Από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει, μεταξύ άλλων, ότι οι δήμαρχοι που μετακινούνται εκτός της έδρας του Δήμου για τη συμμετοχή σε συνέδρια δικαιούνται να λάβουν ως έξοδα μετακίνησης το αντίτιμο των εισιτηρίων των συγκοινωνιακών μέσων που καταβάλουν, προσκομίζοντας τα δικαιολογητικά που ορίζονται στην προεκτιθέμενη υπουργική απόφαση. Εξάλλου, κατά την έννοια των διατάξεων αυτών, σε περίπτωση που η έκδοση του εισιτηρίου πραγματοποιηθεί μέσω πρακτορείου ή γραφείου ταξιδίων, στη χρηματική αξία του εισιτηρίου περιλαμβάνεται και η αμοιβή του πρακτορείου ή γραφείου για την παροχή των υπηρεσιών έκδοσής του, η οποία (αμοιβή), όμως, πρέπει να κινείται εντός ευλόγων ορίων. Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, η δαπάνη που εντέλλεται με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα, το οποίο μη νομίμως εκδόθηκε στο όνομα της …., καθόσον δικαιούχος των προβλεπομένων στο ν.2685/1999 δαπανών μετακίνησης είναι ο μετακινούμενος υπάλληλος ή λειτουργός του Δημοσίου που βαρύνεται με την καταβολή των σχετικών δαπανών, είναι μη νόμιμη, αφού, κατά την κρίση του Τμήματος, το ύψος της αμοιβής του ταξιδιωτικού γραφείου για την παροχή υπηρεσιών έκδοσης του αεροπορικού εισιτηρίου υπερβαίνει τα κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας εύλογα όρια αμοιβής, δεδομένου μάλιστα ότι η εν λόγω αμοιβή (97 ευρώ) προσεγγίζει τη χρηματική αξία του ίδιου του εισιτηρίου (137,39 ευρώ). Κατ’ ακολουθία αυτών, το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δεν πρέπει να θεωρηθεί.

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΑ ΕΞΟΔΑ (...) Ανάκληση πράξη της 290/2014 πράξης του Κλιμακίου Προληπτικού Ελέγχου Δαπανών στο Ι Τμήμα (...) Με βάση τα ανωτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι πριν την μετακίνηση της ιδιαιτέρας γραμματέως του Δημάρχου, είχε εκδοθεί, η απαιτούμενη από τις διατάξεις των άρθρων 21 του ν.2362/1995 και π.δ/τος 113/2010, απόφαση ανάληψης υποχρέωσης της εν λόγω δαπάνης, η οποία δεν χρειαζόταν κατά το χρόνο έκδοσής της, δημοσίευση, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.3861/2010, αφού εκδόθηκε πριν από την έναρξη ισχύος του ν.4210/2013, ο οποίος θέσπισε το πρώτον την υποχρεωτική ανάρτησή της στο διαδίκτυο «Πρόγραμμα Διαύγεια». (...)Ως προς τους λοιπούς λόγους μη νομιμότητας που αφορούν α) στη μη προηγούμενη της μετακίνησης, έκδοση εγκριτικής απόφασης του κατά το χρόνο εκείνο αρμοδίου Υπουργού και β) στην έκδοση του χρηματικού εντάλματος ... στο όνομα του Πρακτορείου ταξιδίων και όχι στο όνομα της μετακινούμενης υπαλλήλου, το Τμήμα κρίνει ότι δεν συντρέχει λόγος να αποστεί από όσα έγιναν δεκτά με την προσβαλλόμενη Πράξη του Κλιμακίου Προληπτικού Ελέγχου Δαπανών στο Τμήμα αυτό. Και τούτο α) διότι δεν είχε εκδοθεί, πριν από την μετακίνησή της, η απαιτούμενη κατά το άρθρο 21 παρ.1 του ν.2685/1999, απόφαση έγκρισης από τον αρμόδιο (εποπτεύοντα) Υπουργό, αφού η μετακίνησή της αυτή έλαβε χώρα σε χρονικό διάστημα που δεν ήταν σε ισχύ ο ν.4071/2012 και επομένως αρμόδιο όργανο για την έγκριση μετάβασης αυτής στο εξωτερικό παρέμενε ακόμα ο εποπτεύων, το Δήμο, Υπουργός, η δε έλλειψη αυτής δεν μπορεί να υποκατασταθεί από την μεταγενέστερη απόφαση του Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης ..... και β) μη νόμιμα το χρηματικό ένταλμα πληρωμής που αφορούσε καταβολή αεροπορικού εισιτηρίου και έξοδα διαμονής, εκδόθηκε στο όνομα του Πρακτορείου ταξιδίων και όχι στο όνομα της μετακινούμενης υπαλλήλου, διότι οι δαπάνες μετακίνησης καταβάλλονται στους ίδιους τους μετακινούμενους, κατόπιν υποβολής από αυτούς των κατά περίπτωση απαιτούμενων νόμιμων δικαιολογητικών, από τα οποία και αποδεικνύεται η μετακίνηση, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη VI της παρούσαw.(...)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η υπό κρίση αίτηση πρέπει να απορριφθεί και να μην ανακληθεί η προσβαλλόμενη 290/2014 πράξη του Κλιμακίου Προληπτικού Ελέγχου Δαπανών στο Τμήμα αυτό.

Οδοιπορικά μηχανικών(...)η μετακίνηση διπλωματούχων μηχανικών προκειμένου να συμμετάσχουν σε σεμινάρια ή συνέδρια, αφενός έχει προεχόντως εκπαιδευτικό χαρακτήρα  και για το λόγο αυτό αντιμετωπίζεται κατά τρόπο όμοιο για όλους τους υπαλλήλους, αφετέρου, ακόμη και όταν αφορούν επιμόρφωση επί καθηκόντων που αυτοί ασκούν με την ιδιότητά τους ως πολιτικών μηχανικών, γίνεται με σκοπό την εκπαίδευσή τους επί των ανατεθειμένων καθηκόντων και όχι την άσκηση αυτών και, ως εκ τούτου, πραγματοποιείται με την ιδιότητα του επιμορφούμενου υπαλλήλου και όχι του πολιτικού μηχανικού. Άλλωστε, στην περίπτωση αυτή, δεν συντρέχουν οι περιστάσεις εκείνες που δικαιολογούν την εξαιρετική μεταχείρισή τους ως προς την καταβολή αυξημένης αποζημίωσης, δηλαδή, η άσκηση ιδιαίτερων υπηρεσιακών καθηκόντων (αυτοψίες, επιτόπιοι έλεγχοι, επίβλεψη εκτέλεσης τεχνικών έργων κ.λπ.) στο πλαίσιο εκτέλεσης των οποίων καθίσταται αναγκαία η συχνή εκτός έδρας μετακίνησή τους, γεγονός που συνεπάγεται αυξημένα έξοδα για αυτούς (βλ. Ε.Σ. Πρ. Κλιμ. Προλ. Ελ. Δαπ. στο Ι Τμ. 102, 144, 185, 203/2015, 25, 215/2014, 270/2013, 104/2012).

Οδοιπορικά έξοδα. Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι εντελλόμενες δαπάνες είναι μη κανονικές, καθόσον, σύμφωνα με όσα ήδη εκτέθηκαν στις προηγούμενες νομικές σκέψεις, οι προαναφερόμενες αποφάσεις ανάληψης υποχρέωσης, εκδόθηκαν σε χρόνο μεταγενέστερο της πραγματοποίησης των δαπανών μετακίνησης του προσωπικού του ……., ενώ έπρεπε να προηγούνται χρονικά οποιασδήποτε διοικητικής πράξης ή υλικής ενέργειας που αφορά στην πραγματοποίηση των δαπανών, δεδομένου ότι με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται ο σκοπός του νόμου που συνίσταται στην εκ των προτέρων δέσμευση των αναγκαίων δαπανών και στην αποτροπή της διενέργειας δαπανών καθ’ υπέρβαση αυτών (βλ. ΕΣ. Αποφ. VI Τμ. 1545/2013, Πρ. Κλιμ. Προλ. Ελ. Δαπ. στο I Τμ. 166, 172, 179/2013, Κλιμ.Προλ. Ελ. Δαπ. στο IV Τμ. 44/2013, Κλιμ. Προλ. Ελ. Δαπ. στο VII Τμ. 78/2012).

Οδοιπορικά έξoδα.Χιλιομετρική αποζημίωση για μετακινήσεις εντός έδρας με ιδιωτικής χρήσης αυτοκίνητο δικαιούνται, μεταξύ άλλων, οι τεχνικοί υπάλληλοι των Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού που μετακινούνται για την επίβλεψη δημοτικού (δημοσίου) έργου, κατά την έννοια του ως άνω άρθρου 1 παρ. 3 του ν. 1418/1984, όπως ισχύει. Για τη νόμιμη καταβολή της ανωτέρω αποζημίωσης απαιτείται η έκδοση σχετικής εγκριτικής απόφασης από το περιεχόμενο της οποίας πρέπει να προκύπτει η πλήρωση των προαναφερόμενων προϋποθέσεων χρήσης ιδιόκτητου επιβατικού αυτοκινήτου. Ειδικότερα, πρέπει να καθορίζεται με ακρίβεια: α) η ημερομηνία, β) ο τόπος, με παράθεση της συγκεκριμένης διεύθυνσης, ώστε να καθίσταται ευχερής ο έλεγχος της διανυθείσας χιλιομετρικής απόστασης και γ) η αιτία της μετακίνησης, με επακριβή προσδιορισμό του συγκεκριμένου υπό επίβλεψη έργου, ώστε να μπορεί να ελεγχθεί η ορθή υπαγωγή αυτού στην προαναφερθείσα έννοια του δημοσίου έργου. Σε περίπτωση που οι προαναφερόμενες νόμιμες προϋποθέσεις χρήσης επιβατικού αυτοκινήτου δεν συντρέχουν ή η εντολή μετακίνησης δεν έχει το ως άνω συγκεκριμένο περιεχόμενο, είναι μη νόμιμη η καταβολή της σχετικής χιλιομετρικής αποζημίωσης (Ε.Σ. Πράξεις Ι Τμ. 224, 199, 75/2010, 274, 204/2009, 136/2008, 141/2007, 18/2006, 162/2004, 157/2003).(....)η διάταξη του άρθρου 90 παρ. 3 του ν. 2362/1995, με την οποία θεσπίζεται διετής παραγραφή για τις ρηθείσες αξιώσεις των υπαλλήλων του Δημοσίου/Ο.Τ.Α., δεν αντίκειται στην από το άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγματος αρχή της ισότητας (Α.Ε.Δ. 1/2012, πρβλ. Α.Ε.Δ. 9/2009, Σ.τ.Ε. 186/2013, 3134/2012). Δεδομένου δε ότι, στο συγκεκριμένο ζήτημα, το Σύνταγμα δεν έχει στενότερη έννοια από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ε.Σ.Δ.Α.), η διάταξη αυτή είναι, καταρχήν, συμβατή με τις διατάξεις της Ε.Σ.Δ.Α. και του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου αυτής, υπό την επιφύλαξη, όμως, ότι από το πραγματικό εκάστης περίπτωσης δεν προκύπτει ότι ο δικαιούχος παραπεμποδίστηκε ή αποθαρρύνθηκε, με οποιονδήποτε τρόπο, να προσφύγει δικαστικά για την ικανοποίηση της επίμαχης αξίωσης πριν τη συμπλήρωση της διετούς παραγραφής (βλ. Σ.τ.Ε. 4440, 2403, 292/2013, 3086/2012, Ε.Δ.Δ.Α. απόφαση της 20ης Μαΐου 2010, Lelas κατά Κροατίας, σκέψεις 71-78 και της 3ης Οκτωβρίου 2013, Γιαβή κατά Ελλάδας, σκέψη 51).(...)Δοθέντος δε ότι ο νόμος δεν ορίζει ρητά, πρέπει να γίνει δεκτό ότι η αξίωση απόδοσης των δαπανών στις οποίες υποβλήθηκε ο υπάλληλος γεννάται την πρώτη ημέρα του μήνα που ακολουθεί το μήνα στον οποίο αναφέρονται οι μετακινήσεις (πρβλ. άρθρο 12 του ν.δ/τος 65/1973, Α΄ 150, όπως ίσχυε μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 35 παρ. 3 του ν. 1882/1990, Α΄ 43).

Οδοιπορικά μηχανικών:Μη νομίμως υπολογίστηκε στους φερόμενους ως δικαιούχους δημοτικούς υπαλλήλους και διπλωματούχους μηχανικούς αυξημένη δαπάνη ημερήσιας αποζημίωσης Η ειδική και εξαιρετική αυτή μεταχείριση δικαιολογείται από το γεγονός ότι οι μηχανικοί ασκούν, λόγω της ιδιότητάς τους, ιδιαίτερα υπηρεσιακά καθήκοντα (αυτοψίες, επιτόπιοι έλεγχοι, επίβλεψη εκτέλεσης τεχνικών έργων κ.λπ.), στο πλαίσιο εκτέλεσης των οποίων καθίσταται αναγκαία η συχνή εκτός έδρας μετακίνησή τους, γεγονός που συνεπάγεται αυξημένα έξοδα για αυτούς, τα οποία δεν καλύπτονται από τις γενικώς προβλεπόμενες στο ν. 2685/1999 δαπάνες μετακίνησης. Κατά συνέπεια, για την καταβολή αυξημένης δαπάνης ημερήσιας αποζημίωσης δεν αρκεί η ιδιότητα του μετακινούμενου ως μηχανικού, αλλά απαιτείται να κατέχει οργανική θέση μηχανικού και να μετακινείται για την άσκηση υπηρεσιακών καθηκόντων, που συνδέονται αποκλειστικά με την ιδιότητά του αυτή (Ε.Σ. Κλ.Πρ.Ελ.Δαπ. στο Ι Τμ. 102, 203, 205/2015, 25, 196, 215/2014, 56,155/2013, Ι Τμ. 238/2010, 96/2009, 232/2008).

Οδοιπορικά μηχανικών:Η ειδική και εξαιρετική αυτή μεταχείριση δικαιολογείται από το γεγονός ότι οι μηχανικοί ασκούν, λόγω της ιδιότητάς τους, ιδιαίτερα υπηρεσιακά καθήκοντα (αυτοψίες, επιτόπιοι έλεγχοι, επίβλεψη εκτέλεσης τεχνικών έργων κ.λπ.), στο πλαίσιο εκτέλεσης των οποίων καθίσταται αναγκαία η συχνή εκτός έδρας μετακίνησή τους, γεγονός που συνεπάγεται αυξημένα έξοδα για αυτούς, τα οποία δεν καλύπτονται από τις γενικώς προβλεπόμενες στο ν. 2685/1999 δαπάνες μετακίνησης. Κατά συνέπεια, για την καταβολή αυξημένης δαπάνης ημερήσιας αποζημίωσης δεν αρκεί η απλή ιδιότητα του μετακινούμενου ως μηχανικού, ήτοι απόφοιτου του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου ή άλλης ισότιμης με αυτό πολυτεχνικής σχολής, αλλά απαιτείται να κατέχει οργανική θέση μηχανικού και αθροιστικώς να μετακινείται για την άσκηση υπηρεσιακών καθηκόντων, που συνδέονται αποκλειστικά με την ιδιότητά του αυτή (βλ. Ε.Σ. Πρ. Κλιμ. Πρ. Ελ. Δαπ. στο Ι Τμ. 63, 91, 102, 144, 185, 203, 205/2015, 25, 196, 215/2014, 56, 155, 270/2013, Ε.Σ. Πρ. Ι Τμ. 238/2010, 96/2009, 232/2008).

Από το συνδυασμό των  του ν.δ. 2396/1953, της 129/2534/20.1.2010 κοινής απόφασης των Υπουργών Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης και Οικονομικών και της παρ. 4 του άρθρου 19 του ν. 2503/1997 συνάγεται ότι τα υπηρεσιακά αυτοκίνητα των Δήμων αφενός μεν δεν επιτρέπεται να κινούνται εκτός των ορίων της περιφέρειας, στην οποία ασκούνται οι αρμοδιότητες του οικείου Δήμου, αφετέρου δε πρέπει να οδηγούνται μόνο από τον υπεύθυνο οδηγό, άλλως για την κατ’ εξαίρεση οδήγησή τους από άλλους υπαλλήλους πρέπει να παρέχεται η προβλεπόμενη από την παρ. 4 του άρθρου 19 του ν. 2503/1997 έγκριση. Σε περίπτωση ωστόσο, που υπάλληλος με εντολή του Δήμου μετακινείται εκτός έδρας για εκτέλεση υπηρεσίας, που ανάγεται στα καθήκοντά του, όπως αυτά προσδιορίζονται στο πλαίσιο των ανατιθεμένων σ’ αυτόν αρμοδιοτήτων, δικαιούται ημερήσιας αποζημίωσης, παρά το γεγονός ότι μετακινήθηκε με μη νόμιμο μεταφορικό μέσο (υπηρεσιακό αυτοκίνητο) με εντολή της Υπηρεσίας, εφόσον αυτό δεν ασκεί επιρροή στη νομιμότητα της εν λόγω δαπάνης, δεδομένου ότι ο σκοπός της χορήγησης της ημερήσιας αποζημίωσης σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 9 του ν. 2685/1999 στους υπαλλήλους που μετακινούνται εκτός έδρας, είναι η κάλυψη των έκτακτων εξόδων στα οποία υποβάλλονται λόγω του πραγματικού γεγονότος της μετακίνησης και παραμονής τους εκτός έδρας (βλ. ΕΣ Πράξη Ι Τμ. 171/2007, Πράξη Κλιμ.Προλ.Ελ.Δαπαν.Ι Τμ. 110/2013). 

Για την καταβολή των ανωτέρω δαπανών απαιτείται να έχει εκδοθεί, κατά κανόνα πριν από την αναχώρηση του μετακινούμενου, σχετική εντολή μετακίνησης από το αρμόδιο προς τούτο όργανο του Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού. Η εντολή αυτή πρέπει να είναι γραπτή και ειδικώς αιτιολογημένη, δηλαδή θα πρέπει να αναφέρει επακριβώς την ημερομηνία μετακίνησης, τον αριθμό των ημερών εκτός έδρας, την αιτία μετακίνησης, τον τόπο και το μέσο μετακίνησης, καθώς και ότι η μετακίνηση εκτός έδρας γίνεται για την εκτέλεση υπηρεσίας που ανάγεται στα καθήκοντα των υπαλλήλων, όπως αυτά προσδιορίζονται στο πλαίσιο των ανατιθεμένων σ’ αυτούς αρμοδιοτήτων (βλ. Ε.Σ. Πράξ. Ι Τμ. 76/2012, 119/2011, 173/2006, 101/2004 κ.ά.).(...) Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων (2356/1953,129/2534/20.1.2010)συνάγεται ότι υπηρεσιακό αυτοκίνητο Δήμου δεν επιτρέπεται να κινείται εκτός των ορίων της περιφέρειας, στην οποία ασκούνται οι αρμοδιότητες του οικείου δήμου και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί νομίμως, για τις εκτός έδρας μετακινήσεις των, με οποιαδήποτε ιδιότητα, μετακινούμενων με εντολή του Δήμου (πρβλ. ΕΣ Πρ. Ι Τμ. 171/2007, VII Tμ. 96/2010, 161/2006). Εάν παρά ταύτα υπηρεσιακό αυτοκίνητο Δήμου κινείται εκτός των ορίων της διοικητικής περιφέρειας αυτού κατά παράβαση των ως άνω διατάξεων, δεν είναι νόμιμη η καταβολή εξόδων που συνεπάγεται η χρήση του υπηρεσιακού αυτοκινήτου, στην οποία περιλαμβάνεται και η δαπάνη των διοδίων λόγω κίνησης μέσω του εθνικού οδικού δικτύου.

Οδοιπορικά έξοδα.οι με οποιαδήποτε ιδιότητα μετακινούμενοι με εντολή του Δημοσίου ή των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, εκτός έδρας για εκτέλεση υπηρεσίας, δικαιούνται τις αναγνωριζόμενες από τις άνω διατάξεις δαπάνες μετακίνησης. Για την καταβολή, όμως, των ανωτέρω δαπανών απαιτείται να έχει εκδοθεί, πριν από την αναχώρηση του μετακινούμενου, σχετική εντολή μετακίνησης από το αρμόδιο προς τούτο όργανο του νομικού προσώπου, ενώ ειδικά για τους Διοικητές των νοσοκομείων, η εντολή αυτή εκδίδεται από τον Διοικητή της αρμόδιας Υγειονομικής Περιφέρειας, που εποπτεύει το νοσοκομείο αυτό. Η εντολή αυτή πρέπει να είναι γραπτή και ειδικώς αιτιολογημένη, να αναφέρει επακριβώς την ημερομηνία μετακίνησης, τον αριθμό των ημερών εκτός έδρας, την αιτία μετακίνησης, τον τόπο και το μέσο μετακίνησης, καθώς και ότι η μετακίνηση εκτός έδρας γίνεται για την εκτέλεση υπηρεσίας που ανάγεται στα καθήκοντα των μετακινούμενων, όπως αυτά προσδιορίζονται στο πλαίσιο των ανατιθεμένων σ’ αυτούς αρμοδιοτήτων. Η παράλειψη έκδοσης της ανωτέρω εντολής από το αρμόδιο κατά νόμο όργανο, καθώς και η μη αναφορά όλων των αναγκαίων αυτής στοιχείων, καθιστά μη νόμιμη την υπηρεσιακή μετακίνηση και δεν γεννά δικαίωμα λήψης των νόμιμων δαπανών (πρβλ. Πράξεις Ι Τμ. Ε.Σ. 174/2013, 114/2013, κ.ά.).