Δημόσια έργα.Βελτίωση προσφοράς.(...) Συνεπώς, η, μετά το πέρας της διαγωνιστικής διαδικασίας, τροποποίηση των όρων που περιέχονται στα συμβατικά τεύχη, με την κατακυρωτική απόφαση ή το ιδιωτικό συμφωνητικό, θα είχε ως αποτέλεσμα την αλλοίωση των όρων του διαγωνισμού και θα συνεπαγόταν την παραβίαση των αρχών της διαφάνειας    και της ίσης μεταχείρισης των υποψηφίων (πρβλ. απόφ. ΔΕΚ της 29.4.2004 στην υπόθ. 496/1999, σκ. 82). Υπό το πρίσμα αυτό θα πρέπει να ερμηνευθούν και οι διατάξεις του ν. 3669/2008 - οι οποίες, πάντως, σιωπούν ως προς το ζήτημα της δυνατότητας βελτιώσεων της προσφοράς και έγκρισης των βελτιώσεων αυτών με την κατακυρωτική απόφαση- και, συνεπώς, θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι δυνατότητα τροποποίησης –έστω και υπό τη μορφή βελτιώσεων της προσφοράς του αναδόχου, που φαίνονται καταρχήν επωφελείς για τα συμφέροντα της αναθέτουσας αρχής- των όρων που περιέχονται στα συμβατικά τεύχη, με την κατακυρωτική απόφαση ή το ιδιωτικό συμφωνητικό, δεν παρέχεται εκ του νόμου. Η ερμηνεία αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι η δυνατότητα βελτιώσεων της προσφοράς και η αντίστοιχη δυνατότητα έγκρισης τέτοιων βελτιώσεων από την αναθέτουσα αρχή, που προβλεπόταν από τις σχετικές διατάξεις στην αρχική τους μορφή (άρθρο 24 παρ. 1 του π.δ. 609/1985, ΦΕΚ Α΄ 223), περιορίστηκε, στη συνέχεια, (με το άρθρο 13 του π.δ. 218/1999, ΦΕΚ Α΄ 187), μόνο στις περιπτώσεις ανάθεσης της σύμβασης με διαπραγμάτευση (απευθείας ανάθεση), εν τέλει δε καταργήθηκε (δεν επαναλήφθηκε) με τις διατάξεις του άρθρου 2 του ν. 3263/2004 (ΦΕΚ Α΄ 179). Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, είναι μη νόμιμη η κατακυρωτική των αποτελεσμάτων διαγωνισμού δημοσίου έργου απόφαση, με την οποία εγκρίνεται βελτιωμένη η αρχική προσφορά του αναδόχου, Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις (υπό II), το Κλιμάκιο κρίνει ότι αβασίμως υποστηρίζει η Επίτροπος ότι, ενόψει των παρατηρήσεων της Επιτροπής του διαγωνισμού, όπως αυτές διατυπώθηκαν στα από 27.5.2014 και 3.6.2014 πρακτικά της, η Οικονομική Επιτροπή του Δήμου ..... έπρεπε να μη εγκρίνει  το αποτέλεσμα των επίμαχων διαγωνισμών, διότι, όπως εκτέθηκε ανωτέρω, η ακύρωση του διαγωνισμού αποτελεί ευχέρεια και όχι υποχρέωση του οργάνου αυτού. Περαιτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η εκτέλεση επιπλέον εργασιών από τις προβλεπόμενες στα συμβατικά τεύχη, ήτοι η κατασκευή επιπλέον 300 m2 ασφαλτοτάπητα στους δρόμους, που επρόκειτο να εκτελεσθούν τα έργα «Συντήρηση - ασφαλτόστρωση οδού προς παραλία .....» και «Ασφαλτόστρωση οδών οικισμού .....», συνιστά βελτίωση των αντίστοιχων προσφορών του αναδόχου, οι οποίες μη νομίμως εγκρίθηκαν με τις 74 και 75/4.8.2014 αποφάσεις της Οικονομικής Επιτροπής, με τις οποίες κατακυρώθηκε το αποτέλεσμα των οικείων διαγωνισμών, είναι δε μη νόμιμες και οι βάσει των αποφάσεων αυτών συναφθείσες συμβάσεις.

Δυνατότητα ή μη προέγκρισης υπογραφής σύμβασης για δημόσια έργα με παραλείψεις στις νόμιμες δημοσιεύσεις των περιλήψεων των σχετικών διακηρύξεων – Προϋποθέσεις Εάν και εφόσον: α) η περίληψη της διακήρυξης δημοσιεύθηκε στο τεύχος Διακηρύξεων της Εφημερίδας της Κυβέρνησης, σε μία ημερήσια εφημερίδα και μία εβδομαδιαία νομαρχιακή εφημερίδα, ενώ η μη δημοσίευση αφορούσε την δεύτερη ημερήσια νομαρχιακή εφημερίδα, β) αναπτύχθηκε επαρκής ανταγωνισμός, γεγονός που κρίνεται αυτοτελώς σε κάθε περίπτωση, ιδίως από το αντικείμενο, τον αριθμό των ενδιαφερομένων και την τοπική διασπορά αυτών που παρέλαβαν τα τεύχη της διακήρυξης και τον αριθμό των συμμετεχόντων στον διαγωνισμό, γ) δεν ασκήθηκαν ενστάσεις ή προδικαστικές προσφυγές ή άλλα ένδικα μέσα ή βοηθήματα με λόγο αναγόμενο στη μη δημοσίευση της περίληψης της διακήρυξης στην δεύτερη ημερήσια νομαρχιακή εφημερίδα και δ) η προσφορά του αναδειχθέντος υποψηφίου αναδόχου κρίθηκε συμφέρουσα για τη Διοίκηση και το αρμόδιο όργανο επικύρωσε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού, τότε, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι η εμφιλοχωρήσασα παρατυπία/παράλειψη δημοσίευσης της περίληψης της διακήρυξης σε δεύτερη ημερήσια εφημερίδα, καλύφθηκε με την εγκριτική του αποτελέσματος του διεξαχθέντος διαγωνισμού απόφαση της Περιφέρειας και τον επαρκή ανταγωνισμό που αναπτύχθηκε, δεν ασκεί έννομη επιρροή στην νομιμότητα της διαδικασίας, της Υπηρεσίας δυναμένης να προχωρήσει στην σύνταξη Προέγκρισης του Σχεδίου Σύμβασης του έργου αυτού.

Βελτίωση -ασφαλτόστρωση επαρχιακής οδού -συμπληρωματική σύμβαση..ζητείται η ανάκληση της 334/2009 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην υπό στοιχ. III σκέψη της παρούσης, το Τμήμα κρίνει ότι οι περιγραφόμενες στην αιτιολογική έκθεση και στον 4ο Α.Π.Ε. εργασίες της ελεγχόμενης 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης του επίμαχου έργου δεν κατέστησαν αναγκαίες λόγω απροβλέπτων περιστάσεων, καθ’ όσον στην τεχνική έκθεση που είχε ενσωματωθεί στα τεύχη δημοπρατήσεως του αρχικού διαγωνισμού και ακολούθως στα συμβατικά τεύχη της αρχικής σύμβασης είχαν ήδη επισημανθεί τα γεωλογικά προβλήματα στη συγκεκριμένη χιλιομετρική θέση. Πράγματι, στο κεφάλαιο 3.2. της εν λόγω εκθέσεως είχε επισημανθεί πρόβλημα κατολισθήσεων μεταξύ των Χ.Θ. 9+500 και 10+000 και είχε υποδειχθεί η αντιμετώπιση του προβλήματος με «ήπιες επεμβάσεις στο πρανές, που σε γενικές γραμμές θα περιλαμβάνουν καθαρισμό των χαλαρών υλικών, στήριξη και αποστράγγιση του υλικού του πρανούς και ενίσχυση της βάσης του (…)». Κατά συνέπεια οι προβαλλόμενοι με την κρινόμενη αίτηση ισχυρισμοί περί ρηγματώσεων και κατολισθήσεων του εδάφους στην επίμαχη χιλιομετρική θέση ως φαινόμενο που απαιτούσε επείγουσα αντιμετώπιση μέσω συμπληρωματικών εργασιών πρέπει να απορριφθούν ως ουσία αβάσιμοι, δεδομένου ότι τα εν λόγω προβλήματα ήταν ήδη γνωστά πριν από την εκτέλεση του έργου. Τέλος, απορριπτέος ως απαράδεκτος τυγχάνει ο ισχυρισμός της αιτούσας που προβάλλεται το πρώτον με το από 17.8.2009 υπόμνημά της, ότι η υπό κρίση συμπληρωματική σύμβαση περιέχει εργασίες που είχαν εκτελεστεί ως «επείγουσες πρόσθετες» πριν από τη σύνταξη του Α.Π.Ε., βάσει του άρθρου 44 του π.δ/τος 609/1985 (βλ. Πράξη 110/2006 VI Τμ. Ελ. Συν.).Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι ορθώς, με την προσβαλλόμενη Πράξη, κρίθηκε ότι οι ως άνω εργασίες δεν μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο νομίμως ανατεθείσας στον ανάδοχο συμπληρωματικής συμβάσεως και, συνεπώς, η υπό κρίση αίτηση πρέπει να απορριφθεί.​

Συντήρηση και επισκευή σχολικών κτιρίων και αύλειων χώρων - συμπληρωματική σύμβαση...Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, οι εργασίες της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης δεν αποδεικνύεται ότι οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τις εργασίες για την μεταστέγαση του σχολείου ΑΜΕΑ (όπως αναφέρεται στα συμβατικά τεύχη του έργου) ή ΤΕΕ Ειδικής Αγωγής (όπως αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση), από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν αποδεικνύεται το, επικαλούμενο αορίστως από την αναθέτουσα αρχή ως απρόβλεπτο, γεγονός της άρνησης «παραχώρησης» των επίμαχων εγκαταστάσεων, καθώς και ο χρόνος που τυχόν εκδηλώθηκε η άρνηση αυτή, ανεξαρτήτως του ότι δεν αποδεικνύεται σε τίνος την ιδιοκτησία ανήκουν οι εν λόγω εγκαταστάσεις. Αντιθέτως, το Κλιμάκιο εκτιμά ότι η αναθέτουσα αρχή όφειλε να έχει εξασφαλίσει τη νόμιμη κατοχή των εγκαταστάσεων πριν δημοπρατήσει και αναθέσει το αρχικό έργο. Εξάλλου, το τμήμα της αρχικής σύμβασης που αφορά την μετεγκατάσταση του ΤΕΕ Ειδικής Αγωγής, όπως προκύπτει από τα συμβατικά τεύχη, ήταν ανεξάρτητο από τα λοιπά τμήματα αυτής που αφορούσαν σε τεχνικές επεμβάσεις σε άλλα σχολεία. Επομένως, η αναθέτουσα αρχή, αντί να επιχειρήσει, με τους 1ο, 2ο και 3ο ΑΠΕ, την αντικατάσταση των προβλεπόμενων στην αρχική σύμβαση εργασιών, «προσαρμόζοντάς» τις στις απαιτήσεις του νέου χώρου, με αποτέλεσμα από ένα σημείο και πέρα να μην επαρκούν οι πιστώσεις και να «δημιουργείται» η ανάγκη σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης, μπορούσε να αποσπάσει το επίμαχο αντικείμενο από την αρχική σύμβαση και να το δημοπρατήσει χωριστά και σύμφωνα με τις νέες απαιτήσεις. Σε ό,τι αφορά τις λοιπές εργασίες των σχολείων … και …, το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι οι εργασίες αυτές, πέραν του ότι δεν αποδεικνύεται ότι οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, αφορούν σε τεχνικές επεμβάσεις σε σχολεία διαφορετικά εκείνων που περιγράφονται στην αρχική σύμβαση και αποτέλεσαν αντικείμενο του διαγωνισμού και κατά τούτο μη νομίμως επιχειρούνται, αφού συνιστούν επέκταση του αντικειμένου της αρχικής σύμβασης. Εξάλλου, το δημόσιο συμφέρον, που προφανώς εξυπηρετείται με την ολοκλήρωση των εργασιών της ήδη εκτελούμενης εργολαβίας, δεν αναιρεί την υποχρέωση των αναθετουσών αρχών για ταχεία ολοκλήρωση των έργων και ιδίως στον ευαίσθητο τομέα της σχολικής στέγης καθώς και για τήρηση των διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, οι οποίες έχουν επίσης θεσπιστεί για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Ως εκ τούτου, κωλύεται η υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης στο σύνολό της.

Συμπληρωματική σύμβαση έργου- εγκατάσταση αφαλάτωσης..Με δεδομένα τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η σύναψη της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης στερείται νομίμου ερείσματος, διότι: α) οι συμπληρωματικές εργασίες δεν παρίστανται αναγκαίες για την εκτέλεση του αρχικού έργου, αλλά αποτελούν επέκταση του τεχνικού και φυσικού αντικειμένου του, η οποία δεν περιλαμβανόταν στα συμβατικά τεύχη για την ανάθεση της κύριας σύμβασης, και β) δεν διαπιστώνεται, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ότι εξαιτίας απρόβλεπτων περιστάσεων κατέστη αναγκαία, για την τεχνική εκτέλεση του υπό κατασκευή δημοπρατηθέντος έργου, η εκτέλεση συμπληρωματικών εργασιών, καθόσον για την επέκταση της δυναμικότητας της μονάδας αφαλάτωσης προβλεπόταν στα συμβατικά τεύχη νέα ανάθεση (Β΄ Φάση), άλλως η σημαντική αύξηση της τουριστικής - εποχικής κίνησης της περιοχής, αλλά και η βαθμιαία υποβάθμιση της ποιότητας του νερού των γεωτρήσεων (πίνακας παρακολούθησης .... 2008-2018 στη σελ. 12 της αιτιολογικής έκθεσης) ήταν γνωστή τουλάχιστον από τα έτη 2013- 2014, πριν τη δημοπράτηση του έργου, ο σχεδιασμός του οποίου πραγματοποιήθηκε με μεγάλη χρονική απόσταση, βάσει δεδομένων των προηγούμενων ετών σε σχέση με το χρόνο σύνταξης της προμελέτης (2011), επομένως δεν συντρέχει καμία από τις σωρευτικά απαιτούμενες προϋποθέσεις βάσει των άρθρων 28 και 57 του ν.3669/2008, η συνδρομή των οποίων μπορούσε να παρέχει νόμιμο έρεισμα για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης.Κατόπιν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Εγκατάσταση αφαλάτωσης - Θέση ...Δήμου ...».

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/122/2020

ΘΕΜΑ : Ένταξη στα συμβατικά τεύχη (Ε.Σ.Υ) των δημοπρατούμενων έργων, άρθρου σχετικού με τα «απαιτούμενα μέτρα ασφάλειας και υγείας στο εργοτάξιο».ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ 27

Συμπληρωματική σύμβαση. Υποκατάσταση αναδόχου μετά την κατακυρωτική απόφαση από τρίτο. Απαιτείται εγκριτική απόφαση της προϊσταμένης αρχής, στην οποία να αιτιολογείται πλήρως αν η εργοληπτική επιχείρηση, που θα υποκαταστήσει τον ανάδοχο έχει τα ίδια προσόντα που απαιτήθηκαν για την ανάληψη του έργου και παρέχει τα απαραίτητα εχέγγυα για την κατασκευή του. Ως τρίτος νοείται και η ανώνυμη εταιρεία, στην οποία μετά την κατακύρωση εισφέρθηκε ένα-ντι μετοχών της ο κατασκευαστικός κλάδος της αναδόχου ανώνυμης εταιρείας, αφού η απόσχιση του κατασκευαστικού κλάδου και η εισφορά του σε άλλη εταιρεία χωρίς να λυθεί η δότρια εται-ρεία διέπεται από τους κανόνες της ειδικής διαδοχής του άρθρου 4 παρ. 3 του ν.2166/1993. Στην περίπτωση αυτή για την υποκατάσταση απαιτείται η τήρηση της προμνησθείσας διαδικασίας. Διαπίστωση ουσιωδών νομικών πλημμελειών, καθόσον α) αορίστως αιτιολογείται η συνδρο¬μή των απροβλέπτων περιστάσεων, β) η αναθέτουσα αρχή ομολογεί για κάποιες εργασίες ότι οφείλονται σε αστοχία των εγκεκριμένων μελετών και κατασκευαστικών σχεδίων, γ) υπάρχουν εργασίες, οι οποίες αποτελούν επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του έργου ή αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητάς του, δ) υπάρχουν εργασίες που έχουν προβλεφθεί στα συμβατικά τεύχη και επομένως αποτελούν τεχνικό αντικείμενο της κύριας σύμβασης. Με την 2838/2010 απόφασή του το VI Τμήμα, επιληφθέν αιτήσεως ανακλήσεως κατά της προμνησθείσας πράξης ανέβαλε την έκδοση οριστικής απόφασης, προκειμένου να προσκομισθεί αιτιολογημένη απόφαση της προϊσταμένης αρχής, με την οποία να εγκρίνεται η υποκατάσταση της αναδόχου Κ/Ξ από το νέο κοινοπρακτικό σχήμα, κατά το άρθρο 65 του ν.3669/2008.

Δυνατότητα εκτέλεσης σύμβασης δημοσίου έργου με τροποποίηση αυτής, λόγω χρήσης νέας τεχνολογίας, διαφορετικής από την συμβατικά προβλεπόμενη - Δυνατότητα διάλυσης σύμβασης από την Υπηρεσία - Συνέπειες της διάλυσης.Α) Η εκτέλεση της σύμβασης δημοσίου έργου πρέπει να γίνει σύμφωνα με το νομικό και συμβατικό πλαίσιο που την διέπει, το οποίο δεν επιτρέπει (παρά με προϋποθέσεις που δεν συντρέχουν στη συγκεκριμένη περίπτωση) την ουσιώδη τροποποίηση του συμβατικού αντικειμένου. Δεν είναι επιτρεπτή η εκτέλεση της σύμβασης με χρήση της προτεινόμενης νέας τεχνολογίας, αντί της συμβατικά προβλεπόμενης, αφού, όπως έκρινε κυρίαρχα για το τεχνικό αυτό ζήτημα η Υπηρεσία, τούτο θα συνιστούσε ουσιώδη τροποποίηση του συμβατικού αντικειμένου. (πλειοψ). Β) Από τη νομοθεσία δημοσίων έργων παρέχεται η δυνατότητα στον κύριο του έργου να προβεί, μονομερώς, σε διάλυση της σύμβασης, οι δε συνέπειες αυτής (αποζημίωση του αναδόχου) προβλέπονται στο νόμο και καθορίζονται με απόφαση της Προϊσταμένης Αρχής και σε περίπτωση αμφισβήτησης από τα δικαστήρια. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η συνολική εκτίμηση και στάθμιση του δημοσίου συμφέροντος για την διάλυση ή μη της σύμβασης, αποτελεί αντικείμενο της κυριαρχικής δράσης της Διοίκησης (ομοφ.)

Ανάπλαση κεντρικού ιστού πόλεως - συμπληρωματική σύμβαση..ζητείται η αναθεώρηση της 796/2011 Απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Με αυτά τα δεδομένα και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα μείζονος – επταμελούς σύνθεσης άγεται στην κρίση ότι η ελεγχόμενη σύμβαση δεν αποτελεί, κατά την έννοια  του νόμου, συμπληρωματική σύμβαση του έργου «Ανάπλαση Κεντρικού Ιστού Πόλεως ....», όπως το τελευταίο προσδιορίσθηκε με την οικεία μελέτη δημοπράτησης και την αρχική σύμβαση, καθόσον αφορά στην εκτέλεση εργασιών που ανέκυψαν μετά από την ανατροπή των προβλέψεων της μελέτης δημοπράτησής του και την επελθούσα μεταβολή του αρχικού σχεδιασμού του έργου, του οποίου το αντικείμενο τροποποιήθηκε και επεκτάθηκε, βάσει των ως άνω μελετών που εγκρίθηκαν κατά την εκτέλεσή του. Επομένως, οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην ελεγχόμενη σύμβαση δεν αφορούν το αρχικό συμβατικό αντικείμενο του ανωτέρω έργου και δεν δύνανται να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης αυτού, όπως ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη απόφαση του VΙ Τμήματος. Σε κάθε περίπτωση, άλλωστε, δεν συντρέχει εν προκειμένω η αξιούμενη από το νόμο συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση του έργου, οι οποίες να καθιστούν αναγκαία τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης, δοθέντος ότι τα γεγονότα που επικαλείται ο αιτών Δήμος της μεγάλης οικιστικής ανάπτυξης που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια, της κυκλοφοριακής επιβάρυνσης, λόγω της λειτουργίας του αεροδρομίου ..., της κατασκευής της ... και των Ολυμπιακών Έργων, καθώς και του ότι η προηγούμενη αντίστοιχη κυκλοφοριακή μελέτη είχε συνταχθεί κατά το έτος 2001, ήταν γνωστά πολύ προ της δημοπρατήσεως του έργου. (...)Κατ’  ακολουθίαν των ανωτέρω, το Τμήμα μείζονος – επταμελούς σύνθεσης αποφαίνεται ότι η υπό κρίση αίτηση του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου με την επωνυμία «ΔΗΜΟΣ ....» πρέπει να απορριφθεί και να μην αναθεωρηθεί η προσβαλλόμενη με αυτήν 796/2011 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Ως απρόβλεπτες περιστάσεις νοούνται εκείνα τα πραγματικά γεγονότα που, παρά το ότι κατά την εκπόνηση της μελέτης του έργου καταβλήθηκε η ενδεδειγμένη επιμέλεια και προσοχή, αντικειμενικώς δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν, σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής, ούτως ώστε οι αναγκαίες για την αντιμετώπισή τους εργασίες να ενταχθούν στο αρχικό έργο και την αντιστοίχως συναφθείσα σύμβαση. Η συνδρομή τέτοιων γεγονότων πρέπει να αιτιολογείται με την αναφορά αναλυτικών στοιχείων στις σχετικές με την προσφυγή στην εξαιρετική αυτή διαδικασία γνωμοδοτήσεις και αποφάσεις των αρμοδίων οργάνων, δεν μπορούν δε, σε καμία περίπτωση, να θεωρηθούν ως συμπληρωματικές εργασίες οφειλόμενες σε απρόβλεπτες περιστάσεις εκείνες που αφορούν στην επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του αρχικού έργου ή στην απλή βελτίωση της ποιότητάς του λ.χ. με ανώτερα υλικά και μεθόδους μη προδιαγραφόμενες στα οικεία συμβατικά τεύχη (βλ. Πράξεις VII Τμ 63/2005, 85, 260/2006, 135, 231/2007, 44/2008, 32, 235, 249/2009 κ.ά.).