Προγραμματικές Συμβάσεις. Για να συναφθεί έγκυρη προγραμματική σύμβαση μεταξύ Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Ν.Π.Δ.Δ. θα πρέπει ο επιδιωκόμενος με την σύμβαση σκοπός να είναι σχετικός με τον, σύμφωνα με το καταστατικό του, σκοπό του Ν.Π.Δ.Δ.«….Πρέπει να θεωρείται επίσης αυτονόητο ότι ο Θεσμός των προγραμματικών συμβάσεων νομοθετήθηκε για την εξοικονόμηση και όχι για την διάθεση πόρων, πράγμα που σημαίνει ότι οι προγραμματικές συμβάσεις δεν είναι χρηματοδοτικός μηχανισμός…» « …Περαιτέρω η προγραμματική σύμβαση δεν μπορεί να λειτουργεί ως μηχανισμός απ΄ευθείας αναθέσεως έργων, προμηθειών, εργασιών κλπ..».

Προγραμματική σύμβαση..Με δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι, κατά παράβαση της παρ. 5 του άρθρου 100 του ν.3852/2010, δεν περιλαμβάνεται στα συμβαλλόμενα μέρη το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού (ήδη Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού), αν και τούτο πρέπει να συμμετέχει υποχρεωτικά σε προγραμματικές συμβάσεις πολιτισμικής ανάπτυξης, που έχουν ως αντικείμενο την ανέγερση χώρων πολιτισμικών λειτουργιών, όπως είναι τα μουσεία και, εν προκειμένω, το υπό ανέγερση κτήριο που θα στεγάσει το μουσείο έκθεσης και προβολής της ιστορίας του..., καθώς και τη ζωντανή γνωριμία με το προϊόν και την παραγωγική του διαδικασία. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, κωλύεται η υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης.

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/1763/2019 (Η ΟΠΟΙΑ ΟΜΩΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ-ΕΠΤΑΜ.ΣΥΝΘ/477/2020)

Προγραμματική σύμβαση..ζητείται η αναθεώρηση της 1452/2019  απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Η παρούσα σύμβαση δεν αποτελεί περίπτωση επιτρεπόμενης απευθείας ανάθεσης λόγω μοναδικότητας του αναδόχου, υπό την έννοια ότι μόνο η εταιρεία «....» είναι σε θέση να αναλάβει τις συγκεκριμένες υπηρεσίες, ενόψει των περιγραφεισών στην αίτηση αναθεώρησης ιδιαιτεροτήτων τους (βλ. σκ. 12 της παρούσας) και της κατοχής εκ μέρους της εταιρείας τής απαραίτητης εμπειρίας και τεχνογνωσίας για την αποτελεσματική παροχή τους. Και τούτο, διότι οι υπηρεσίες που αποτελούν αντικείμενο της παρούσας σύμβασης, ήτοι υπηρεσίες συντήρησης ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού καθώς και ετοιμότητας αποκατάστασης των εκάστοτε βλαβών, είναι γνωστές στην ελεύθερη αγορά, παρέχονται από ιδιώτες σε συνθήκες πλήρους ανταγωνισμού, περαιτέρω δε, ενόψει της δυσχέρειας επακριβούς ποσοτικού προσδιορισμού του φυσικού τους αντικειμένου, δύνανται να ανατίθενται, κατόπιν διαγωνισμού, μέσω συμφωνιών – πλαίσιο, οι οποίες εξειδικεύονται κάθε φορά μέσω εκτελεστικών συμβάσεων. Εξάλλου, το γεγονός ότι οι ως άνω υπηρεσίες παρέχονται στην ελεύθερη αγορά και από τρίτους ιδιώτες, επιβεβαιώνεται και από τις παραδοχές του Δήμου ότι η ανωτέρω εταιρεία διαθέτει μόνον διοικητικό προσωπικό και ότι, κατά τα λοιπά, το τεχνικό μέρος, ήτοι την εκτέλεση του φυσικού αντικειμένου των συναφθεισών συμβάσεών της, αναλαμβάνει το δίκτυο των χρόνιων συνεργατών της, δηλαδή ιδιώτες, φυσικά ή νομικά πρόσωπα που θα μπορούσαν να παρέχουν αυτοτελώς τις επίμαχες υπηρεσίες στον αιτούντα Δήμο, χωρίς τη μεσολάβηση της εταιρείας, ενδεχομένως δε, και σε χαμηλότερες τιμές από αυτές της ελεγχόμενης σύμβασης. Κατά την κρίση του Δικαστηρίου, επειδή η ελεγχόμενη σύμβαση δεν συνιστά προγραμματική σύμβαση, παρέλκει ως αλυσιτελής η εξέταση της έλλειψης χρονοδιαγράμματος εκτέλεσής της.Κατόπιν τούτων, και δοθέντος ότι η επίμαχη σύμβαση συνιστά μια κοινή εξ επαχθούς αιτίας σύμβαση, χωρίς να επηρεάζει τον χαρακτήρα της αυτό εάν ο αντισυμβαλλόμενος επιδιώκει κέρδος ή απλώς το αντάλλαγμα των παρασχεθεισών εκ μέρους του υπηρεσιών, η ίδια μη νομίμως έχει ανατεθεί απευθείας στην «...» δίχως την τήρηση των διατάξεων του ν. 4412/2016 και τη διενέργεια της προσήκουσας διαγωνιστικής διαδικασίας.

Ερωτάται εάν ελλείψει ειδικής πρόβλεψης στον Α.Ν. 1920/1939 για τη σύναψη προγραμματικών συμβάσεων, με αντισυμβαλλόμενο μέρος το εποπτευόμενο από τον Υπουργό Οικονομικών ν.π.δ.δ. με την επωνυμία «Επιτροπή Ολυμπίων Κληροδοτημάτων», μπορεί αυτό να συμβληθεί νομίμως σε προταθείσα προγραμματική σύμβαση πολιτισμικής ανάπτυξης (άρθρο 100 Ν. 3852/2010, ως ισχύει) και, ενδεχομένως, κατ’ ανάλογη εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 54 παρ. 2 του Ν. 4182/2013, που επιτρέπει στα κοινωφελή ιδρύματα τη σύναψη συναφών προγραμματικών συμβάσεων.(..)Η Επιτροπή Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων, ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου και κληροδότημα, δύναται σε συμφωνία με τη βούληση του διαθέτη της κοινωφελούς αυτής περιουσίας και για την εκπλήρωση της βούλησης του διαθέτη και των καταστατικών σκοπών της, να συνάπτει προγραμματικές συμβάσεις του άρθρου 100 του Ν. 3852/2010, όπως ισχύει, συμπεριλαμβανομένων προγραμματικών συμβάσεων πολιτισμικής ανάπτυξης (παρ. 1, περ. α και γ, παρ. 5), τηρουμένων των κατά περίπτωση αναγκαίων προϋποθέσεων και υπό την αίρεση του αποτελέσματος του, κατά νόμο, απαιτούμενου προσυμβατικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου (κατά πλειοψηφία).

Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων (ΤΑΠΑ). Προγραμματικές συμβάσεις. Οροι χρηματοδοτήσεως τούτων. Είναι νόμιμη η μη θεώρηση από το οικείο όργανο του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο ΥΠ.ΠΟ. χρηματικών ενταλμάτων των υπό του Τ.Α.Π.Α. χρηματοδοτήσεων των προγραμματικών συμβάσεων μεταξύ ΥΠ.ΠΟ. - ΤΑΠΑ - Δήμων/Κοινοτήτων, εφόσον αυτά δεν συνοδεύοντο από τα απαραίτητα κατά νόμο (άρθρο 5 π.δ.471/75) δικαιολογητικά που αποδεικνύουν τη βασιμότητά τους (ήτοι αποδεικνύουν τις διάφορες πληρωμές που έγιναν από τους φορείς εκτελέσεως των έργων των οικείων προγραμματικών συμβάσεων, την πρόοδο των σχετικών εργασιών κλπ.).

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης Αποχέτευσης …, της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης Αποχέτευσης …, της Περιφέρειας Πελοποννήσου και του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης Πελοποννήσου, για την υλοποίηση του έργου με τίτλο «Αντικατάσταση του αγωγού διάθεσης λυμάτων της Ε.Ε.Λ. … - …», προϋπολογιζόμενης δαπάνης  1.270.161,29 ευρώ, πλέον Φ.Π.Α. ποσού 304.838,71 ευρώ.(...)α. Στο εισαγωγικό μέρος του σχεδίου, μετά το «έχοντας υπόψη», στο Τμήμα Α, σημείο 14, θα πρέπει να προστεθεί ως συμβαλλόμενο μέρος στην προγραμματική σύμβαση το Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης.... ε. Στο άρθρο 5 θα πρέπει να αναδιατυπωθεί το εδάφιο α΄ ως προς τον χρόνο περαίωσης του έργου, δοθέντος ότι η σύμβαση ανάθεσης της μελέτης του έργου έχει ήδη υπογραφεί.Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της προγραμματικής σύμβασης...με τις αναφερόμενες στη σκέψη 4 της παρούσας επισημάνσεις.

Προγραμματικές συμβάσεις .όταν πρόκειται για προγραμματική σύμβαση, με την οποία μεταβιβάζεται αρμοδιότητα σε φορέα που άλλως δεν θα είχε τη δυνατότητα να προβεί στην εκτέλεση του αντικειμένου της ή παρέχει τη δυνατότητα εξευρέσεως των πόρων χρηματοδοτήσεως των συμφωνηθεισών δράσεων, αύτη δεν έχει αμιγώς οικονομικό αντικείμενο καθόσον θέτει το γενικό πλαίσιο υπό το οποίο η εκτελεστική αυτής σύμβαση (με το οικονομικό αντικείμενο) μπορεί να πραγματοποιηθεί.  Σε αυτή την περίπτωση η μη υπαγωγή στον προσυμβατικό έλεγχο της προγραμματικής συμβάσεως δεν μπορεί να έχει ως συνέπεια την αυτοδίκαιη ακυρότητα τόσο αυτής όσο και της εκτελεστικής που ερείδεται επ’ αυτής, καθόσον υφίσταται πάντοτε η δυνατότητα να ελεγχθεί στο πλαίσιο του προσυμβατικού ελέγχου της εκτελεστικής τοιαύτης, ως αμέσως και αναγκαίως συνδεόμενη με αυτήν, προκειμένου να κριθεί η νομιμότητά της τόσο στο σύνολο όσο και ως προς τους επιμέρους όρους της, στο μέτρο που αυτοί ανάγονται στο αναγκαίο περιεχόμενό της ή εφαρμόσθηκαν για τη σύναψη της εκτελεστικής της σύμβασης (βλ. και απόφαση  VI  Τμήματος 3237/2013).  Κατά συνέπεια η υπαγωγή των προγραμματικών συμβάσεων στον έλεγχο του Δικαστηρίου είναι επιβεβλημένη, πλην όμως, όσες από αυτές στερούνται αμιγώς οικονομικού αντικειμένου, καθόσον τούτο αποτελεί περιεχόμενο της εκτελεστικής τους συμβάσεως, μπορούν να υποβληθούν σε αυτόν και μετά τη σύναψή τους επ’ ευκαιρία του προσυμβατικού ελέγχου της εκτελεστικής αυτών συμβάσεως, οπότε και θα κριθεί η νομιμότητά τους ως αναγκαίο πρόκριμμα της τελευταίας.

Προγραμματική σύμβαση..ωρίμανση-προώθηση και υλοποίηση έργων  ζητείται η αναθεώρηση της 845/2018 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία απορρίφθηκε αίτηση του Δήμου ..για ανάκληση της 1/2018 πράξης της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Νομό ........ Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ανωτέρω ερμηνευτικώς δεκτά (βλ. σκ. ΙΙ Γ), το Τμήμα κρίνει ότι, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την υπό κρίση αίτηση και την υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση, η ελεγχόμενη σύμβαση φέρει το χαρακτήρα προγραμματικής συμφωνίας του άρθρου 100 του ν.3852/2010, δεδομένου ότι αφενός το κύριο αντικείμενό της συνίσταται σε μεταβίβαση αρμοδιότητας και όχι σε ανάθεση δημόσιας υπηρεσίας και αφετέρου οι περιουσιακές μετακινήσεις μεταξύ των συμβαλλόμενων φορέων δεν έχουν το χαρακτήρα ανταλλάγματος για παρεχόμενες στο πλαίσιο της σύμβασης υπηρεσίες. Τούτο, διότι εν προκειμένω: α) το κύριο αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης συνίσταται στη μεταβίβαση στην παρεμβαίνουσα εταιρία αρμοδιοτήτων που ασκούνται μόνο από αναθέτουσες αρχές (λειτουργία ως Προϊσταμένης Αρχής και Διευθύνουσας Υπηρεσίας κατά την εκπόνηση των έργων, έγκριση τευχών δημοπράτησης, διενέργεια διαγωνισμών, αξιολόγηση προσφορών, υπογραφή συμβάσεων, παραλαβή παραδοτέων, διενέργεια πληρωμών), ενόψει της αδυναμίας του Δήμου, λόγω της ανεπάρκειας του προσωπικού του, να ασκήσει τις εν λόγω αρμοδιότητες, δεδομένου ότι οι μελέτες αυτές δεν θα εκπονηθούν από το προσωπικό της παρεμβαίνουσας εταιρίας αλλά από τους ιδιώτες μελετητές που θα αναδειχθούν ανάδοχοι κατόπιν διενέργειας διαγωνισμών, β) υφίσταται αυτονόητα η υποχρέωση της παρεμβαίνουσας εταιρίας να επιστρέψει στον αιτούντα Δήμο τα ποσά που αντιστοιχούν στη διαφορά μεταξύ της προϋπολογιζόμενης δαπάνης (συνολικά 284.368,38 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α.) και της συμβατικής δαπάνης, που θα προκύψει κατόπιν των εκπτώσεων που θα προσφερθούν στο πλαίσιο των ανωτέρω διαγωνισμών, γ) το ποσό της περιουσιακής μετακίνησης προς την παρεμβαίνουσα εταιρία που δεν θα αποδοθεί σε άλλο φορέα (5% επί του συνόλου των συμβατικών αμοιβών και όχι μεγαλύτερο του ποσού των 14.218,42 ευρώ χωρίς ΦΠΑ) καλύπτει, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας ενόψει του μικρού ύψους αυτού, τις αναγκαίες δαπάνες στις οποίες αυτή θα υποβληθεί για την υλοποίηση του συμβατικού αντικειμένου (λειτουργικά έξοδα κ.λπ.) και δ) με την πρόβλεψη της τελευταίας ως άνω περιουσιακής μετακίνησης προς την παρεμβαίνουσα δεν σκοπείται η παράκαμψη των διαγωνιστικών διαδικασιών που προβλέπονται στο ν. 4412/2016, δεδομένου ότι το ποσό αυτής είναι κατώτερο των ορίων πέραν των οποίων απαιτείται η διενέργεια διαγωνισμού (βλ. άρθρα 5, 6 παρ. 13 και 116 έως 118 του νόμου αυτού) (πρβλ. VI Τμ. 957/2018).Αναθεωρεί την 845/2018 Απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Πελοποννήσου, του Δήμου … και του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης Περιφέρειας Πελοποννήσου για την υλοποίηση του έργου «Ανέγερση κτιρίου γυμναστηρίου … (Γυμνασίου, ΓΕΛ …, 1ου ΕΠΑΛ) στη Δ.Κ. …, Δημ. Ενότητας … του Δήμου …», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 1.700.000,00 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α.).(...)η σύμβαση αυτή εγκαθιδρύει, πράγματι, συνεργασία μεταξύ των ως άνω δημόσιων φορέων, με σκοπό, διά της συνένωσης των μέσων που διαθέτει ο καθένας από αυτούς, την από κοινού εκτέλεση της δημόσιας αποστολής τους, και ως τέτοια δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του ν.4412/2016, το δε υποβληθέν για έλεγχο οικείο σχέδιο σύμβασης, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής, έχει το ελάχιστο κατά νόμο περιεχόμενο, και επομένως, δεν συντρέχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή του. 

Προγραμματικές συμβάσεις.Συναφθείσα προγραμματική σύμβαση μη νόμιμη, καθόσον η διάθεση υπαλλήλων στο Δήμο, για την εξυπηρέτηση πάγιων αναγκών του, όπως προκύπτει τόσο από την ίδια τη σύμβαση όσο και από την απόφαση τοποθέτησης των υπαλλήλων αυτών, δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο προγραμματικής σύμβασης κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρου 35 του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα, εφόσον δεν εξυπηρετεί κάποιο αναπτυξιακό σκοπό, που δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς την υπογραφή προγραμματικής σύμβασης.