Κριτήρια αξιολόγησης του ουσιώδους ή μη χαρακτήρα μεταβολής των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε περιπτώσεις διαφοροποίησης περιβαλλοντικά αδειοδοτημένων έργων χερσαίων και εναέριων μεταφορών της 1ης Ομάδας της κατάταξης του άρθρου 1 του ν. 4014/2011. 

Κριτήρια αξιολόγησης του ουσιώδους ή μη χαρακτήρα μεταβολής των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε περιπτώσεις διαφοροποίησης περιβαλλοντικά αδειοδοτημένων έργων εξορυκτικών και συναφών δραστηριοτήτων της 5ης Ομάδας της κατάταξης του άρθρου 1 του ν. 4014/2011.

Εφαρμοστέες διατάξεις για την έγκριση περιβαλλοντικών όρων Επιχειρηματικού Πάρκου - Αρμόδια υπηρεσία για τη διαβίβαση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων στο αρμόδιο Περιφερειακό Συμβούλιο - Φορείς με γνωμοδοτική αρμοδιότητα – Εφαρμοστέο δίκαιο σε περίπτωση μεταβολής της εκτάσεως σε ποσοστό μικρότερο του 15%. Η έγκριση περιβαλλοντικών όρων Επιχειρηματικού Πάρκου (Ε.Π) διενεργείται σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 47 του Ν 3982/2011. Η Δ/νση Αδειοδότησης Επιχειρήσεων και Επιχειρηματικών Πάρκων της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας, κατ' άρθρο 47 του Ν 3982/2011, διαβιβάζει τον φάκελο με την αίτηση εγκρίσεως ανάπτυξης Ε.Π και τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) στο αρμόδιο Περιφερειακό Συμβούλιο. Αναφορικά με τη ΜΠΕ του Επιχειρηματικού Σχεδίου, πρέπει να γνωμοδοτούν οι φορείς που αναφέρονται στις διατάξεις των άρθρων 2 (παρ. 4 και 5) και 3 (παρ. 3) του Ν 4014/2011 και της υπ' αριθμ. ΚΥΑ 1649/45/14.1.2014. Επί μεταβολής της εκτάσεως του Ε.Π σε ποσοστό μικρότερο του 15%, απαιτείται η υποβολή φακέλου «τροποποίησης Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών όρων ΑΕΠΟ» και η τήρηση της διαδικασίας που προβλέπεται στην υπ’ αριθμ. ΥΑ 167563/ΕΥΠΕ/15.4.2013 (πλειοψ). 

Εξειδίκευση του περιεχομένου της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το έργο και δραστηριότητα με α/α 27 («Εφαρμογή τον Σχεδίου Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης του Μητροπολιτικού Πόλου Ελληνικού - Αγίου Κοσμά») της 6ης Ομάδας «Τουριστικές εγκαταστάσεις και έργα αστικής ανάπτυξης, κτιριακού τομέα, αθλητισμού και αναψυχής» του Πίνακα του Παραρτήματος VI της αριθμ. ΔΙΠΑ/οικ. 37674/27-7-2016 (Β’ 2471) απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.

Ζητείται από το Τμήμα τούτο να ανακληθεί η 1400/2006 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι η παράλειψη υποβολής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και, ακολούθως, έγκρισης περιβαλλοντικών όρων πριν την έκδοση απόφασης περί εγκρίσεως του αποτελέσματος της δημοπρασίας συνιστά ουσιώδη νομική πλημμέλεια, καθισταμένης ούτως μη νόμιμης της απόφασης της αναθέτουσας αρχής περί αναθέσεως εκτέλεσης του έργου στην αιτούσα εταιρεία, όπως ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη Πράξη του Κλιμακίου, δοθέντος ότι η ελλείπουσα εκ των προτέρων εκτίμηση των επιπτώσεων του εν λόγω έργου στο περιβάλλον δε δύναται να καλυφθεί από τη μεταγενέστερη σύνταξη της οικείας μελέτης από τον ήδη ανάδοχο αυτού. Επιπροσθέτως, οι περιβαλλοντικοί όροι που τελικώς θα εγκριθούν είναι πιθανό να επιφέρουν ουσιώδεις τροποποιήσεις στην τεχνική μελέτη του δημοπρατηθέντος έργου ή τους λοιπούς συμβατικούς όρους, επιπλέον, δεν μπορεί να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο ουσιώδους μεταβολής του οικονομικού αντικειμένου της συναφθείσας σύμβασης, κατά παράβαση των αρχών της διαφάνειας και ίσης μεταχείρισης των συμμετεχόντων στο διαγωνισμό, δεδομένου ότι η προβλεπόμενη από την αναθέτουσα αρχή δαπάνη ύψους 12.450 Ευρώ καλύπτει αποκλειστικά τα έξοδα εκπόνησης της σχετικής μελέτης και λήψης των λοιπών αναγκαίων μέτρων, μέχρι και το στάδιο έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων (βλ. και το 3870/15.06.2004 έγγραφο του Τμήματος Υδραυλικών Έργων της Διεύθυνσης Δημοσίων Έργων της Περιφέρειας .....), τα δε αντιθέτως προβαλλόμενα με την κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμα. Ομοίως απορριπτέος είναι και ο ισχυρισμός της αιτούσας ότι πεπλανημένως πλην συγγνωστώς η αναθέτουσα αρχή, εξασφαλίζοντας δια του κονδυλίου των απροβλέπτων την κάλυψη των τυχόν απαιτούμενων πρόσθετων εργασιών για την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων που επρόκειτο να εγκριθούν, είχε την πεποίθηση ότι ηδύνατο να αναθέσει τη σύνταξη μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων στον ανάδοχο του έργου, καθόσον η εφαρμοστέα διάταξη του άρθρου 4 του ν. 1650/1986 είναι ρητή και αρκούντως σαφής, ορίζοντας ότι η απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων συνιστά σε κάθε περίπτωση την αναγκαία προϋπόθεση για την έκδοση των διοικητικών πράξεων που απαιτούνται για την πραγματοποίηση του έργου, όπως, εν προκειμένω, της απόφασης περί εγκρίσεως του αποτελέσματος της δημοπρασίας.(...)Απορρίπτει την αίτηση ανάκλησης της εργοληπτικής επιχείρησης με την επωνυμία «….» και διακριτικό τίτλο «…..».

Δημοσιοποίηση αποφάσεων έγκρισης περιβαλλοντικών όρων:.. Επειδή, η πρώτη προσβαλλόμενη απόφαση έγκρισης δημιουργίας του καταλύματος και έγκρισης περιβαλλοντικών όρων αυτού εκδόθηκε στις 8.8.2014, η δε αίτηση ακυρώσεως ασκήθηκε στις 19.2.2016, ήτοι, μετά την παρέλευση 1 έτους και 6 μηνών. Η απόφαση αυτή αναρτήθηκε στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ στις 11.8.2014 και στον δικτυακό τόπο http://aepo.ypeka.gr του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, στον οποίο αναφέρεται η ανωτέρω διάταξη του άρθρου 19α του ν. 4014/2011, στις 8.9.2014. Εξάλλου, στις 2.8.2013, είχε δημοσιευθεί πρόσκληση προς κάθε ενδιαφερόμενο να λάβει γνώση και να διατυπώσει τις απόψεις του επί της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου στην τοπική εφημερίδα «Κοινή Γνώμη». Περαιτέρω, κατά τα προβαλλόμενα με την αίτηση ακυρώσεως, οι αιτούντες έλαβαν γνώση της προσβαλλόμενης απόφασης στις 22.12.2015, όταν αντιλήφθηκαν την εκτέλεση των εργασιών για τη λειτουργική σύνδεση του χώρου του Σύνθετου Τουριστικού Καταλύματος. Η παρεμβαίνουσα εταιρεία προβάλλει με το δικόγραφο της παρεμβάσεως ότι η κρινόμενη αίτηση ακυρώσεως, καθ’ ό μέρος στρέφεται κατά της πρώτης προσβαλλόμενης απόφασης, είναι εκπρόθεσμη, διότι, μεταξύ άλλων, ασκήθηκε μετά την πάροδο 60 ημερών από την ανάρτηση της απόφασης αυτής στον δικτυακό τόπο http://aepo.ypeka.gr. Κατά τη γνώμη του Τμήματος με την παρούσα σύνθεση, η αίτηση ακυρώσεως, καθ’ ό μέρος στρέφεται κατά της πρώτης προσβαλλόμενης απόφασης, πρέπει να απορριφθεί, ενόψει όσων εκτέθηκαν στη σκέψη 9, ως εκπροθέσμως ασκηθείσα, εφόσον ασκήθηκε πολύ μετά την πάροδο της εξηκονθήμερης προθεσμίας του άρθρου 46 παρ. 1 του π.δ. 18/1989 από την ανάρτηση της απόφασης αυτής, στις 8.9.2014, στον δικτυακό τόπο http://aepo.ypeka.gr του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, δοθέντος ότι της ανάρτησης αυτή είχε προηγηθεί ανάρτηση στον δικτυακό χώρο του προγράμματος “Διαύγεια” πριν δε από την έκδοση της προσβληθείσας απόφασης είχε τηρηθεί η διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης επί του περιεχομένου της οικείας μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ενόψει, όμως, της σπουδαιότητας του ανωτέρω ζητήματος, το οποίο αφορά στο χρονικό σημείο έναρξης της προθεσμίας για την άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατά των αποφάσεων έγκρισης περιβαλλοντικών όρων έργων και δραστηριοτήτων Α΄ κατηγορίας, το Τμήμα, υπό την παρούσα σύνθεση, κρίνει ότι η υπόθεση πρέπει να παραπεμφθεί στην επταμελή σύνθεση του Τμήματος, σύμφωνα με το άρθρο 14 παρ. 5 του π.δ. 18/1989, να ορισθεί δε νέα δικάσιμος η 4.10.2017 και εισηγητής ο Πάρεδρος Χρήστος Παπανικολάου.

Παραλαβή μελέτης.(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη της παρούσας, μη νομίμως καταβάλλεται στη φερόμενη ως δικαιούχο το 70% της συμβατικής αμοιβής της. Τούτο δε, διότι σύμφωνα με την από 11.2.2014 σύμβαση μεταξύ του Δήμου ...... και της αναδόχου, προϋπόθεση για την καταβολή της αμοιβής στην τελευταία αποτελούσε αφενός, η έγκριση της μελέτης από την αρμόδια υπηρεσία του Δήμου, με την έκδοση βεβαίωσης περί συμμόρφωσης στις συμβατικές της υποχρεώσεις και αφετέρου, η παραλαβή του αντικειμένου της μελέτης, με σχετική απόφαση της Προϊσταμένης Αρχής, τα οποία, όπως προκύπτει, δεν έλαβαν χώρα στην προκειμένη περίπτωση. Δοθέντος δε, ότι αντικείμενο της ως άνω σύμβασης ήταν η εκπόνηση μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων, για την οποία οι διατάξεις του ν. 4014/2011 απαιτούν την έγκρισή της, κατόπιν ελέγχου τυπικής πληρότητας, από την αρμόδια περιβαλλοντική αρχή, καθώς και τη διατύπωση γνώμης εκ μέρους άλλων δημοσίων φορέων, ούτε εγκριτική απόφαση της Προϊσταμένης Αρχής μπορούσε να έχει εκδοθεί ούτε παραλαβή της μελέτης μπορούσε να είχε γίνει, αφού τελούσε σε εκκρεμότητα η ανωτέρω διαδικασία.          

Εκτέλεση έργου:..Με τα δεδομένα αυτά και με βάση τα προσκομισθέντα ενώπιον του Κλιμακίου στοιχεία, το Κλιμάκιο επί των προβαλλομένων λόγων διαφωνίας κρίνει τα εξής: Αβασίμως προβάλλεται με τον πρώτο λόγο διαφωνίας ότι για την κατασκευή του ανωτέρω έργου δεν τηρήθηκε η περιβαλλοντική νομοθεσία και ειδικότερα, ότι δεν προηγήθηκε της οριστικής μελέτης και της συντάξεως των τευχών δημοπρατήσεως η σύνταξη και έγκριση Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, καθώς, σύμφωνα με το προμνησθέν 3122.1-Τ66/3561/15.1.2018 έγγραφο του Διευθυντού της Διευθύνσεως Λιμενικών Έργων και Κτιριακών Υποδομών (ΔΙ.ΛΙ.Κ.ΥΠ.) του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, για την κατασκευή του έργου αυτού δεν απαιτείται η σύνταξη Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Περαιτέρω, όπως προκύπτει από τα προσκομισθέντα ενώπιον του Κλιμακίου από 29.6.2018 και 8.12.2017 αποδεικτικά ηλεκτρονικής πληρωμής μέσω Τράπεζας (web/internet banking), η φερόμενη ως δικαιούχος έχει εξοφλήσει το 58316/3.7.2017 Τιμολόγιο που εκδόθηκε από την εφημερίδα «..», ποσού 204,60 ευρώ, καθώς επίσης και το 137/8.12.2017 Τιμολόγιο της Εφημερίδας «…», ποσού 358,00 ευρώ, για τη δημοσίευση της περιλήψεως της οικείας διακηρύξεως στις εν λόγω εφημερίδες, με συνέπεια, μετά την προσκόμιση ενώπιον του Κλιμακίου των στοιχείων αυτών, ο σχετικός λόγος διαφωνίας να έχει καλυφθεί. Περαιτέρω, δοθέντος ότι η εν λόγω περίληψη έχει δημοσιευθεί, πλην του Τεύχους Διακηρύξεων Δημοσίων Συμβάσεων της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως, και σε δύο (2) ημερήσιες εφημερίδες, μία εκ των οποίων είναι .., ενώ η έτερη εκδίδεται στην Πρωτεύουσα του Νομού όπου εκτελείται το έργο, το Κλιμάκιο κρίνει ότι πληρούνται οι απαιτήσεις της διατάξεως του άρθρου 15 παρ. 7 του Κ.Δ.Ε. (ν. 3669/2008), οι οποίες ίσχυαν κατά τον κρίσιμο στην προκειμένη περίπτωση χρόνο, σύμφωνα με τα γενόμενα δεκτά στη σκέψη ΙΙ, χωρίς να απαιτείται δημοσίευση και σε έτερη ημερήσια εφημερίδα της .. Εξάλλου, από το γεγονός ότι έλαβαν χώρα οι ανωτέρω δημοσιεύσεις σε συνδυασμό με το ότι στον διενεργηθέντα διαγωνισμό αναπτύχθηκε επαρκής ανταγωνισμός με τη συμμετοχή οκτώ (8) εργοληπτικών επιχειρήσεων, το Κλιμάκιο κρίνει ότι τυχόν άλλες παραλείψεις που αφορούν τη δημοσίευση της οικείας διακηρύξεως, δεν άσκησαν ουσιώδη επιρροή στη νομιμότητα της διεξαγωγής του διαγωνισμού για την ανάθεση του ανωτέρω έργου.(..)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το 46, οικονομικού έτους 2018, χρηματικό ένταλμα πληρωμής του Λιμενικού Ταμείου … δαπάνη είναι νόμιμη και το εν λόγω χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Επειδή, εν όψει των διαλαμβανομένων στις προηγούμενες σκέψεις, κρίνεται ότι οι επιπτώσεις από την εγκατάσταση και λειτουργία του αιολικού πάρκου στην χλωρίδα της προστατευόμενης περιοχής θα είναι μικρής κλίμακας και αντιμετωπίζονται αιτιολογημένα από τη σχετική Μ.Π.Ε., στην οποία γίνεται εκτενής αναφορά στα ιδιαίτερα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά της περιοχής εγκαταστάσεως του έργου. Επίσης, η μελέτη περιέχει εκτενείς αναφορές στους πληθυσμούς των άγριων πτηνών της περιοχής και τους τόπους διαχειμάσεως και διελεύσεώς τους, στοιχεία τα οποία ελήφθησαν υπόψη για την επιλογή της θέσης εγκαταστάσεως της επίμαχης μονάδας. Ειδικά μέτρα, εξάλλου, προτείνονται για την αντιμετώπισή των επιπτώσεων του έργου τόσο στην χλωρίδα όσο και στην πανίδα και δη στην ορνιθοπανίδα, κατά τρόπο αποτελεσματικό, ώστε να μην επέρχεται υποβάθμιση της περιοχής. Επομένως, η προσβαλλόμενη πράξη εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων, ερειδόμενη στη σχετική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, είναι νομίμως και επαρκώς αιτιολογημένη ως προς τα ζητήματα που τίθενται με την κρινόμενη αίτηση, περαιτέρω δε έλεγχος των σχετικών ουσιαστικών εκτιμήσεων της διοικήσεως εξέρχεται των ορίων δικαστικού ελέγχου κατά την προκειμένη ακυρωτική δίκη (βλ. ΣτΕ 2741/2014, 4891/2013, κ.ά.). Εν όψει τούτων, απορριπτέοι τυγχάνουν και οι ειδικότεροι ισχυρισμοί περί μη αξιολογήσεως της δυσανάλογης κατά τις αιτούσες επιδεινώσεως του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος εν όψει και των χαρακτηριστικών του συγκεκριμένου έργου από πλευράς όγκου και διαστάσεων ήτοι σημαντική οπτική και ακουστική όχληση, δέσμευση ασυνήθιστα μεγάλης εκτάσεως και μάλιστα δασικής, μόνιμη αλλαγή εδαφοκαλύψεως, αδυναμία απομακρύνσεως όλων των εγκαταστάσεων και απαγόρευση επί μακρόν της βοσκήσεως μετά το πέρας της επίμαχης εκμεταλλεύσεως. Ομοίως, εξ άλλου, απορριπτέος είναι και ο ισχυρισμός των αιτουσών ότι με την ένδικη Μ.Π.Ε. δεν έχει αξιολογηθεί η διατάραξη της αρμονίας φυσικού τοπίου του όρους Παντοκράτορα, το οποίο είχε προταθεί να υπαχθεί σε καθεστώς προστασίας από τη μελέτη του χωροταξικού σχεδίου της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων του Φεβρουαρίου 2003 και έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα LEADER και ΟΠΑΑΧ (ΠΕΠ) και η αισθητική αλλοίωση του φυσικού παραδοσιακού και τουριστικού περιβάλλοντος και ειδικότερα το γεγονός ότι οι ανεμογεννήτριες θα είναι ορατές αφενός από τη νότια πλευρά της πόλης της Κέρκυρας, η οποία έχει χαρακτηρισθεί ως αρχιτεκτονικό παράδειγμα παγκόσμιας εμβέλειας και από την οποία απέχουν 12 χιλιόμετρα (και όχι 17,5 όπως αναφέρεται στη Μ.Π.Ε.) και αφετέρου από τον παραδοσιακό οικισμό Σπαρτίλα, από τον οποίο απέχουν 655 μέτρα καθώς και από τον τουριστικό οικισμό Μπαρμπάτι, από τον οποίο απέχουν 1.100 μέτρα. Τούτο δε, διότι από τα εκτεθέντα ανωτέρω προκύπτει ότι στην οικεία Μ.Π.Ε. γίνεται εφαρμογή των κριτηρίων εντάξεως του επίδικου έργου στο τοπίο, ενώ όλοι οι γειτονικοί οικισμοί απέχουν περισσότερο από 500 μ. από το έργο και η ηχητική επιβάρυνση σε αυτούς αναμένεται κάτω των 35 dB , ενώ, εξ άλλου, σε ακτίνα 1.500 μ. από το έργο, δεν υπάρχει οικισμός που να έχει χαρακτηρισθεί ως παραδοσιακός. Ομοίως, απορριπτέος ως αλυσιτελώς προβαλλόμενος, είναι και ο ισχυρισμός ότι εσφαλμένως αναφέρεται στη Μ.Π.Ε. (σελ. 28 αυτής) ότι «η χωροθέτηση έγινε βάσει της συναίνεσης των κατοίκων», παρά την ύπαρξη των αρνητικών γνωμοδοτήσεων του Δήμου Φαιάκων και του Νομαρχιακού Συμβουλίου Κέρκυρας, δεδομένου, άλλωστε, ότι στο προοίμιο της προσβαλλομένης μνημονεύεται (με αριθ. 23), το με αριθ. 597/21.9.2010 έγγραφο της Ν.Α. Κέρκυρας, με το οποίο διαβιβάσθηκε η γνωμοδότηση του οικείου Νομαρχιακού Συμβουλίου για το επίδικο έργο.