ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου σύμβασης μεταξύ του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (δικαιούχος) και του Ταμείου Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου Α.Ε. (Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ.Α.Ε.), αντικείμενο της οποίας αποτελεί η εξειδίκευση της άσκησης των αρμοδιοτήτων του Ταμείου για την ωρίμανση, τη διενέργεια της διαδικασίας ανάθεσης και την παρακολούθηση εκτέλεσης  των συμβάσεων που θα συναφθούν μεταξύ δικαιούχου και αναδόχου, στο πλαίσιο υλοποίησης του Έργου «Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης - Σχέδιο Προστασίας Δασών», συνολικού κόστους 1.000.000,00 ευρώ συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α.(...)Συνεπώς, δεν καταλείπεται, εν προκειμένω, στα συμβαλλόμενα μέρη πεδίο επιλογών, αφού δεν υφίσταται περιθώριο ανάπτυξης διαπραγματευτικής δυνατότητας ούτε ως προς το πρόσωπο των αντισυμβαλλομένων ούτε ως προς τους εν γένει επιμέρους όρους της σύμβασης.  Συνακόλουθα, λαμβανομένου υπ’ όψιν και του σκοπού, για τον οποίο καθιερώθηκε ο έλεγχος των σχεδίων δημοσίων συμβάσεων από το Ελεγκτικό Συνέδριο (προστασία του δημοσίου συμφέροντος από τυχόν λάθη, πλημμέλειες ή πράξεις διαφθοράς των διοικητικών οργάνων κατά τη διαδικασία σύναψης των δημοσίων συμβάσεων, καθώς και για την εμπέδωση της διαφάνειας και της εμπιστοσύνης των διοικουμένων στις ενέργειες της δημόσιας διοίκησης), δεν καταλείπεται στην υπό κρίση υπόθεση αντικείμενο άσκησης προσυμβατικού ελέγχου. Ως εκ τούτου, το σχέδιο της επίμαχης σύμβασης απαραδέκτως υποβάλλεται στο παρόν Κλιμάκιο για προσυμβατικό έλεγχο.

ΜΕΛΕΤΗ. (..) ζητείται η ανάκληση της 317/2017 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι το σχέδιο της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης της μελέτης..(..)Με την προσβαλλόμενη Πράξη, το Ζ΄ Κλιμάκιο έκρινε ότι το σχέδιο της ανωτέρω 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης απαραδέκτως εισήχθη ενώπιόν του για τη διενέργεια ελέγχου νομιμότητας....το Κλιμάκιο έκρινε ότι «δεν υφίσταται δυνατότητα διαπραγμάτευσης και, εν γένει, προσδιορισμού των όρων ανάληψης και εκπλήρωσης των συγκεκριμένων υποχρεώσεων» και ότι «λαμβανομένου υπόψη και του (…) σκοπού, για τον οποίο καθιερώθηκε ο έλεγχος των σχεδίων δημοσίων συμβάσεων από το Ελεγκτικό Συνέδριο (προστασία του δημοσίου συμφέροντος από τυχόν λάθη, πλημμέλειες ή πράξεις διαφθοράς των διοικητικών οργάνων κατά τη διαδικασία σύναψης των δημοσίων συμβάσεων, καθώς και για την εμπέδωση της διαφάνειας και της εμπιστοσύνης των διοικουμένων στις ενέργειες της δημόσιας διοίκησης), δεν καταλείπεται πεδίο άσκησης προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας».(..) Εντούτοις, η κρίση αυτή του Κλιμακίου είναι εσφαλμένη. Και τούτο διότι, η ελεγχόμενη σύμβαση αποτελεί συμπληρωματική σύμβαση, με την οποία τροποποιείται ουσιωδώς το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, αφού προστίθενται εργασίες που δεν είχαν αρχικώς προβλεφθεί, με ταυτόχρονη αύξηση του οικονομικού αντικειμένου της, οι συμβάσεις δε αυτές, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, ελέγχονται σε κάθε περίπτωση, ακριβώς προκειμένου να διαφυλαχθεί η διαφάνεια των διαδικασιών και η ίση μεταχείριση των παρόχων που μετείχαν στο αρχικό διαγωνισμό...Επομένως, ακόμη και αν ορισμένα στοιχεία της σύμβασης καθορίζονται νομοθετικώς, η σύμβαση αυτή δεν «εξαιρείται από τον ελεύθερο ανταγωνισμό»...αλλά, για λόγους διαφάνειας και ανταγωνισμού, απαιτείται να συναφθεί σύμφωνα με τις προβλεπόμενες στο νόμο προϋποθέσεις, οι οποίες ελέγχονται από το Δικαστήριο τούτο..(..)Με τα δεδομένα αυτά, και λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανάγκη παράτασης του αρχικού συμβατικού χρόνου, που προκάλεσε την ανάγκη εκτέλεσης των πρόσθετων εργασιών, οφείλεται σε περιστάσεις που δεν μπορούσαν να προβλεφθούν από την αναθέτουσα αρχή, επιπλέον δε ότι συντρέχουν όλες οι προβλεπόμενες στο άρθρο 29 του ν. 3316/2005 προϋποθέσεις, το Τμήμα κρίνει ότι οι επιπλέον αυτές εργασίες νομίμως περιλαμβάνονται στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση, η οποία δύναται να ισχύσει από την ημερομηνία υπογραφής της και εφεξής...Ανακαλεί την 317/2017 Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Κρίνει ότι δεν κωλύεται η υπογραφή της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης της μελέτης με τίτλο..

«Προσυμβατικός έλεγχος συμβάσεων από το Ελεγκτικό Συνέδριο».ΕΓΚ.7/2005

Καταβολή τακτικής μισθοδοσίας σε επικουρικό ιατρό:..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η εντελλόμενη δαπάνη είναι νόμιμη στο σύνολό της. Και τούτο διότι, κατά το μέρος που αφορά στο μέχρι τις 17.10.2018 χρονικό διάστημα, ερείδεται στην από 18.10.2016 νόμιμη σύμβαση εργασίας του ανωτέρω επικουρικού ιατρού, η εικοσιτετράμηνη διάρκεια της οποίας δεν είχε εισέτι λήξει. Κατά το μέρος, περαιτέρω, που αφορά στο από 18.10.2018 και εφεξής διάστημα, η ως άνω σύμβαση υπάγεται στο πεδίο εφαρμογής της εξαίρεσης της παρ. 2 του άρθρου 6 του π.δ/τος 164/2004, που επιτρέπει την καθ’ υπέρβαση του εικοσιτετραμήνου απασχόληση προσωπικού ορισμένου χρόνου ενταγμένου σε συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα, δοθέντος ότι η απασχόληση του εν λόγω ιατρού είχε ενταχθεί στη συγχρηματοδοτούμενη Πράξη «Αναβάθμιση δεξιοτήτων επαγγελματικών ομάδων υψηλής εξειδίκευσης του Τομέα Υγείας», γεγονός το οποίο δεν αμφισβητείται από τη διαφωνούσα Επίτροπο. Ενόψει αυτών, επιτρεπτώς η ως άνω σύμβαση υπερέβη, μετά την δυνάμει του άρθρου 27 του ν. 4532/2018 (όπως τροποποιήθηκε) παράτασή της έως 31.1.2019, την αρχικώς συμφωνηθείσα εικοσιτετράμηνη διάρκειά της, χωρίς να ασκεί επιρροή το γεγονός ότι είχε ήδη συναφθεί κατά τον χρόνο που εντάχθηκε στο συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα. Παρέπεται δε ότι η εξαίρεση της εν λόγω σύμβασης από τον κανόνα που θεσπίζεται με την παρ. 1 του άρθρου 6 του π.δ/τος 164/2004 ισχύει μόνον για όσο χρόνο η απασχόληση του ιατρού στο Νοσοκομείο παραμένει ενταγμένη σε συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα (Ε.Σ. Κλιμ. Προλ. Ελ. Δαπ. στο Ι Τμ. 21/2019, 280/2018).Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το υπό έλεγχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη παρίσταται νόμιμη, πλην όμως τούτο δεν μπορεί να θεωρηθεί λόγω λήξης του οικονομικού έτους 2018, τις πιστώσεις του οποίου βαρύνει.

Kαταβολή μισθοδοσίας σε επικουρική ιατρό:..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η εντελλόμενη δαπάνη είναι νόμιμη. Και τούτο διότι η σύμβαση ορισμένου χρόνου της ανωτέρω επικουρικού ιατρού, δοθέντος ότι η απασχόληση της εντάχθηκε, όπως προκύπτει από τα αναφερόμενα στη σκ. V έγγραφα στο συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα «Αναβάθμιση δεξιοτήτων επαγγελματικών ομάδων υψηλής εξειδίκευσης του τομέα Υγείας», υπάγεται στο πεδίο εφαρμογής της εξαίρεσης της παρ. 2 του άρθρου 6 του π.δ. 164/2004, που επιτρέπει την καθ’ υπέρβαση του 24μηνου απασχόληση προσωπικού ορισμένου χρόνου ενταγμένου σε συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα. Ενόψει των ανωτέρω, επιτρεπτώς η σύμβαση της ανωτέρω επικουρικής ιατρού υπερέβη, μετά την παράτασή της έως 31.1.2019 με το άρθρο 28 του ν. 4532/2018, την αρχικώς συναφθείσα εικοσιτετράμηνη κατ’ απώτατο χρονικό όριο της παρ. 1 του άρθρου 6 του π.δ. 164/2004 επιτρεπόμενη διάρκειά της. Παρέπεται δε ότι η εξαίρεση της συμβάσεως της ως άνω ιατρού από τον κανόνα που θεσπίζεται με την παρ. 1 του άρθρου 6 του π.δ. 164/2004 ισχύει μόνον για όσο χρόνο η απασχόλησή της στο Νοσοκομείο παραμένει ενταγμένη σε συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα (βλ. Πρ. Κ.Π.Ε.Δ. στο Ι Τμ. 21/2019 και 23/2019, όπου και μειοψηφία).Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δαπάνη είναι νόμιμη και, ως εκ τούτου, αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί, αν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος, τις πιστώσεις του οποίου βαρύνει.

Διενέργεια προσυμβατικού ελέγχου από το Ελεγκτικό Συνέδριο με τη χρήση των δυνατοτήτων που παρέχει το Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ).

Έλεγχος νομιμότητας συμβάσεων προμηθειών των Ενόπλων Δυνάμεων από το Ελεγκτικό Συνέδριο.(..)Κατάσταση :  Εκκρεμεί αποδοχή 
Δεν υπόκεινται, κατά το Σύνταγμα και το νόμο, σε έλεγχο νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο οι συμβάσεις προμηθειών των Ενόπλων Δυνάμεων, οι οποίες εξαιρούνται του πεδίου εφαρμογής του Ν 2286/1995 και συνάπτονται σύμφωνα με τις διατάξεις του ΠΔ 284/1989. (πλειοψ.)

Τουριστικοί λιμένες. Συμβάσεις παραχώρησης χρήσης και εκμετάλλευσης. Έλεγχος νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο.(..)Κατάσταση :  Αποδεκτή 
Η σύμβαση παραχώρησης της δημιουργίας, της χρήσης και της εκμετάλλευσης τουριστικού λιμένα αποτελεί ειδική σύμβαση επί της οποίας εφαρμόζονται αποκλειστικά οι διατάξεις του Ν 2160/1993 και του Α.Κ. Ως εκ τούτου, εφόσον δηλαδή δεν αποτελεί σύμβαση προμήθειας αγαθών, εκτέλεσης δημοσίων έργων ή παροχής υπηρεσιών, δεν υπάγεται σε έλεγχο νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο, όπως τα όρια του ελέγχου αυτού προσδιορίστηκαν από τον κοινό νομοθέτη, ανεξάρτητα από τον τρόπο ανάδειξης του φορέα διαχείρισης (κατόπιν διαγωνισμού ή απευθείας). (πλειοψ.)

Συντάξεις- αντισυνταγματικότητα:..Επειδή, στο άρθρο 95 του Συντάγματος ορίζεται, μεταξύ άλλων, ότι στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας ανήκουν η μετά από αίτηση ακύρωση των εκτελεστών πράξεων των διοικητικών αρχών (παρ. 1 εδ. α΄) και ότι οι αρμοδιότητες του Συμβουλίου της Επικρατείας ρυθμίζονται και ασκούνται όπως νόμος ειδικότερα ορίζει (παρ. 4). Ειδικώς δε ως προς το ζήτημα των συνεπειών της ακυρωτικής αποφάσεως, η ισχύουσα διάταξη του άρθρου 50 του π.δ. 18/1989, ακολουθώντας προηγούμενες όμοιες νομοθετικές ρυθμίσεις [βλ. ταυτάριθμα άρθρα του αρχικού νόμου περί Συμβουλίου της Επικρατείας 3713/1928 (Α΄ 273)και του ν.δ. 170/1973 (Α΄ 229)], ορίζει στην παρ. 1 ότι: «Η απόφαση που δέχεται την αίτηση ακυρώσεως απαγγέλλει την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης και συνεπάγεται νόμιμη κατάργησή της έναντι όλων, είτε πρόκειται για κανονιστική είτε πρόκειται για ατομική πράξη». Την ανωτέρω διάταξη, την οποία (όπως και τις προγενέστερες) το Συμβούλιο της Επικρατείας παγίως εφάρμοζε με την έννοια ότι η ακύρωση της διοικητικής πράξεως ανατρέχει στον χρόνο εκδόσεώς της, τροποποίησε το άρθρο 22 παρ. 1 του ν. 4274/2014 (Α΄ 147), το οποίο προσέθεσε παρ. 3β έχουσα ως εξής: «Σε περίπτωση αιτήσεως ακυρώσεως που στρέφεται κατά διοικητικής πράξεως, το δικαστήριο, σταθμίζοντας τις πραγματικές καταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά το χρόνο εφαρμογής της, ιδίως δε υπέρ των καλόπιστων διοικουμένων, καθώς και το δημόσιο συμφέρον, μπορεί να ορίσει ότι τα αποτελέσματα της ακυρώσεως ανατρέχουν σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο του χρόνου έναρξης της ισχύος της και σε κάθε περίπτωση προγενέστερο του χρόνου δημοσίευσης της απόφασης...». Με τη νέα διάταξη δόθηκε η δυνατότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας, υπό προϋποθέσεις τις οποίες το ίδιο σταθμίζει, να αποκλίνει, σε εξαιρετικές πάντως περιπτώσεις, από τον κανόνα της αναδρομικής ακυρώσεως και να καθορίσει μεταγενέστερο χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως. (ΣτΕ 851/2018 Ολομ., 481/2018 Ολομ., 2287-2288/2015 Ολομ. κ.α.). Στην προκειμένη περίπτωση, το Δικαστήριο, συνεκτιμώντας τους λόγους για τους οποίους εχώρησε η ακύρωση της προσβαλλομένης κανονιστικής αποφάσεως και τον μεγάλο αριθμό των καταβαλλομένων επικουρικών συντάξεων, των οποίων ο επανυπολογισμός θα τεθεί εν αμφιβόλω με την αναδρομική ακύρωση της προσβαλλομένης αποφάσεως, και των εκκρεμοτήτων που θα ανακύψουν, κρίνει ότι εν προκειμένω συντρέχουν λόγοι δημοσίου συμφέροντος που επιβάλλουν, κατʼ εφαρμογή της ανωτέρω διατάξεως (άρθρου 50 παρ. 3β του π.δ. 18/1989), τα αποτελέσματα της ακυρώσεως να επέλθουν από την δημοσίευση της παρούσας αποφάσεως. Τούτο δε, κατʼ εξάντληση του απώτατου χρονικού ορίου περιορισμού του ακυρωτικού αποτελέσματος που επιτρέπει ο νόμος (χρόνος προγενέστερος εκείνου της δημοσιεύσεως της δικαστικής αποφάσεως), πέραν του οποίου τίθεται ζήτημα παραβιάσεως του άρθρου 93 παρ. 4 του Συντάγματος, διότι, ορίζοντας το εν λόγω άρθρο ότι: «Τα δικαστήρια υποχρεούνται να μην εφαρμόζουν νόμο που το περιεχόμενό του είναι αντίθετο προς το Σύνταγμα», απαγορεύει την - σε συμμόρφωση μάλιστα με δικαστική απόφαση - εφαρμογή νόμου μετά την κρίση αυτού ως αντίθετου προς το Σύνταγμα..Κατά τη γνώμη, όμως, των Συμβούλων Μ. Παπαδοπούλου, Ο. Ζύγουρα, Κ. Κουσούλη, Δ. Μακρή, Μ. Πικραμένου, Β. Αναγνωστοπούλου-Σαρρή και Αγ. Γαλενιανού-Χαλκιαδάκη, όπως έχει ήδη κριθεί (ΣτΕ Ολομ. 4003/2014, σκέψη 14), oι ρυθμίσεις των διατάξεων των παρ. 3 α, β και γ του άρθρου 50 του π.δ. 18/1989 αποδίδουν, σε επίπεδο νόμου, δυνατότητες που έχει το Δικαστήριο, κατʼ ορθή ερμηνεία, απευθείας από τις διατάξεις του άρθρου 95 παρ. 1 του Συντάγματος. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με την ίδια νομολογία, το Δικαστήριο έχει τη συνταγματική ευχέρεια να αποκλίνει, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, από τις ειδικότερες ρυθμίσεις των ως άνω δικονομικών διατάξεων. Ειδικότερα το Δικαστήριο έχει την ευχέρεια, αφού εκτιμήσει τις συνθήκες της υπόθεσης και σταθμίσει, αφενός, τα έννομα συμφέροντα των λοιπών πλην της Διοίκησης διαδίκων και, αφετέρου, το δημόσιο συμφέρον, να καθορίσει, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, χρόνο επελεύσεως των συνεπειών της ακυρώσεως μεταγενέστερο και από την ημερομηνία δημοσιεύσεως της ακυρωτικής αποφάσεως, κατʼ απόκλιση των οριζομένων στην περίπτωση 3 β του άρθρου 50 του π.δ. 18/1989. Στην προκειμένη περίπτωση, εν όψει του επιτακτικού δημοσίου συμφέροντος να υφίσταται νόμιμο καθεστώς κοινωνικής ασφάλισης, οι συνέπειες της αντισυνταγματικότητας των διατάξεων του ν. 4387/2016 πρέπει να επέλθουν έξι μήνες μετά την δημοσίευση της παρούσας απόφασης, προκειμένου να παρασχεθεί η δυνατότητα στο νομοθέτη, αφού λάβει γνώση του σκεπτικού της ακυρωτικής απόφασης, να προβεί σε νέα, σύμφωνη με το Σύνταγμα, ρύθμιση του ζητήματος που αφορούν οι κριθείσες ως αντισυνταγματικές διατάξεις.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά, η υποβληθείσα προς έλεγχο σύμβαση δεν αποτελεί προϊόν συμβατικής ελευθερίας των μερών, καθόσον: α. συνάπτεται αναγκαστικώς με απευθείας ανάθεση προς το Ταμείο, μετά από την 399/24.11.2022 απόφαση της Κυβερνητικής Επιτροπής Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας, σύμφωνα με τα άρθρα 126 και 130 του ν. 4799/2021, η οποία ελήφθη βάσει μονομερούς αιτήματος της Δ.ΥΠ.Α., β. το περιεχόμενο των όρων της προσδιορίζεται δεσμευτικά από τις διατάξεις του άρθρου 5Β του ν. 3986/2011 επί των οποίων δεν υφίσταται ουσιαστική διαπραγματευτική δυνατότητα των μερών, ενώ η προβλεπόμενη στη σύμβαση αμοιβή αποτελεί, κατ’ ουσίαν, μεταφορά πιστώσεων προς το Ταμείο για την άσκηση της εκ του ανωτέρω άρθρου προσδιορισμένης αρμοδιότητάς του, ήτοι για την κάλυψη των δαπανών του για την ωρίμανση της σύμβασης, τη διενέργεια της διαδικασίας ανάθεσης, την παρακολούθηση της εκτέλεσης των σχετικών συμβάσεων, καθώς και των λειτουργικών εξόδων του ως αναθέτουσας αρχής (βλ. ad hoc ΕλΣυν Ζ΄ Κλ. 50/2022). Συνεπώς, δεν καταλείπεται, εν προκειμένω, στα συμβαλλόμενα μέρη πεδίο επιλογών, αφού δεν υφίσταται περιθώριο ανάπτυξης ουσιαστικής διαπραγματευτικής δυνατότητας ούτε ως προς το πρόσωπο των αντισυμβαλλομένων ούτε ως προς τους εν γένει επιμέρους όρους της σύμβασης. Συνακόλουθα, λαμβανομένου υπόψη και του σκοπού για τον οποίο καθιερώθηκε ο έλεγχος των σχεδίων δημοσίων συμβάσεων από το Ελεγκτικό Συνέδριο (βλ. σκέψη 4 της παρούσας), δεν καταλείπεται στο πλαίσιο της υπό κρίση σύμβασης αντικείμενο άσκησης προσυμβατικού ελέγχου.