούμενα ευρωπαϊκά ή εθνικά προγράμματα, από τη φερόμενη ως δικαιούχο σύμβουλο επιχειρήσεων, κάτοχο εξειδικευμένων γνώσεων, για τη διαρκή παρακολούθηση των ως άνω προγραμμάτων και την ενημέρωση των αρμοδίων οργάνων της κοινωφελούς επιχείρησης, προκειμένου να διασφαλιστεί η χρηματοδότηση για όλους τους τομείς δράσης της και την επίτευξη των σκοπών της. Τούτων έπεται ότι, η παροχή των υπηρεσιών αυτών, στις οποίες απέβλεψαν τα μέρη, ως ενέργεια και όχι ως αποτέλεσμα, χαρακτηρίζεται από συνέχεια, σε αντίθεση με την περίπτωση σύναψης σύμβασης για την εκτέλεση ορισμένου έργου, η πραγμάτωση του οποίου θα επέφερε και τη λύση της μεταξύ τους σχέσης.(..)Ως εκ τούτου και λαμβανομένης προσέτι υπόψιν της φύσης των ως άνω υπηρεσιών, για την υλοποίηση των οποίων απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις και εμπειρία, με συνέπεια να εκφεύγουν των συνήθων καθηκόντων του υπηρετούντος προσωπικού της ως άνω Κοινωφελούς Επιχείρησης – πολλώ δε μάλλον ενόψει και της υποστελέχωσης αυτής, στη Διεύθυνση Διοικητικού/Οικονομικού της οποίας υπηρετεί ως μόνιμο προσωπικό μόνο ο Διευθυντής της – .., η εντελλόμενη με το υπό έλεγχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη παρίσταται νόμιμη και αυτό πρέπει να θεωρηθεί.

Καταβολη αμοιβών με σύμβαση εργου. (..)«1. Για τη σύναψη σύμβασης μίσθωσης έργου από υπηρεσίες και νομικά πρόσωπα του δημόσιου τομέα με φυσικά πρόσωπα, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 681 κ.ε. του Αστικού Κώδικα ή με άλλες ειδικές διατάξεις, απαιτείται η προηγούμενη έκδοση κοινής απόφασης του Υπουργού Εσωτερικών, Δημοσίας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και του κατά περίπτωση αρμόδιου υπουργού, (....)  Για Συμβάσεις μίσθωσης έργου από τους Ο.Τ.Α. πρώτου και δεύτερου βαθμού και τα νομικά πρόσωπα την απόφαση της παρ.1 εκδίδει ο Γενικός Γραμματέας της οικείας Περιφέρειας ή το υπ΄ αυτού εξουσιοδοτημένο όργανο». Από τις ως άνω διατάξεις, συνάγεται μεταξύ άλλων, ότι το ύψος της αμοιβής των προσώπων που απασχολούνται με σύμβαση μίσθωσης έργου στους Ο.Τ.Α. και τα νομικά τους πρόσωπα ορίζεται με απόφαση του Γενικού Γραμματέα της οικείας περιφέρειας ή του υπ΄ αυτού εξουσιοδοτημένου οργάνου. Συνακόλουθα, ο προσδιορισμός του συμβατικού ανταλλάγματος και το μέγεθος της οικείας δαπάνης εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια του ανωτέρω οργάνου, πλην όμως η άσκηση αυτής ελέγχεται ως προς την τήρηση των άκρων ορίων της, δηλαδή ως προς τη μη υπέρβαση του εκάστοτε αναγκαίου μέτρου, το οποίο προσδιορίζεται, μεταξύ άλλων από το κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και λογικής, τίμημα που απαιτείται για την εκτέλεση όμοιων έργων σε συνδυασμό με την αρχή της χρηστής διοίκησης, δηλαδή την αγαθή κρίση που πρέπει να διέπει γενικώς τα διοικητικά όργανα κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, ενόψει της εξυπηρέτησης του δημοσίου συμφέροντος και της εύρυθμης λειτουργίας της διοίκησης.(..) συνεπώς δεν μπορεί να εξαχθεί ασφαλής κρίση σχετικά με το αν ο καθορισμός της αμοιβής των φερόμενων ως δικαιούχων υπερβαίνει το κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και λογικής και τις συναλλακτικές αντιλήψεις προσήκον μέτρο.(..)εφόσον δεν προβάλλεται άλλος λόγος διαφωνίας της Επιτρόπου, η εντελλόμενη με τα επίμαχα χρηματικά εντάλματα πληρωμής δαπάνη είναι νόμιμη. 

Παροχή ιατρικών υπηρεσιών σε Κοινωφελή Επιχείρηση.(..) Με δεδομένα αυτά προκύπτει ότι οι ελεγχόμενες συμβάσεις δεν αποτελούν συμβάσεις μίσθωσης έργου, καθόσον δεν έχουν ως αντικείμενο την επίτευξη συγκεκριμένου αποτελέσματος η πραγμάτωση του οποίου να συνεπάγεται την αυτόματη λύση τους, αλλά συμβάσεις που αποβλέπουν στην παροχή εργασίας σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, έναντι αμοιβής που καταβάλλεται μηνιαίως υπό καθεστώς νομικής και προσωπικής εξάρτησής των παρεχόντων τις υπηρεσίες από την εργοδότρια Επιχείρηση, η οποία εκδηλώνεται με το δικαίωμά της να καταγγείλει τη σύμβαση εφόσον συντρέξουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 5 αυτών. Επομένως, εφόσον τα ανατιθέμενα στους δικαιούχους του εντάλματος, ιατρό και νοσηλευτή, «έργα» ανάγονται στη συνήθη λειτουργική δραστηριότητα της Επιχείρησης, οι επίμαχες συμβάσεις είναι αυτοδικαίως άκυρες ως συμβάσεις μίσθωσης έργου, αφού καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες της. Εξάλλου, αυτές δεν απέκτησαν ποτέ ισχύ ως συμβάσεις μίσθωσης έργου και για τον πρόσθετο λόγο ότι δεν έχουν αναρτηθεί στο Πρόγραμμα Διαύγεια, δεδομένου ότι, σύμφωνα με το άρθρο 4 του ν. 3861/2010, οι συμβάσεις αυτές ισχύουν από την ανάρτηση τους. Τέλος, ακόμα και αν υποτεθεί ότι πρόκειται για συμβάσεις παροχής εξηρτημένης εργασίας ορισμένου χρόνου, αυτές είναι και πάλι αυτοδικαίως άκυρες, διότι, κατά παράβαση των άρθρων 5 και 7 του π.δ. 164/2004, συνάφθηκαν πριν από την παρέλευση τριών μηνών από τις αντίστοιχες όμοιες συμβάσεις που είχαν υπογραφεί με τους ίδιους συμβαλλόμενους και έληξαν στις 11.12.2017… Κατ’ ακολουθία, οι εντελλόμενες δαπάνες είναι μη νόμιμες και τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα δεν πρέπει να θεωρηθούν.