ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Κωλύεται η υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης εργασιών του έργου «Κατασκευή βρεφονηπιακού σταθμού Δημοτικού Διαμερίσματος Δήμου … (αίθουσα πολλαπλών χρήσεων & βοηθητικών χώρων υπόγειο)», συμβατικού ποσού 161.900,24 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α.), διότι οι περιστάσεις που επικαλείται ο Δήμος για την εκτέλεση των επίμαχων εργασιών δεν είναι απρόβλεπτες και, ως εκ τούτου, δεν δύνανται να δικαιολογήσουν τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης με τον ανάδοχο του αρχικού έργου. Οι εργασίες της ελεγχόμενης σύμβασης, οι οποίες οφείλονται στη διαπίστωση ότι οι συμβατικές ποσότητες υπολείπονται των πραγματικά απαιτούμενων, δεν υπαγορεύθηκαν από τη συνδρομή αιφνίδιων πραγματικών γεγονότων, τα οποία αντικειμενικά δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν και κατά συνέπεια, η ανάγκη εκτέλεσης των ως άνω εργασιών της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης οφείλεται σε αστοχία της μελέτης, η οποία θα είχε αποφευχθεί, εάν είχε καταβληθεί η δέουσα επιμέλεια κατά την εκπόνηση αυτής και όχι στη συνδρομή περιστάσεων που δεν μπορούσαν να προβλεφθούν, Επομένως οι σχετικές δαπάνες μπορούν να καλυφθούν μόνο από το κονδύλιο των απροβλέπτων της αρχικής σύμβασης.

Συμπληρωματική σύμβαση Η επικαλούμενη πολυετής καθυστέρηση εκδίκασης από το Σ.τ.Ε. των αιτήσεων αναστολής και ακύρωσης, που αφορούν στη χρησιμοποίηση των δανειοθαλάμων της περιοχής του Αγίου Αντωνίου, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί απρόβλεπτη περίσταση για την ανάθεση συμπληρωματικών εργασιών, αφού ο ανάδοχος τελούσε ήδη κατά το χρόνο υποβολής της προσφοράς του σε γνώση της σχετικής δικαστικής διαμάχης, η θετική έκβαση της οποίας δεν ήταν δεδομένη, και ως εκ τούτου, όφειλε να διαθέτει εναλλακτικές προτάσεις ως προς τις πηγές λήψης των απαιτούμενων αδρανών υλικών, ενώ η αλλαγή του τρόπου εκτέλεσης επιμέρους εργασιών, που προέκυψε λόγω της θαλάσσιας μεταφοράς και απόθεσης του αμμοχάλικου από το δανειοθάλα- μο του Λιτόχωρου, δεν δικαιολογεί την καταβολή στον ανάδοχο πρόσθετης αποζημίωσης, πέραν της τιμής των σχετικών άρθρων του τιμολογίου μελέτης, και επομένως, αυτός έπρεπε να έχει διαμορφώσει την οικονομική προσφορά του με βάση τις ειδικές συνθήκες του έργου, κατά τα οριζόμενα στο εν λόγω άρθρο. Οι λοιπές εργασίες είναι νέες, που δεν περιλαμβάνονται στην αρχική μελέτη του έργου και αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας του τεχνικού αντικειμένου του ή οφείλονται σε παραλείψεις της μελέτης δημοπράτησης του έργου δεν αποδεικνύεται, σε κάθε περίπτωση, ότι κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων. Αιτιολογία για τη σύναψη της συμπληρωματικής σύμβασης, κατά την οποία οι εργασίες που περιλαμβάνονται σ' αυτή δεν μπορούν, τεχνικά ή οικονομικά, να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα στην ολοκλήρωση και λειτουργία του έργου, δεν αρκεί για να θεωρηθεί νόμιμη η εν λόγω σύμβαση, αφού η προϋπόθεση αυτή πρέπει να συντρέχει σωρευτικά με τις λοιπές προβλεπόμενες στο νόμο προϋποθέσεις για την κατάρτιση συμπληρωματικής σύμβασης εργασιών.

ΕΡΓΑ.ζητείται η ανάκληση της 445/2009 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Κατασκευή Λιμνοδεξαμενής ... Δήμου ...», Ήχθη δε στην κρίση αυτή το Κλιμάκιο με την αιτιολογία ότι: α) είναι αναρμόδιο να ελέγξει το τμήμα των εργασιών του έργου που αφορά σε γεωτεχνικές εργασίες ..., εφόσον αυτές έχουν εκτελεσθεί, και β) δεν είναι νόμιμη η ανάθεση του λοιπού (ανεκτέλεστου) αντικειμένου της ίδιας συμπληρωματικής σύμβασης, εφόσον οι προβλεπόμενες χωματουργικές εργασίες καθώς και οι εργασίες από σκυρόδεμα αποσκοπούν στη βελτίωση του έργου, περαιτέρω δε, η αναγκαιότητα εκτέλεσής τους δεν οφείλεται σε απρόβλεπτα γεγονότα ή καταστάσεις, αλλά σε  παραλείψεις της αρχικής μελέτης.(..) Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι οι ανωτέρω συμπληρωματικές εργασίες, οι οποίες δεν υπερβαίνουν το 50% της αξίας των εργασιών  της αρχικής σύμβασης και δεν  περιλαμβάνονται στο αντικείμενο της τελευταίας, πλην όμως είναι απαραίτητες για την άρτια και λειτουργική εκτέλεση του επίμαχου έργου, δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από αυτή χωρίς τη δημιουργία μειζόνων προβλημάτων για την αναθέτουσα αρχή, κατέστησαν δε αναγκαίες κατά την τεχνική εκτέλεση αυτού αφενός λόγω μη αναγόμενου στο χρόνο εκπόνησης της αρχικής οριστικής μελέτης ...και μη δυνάμενου να προβλεφθεί ακραίου φαινομένου, που συνέβη στην ευρύτερη περιοχή του έργου εξαιτίας ισχυρών και μακράς διάρκειας  βροχοπτώσεων κατά το χρόνο εκτέλεσης των εργασιών, το χειμώνα 2008-2009, που επέφερε άνοδο της στάθμης του υπογείου υδροφόρου ορίζοντα και την ανατροπή των δεδομένων για την διαπερατότητα του υπεδάφους της περιοχής του έργου ..(βλ. τον Πίνακα βροχοπτώσεων του Σταθμού Άργους της Διεύθυνσης Γ/Τμήμα Υδρολογίας της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας περιόδου 1980 - 2009, που προσκομίζεται το πρώτον ενώπιον του Τμήματος και δεν είχε τεθεί υπόψη του εκδόντος την προσβαλλόμενη Πράξη Κλιμακίου, ...Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να γίνει δεκτή και να ανακληθεί η προσβαλλόμενη με αυτήν 445/2009 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου και κατά το μέρος που με αυτήν κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης για τις χωματουργικές εργασίες ...Ανακαλεί την 445/2009 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου και αποφαίνεται ότι δεν κωλύεται η υπογραφή της οικείας σύμβασης,..

Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, εφόσον αντικείμενο του εν λόγω Α.Π.Ε. δεν είναι η αύξηση των ποσοτήτων των ήδη προβλεπόμενων συμβατικών εργασιών, εξαιτίας αστοχιών και εσφαλμένων προμετρήσεων της σχετικής μελέτης, αλλά η διενέργεια συμπληρωματικών εργασιών, που συντείνουν στην κατασκευή ενός επιπλέον κάδου, καθ’ επέκταση του υλικού και χρηματικού αντικειμένου της σύμβασης, ήτοι κατά τροποποίηση του βασικού της σχεδίου, το Τμήμα κρίνει ότι δεν συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις του άρθρου 57 παρ. 3 του ν. 3669/2008 για την επιβάρυνση του κονδυλίου των απροβλέπτων της οικείας σύμβασης με τη δαπάνη των εργασιών αυτών, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από τον Αναπληρωτή Επίτροπο. Εξάλλου, η περίπτωση αυτή δεν συνιστά δαπάνη που προκύπτει από την εφαρμογή κανόνων που καθιερώθηκαν ως υποχρεωτικοί μετά την ανάθεση του έργου, απορριπτομένων ως αβασίμων των περί του αντιθέτου ισχυρισμών του Δήμου.

Στην υπό κρίση υπόθεση, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα ακόλουθα: Με την από 15.6.2010 σύμβαση που υπεγράφη μεταξύ του Δήμου ..... και της εταιρείας «.....», ανατέθηκε στο δεύτερο των συμβαλλομένων, έναντι αμοιβής ποσού 1.656.788,85 ευρώ (με Φ.Π.Α.), η εκτέλεση του έργου «Διαμόρφωση Πλατείας ..... .....». Το έργο αυτό που αφορούσε στη διαμόρφωση της ισόγειας επιφάνειας της πλατείας, στην οποία κατά το χρόνο σύναψης της σχετικής σύμβασης λειτουργούσε υπόγειος σταθμός αυτοκινήτων, η ευθύνη διαχείρισης του οποίου ανήκει στο Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων (ΥΠΟΜΕΔΙ), εντάχθηκε στο πρόγραμμα «Πράσινη Ζωή στην Πόλη», χρηματοδοτήθηκε από το ΕΣΠΑ και δημοπρατήθηκε μετά από κοινοποίηση της σχετικής μελέτης στο Τμήμα Μελετών του ΥΠΟΜΕΔΙ (σχετικό έγγραφο 20964/19.5.2010). Όπως δε προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τον 1ο Α.Π.Ε. και την 1η Συμπληρωματική Σύμβαση, κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του προαναφερόμενου έργου, σειρά εργασιών που άρχισαν να εκτελούνται δημιούργησαν προβλήματα στην αδιάλειπτη λειτουργία του σταθμού αυτοκινήτων και στη διασφάλιση της προστασίας του από έντονα καιρικά φαινόμενα, με αποτέλεσμα το ΥΠΟΜΕΔΙ, με το ΕΥΔΕΚ/326/15.7.2010, έγγραφό του προς Δήμο ....., να ζητήσει την τροποποίηση της μελέτης του έργου. Κατόπιν αυτού, ο Δήμος ....., με το 32948/22.7.2010 έγγραφό του ανέθεσε στην ανάδοχο του έργου την τροποποίηση της σχετικής μελέτης. Λόγω δε της τροποποίησης αυτής ανατράπηκε ο τρόπος στήριξης των υπέργειων κατασκευών, καθώς και η μεθοδολογία μονώσεων δαπέδων και φυτεμένων χώρων, με αποτέλεσμα να προκύψει ανάγκη εκτέλεσης συμπληρωματικών εργασιών στις κατηγορίες των χωματουργικών εργασιών, των σκυροδεμάτων, των επενδύσεων – επιστρώσεων, των ξύλινων και μεταλλικών κατασκευών, των ηλεκτρομηχανολογικών και των λοιπών – τελειωμάτων. Η ανάγκη δε εκτέλεσης των εργασιών αυτών, όπως διαλαμβάνεται στην άνω αιτιολογική έκθεση, δεν μπορούσε να προβλεφθεί κατά τη σύνταξη της αρχικής μελέτης, αφού προέκυψε κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της αρχικής σύμβασης, η εκτέλεσή τους δε κατέστη αναγκαία λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων και κατόπιν παρεμβάσεων του ΥΠΟΜΕΔΙ και είναι απαραίτητη τόσο για την απρόσκοπτη λειτουργία του υποκείμενου σταθμού αυτοκινήτων, με τη μικρότερη δυνατή επέμβαση στην υπάρχουσα κατασκευή, όσο και για την αρτιότητα και λειτουργικότητα του έργου.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτίθενται στις προηγούμενες σκέψεις το Τμήμα κρίνει ότι οι εργασίες που περιλαμβάνει η προς σύναψη συμπληρωματική σύμβαση αποτέλεσαν αντικείμενο της αρχικής σύμβασης. Συγκεκριμένα, οι συμπληρωματικές εργασίες: είτε α. αποτέλεσαν εξαρχής τμήμα των ομάδων εργασιών του αρχικού συμβατικού αντικειμένου και αυξήθηκαν κατά ποσότητα με τον 1ο Α.Π.Ε. (εργασίες εξυγίανσης) είτε β. εντάχθηκαν και ενσωματώθηκαν στο αρχικό έργο ήδη με τον 1ο ΑΠΕ και για την κάλυψη της δαπάνης τους (ειδικώς, εργασίες εξυγίανσης, για τις οποίες συντάχθηκε το 1ο Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε.) διατέθηκε το ποσό των απροβλέπτων –ανεξαρτήτως αν τούτο διατέθηκε νομίμως ή μη, εφόσον με το ποσό των απροβλέπτων δεν επιτρέπεται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 57 παρ. 3 της κωδικοποίησης της νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων να καλύπτονται δαπάνες από νέες εργασίες ή από προβλεπόμενες συμβατικές εργασίες των οποίων αυξήθηκε η ποσότητα για την αρτιότητα και λειτουργικότητα του έργου, χωρίς να έχουν εφαρμοσθεί πλήρως οι σχετικές προδιαγραφές κατά την κατάρτιση των μελετών, όπως εν προκειμένω, δεδομένου ότι της κατάρτισης της μελέτης του αρχικού έργου δεν προηγήθηκε εκπόνηση γεωτεχνικής μελέτης, παρότι από το ισχύον νομοθετικό καθεστώς δεν προβλέπεται τέτοια εξαίρεση, ενώ δεν γίνεται επίκληση απρόβλεπτων περιστάσεων που μετέβαλαν τις συνθήκες εκτέλεσης του έργου σε σχέση με αυτές που επικρατούσαν κατά την εκπόνηση της μελέτης δημοπράτησής του- γ. είτε προβλέπονταν ως συμβατικό αντικείμενο, περικόπηκαν δε στη συνέχεια προκειμένου να αντιμετωπιστεί το κόστος των εργασιών εξυγίανσης –ανεξάρτητα αν μπορούσαν νομίμως ή μη να μειωθούν, καθώς οι συμβατικές ποσότητες εργασιών δεν επιτρέπεται να μειώνονται αν θίγεται η πληρότητα, λειτουργικότητα, και ποιότητα του έργου, όπως εν προκειμένω προκύπτει- και μέσω της συμπληρωματικής σύμβασης επιχειρείται η επανένταξή τους στο προς κατασκευή έργο, προκειμένου αυτό να είναι λειτουργικό και ασφαλές (εργασίες επιστρώσεων).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-Συμπληρωματικές συμβάσεις.:Με τα  δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, δεν συντρέχουν,  εν προκειμένω,  οι προβλεπόμενες στο νόμο προϋποθέσεις για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης με τον ανάδοχο  της αρχικής σύμβασης εκτέλεσης του οικείου έργου. Ειδικότερα, από τα στοιχεία του φακέλου, δεν προκύπτει ότι  οι εργασίες αυτές   κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου, ήτοι λόγω πραγματικών γεγονότων που δεν ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και επηρεάζουν την τεχνική αρτιότητα του έργου, ενώ αντικειμενικά δεν μπορούσαν να προβλεφθούν στο στάδιο της οριστικής μελέτης. Οι  επικαλούμενες  εκ μέρους του Δήμου  «καταστάσεις που δεν ήταν γνωστές και δεν αντιμετωπίστηκαν στην αρχική μελέτη» αφορούν δε στην ύπαρξη υπόγειου αγωγού ομβρίων  υδάτων στο δρόμο της αγοράς,  δεν στοιχειοθετούν απρόβλεπτες περιστάσεις. Και τούτο διότι,  η άγνοια της ύπαρξης του αγωγού αυτού  και της σύνδεσής του με τις  αποχετεύσεις των  παρακείμενων οικιών, που δεν έχουν συνδεθεί  με το υπάρχον  δίκτυο ακαθάρτων,  συνιστά σφάλμα και παράλειψη  της αρχικής μελέτης, δεδομένου ότι  οι θέσεις των υφιστάμενων αγωγών και συνδέσεων   επιβαλλόταν,  κατά την κοινή πείρα,  με την καταβολή της ενδεδειγμένης επιμέλειας,  να αποτελέσουν περιεχόμενο της μελέτης δημοπράτησης του κύριου έργου, το οποίο αποσκοπούσε, μεταξύ άλλων,  στην  απορροή και αποχέτευση των ομβρίων υδάτων  και  τη σύνδεση  του  υπό κατασκευή δικτύου με τον υφιστάμενο κεντρικό αγωγό αποχέτευσης ομβρίων υδάτων. Κατά συνέπεια, η  εντελλόμενη με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα πληρωμής δαπάνη, κατά το μέρος που αφορά στην πληρωμή εργασιών της 1ης Συμπληρωματικής σύμβασης του έργου  «Πεζοδρομήσεις Δημοτικών Οδών»,  δεν είναι νόμιμη, και, ως εκ τούτου,  το χρηματικό αυτό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Ανάπλαση κεντρικού ιστού πόλεως - συμπληρωματική σύμβαση...Με τα παραπάνω δεδομένα το Τμήμα κρίνει ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για τη νόμιμη σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης διότι αυτή δεν αποτελεί, κατά την έννοια του νόμου, συμπληρωματική σύμβαση του έργου «Ανάπλαση Κεντρικού Ιστού Πόλεως ...», όπως αυτό προσδιορίστηκε με την οικεία μελέτη δημοπράτησης και την αρχική σύμβαση. Ειδικότερα η ελεγχόμενη σύμβαση δεν φέρει συμπληρωματικό χαρακτήρα αναφορικά με το αρχικό συμβατικό αντικείμενο, αλλά αφορά στην εκτέλεση εργασιών που ανέκυψαν μετά από την ανατροπή των προβλέψεων της μελέτης δημοπράτησής του και την επελθούσα μεταβολή του αρχικού σχεδιασμού του έργου, του οποίου το αντικείμενο τροποποιήθηκε και επεκτάθηκε, βάσει των ως άνω μελετών που εγκρίθηκαν κατά την εκτέλεσή του, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα. Επομένως, οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην ελεγχόμενη σύμβαση δεν αφορούν το αρχικό συμβατικό αντικείμενο του ανωτέρω έργου και δεν δύνανται να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης αυτού. Σε κάθε περίπτωση, εξάλλου, η ανάγκη εκτέλεσης των φερόμενων ως συμπληρωματικών εργασιών δεν ανέκυψε λόγω της συνδρομής απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση του έργου, καθόσον τα επικαλούμενα γεγονότα της μεγάλης οικιστικής ανάπτυξης που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια, της κυκλοφοριακής επιβάρυνσης λόγω της λειτουργίας του αεροδρομίου …, της κατασκευής της … και των … καθώς και του ότι η προηγούμενη αντίστοιχη κυκλοφοριακή μελέτη είχε συνταχθεί κατά το έτος 2001, ήταν γνωστά πολύ πριν από τη δημοπράτηση του έργου.(...)Κατά συνέπεια, σύμφωνα με όσα προηγουμένως έγιναν δεκτά, συντρέχει ουσιώδης νομική πλημμέλεια που κωλύει την υπογραφή του σχεδίου της ελεγχόμενης σύμβασης και επομένως η υπό κρίση αίτηση πρέπει να απορριφθεί.

ΔΕΝ ΑΝΑΘΕΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ-ΕΠΤ.ΣΥΝΘ/1285/2011

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Κλιμάκιο κρίνει ότι εν προκειμένω η δαπάνη που εντέλλεται με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα, δεν προκύπτει ότι αφορά στην εκτέλεση δημοσίου έργου, για το οποίο τυγχάνουν εφαρμογής οι διατάξεις της νομοθεσίας περί δημοσίων έργων, αλλά για την προμήθεια κιγκλιδωμάτων και μεταλλουργικών υλικών και την εκτέλεση των σχετικών εργασιών τοποθέτησής τους, καθώς και λοιπών εργασιών συντήρησης, για τις οποίες εφαρμόζονται οι διατάξεις περί υπηρεσιών. Τούτο διότι, καίτοι στην τεχνική έκθεση του «έργου» προβλέπεται ότι οι ανατεθείσες εργασίες είναι κυρίως οικοδομικές και σε μικρότερο ποσοστό ανήκουν στις λοιπές κατηγορίες εργασιών, από τον προϋπολογισμό της μελέτης δεν προκύπτει σαφής επιμέτρηση κάθε κατηγορίας εργασιών προκειμένου να διαγνωσθεί ο χαρακτήρας και η φύση της μικτής αυτής σύμβασης, ενδεικτικά δε από τον πρώτο λογαριασμό του έργου προκύπτει ότι οι εντελλόμενες προς πληρωμή οικοδομικές εργασίες αποτελούν πολύ μικρό ποσοστό της συνολικής δαπάνης.(..)η εντελλόμενη με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα δαπάνη, κατά το μέρος που αφορά στην πληρωμή εργολαβικού οφέλους, δεν είναι νόμιμη, καθόσον αυτό καταβάλλεται μόνον κατά την εξόφληση λογαριασμών που αφορούν στην εκτέλεση δημόσιων έργων. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής που περιλαμβάνει και μη νόμιμη δαπάνη, δεν πρέπει να θεωρηθεί

Συμπληρωματική σύμβαση. Για τις εργασίες όρυξης σε έδαφος βραχώδες δεν εξειδικεύονται οι λόγοι για τους οποίους, ακολουθώντας τους κανόνες της εμπειρίας και τεχνικής, ήταν αντικειμενικά αδύνατη πριν από την έναρξη των εκσκαφών η ένταξη αυτών των εργασιών στην αρχική μελέτη του έργου. Περαιτέρω, το ότι η ανάγκη εκτέλεσης εργασιών όρυξης χωρίς χρήση εκρηκτικών προέκυψε από την περιβαλλοντική μελέτη του έργου, που εκδόθηκε σε χρόνο μεταγενεστέρο της σύνταξης και έγκρισης της τεχνικής μελέτης του έργου, δεν επαληθεύεται από τα στοιχεία της διαδικασίας. Αντιθέτως, όπως προεκτέθηκε, η υποβληθείσα στο Τμήμα Περιβάλλοντος και Χωροταξικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, καθώς και η τροποποίηση αυτής, έχουν συνταχθεί και εκδοθεί πριν από την έγκριση της τεχνικής μελέτης του έργου. Σε κάθε περίπτωση, ενόψει της ανάγκης εκ των προτέρων εκτίμησης των επιπτώσεων κάθε έργου ή δραστηριότητας στο περιβάλλον η περιβαλλοντική αδειοδότηση, πρέπει να προηγείται από την έγκριση της τεχνικής μελέτης προκειμένου, μεταξύ άλλων, να μη μεταβάλλεται το φυσι¬κό και οικονομικό αντικείμενο της τεχνικής μελέτης του έργου από περιβαλλοντικούς όρους, που τίθενται εκ των υστέρων, κατά παράβαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης των διαγωνιζομένων και της διαφάνειας της διαδικασίας . Ούτε, άλλωστε από τα στοιχεία του φακέλου της διαδικασίας, που υποβλήθηκαν στο Κλιμάκιο, αποδεικνύεται ο επικαλούμενος εξαιρετικά έντονος χαρακτήρας των καιρικών φαινομένων, ώστε να πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 57 του ν. 3669/2008. Τέλος ο ισχυρισμός ότι οι εργασίες της συμπληρωματικής σύμβασης είναι αναγκαίες για τη σωστή και πλήρη ολοκλήρωση του έργου τόσο από τεχνικής και λειτουργικής πλευράς όσο και για λόγους ασφαλείας δεν αρκεί για να καταστήσει νόμιμη την υπογραφή της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, αφού για τη νόμιμη κατάρτιση συμπληρωματικής σύμβασης, σύμφωνα με τις προαναφερόμενες διατάξεις, απαιτείται, σε κάθε περίπτωση, να συντρέχουν σωρευτικά οι προβλεπόμενες από τις προαναφερθείσες διατάξεις προϋποθέσεις. Με την 261/2011 απόφαση του VI Τμήματος του Έλεγκτικού Συνεδρίου απορρίφθηκε αίτηση ανάκλησης κατά της προμνησθείσας Πράξης του Κλιμακίου