Προγραμματική σύμβαση...Με δεδομένα αυτά και λαμβάνοντας υπόψη ότι η ελεγχόμενη 2η τροποποίηση της από 25.9.2017 προγραμματικής σύμβασης έλαβε χώρα σύμφωνα με τους νόμιμους τύπους, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν συντρέχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή του υποβληθέντος, με το .... έγγραφο του Γενικού Γραμματέα του Δήμου ..., σχεδίου 2ης τροποποίησης της από 25.9.2017 προγραμματικής σύμβασης, αντίγραφο του οποίου τηρείται ηλεκτρονικά στη Γραμματεία του παρόντος Κλιμακίου.

Υπογραφή σχεδίου προγραμματικής σύμβασης:..ζητείται παραδεκτώς η ανάκληση της 222/2019 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν στη σκέψη ΙΙ της παρούσας το Τμήμα κρίνει ότι:Α. Όπως βασίμως προβάλλεται με την κρινόμενη αίτηση, η ελεγχόμενη σύμβαση μεταξύ του Δήμου ... και της εταιρείας «...» αποτελεί γνήσια προγραμματική σύμβαση, η νομιμότητα σύναψης της οποίας εδράζεται στη νεότερη του άρθρου 100 του ν. 3852/2010, ειδική διάταξη του άρθρου 76 του ν. 4483/2017, με την οποία παρέχεται η δυνατότητα, μεταξύ άλλων, στους Δήμους να συνάπτουν προγραμματικές συμβάσεις με τον ..., με σκοπό την απομάκρυνση πυλώνων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας υψηλής τάσης από κατοικημένες περιοχές, για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, όπως συμβαίνει εν προκειμένω. Συνεπώς, εσφαλμένως κρίθηκε με την προσβαλλόμενη Πράξη ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση πρόκειται για μη νόμιμη απευθείας ανάθεση από το Δήμο ... στην «...» της εκτέλεσης του σχετικού έργου.Β. Επιπλέον, η ελεγχόμενη προγραμματική σύμβαση έχει το ελάχιστο αναγκαίο περιεχόμενο του άρθρου 100 παρ. 2 του ν. 3852/2010, δεδομένου ότι με την κρινόμενη αίτηση προσκομίστηκαν επιπλέον: α) ανάλυση προϋπολογισμού του έργου, β) αναλυτικό χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης της σύμβασης και γ) το 9245/16.4.2019 έγγραφο του Δήμου ..., το οποίο περιλαμβάνει το άρθρο 9Α με τίτλο «Συγκρότηση, αρμοδιότητες και λειτουργία της Κοινής Επιτροπής Παρακολούθησης», στο οποίο ορίζονται αναλυτικά το όργανο παρακολούθησης της εφαρμογής της προγραμματικής σύμβασης, καθώς οι αρμοδιότητές του και το οποίο θα πρέπει να προστεθεί στην ελεγχόμενη προγραμματική σύμβαση.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση ανάκλησης και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να γίνουν δεκτές, να ανακληθεί η προσβαλλόμενη Πράξη και να κριθεί ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο νομιμότητας σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Δήμου ... και της εταιρείας «...», για την εκτέλεση του έργου «Κατασκευή παραλλαγών των εναέριων διασυνδετικών γραμμών μεταφοράς (Γ.Μ.) 400 KV ...».

Νόμιμα ανατέθηκε σε Δημοτική Αναπτυξιακή Επιχείρηση, σε εκτέλεση προγραμματικής σύμβασης μεταξύ αυτής, του Δήμου και της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, η υλοποίηση του αντικειμένου της ανωτέρω σύμβασης, το οποίο συνίσταται στην εκπόνηση μελέτης δημοτικού έργου, καθόσον η συμμετοχή αναπτυξιακής επιχείρησης σε προγραμματική σύμβαση δύναται να συνίσταται στην υλοποίηση αυτού του ίδιου του αντικειμένου. (Σχετ. Πρακτ. Ολομ. Ε.Σ. 32ης Γεν. Συν./10-12-2004).

Προγραμματική σύμβαση. Συμβαλλόμενα μέρη: Περιφέρεια, ΕΥΔΑΠ και Δήμος. Ο μέσω προγραμματικής σύμβασης ορισμός της Περιφέρειας ως φορέα κατασκευής του έργου αποχέτευσης και επεξεργασίας διάθεσης λυμάτων του Δήμου αντί του ορισθέντος με Υπουργική Απόφαση Δήμου δεν αποτελεί κατά την άποψη της πλειοψηφίας ουσιώδη νομική πλημμέλεια, που να κωλύει τη σύναψη της προγραμματικής σύμβασης, αφού, ενόψει των τεχνικών ιδιαιτεροτήτων του προς ανάθεση έργου, αλλά και του ύψους του προϋπολογισμού του (11.386.135 ευρώ) τα αρμόδια όργανα της Περιφέρειας διαθέτουν κατά τεκμήριο την απαιτούμενη γνώση και εμπειρία για τη δημοπράτηση ενός τέτοιου έργου. Μειοψηφία ενός μέλους ότι η πλημμέλεια είναι ουσιώδης. Κατά τα λοιπά διαπιστώθηκε η ύπαρξη του ελάχιστου κατά νόμο απαιτούμενου περιεχομένου.

Προγραμματική σύμβαση:..Με δεδομένα τα ανωτέρω γίνονται δεκτά τα ακόλουθα: Δοθέντος ότι είναι επιτρεπτή η σύναψη προγραμματικής σύμβασης μεταξύ πρωτοβάθμιου Ο.Τ.Α. και Φο.Δ.Σ.Α. για την ανάθεση στον τελευταίο των εργασιών συλλογής και μεταφοράς αστικών στερεών αποβλήτων, νομίμως συνάφθηκε εν προκειμένω η από 17.3.2017 προγραμματική σύμβαση μεταξύ του Δήμου … και της …. με αντικείμενο όχι μεν την εξ ολοκλήρου ανάθεση των εργασιών αυτών -σε σχέση με τα απόβλητα συσκευασίας- στη ..., αλλά τις επιμέρους ενέργειες που πρέπει να αναληφθούν προκειμένου να είναι σε θέση ο Δήμος να εκτελέσει τις εν λόγω εργασίες. Νομίμως, συνεπώς, προβλέφθηκε και η κάλυψη του αναφυόμενου στο πλαίσιο της προγραμματικής αυτής σύμβασης διοικητικού κόστους των παρεχόμενων από τη …. υπηρεσιών, χωρίς τούτο να συνιστά παραβίαση των όρων της προηγουμένως συναφθείσας εξαετούς σύμβασης συνεργασίας μεταξύ του Δήμου …, της …. και της .., εφόσον, άλλωστε, στο κείμενο αυτής γινόταν μνεία ότι ο Δήμος επρόκειτο να αναλάβει το σύνολο των δαπανών που θα ανέκυπταν στο πλαίσιο εκτέλεσης από μέρους του των εργασιών συλλογής και μεταφοράς των αποβλήτων συσκευασίας. Η δε προβλεπόμενη από την άνω προγραμματική σύμβαση προκαταβολή του 30% του συνολικού κόστους αυτής, δεν αντίκειται στο νόμο. Και τούτου διότι με το άρθρο 100 παρ. 2α. του ν. 3852/2010 δεν ορίζεται, ως μοναδικός επιτρεπόμενος τρόπος εκπλήρωσης των αναλαμβανόμενων οικονομικών υποχρεώσεων των μερών, η εφάπαξ καταβολή των οφειλόμενων ποσών με την ολοκλήρωση του αντικειμένου της σύμβασης, επιτρεπομένης, ως εκ τούτου, της τμηματικής καταβολής τους, στην έννοια της οποίας εμπίπτει και η χορήγηση προκαταβολής. Εντούτοις, ο τρόπος προσδιορισμού του διοικητικού κόστους παροχής των υπηρεσιών της …. για την εκτέλεση του αντικειμένου της συγκεκριμένης προγραμματικής σύμβασης, ήτοι σε σχέση με την εκτιμώμενη συνολική ποσότητα αστικών στερεών αποβλήτων που παράγει ο Δήμος, δεν είναι νόμιμος.(..)Κατ’ ακολουθία, η εντελλόμενη με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη είναι εν μέρει μη νόμιμη και, ως εκ τούτου, αυτό δεν δύναται να θεωρηθεί.

Προγραμματική σύμβαση....Στην υπό κρίση υπόθεση, υποβάλλεται προς έλεγχο σχέδιο προγραμματικής σύμβασης (άρθρο 100 του ν. 3852/2010) μεταξύ του Συνδέσμου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων  ... - ... και του Δήμου .... με αντικείμενο την «Υποστήριξη για τη διεξαγωγή στο ΕΣΗΔΗΣ του διαγωνισμού για την παροχή υπηρεσιών - Μεταβατική φάση διαχείρισης απορριμμάτων ΧΥΤΑ ...». Πλην όμως,  στα οικεία σχέδια που επισυνάπτονται στην 330/2019 εγκριτική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου .... και την 18/2019 απόφαση του Δ.Σ.  του ανωτέρω Συνδέσμου δεν προσδιορίζεται η προϋπολογισθείσα αξία της προγραμματικής σύμβασης (άρθρο 3),  αλλά  αντιθέτως αναφέρεται ότι η « ... παρούσα προγραμματική σύμβαση είναι  άνευ οικονομικού ανταλλάγματος ...». Δεδομένου ότι  από την προϋπολογιζόμενη δαπάνη  συναρτάται  άμεσα η διάγνωση της αρμοδιότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου προς διενέργεια προσυμβατικού ελέγχου επί συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας (άρθρο 98 παρ. 1 β' του Συντάγματος), και το στοιχείο αυτό δεν εξειδικεύεται στο διαβιβαστικό έγγραφο που αναφέρεται στην αρχή της παρούσας ούτε προκύπτει από κάποιον άλλο στοιχείο του φακέλου, το Κλιμάκιο κρίνει ότι απαραδέκτως εισάγεται ενώπιον του προς έλεγχο το οικείο σχέδιο σύμβασης.

Επισκευή γεωργικών γεωτρήσεων του Δήμου:...Από τα ανωτέρω πραγματικά περιστατικά προκύπτει ότι η ανάθεση από την Περιφέρεια … (Περιφερειακή Ενότητα …) των ανωτέρω εργασιών επισκευής των ΜΡ1, ΧΡ4 και ΧΡ2 γεωτρήσεων, έλαβε, πράγματι, χώρα μετά τη λήξη της από 6.6.2018 προγραμματικής συμβάσεως μεταξύ της Περιφέρειας και του Δήμου .., με την οποία είχε παραχωρηθεί στην πρώτη (Περιφέρεια) η χρήση των εν λόγω γεωτρήσεων από κοινού με τον Δήμο …, επιπλέον δε της είχε ανατεθεί η συντήρηση και επισκευή του αναγκαίου μηχανολογικού εξοπλισμού των γεωτρήσεων αυτών. Με το δεδομένο αυτό και λαμβάνοντας επίσης υπ’ όψιν ότι η συντήρηση και διαχείριση των εν λόγω γεωτρήσεων που βρίσκονται στην εδαφική περιφέρεια του Δήμου … ανήκει στον Δήμο αυτόν (βλ. σκ. ΙΙ.Γ.), το Κλιμάκιο κρίνει ότι, όπως βασίμως προβάλλεται από τον διαφωνούντα Επίτροπο, κατά τον χρόνο αναθέσεως από την Περιφέρεια των επίμαχων εργασιών επισκευής των γεωτρήσεων, η ίδια δεν ήταν πλέον αρμόδια να προβεί στην ανάθεση αυτή, αφού η προγραμματική σύμβαση, με την οποία της είχε εκχωρηθεί από τον Δήμο … η σχετική αρμοδιότητα, είχε πλέον λήξει. Είναι, συνεπώς, βάσιμος κατά τούτο ο προβαλλόμενος λόγος διαφωνίας. Εντούτοις, όμως, το Κλιμάκιο λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι: α) η εν λόγω ανάθεση εκ μέρους της Περιφέρειας δεν έλαβε χώρα αυθαίρετα, αλλά κατ’ επίκληση της από 6.6.2018 προγραμματικής συμβάσεως, δυνάμει της οποίας της είχε εκχωρηθεί η σχετική αρμοδιότητα έως τις 15.9.2018,  β) το χρονικό διάστημα που είχε παρέλθει από τη λήξη της προγραμματικής συμβάσεως, μέχρι την επίμαχη ανάθεση, δεν ήταν μεγάλο, γ) τα όργανα της Περιφέρειας ενήργησαν, όχι με πρόθεση καταστρατηγήσεως των σχετικών διατάξεων, αλλά με σκοπό την εκπλήρωση, έστω και με κάποια καθυστέρηση, των υποχρεώσεων που είχε αναλάβει η Περιφέρεια με την ανωτέρω προγραμματική σύμβαση, πιστεύοντας ότι ενεργούσαν νομίμως, δ) ότι η επισκευή των προαναφερομένων γεωτρήσεων αποσκοπούσε στο να καταστούν αυτές πλήρως λειτουργικές για την κάλυψη των προαναφερομένων στην προγραμματική σύμβαση κοινών σκοπών του Δήμου …, αφενός, και της Περιφέρειας …, αφετέρου, και ε) ότι η επιδιωκόμενοι με την εν λόγω επισκευή σκοποί, ήτοι η διασφάλιση της ισορροπίας του οικοσυστήματος του … και του …, καθώς και η ομαλή άρδευση της περιοχής σε περίπτωση πιθανής λειψυδρίας κατά την αρδευτική περίοδο του έτους 2018, εμπίπτουν στις αρμοδιότητες της Περιφέρειας, σύμφωνα με τα εκτιθέμενα στην προηγούμενη σκέψη (ΙΙ.Γ.), ανεξαρτήτως του ότι αυτή καθεαυτή η συντήρηση αποτελεί αρμοδιότητα του Δήμου, κρίνει ότι το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής θα μπορούσε να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης, εάν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2018, τις πιστώσεις του προϋπολογισμού του οποίου βαρύνει.

Σύναψη προγραμματικής συμβάσεως για την εκτέλεση έργου, που συγχρηματοδοτείται από τον Χρηματοδοτικό Μηχανισμό του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΧΜ-ΕΟΧ) – Νομιμότητα και επιλεξιμότητα των δαπανών.Η νομιμότητα και επιλεξιμότητα δαπανών στο πλαίσιο εκτελέσεως προγραμματικής συμβάσεως μεταξύ Δήμου και Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, δεν θίγεται από το γεγονός ότι την προγραμματική σύμβαση υπέγραψε αντί του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Πολιτισμού, η Προϊσταμένη της καθ’ ύλη και κατά τόπο αρμόδιας για την εκτέλεση της προγραμματικής συμβάσεως, Προϊσταμένη της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. 

Προγραμματική σύμβαση...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, η υπό έλεγχο προγραμματική σύμβαση έχει το προβλεπόμενο από τις διατάξεις του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 (όπως αυτό εφαρμόζεται μέσω του άρθρου 246 παρ 3 του ν. 4555/2018) ελάχιστο αναγκαίο περιεχόμενο, το οποίο είναι σύμφωνο με τις ρυθμίσεις για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων. Ως εκ τούτου, εφόσον δεν διαπιστώνονται ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες στην ελεγχόμενη διαδικασία, δεν συντρέχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή του υποβληθέντος, με το ....2019 (αριθ πρωτ Ελ Συν ....) έγγραφο του Δημάρχου του Δήμου …, σχεδίου προγραμματικής σύμβασης, αντίγραφο του οποίου τηρείται σε ηλεκτρονική μορφή στη Γραμματεία του Κλιμακίου αυτού

Προγραμματική σύμβασης με αντικείμενο προμήθεια.(..)Με δεδομένα τα ανωτέρω, η από 9.2.2017 σύμβαση, με το περιγραφέν αντικείμενο και εντασσόμενη στο πλαίσιο υλοποίησης της κυβερνητικής πολιτικής για την ενίσχυση και αναβάθμιση των Ο.Τ.Α. στον τομέα του αθλητισμού, εγκύρως συνάφθηκε υπό τη μορφή προγραμματικής σύμβασης του άρθρου 100 του ν. 3852/2010, δοθέντος ότι η σκοπούμενη βελτίωση της συγκεκριμένης αθλητικής εγκατάστασης του Δήμου ... προδήλως εντάσσεται στο πρόγραμμα ανάπτυξης της συγκεκριμένης περιοχής, τον χαρακτήρα δε αυτό της σύμβασης δεν αναιρεί το γεγονός ότι συνίστατο σε προμήθεια. Εξάλλου, ανεξάρτητα από την κοινή αφετηρία των συμβαλλομένων μερών σε σχέση με τον επιδιωκόμενο με τη σύμβαση σκοπό, τον οποίο εκ του νόμου έχουν επιφορτισθεί να υπηρετούν, από την περιγραφή στη σύμβαση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων αυτών προκύπτει ισόρροπη συμμετοχή τους στην ολοκλήρωση του συμβατικού αντικειμένου, αποκλείοντας, συνεπώς, τη σύναψη υπό τον μανδύα προγραμματικής σύμβασης μίας εξ επαχθούς αιτίας δημόσιας σύμβασης.