Διάλυση εργολαβίας. Προσφυγή στο δεύτερο μειοδότη (άρθρο 61 παρ. 13 ν.3669/2008). Διάλυση της εργολαβίας με υπαιτιότητα του κυρίου του έργου λόγω μη συντέλεσης των απαλλοτριώσεων και μη ολοκλήρωσης των μελετών του έργου. Η διαδικασία του άρθρου 61 παρ. 13 του ν.3669/2008 μη συμβατή με το κοινοτικό δίκαιο, αφού συνιστά στην ουσία διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς δημοσίευση προκήρυξης, για την οποία δεν συντρέχουν οι προβλεπόμενες από το νόμο προϋποθέσεις. Μειοψηφία 1 μέλους. Με την 3137/2010 απόφαση του VI Τμήματος ανακλήθηκε η προμνησθείσα Πράξη του Κλιμακίου, καθόσον κρίθηκε ότι η διαδικασία του άρθρου 61 παρ. 13 του ν.3669/2008 δεν είναι ασύμβατη με το κοινοτικό δίκαιο, δεδομένου ότι η ανάθεση της εκτέλεσης του έργου μετά από διάλυση εργολαβίας γίνεται στο δεύτερο μειοδότη και σύμφωνα με την προσφορά που είχε υποβάλει στην προηγηθείσα διαγωνιστική διαδικασία.

ΕΡΓΑ.(Συμπληρωματική σύμβαση.)Με τα δεδομένα αυτά, η 1η συμπληρωματική σύμβαση έργου μεταξύ του Δήμου ... και της εργοληπτικής επιχείρησης «...» έπρεπε, ως παρακολούθημα της 10682/22.2.2016 αρχικής και ήδη ελεγχθείσας σύμβασης, να υποβληθεί σε προληπτικό έλεγχο νομιμότητας από το αρμόδιο Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Από τον έλεγχο όμως της σχετικής διαδικασίας της σύμβασης αυτής, διαπιστώνεται ότι συνέτρεχαν οι νόμιμες προϋποθέσεις για τη σύναψή της. Ειδικότερα, οι πρόσθετες εργασίες αποκατάστασης συγκεκριμένων οδών, που περιλαμβάνονται στην τεχνική περιγραφή της αρχικής σύμβασης, είναι απαραίτητες για την άρτια ολοκλήρωση του αντικειμένου της, το κόστος τους δεν υπερβαίνει σε ποσοστό το 50% του ποσού της αρχικής σύμβασης (14,27% της αρχικής συμβατικής δαπάνης), η δε ανάγκη δε εκτέλεσής τους συνδέεται με ευρήματα κατά την εκτέλεση της αρχικής σύμβασης, η εμφάνιση των οποίων δεν μπορούσε να προβλεφθεί. Εν όψει αυτών, τα αρμόδια όργανα παρέλειψαν να υποβάλουν την εν λόγω σύμβαση στον προληπτικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης των σχετικών διατάξεων, αλλά από πλάνη η οποία, ενόψει και της νομιμότητας της διαδικασίας που προηγήθηκε της σύναψης της σύμβασης, κρίνεται συγγνωστή (Ε.Σ. Πρ. Κλιμ. Προλ. Ελ. Δαπ. στο VII Τμ. 99/2018, 294, 212, 198/2017)... Κατόπιν αυτών, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί λόγω πλάνης.

Επισκευές σχολικών κτιρίων...Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι δεν συντρέχουν εν προκειμένω οι νόμιμες προϋποθέσεις σύναψης της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης. Και τούτο, διότι, όπως γίνεται δεκτό από τη νομολογία, στην περίπτωση μη επαρκούς προσδιορισμού του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, λόγω της αδυναμίας προμέτρησής του, όπως εν προκειμένω, αποκλείεται η κατ’ εξαίρεση χορηγούμενη από το νόμο δυνατότητα σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης για την εκτέλεση νέων εργασιών, όταν το συμβατικό ποσό έχει πλέον αναλωθεί. Επομένως, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να δικαιολογηθεί η σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης με την αιτιολογία ότι οι επίμαχες εργασίες κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση της αρχικής σύμβασης, καθώς το στοιχείο του απρόβλεπτου χαρακτήρα των επεμβάσεων αποτέλεσε το λόγο για τον οποίο δεν ήταν δυνατό να προσδιοριστεί ποσοτικά το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, και αλυσιτελώς γίνεται επίκληση των ελλείψεων της αρχικής μελέτης από την αναθέτουσα αρχή στο πλαίσιο σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης. Τα ανωτέρω ισχύουν ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι στην κρινόμενη περίπτωση δεν αποδεικνύεται από κανένα στοιχείο του φακέλου η συνδρομή περιστάσεων που δεν ήταν γνωστές στην αναθέτουσα αρχή κατά το χρόνο σύναψης της αρχικής σύμβασης και θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης (Ε.Σ. VI Τμ. 1751/2016, 6064/15, 285/2012, Ε΄ Κλ. 49/2016, 507/2012). Τέλος, εσφαλμένως η αναθέτουσα αρχή υπολαμβάνει ότι η ελεγχόμενη σύμβαση εμπίπτει στο ρυθμιστικό πεδίο των διατάξεων του άρθρου 132 και της παραγράφου 1 του άρθρου 156 του ν.4412/2016 και είναι νόμιμη, δοθέντος ότι η αξία της δεν υπερβαίνει ποσοστό 15% της αρχικής σύμβασης του έργου. Και τούτο, διότι, όπως προαναφέρθηκε, η ελεγχόμενη σύμβαση, ως παρακολούθημα της αρχικής σύμβασης, διέπεται από τις διατάξεις του ν.3669/2008, υπό τις οποίες η τελευταία συνήφθη.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της.

Ελέγχος νομιμότητας  σχεδιου συμβάσεως.(..)Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη II.Β., το Κλιμάκιο κρίνει ότι, εφόσον η αρχική, από 1.12.2014, σύμβαση για την εκτέλεση του ανωτέρω έργου δεν υπήχθη, νομίμως, στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, κατ’ εφαρμογήν των διατάξεων των άρθρων  35 και 36 του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο, λόγω του ότι υπολειπόταν του προβλεπομένου κατά τον κρίσιμο χρόνο ορίου υπαγωγής στον έλεγχο, δεν δύναται να ελεγχθεί ούτε και η σύμβαση που συνάπτεται, κατόπιν διαλύσεως της αρχικής εργολαβίας, με την δεύτερη κατά σειρά μειοδοσίας Κ/ξία, για την ανάθεση των εργασιών ολοκληρώσεως του ίδιου έργου.  (..)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο πρέπει να απόσχει από τον έλεγχο του υποβληθέντος σχεδίου συμβάσεως.

Κατασκευή συλλεκτηρίου αγωγού ομβρίων...Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι δεν συντρέχουν εν προκειμένω απρόβλεπτες περιστάσεις που δικαιολογούν τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, δεδομένου ότι η μελέτη, με βάση την οποία προσδιορίστηκε το τεχνικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, δεν υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής. Τούτο, διότι α) η αρχική μελέτη του έργου, η οποία εγκρίθηκε με την …/….1988 απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της ..., εκπονήθηκε σε χρόνο πολύ προγενέστερο του χρόνου δημοπράτησης του ελεγχόμενου έργου (έτος 2016), χωρίς να προκύπτει η εκ των υστέρων επικαιροποίησή της (βλ. σελ. 3 της Τεχνικής Περιγραφής), β) τα όργανα της ..., με την ως άνω απόφαση του Δ.Σ. της οποίας εγκρίθηκε η εν λόγω μελέτη, όφειλαν να γνωρίζουν την ακριβή θέση των δικτύων της και γ) δεν εκπονήθηκε σχετική γεωτεχνική μελέτη, ούτε κατά την εκπόνηση της αρχικής μελέτης του έργου, ούτε κατά τη δημοπράτηση αυτού (πρβλ. VI Τμ. Ε.Σ. 1591/2018). Ενόψει της ανωτέρω ουσιώδους πλημμέλειας που διαπιστώθηκε, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο, με το …..2019 έγγραφο του Προϊσταμένου 

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/1059/2019

Συμπληρωματική σύμβαση έργου..ζητείται η ανάκληση της 9/2012 (ορθή επανάληψη) πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ, το Τμήμα κρίνει ότι οι εργασίες που αποτελούν αντικείμενο της επίμαχης σύμβασης, όπως αυτές περιγράφονται στον προσκομισθέντα εγκεκριμένο Α.Π.Ε., δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης. Ειδικότερα, η κατασκευή νέου κοιτώνα, που οδήγησε στην ανάγκη αύξησης των χωματουργικών εργασιών, συνιστά μη επιτρεπόμενη επέκταση του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, δεν είναι αναγκαία για την τελειοποίησή της και μπορεί να διαχωριστεί από αυτή χωρίς να δημιουργηθούν μείζονα προβλήματα στην αναθέτουσα αρχή. Κατά το μέρος δε που προβάλλεται ότι οι εν λόγω εργασίες οφείλονται σε πραγματοποίηση διερευνητικών τομών από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, ο σχετικός ισχυρισμός πρέπει να απορριφθεί ως αναπόδεικτος, καθώς το επικαλούμενο έγγραφο της ΙΑ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων αφενός μεν αναφέρεται στην κατασκευή των δύο πρώτων κοιτώνων, που αποτελούν αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, αφετέρου δε αφορά σε αρχαιολογική έρευνα, η οποία είχε ήδη ολοκληρωθεί κατά το χρόνο έκδοσής του χωρίς την ανεύρεση αρχαιοτήτων. Ως προς την ανάγκη κατασκευής σηπτικού βόθρου μεγαλύτερων διαστάσεων σε σχέση με τον προβλεπόμενο στην αρχική σύμβαση απορροφητικό βόθρο, το Τμήμα κρίνει ότι και η εργασία αυτή δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης. Τούτο, διότι κατά το μέρος που η εργασία αυτή συνέχεται με την κατασκευή του νέου κοιτώνα συνιστά ανεπίτρεπτη μεταβολή του τεχνικού αντικειμένου του αρχικού έργου, κατά το μέρος δε που προβάλλεται ότι η ανάγκη μετατροπής οφείλεται σε μεταβολή των ισχυόντων στο νησί οικοδομικών κανονισμών δεν παρέχεται ουδεμία απόδειξη προς τούτο. Τέλος, το Τμήμα κρίνει ότι αλυσιτελώς προβάλλονται με την κρινόμενη αίτηση λόγοι που αφορούν στις εργασίες κατασκευής περγκολών, θυρών εισόδου και υαλοστασίων, οι οποίες δεν αποτελούν αντικείμενο της επίμαχης σύμβασης, όπως προκύπτει από τον υποβληθέντα 3ο Α.Π.Ε., με την προϋπολογισθείσα δαπάνη του οποίου άλλωστε συμφωνεί το συμβατικό αντάλλαγμα που προβλέπεται στο εξεταζόμενο σχέδιο σύμβασης. Τέλος, δεν συντρέχει περίπτωση αναγνώρισης συγγνωστής πλάνης (βλ. 3037/2011 απόφαση του Τμήματος αυτού, όπου και μειοψηφία), λόγω της βαρύτητας των πλημμελειών της επίμαχης σύμβασης. Συνακόλουθα, το Τμήμα κρίνει ότι η αίτηση πρέπει να απορριφθεί και η προσβαλλόμενη πράξη να μην ανακληθεί.

Συμπληρωματική σύμβαση που δεν υποβλήθηκε σε έλεγχο νομιμότητας από το αρμόδιο Κλιμάκιο του Ε.Σ.πριν την υπογραφή της, παρά το γεγονός ότι το ποσό αυτής αθροιζόμενο με τον προϋπολογισμό της αρχικής σύμβασης, η οποία δεν είχε υποβληθεί λόγω ποσού στον ως άνω έλεγχο, υπερβαίνει το χρηματικό όριο ελέγχου που τίθεται από τη διάταξη του άρθρου 19 παρ. 7 του π.δ. 774/1980, όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 12 παρ. 27 του ν. 3310/2005 και ίσχυε κατά το χρόνο κατάρτισης της συμπληρωματικής σύμβασης.Μη νόμιμη.

Έργο....Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι είναι μη νόμιμη η χρήση του κονδυλίου των απροβλέπτων δαπανών για την εκτέλεση των ως άνω εργασιών και της προμήθειας, καθόσον αυτές δεν κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων. Ειδικότερα, είναι μη νόμιμη η χρήση του κονδυλίου των απροβλέπτων για την πληρωμή των εργασιών προετοιμασίας επιχρισμένων επιφανειών τοίχων για χρωματισμούς, οι οποίες αποδίδονται, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του Δήμου, στη μερική καθαίρεση των κατεστραμμένων μόνο επιχρισμάτων και η οποία είχε ως αποτέλεσμα την ανομοιομορφία και την ποιοτική διαφορά μεταξύ του νέου και του υπάρχοντος επιχρίσματος, καθόσον η ανάγκη εκτέλεσής τους μπορούσε κατά την κοινή πείρα και λογική να είχε προβλεφθεί κατά την εκπόνηση της αρχικής μελέτης ενώ, περαιτέρω, η προμήθεια και τοποθέτηση των προβολέων θεατρικού φωτισμού συνιστά νέα εργασία, η οποία είναι προφανές ότι δεν οφείλεται σε απρόβλεπτα περιστατικά, οι δε επικαλούμενοι λόγοι λειτουργικότητας ανάγονται σε ζητήματα που ήταν κατά χρόνον ήδη γνωστά στην αναθέτουσα αρχή και, σε κάθε περίπτωση, μπορούσαν ευχερώς να προβλεφθούν και να ενταχθούν στην αρχική σύμβαση του έργου. Τέλος και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ της παρούσας, θα πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος και ο ισχυρισμός του Δήμου ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο δεν δικαιούται να προβαίνει σε παρεμπίπτοντα έλεγχο νομιμότητας των ατομικών διοικητικών πράξεων, που αποτελούν το έρεισμα της ελεγχόμενης δαπάνης, για τις οποίες ισχύει το τεκμήριο νομιμότητας. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη και ως εκ τούτου αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Νομιμότητα του σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης Δημοσίου έργου. (...)Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο, λαμβάνοντας υπόψη ότι η διαδικασία σύναψης της υπό έλεγχο συμπληρωματικής σύμβασης εκκίνησε στις 12.7.2017, ήτοι πριν από τη λήξη της αρχικής όμοιας και αφού είχε ήδη ενεργοποιηθεί και το δικαίωμα προαίρεσης επιπλέον εννέα μηνών, και ότι συντρέχει, πράγματι, δικαιολογητικός λόγος για την απευθείας ανάθεση των ελεγχόμενων υπηρεσιών στην ήδη αντισυμβαλλόμενη του ΕΔΣΝΑ εταιρεία, για χρονικό διάστημα τεσσάρων μηνών ή έως την τυχόν προγενέστερη ολοκλήρωση του εν εξελίξει διαγωνισμού, κρίνει ότι η προσφυγή στην εν λόγω διαδικασία ανάθεσης οφείλεται σε γεγονότα απρόβλεπτα για την αναθέτουσα αρχή, καθόσον αυτή επέδειξε την απαιτούμενη επιμέλεια, προβαίνοντας εγκαίρως σε όλες τις αναγκαίες ενέργειες για να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη λειτουργία του ΧΥΤΑ(...)Περαιτέρω, λαμβάνοντας υπόψη ότι α) οι πρόσθετες εργασίες παρουσιάζουν αναγκαία συνάφεια με το αρχικό συμβατικό αντικείμενο, εφόσον αφορούν σε επιπλέον των προεκτιμωμένων και περιλαμβανομένων στην κύρια σύμβαση εργασιών υποστήριξης των λειτουργικών αναγκών των επίμαχων εγκαταστάσεων και είναι απολύτως αναγκαίες για την απρόσκοπτη και αδιάλειπτη λειτουργία τους, ενόψει και των περιβαλλοντικών κινδύνων που προδήλως συνεπάγεται η αναστολή λειτουργίας των Ολοκληρωμένων Εγκαταστάσεων Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ Φυλής Α΄ και Β΄ φάσεις) και β) το ποσό της υπό έλεγχο σύμβασης (928.934,00 ευρώ, πλέον Φ.Π.Α.) δεν υπερβαίνει το 50% του ποσού της από 1.6.2016 αρχικής σύμβασης, το οποίο, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος προαίρεσης, ανήλθε σε 3.557.732,67 ευρώ (πλέον Φ.Π.Α.), το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι δεν συντρέχει λόγος που να κωλύει τη σύναψη της υπό έλεγχο συμπληρωματικής σύμβασης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη II, εφόσον η προηγηθείσα της έκπτωσης του αρχικού αναδόχου διαγωνιστική διαδικασία και το οικείο σχέδιο σύμβασης που αφορούσαν στο αρχικό έργο δεν υποβλήθηκαν στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου λόγω του ότι η προϋπολογιζόμενη δαπάνη αυτού ανερχόμενη στο ποσό των 2.857.142,86 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.) υπολείπετο του ορίου των 5.000.000,00 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), που ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο της κατακύρωσης για την υπαγωγή των συγχρηματοδοτούμενων έργων στον έλεγχο αυτό, η υπό κρίση σύμβαση ανάθεσης των υπολειπόμενων εργασιών για την ολοκλήρωση του αρχικού ως άνω έργου με τον δεύτερο κατά σειρά μειοδότη του προηγηθέντος για την ανάθεσή του διαγωνισμού, δεν υπάγεται στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, και τούτο, έστω και αν το ύψος της προϋπολογιζόμενης δαπάνης των εργασιών αυτών, οι οποίες πλέον χρηματοδοτούνται μόνο από εθνικούς πόρους, υπερβαίνει το ισχύον, για τα μη συγχρηματοδοτούμενα έργα των Ο.Τ.Α. και των νομικών προσώπων τους, όριο των 500.0000 ευρώ για την υπαγωγή της ανωτέρω διαδικασίας ανάθεσης και του οικείου σχεδίου σύμβασης στον έλεγχο.