ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω το Κλιμάκιο κρίνει ότι στη διαγωνιστική διαδικασία για την ανάθεση του δημοπρατηθέντος έργου έχουν εμφιλοχωρήσει ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες, οι οποίες κωλύουν την υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου συμβάσεως. Οι πλημμέλειες, δε, αυτές αφορούν, αφενός μεν την απόρριψη της προσφοράς της πρώτης κατά σειρά μειοδοσία εργοληπτικής επιχειρήσεως, ως υπερβολικά χαμηλής, και την κατακύρωση του αποτελέσματος του διαγωνισμού στη δεύτερη κατά σειρά μειοδοσίας επιχείρηση, χωρίς την απαιτούμενη από τις οικείες διατάξεις ειδική και νόμιμη αιτιολογία, αφετέρου, δε, στην ανακήρυξη της αναδόχου, υπό την προϋπόθεση της προσκομίσεως δικαιολογητικών προς απόδειξη της τεχνικής ικανότητας – καταλληλότητάς της για την έντεχνη κατασκευή του έργου, χωρίς σχετική πρόβλεψη στην διακήρυξη ή το νόμο. Το Κλιμάκιο, ωστόσο, επισημαίνει ότι η αναθέτουσα αρχή διατηρεί τη δυνατότητα να επιληφθεί εκ νέου των υποβληθεισών ενστάσεων και να αποφανθεί επ’ αυτών με απόφαση ειδικώς, κατά τα ανωτέρω εκτεθέντα, αιτιολογημένη, εν συνεχεία, δε, να προβεί στην κατακύρωση του αποτελέσματος του διαγωνισμού με νόμιμη προς τούτο αιτιολογία. Στην περίπτωση αυτή, οφείλει να υποβάλει εκ νέου στο Ελεγκτικό Συνέδριο, για τη διενέργεια προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας, σχέδιο συμβάσεως (με συμπληρωμένο το ποσό της εγγυητικής επιστολής καλής εκτελέσεως) μαζί με τον φάκελο της διαγωνιστικής διαδικασίας, συμπληρώνοντας το φάκελο αυτόν: i) με τις αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου ... σχετικώς με την ένταξη του δημοπρατηθέντος έργου στο Τεχνικό Πρόγραμμα του έτους 2017 του Δήμου και την εγγραφή σχετικής πιστώσεως στον προϋπολογισμό του Δήμου για το ίδιο έτος και ii) την απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου έτους 2017 σχετικώς με τη διάθεση πιστώσεως για την εκτέλεση του έργου..Κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου συμβάσεως για την εκτέλεση του έργου «Αντικατάσταση Χλοοτάπητα Γηπέδου στο Δήμο ...».

Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙΙ, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι ορθά το Κλιμάκιο αποφάνθηκε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του επίμαχου σχεδίου σύμβασης, καθόσον η προσκομισθείσα από την αναδειχθείσα μειοδότρια εταιρεία «….» βεβαίωση της Τράπεζας … πληροί τους όρους του άρθρου 23.3 της διακήρυξης. Ειδικότερα, απορριπτέοι ως αβάσιμοι είναι οι προβαλλόμενοι με την υπό κρίση αίτηση ανάκλησης λόγοι, καθόσον α) η επίμαχη διακήρυξη θέτει ως όρο για τη συμμετοχή στο διαγωνισμό ότι η συνολική πιστοληπτική ικανότητα της διαγωνιζόμενης επιχείρησης πρέπει να είναι ίση με ποσοστό 10% του προϋπολογισμού του έργου χωρίς Φ.Π.Α. (ήτοι με το ποσό του 1.362.100,961 ευρώ), χωρίς περαιτέρω διάκριση αυτής σε δανειοληπτική ικανότητα κατά ορισμένο ποσοστό και σε πιστοληπτική ικανότητα κατά ένα άλλο ποσοστό, εφόσον σε μια τέτοια περίπτωση τα επιμέρους ποσοστά θα έπρεπε να προσδιορίζονται επακριβώς στη διακήρυξη, β) περαιτέρω, για την απόδειξη της χρηματοδοτικής και οικονομικής ικανότητας μιας διαγωνιζόμενης εργολήπτριας επιχείρησης, απαιτείται η προσκόμιση από αυτή βεβαίωσης τράπεζας για την πιστοληπτική της ικανότητα, παρά το ότι κατά το γράμμα της συγκεκριμένης διάταξης του άρθρου 23.3 της διακήρυξης η βεβαίωση τράπεζας πρέπει να αφορά τη δανειοληπτική ικανότητα της επιχείρησης, εφόσον η διακήρυξη ενδιαφέρεται για τη συνολική πιστοληπτική ικανότητα των διαγωνιζομένων επιχειρήσεων. Για το λόγο δε αυτό, στο επόμενο εδάφιο της ως άνω διάταξης της διακήρυξης (άρθρο 23.3) διευκρινίζεται ότι ως επαρκής απόδειξη πιστοληπτικής ικανότητας κρίνεται έγγραφο τράπεζας που δηλώνει ότι συνεργάζεται με τον υποψήφιο και θα εξετάσει αίτησή του για χρηματοδότηση, με ποσό που αντιστοιχεί σε ποσοστό 10% τουλάχιστον του προϋπολογισμού του έργου (χωρίς Φ.Π.Α.), αν και εφόσον αναδειχθεί ανάδοχος, και τέλος, γ) η προσκομισθείσα από την αναδειχθείσα μειοδότρια εταιρεία βεβαίωση πιστοληπτικής της ικανότητας της Τράπεζας Αττικής, η οποία, σημειωτέον, εκδόθηκε για τη συμμετοχή της εταιρείας στο συγκεκριμένο διαγωνισμό, δεν αναφέρει μεν ότι δεσμεύεται να εξετάσει αίτημα της ανωτέρω εταιρείας για χρηματοδότησή της, αν αυτή αναδεικνυόταν ανάδοχος του έργου, η βεβαίωση όμως της ως άνω Τράπεζας περί του ότι το ποσό της συνολικής πιστοληπτικής ικανότητας της εταιρείας «….» ανέρχεται σε 6.000.000 ευρώ, ποσό το οποίο με τα σημερινά δεδομένα δύναται να της χορηγηθεί, υπερκαλύπτει το σχετικό όρο της διακήρυξης, εφόσον το ποσό αυτό είναι μεγαλύτερο του ποσοστού 10% του προϋπολογισμού του έργου χωρίς Φ.Π.Α. και η ως άνω γενική διατύπωση της τραπεζικής βεβαίωσης περιλαμβάνει τόσο τη δυαντότητα χορήγησης δανείου όσο και τη δυνατότητα χορήγησης εγγυητικών επιστολών μέχρι το εν λόγω ποσό.

Ελάχιστα στοιχεία που πρέπει να περιλαμβάνει η διακήρυξη. Όρος περί προηγούμενης εμπειρίας 5 ετών και άνω ως τυπικό προσόν συμμετοχής σε διαγωνισμό δεν είναι νόμιμος. Η εμπειρία αποτελεί στοιχείο αξιολόγησης και βαθμολογίας της τεχνικής ικανότητας του προμηθευτή:

Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη III, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι ορθά το Κλιμάκιο αποφάνθηκε ότι συντρέχει νόμιμος λόγος που κωλύει την υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου σύμβασης, διότι αυτό περιλαμβάνει τους ως άνω όρους, οι οποίοι αντίκεινται στις δεσμευτικές για τα συμβαλλόμενα μέρη διατάξεις των τευχών της διακήρυξης και της ειδικής συγγραφής υποχρεώσεων και συνεπώς είναι μη νόμιμοι. Ειδικότερα, διαπιστώνονται τροποποιήσεις ουσιωδών όρων της διακήρυξης και της ειδικής συγγραφής υποχρεώσεων (ΕΣΥ) καθώς και προσθήκη όρων οι οποίοι δεν προβλέπονται από τα εν λόγω συμβατικά τεύχη, δεσμεύουν υπέρμετρα την αναθέτουσα αρχή και αποβαίνουν έτσι σε βάρος της. Ενόψει τούτων και δοθέντος ότι σύμφωνα με το άρθρο 1 της ΕΣΥ, αντικείμενο της είναι η διατύπωση των συμβατικών όρων σύμφωνα με τους οποίους πρόκειται να κατασκευασθεί και να λειτουργήσει κατά τη διάρκεια της εκμετάλλευσής του το έργο, σε συνδυασμό με τους υπόλοιπους όρους της διακήρυξης και των λοιπών συμβατικών τευχών, τα ως άνω άρθρα του σχεδίου σύμβασης, τα οποία είτε έρχονται σε αντίθεση με την ΕΣΥ και τη διακήρυξη είτε περιέχουν όρους που δεν προβλέπονται ή με τους οποίους ουσιαστικά καταστρατηγούνται τα οριζόμενα στην ΕΣΥ και τη διακήρυξη, είναι μη νόμιμα και συνεπώς απορριπτέοι ως αβάσιμοι είναι οι ισχυρισμοί της αιτούσας περί της νομιμότητας αυτών και της μη ορθότητας των παρατηρήσεων του Κλιμακίου.

Aν δεν προβλέπεται η υποχρέωση υπεργολαβίας από τη διακήρυξη η νομιμότητα της ανάθεσης μέρους των εργασιών του έργου από τον ανάδοχο σε υπεργολάβο μετά την υπογραφή της σύμβασης ελέγχεται κατά το στάδιο της εκτέλεσης του έργου.

Συμπληρωματική σύμβαση. Για τις εργασίες όρυξης σε έδαφος βραχώδες δεν εξειδικεύονται οι λόγοι για τους οποίους, ακολουθώντας τους κανόνες της εμπειρίας και τεχνικής, ήταν αντικειμενικά αδύνατη πριν από την έναρξη των εκσκαφών η ένταξη αυτών των εργασιών στην αρχική μελέτη του έργου. Περαιτέρω, το ότι η ανάγκη εκτέλεσης εργασιών όρυξης χωρίς χρήση εκρηκτικών προέκυψε από την περιβαλλοντική μελέτη του έργου, που εκδόθηκε σε χρόνο μεταγενεστέρο της σύνταξης και έγκρισης της τεχνικής μελέτης του έργου, δεν επαληθεύεται από τα στοιχεία της διαδικασίας. Αντιθέτως, όπως προεκτέθηκε, η υποβληθείσα στο Τμήμα Περιβάλλοντος και Χωροταξικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, καθώς και η τροποποίηση αυτής, έχουν συνταχθεί και εκδοθεί πριν από την έγκριση της τεχνικής μελέτης του έργου. Σε κάθε περίπτωση, ενόψει της ανάγκης εκ των προτέρων εκτίμησης των επιπτώσεων κάθε έργου ή δραστηριότητας στο περιβάλλον η περιβαλλοντική αδειοδότηση, πρέπει να προηγείται από την έγκριση της τεχνικής μελέτης προκειμένου, μεταξύ άλλων, να μη μεταβάλλεται το φυσι¬κό και οικονομικό αντικείμενο της τεχνικής μελέτης του έργου από περιβαλλοντικούς όρους, που τίθενται εκ των υστέρων, κατά παράβαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης των διαγωνιζομένων και της διαφάνειας της διαδικασίας . Ούτε, άλλωστε από τα στοιχεία του φακέλου της διαδικασίας, που υποβλήθηκαν στο Κλιμάκιο, αποδεικνύεται ο επικαλούμενος εξαιρετικά έντονος χαρακτήρας των καιρικών φαινομένων, ώστε να πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 57 του ν. 3669/2008. Τέλος ο ισχυρισμός ότι οι εργασίες της συμπληρωματικής σύμβασης είναι αναγκαίες για τη σωστή και πλήρη ολοκλήρωση του έργου τόσο από τεχνικής και λειτουργικής πλευράς όσο και για λόγους ασφαλείας δεν αρκεί για να καταστήσει νόμιμη την υπογραφή της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, αφού για τη νόμιμη κατάρτιση συμπληρωματικής σύμβασης, σύμφωνα με τις προαναφερόμενες διατάξεις, απαιτείται, σε κάθε περίπτωση, να συντρέχουν σωρευτικά οι προβλεπόμενες από τις προαναφερθείσες διατάξεις προϋποθέσεις. Με την 261/2011 απόφαση του VI Τμήματος του Έλεγκτικού Συνεδρίου απορρίφθηκε αίτηση ανάκλησης κατά της προμνησθείσας Πράξης του Κλιμακίου

Στε. Αίτηση ασφαλιστικών μέτρων.-Διακήρυξη-Ανάθεση. (...) Ο έλεγχος της καταλληλότητας των υποψηφίων προμηθευτών και η ανάθεση της σύμβασης, έστω και αν δεν διενεργούνται ταυτόχρονα , είναι διαδικασίες αυτοτελείς και διέπονται από διαφορετικούς κανόνες. Ειδικότερα, ενώ ο έλεγχος της καταλληλότητας των υποψηφίων διενεργείται από την αναθέτουσα αρχή, σύμφωνα με τα κριτήρια οικονομικής, χρηματοοικονομικής και τεχνικής ικανότητας, αντιθέτως, κριτήρια για την ανάθεση της σύμβασης είναι , είτε η χαμηλότερη τιμή, είτε η πλέον συμφέρουσα προσφορά από οικονομικής απόψεως . Συνεπώς, τα κριτήρια τα οποία δεν σκοπούν στον καθορισμό της πλέον συμφέρουσας από οικονομικής απόψεως προσφοράς , δεν συνιστούν κριτήρια ανάθεσης, αλλά αφορούν κυρίως την εκτίμηση της καταλληλότητας των συμμετεχόντων στον διαγωνισμό , να εκτελέσουν την οικεία σύμβαση . .. Επίσης, οι όροι της διακήρυξης , πρέπει να είναι αρκούντως ακριβείς και σαφείς, ώστε , αφενός μεν, να επιτρέπεται στους ενδιαφερομένους να κατανοούν αυτούς πλήρως και να τους ερμηνεύουν με τον ίδιο τρόπο, και αφετέρου, να παρέχεται επαρκής εγγύηση, περί της εφαρμογής αυτών από την διοίκηση κατά τρόπο αντικειμενικό και ενιαίο προς όλους τους προσφέροντες. Με την ένδικη αίτηση προβάλλεται, ότι, ενώ η προσβαλλόμενη διακήρυξη επιτρέπει την προσφορά για κάθε είδος χωριστά και προβλέπει την δυνατότητα υποβολής εγγύησης για συγκεκριμένο ποσοστό της αναλογικά προυπολογισθείσας δαπάνης για την ποσότητα του κάθε προσφερόμενου είδους ,εντούτοις δεν περιέχει αναλογικό προυπολογισμό των επιμέρους ειδών , ώστε να είναι τελικά εφικτός ο υπολογισμός της .... Η επιτροπή αναστολών ΣΕ δέχεται εν μέρει την αίτηση..

Νόμιμη η διαδικασία ανάθεσης δημοσίου έργου στην 1η μειοδότρια εργοληπτική επιχείρηση, αφού αυτή υπέβαλε πλήρη ενημερότητα πτυχίου, η οποία κάλυπτε τα ζητούμενα από τη διακήρυξη δικαιολογητικά, ενώ από τη διακήρυξη δεν προβλέπεται η συνυποβολή αποσπάσματος του βιβλίου μετόχων της εταιρείας παρά μόνο η αναλυτική κατάσταση μετόχων και μετοχών.

1η συμπληρωματική σύμβαση του έργου «Κατασκευή δευτερευόντων αγωγών ομβρίων περιοχής ...», συνολικού τιμήματος 122.465,65 ευρώ με Φ.Π.Α.(....)οι ως άνω αναφερόμενες εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν νομίμως αντικείμενο της ελεγχόμενης 1ης συμπληρωματικής σύμβασης. Και τούτο διότι,  η ανάγκη εκτέλεσης αυτών δεν οφείλεται σε απρόβλεπτες και αιφνίδιες περιστάσεις, που ανέκυψαν μετά το χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης του έργου, αλλά σε προφανή αστοχία, σφάλματα και παραλείψεις της μελέτης. Αυτό  συνομολογείται και από την ίδια την αναθέτουσα αρχή, η οποία παραδέχεται στην αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει το ελεγχόμενο σχέδιο σύμβασης ότι δεν συντάχθηκε γεωλογική μελέτη πριν την ανάθεση του έργου, αλλά απλώς ελήφθησαν δείγματα από παρακείμενα ακίνητα και πρόσφατες εκσκαφές για την κατασκευή οικοδομών.Κωλύεται η υπογραφή της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης ...

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕλΣυν.Τμ.6/1591/2018.

Πριν από τη δημοπράτηση έργου, που έχει καταταγεί στις κατηγορίες του άρθρου 3 του Ν 1650/1986, όπως ισχύει, απαιτείται να έχει εκδοθεί η κατ’ άρθρο 4 αυτού απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων. Τέτοια, όμως, απόφαση δεν απαιτείται να έχει εκδοθεί και πριν από την ανάθεση ή έγκριση της τεχνικής μελέτης του έργου.