ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων και της προσφεύγουσας ένωσης οικονομικών φορέων, με αντικείμενο την «Πρόσληψη συμβούλου παροχής υπηρεσιών παρακολούθησης και διαχείρισης των προγραμμάτων ανάπτυξης του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης», για χρονικό διάστημα τριών ετών, συνολικής προϋπολογισθείσας δαπάνης 390.000,00 ευρώ (πλέον ΦΠΑ), πλέον δικαιώματος προαίρεσης για ένα έτος ποσού 110.000,00 ευρώ (πλέον ΦΠΑ).(...)(...)Το Δικαστήριο παρατηρεί καταρχάς ότι με τον ως άνω διακωλυτικό λόγο κατά την διατύπωσή του με την προσβαλλομένη, δεν αμφισβητείται ούτε η αρμοδιότητα της αναθέτουσας αρχής να ζητήσει διευκρινίσεις από τους οικονομικούς φορείς που έχουν υποβάλει ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά, ούτε η αιτιολογία της 8724/30.1.2023 απόφασης του Υφυπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων, με την οποία, το μεν, απορρίφθηκε, κατόπιν ελέγχου, η προσφορά της εταιρείας «…. – … ΟΕ» ως ασυνήθιστα χαμηλή, το δε, έγινε δεκτή η αντίστοιχη της ένωσης οικονομικών φορέων «… ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ» και «… IKE». Συνακόλουθα, ουδεμία πλημμέλεια διαπιστώνεται επί των ζητημάτων αυτών. Περαιτέρω, η χρήση από την αναθέτουσα αρχή ενός αντικειμενικού κριτηρίου για να υπολογιστεί η απόσταση των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών από την προϋπολογισθείσα δαπάνη ούτε προσκρούει στη διάταξη του άρθρου 88 παρ. 5α του ν. 4412/2016 ή οποιαδήποτε άλλη διάταξη του ενωσιακού δικαίου, δοθέντος ότι με την ως άνω διάταξη της παραγράφου 5α καθιερώνεται η υποχρέωση της αναθέτουσας αρχής να διενεργεί έλεγχο των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών στην περίπτωση των δημοσίων έργων και των συναφών με αυτά υπηρεσιών, θέτοντας ως κριτήριο την απόκλιση άνω των δέκα ποσοστιαίων μονάδων από τον μέσο όρο του συνόλου των εκπτώσεων των παραδεκτών προσφορών που υποβλήθηκαν, χωρίς, ωστόσο, να απαγορεύει τη χρήση του αντικειμενικού αυτού τρόπου υπολογισμού της απόκλισης των προσφορών (ποσοστό έκπτωσης) και στην περίπτωση που η ελεγχόμενη σύμβαση αφορά στην παροχή υπηρεσιών, όπως εν προκειμένω. Άλλωστε η ίδια η διατύπωση του νόμου («φαίνονται ασυνήθιστα χαμηλές») καταλείπει ευρεία διακριτική ευχέρεια στην αναθέτουσα αρχή να ορίσει αυτόνομα τα κριτήρια, βάσει των οποίων θα προβεί στην εξέταση της ουσίας των προσφορών ως προς το ύψος τους (πρβλ ΕλΣυν Έβδ. Τμ. 1138/2021 σκ. 7), υπό τον αυτονόητο όρο ότι αυτά είναι αντικειμενικά και γενικά, όπως το ποσοστό απόκλισης μίας οικονομικής προσφοράς από την προϋπολογισθείσα δαπάνη. Συνακόλουθα και ο σχετικώς προβαλλόμενος λόγος ανάκλησης πρέπει να γίνει δεκτός.Ανακαλεί την 3/2023 Πράξη της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Εκτέλεση έργου:..Στην προκειμένη περίπτωση στο στάδιο αξιολόγησης των οικονομικών προσφορών της ελεγχόμενης διαδικασίας και ειδικότερα, κατά την εφαρμογή του μαθηματικού τύπου για τον εντοπισμό των υψηλών προσφορών (υπ), υπερβολικά χαμηλών προσφορών (τυχπ) και τον προσδιορισμό της π.μ.π., διαπιστώθηκε από την Επιτροπή Εισήγησης για Ανάθεση (Ε.Ε.Α.) ότι υπήρχαν τυχπ τριών εργοληπτικών επιχειρήσεων, οι οποίες, όμως, απορρίφθηκαν αυτομάτως, χωρίς να κληθούν οι επιχειρήσεις που τις υπέβαλαν να τις αιτιολογήσουν. Ακολούθως, το Δ.Σ. της ..., με την 38/8.7.2003 απόφασή του, κατ’ αποδοχή της από 28.7.2003 είσήγησης της Ε.Ε.Α., κατακύρωσε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού στην επιχείρηση αυτή. Με δεδομένα αυτά και αφού, σύμφωνα με όσα έγιναν προηγουμένως δεκτά, πριν από την απόρριψη των άνω υπερβολικά χαμηλών προσφορών δεν κλήθηκαν οι προσφέροντες να τις αιτιολογήσουν, η άνω κατακυρωτική απόφαση δεν είναι νόμιμη.Κατόπιν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι από τον έλεγχο των υποβληθέντων σ’ αυτό στοιχείων διαπιστώθηκαν οι προαναφερθείσες πλημμέλειες στην τήρηση των περί δημοσίων έργων διατάξεων και συνεπώς, κωλύεται η υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου της σύμβασης μεταξύ της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης και Αποχέτευσης ... (...) και της εταιρείας .....

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ(...)Σύμφωνα με όσα αναπτύχθηκαν στη σκέψη III της παρούσης, ορθώς το VI Τμήμα έκρινε ότι μη νομίμως στη διακήρυξη του επίμαχου διαγωνισμού καθορίστηκε ως σύστημα υποβολής προσφορών αυτό του ενιαίου ποσοστού έκπτωσης του άρθρου 5 του ν. 3669/2008, δεδομένου ότι η προϋπολογισθείσα δαπάνη του έργου υπερέβαινε το ποσό των 750.000 ευρώ. Λαμβάνοντας όμως υπόψιν, όπως βασίμως με την αίτηση και το υπόμνημα του Δήμου προβάλλεται, ότι: α) το μεγαλύτερο ποσοστό των εργασιών του επίμαχου έργου ανήκει στην ίδια κατηγορία (ασφαλτικά, με προϋπολογισμό 677.704,00 ευρώ), γεγονός το οποίο έχει ως αποτέλεσμα τον εν τοις πράγμασι μη επηρεασμό του αποτελέσματος του ελεγχόμενου διαγωνισμού, ένεκα της επιλογής από την αναθέτουσα αρχή του ως άνω συστήματος αντί αυτού των επιμέρους ποσοστών έκπτωσης, β) εκ της επιλογής του επίμαχου συστήματος υποβολής προσφορών δεν παραβιάστηκαν οι αρχές της διαφάνειας, της ίσης μεταχείρισης και του ανταγωνισμού, όπως αποδεικνύεται από το γεγονός ότι τηρήθηκαν οι νόμιμες διατυπώσεις δημοσιότητας, ενώ τριάντα επτά (37) συνολικά εργοληπτικές επιχειρήσεις παρέλαβαν τα συμβατικά τεύχη και τελικά στο διαγωνισμό συμμετείχαν έξι (6) εργοληπτικές επιχειρήσεις και κοινοπραξίες, ήτοι ικανός αριθμός, γ) κατά του κύρους της ως άνω διαδικασίας δεν υποβλήθηκαν ενστάσεις, προσφυγές ή ένδικα βοηθήματα, δ) επιτεύχθηκε ικανοποιητικό ποσοστό έκπτωσης (51%) και ε) συντρέχουν προφανείς λόγοι δημοσίου συμφέροντος για την άμεση εκτέλεση των συγκεκριμένων εργασιών συντήρησης, η νομική πλημμέλεια της επιλογής ως συστήματος υποβολής προσφορών στο διαγωνισμό για την ανάθεση του επίμαχου έργου, αυτού του ενιαίου ποσοστού έκπτωσης, παρότι δεν συνέτρεχαν οι νόμιμες προϋποθέσεις, δεν κρίνεται εν προκειμένω ουσιώδης (πρβλ. ΕΣ VI Τμ. απόφ. 2802/2012). Μειοψήφησε η Σύμβουλος Αγγελική Μυλωνά, κατά τη γνώμη της οποίας είναι ουσιώδης η νομική πλημμέλεια της δημοπράτησης του ως άνω έργου με το σύστημα προσφοράς με ενιαίο ποσοστό έκπτωσης, διότι ο προϋπολογισμός μελέτης αυτού, ο οποίος ανέρχεται στο ποσό των 926.479,20 ευρώ χωρίς αναθεώρηση και ΦΠΑ, υπερβαίνει το όριο των 750.000,00 ευρώ, μέχρι του οποίου δύναται να εφαρμοστεί νομίμως το ανωτέρω σύστημα. Συνεπώς, πρέπει για το λόγο αυτό, να απορριφθεί η αίτηση αναθεώρησης του Δήμου ...... Η γνώμη, όμως, αυτή δεν εκράτησε.

Εκτέλεση έργου:..Με δεδομένα αυτά και αφού, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, πριν από την απόρριψη των ως άνω υπερβολικά χαμηλών προσφορών δεν κλήθηκαν οι προσφέροντες να τις αιτιολογήσουν, η προαναφερόμενη κατακυρωτική απόφαση δεν είναι νόμιμη. Κατόπιν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι από τον έλεγχο των υποβληθέντων σ’ αυτό στοιχείων διαπιστώθηκαν οι προαναφερθείσες πλημμέλειες στην τήρηση των περί δημοσίων έργων διατάξεων και συνεπώς, κωλύεται η υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου της σύμβασης μεταξύ της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης και Αποχέτευσης ... και της εταιρείας «...».

Προμήθεια αντιδραστηρίων και αναλωσίμων...Εν όψει, ωστόσο, των προπαρατεθεισών διατάξεων και του ειδικού χαρακτήρα των προβληθέντων από την αιτούσα ισχυρισμών περί υποβολής υπερβολικά χαμηλών προσφορών εκ μέρους των ανταγωνιστριών εταιρειών και μάλιστα κατ' εφαρμογήν πολιτικής τιμών κάτω του κόστους (πρβλ. ΣτΕ 2550/2002 επταμ., 805, 4058/2001, 965/1998 Ολομ. και 2798/2004 επταμ.), όφειλε η Διοίκηση να απαντήσει επί των ανωτέρω ουσιωδών ισχυρισμών, ύστερα από κλήση των πιο πάνω παρεμβαινουσών εταιρειών, να παράσχουν εγγράφως διευκρινίσεις, σύμφωνα με τα άρθρα 27 της Οδηγίας του Συμβουλίου 93/36/ΕΟΚ και 15 παρ. 4 του π.δ. 370/1995, διαλαμβάνοντας ειδική κρίση σχετικά με το εάν οι επίμαχες προσφορές ήταν υπερβολικά χαμηλές, και, συναφώς, εάν συνέτρεχε, εν προκειμένω, περίπτωση υποβολής προσφορών με τιμές κάτω του κόστους. Θα έπρεπε δηλαδή η απόρριψη της προσφυγής της αιτούσης, ως προς τον λόγο αυτό, να είναι ειδικώς αιτιολογημένη, δεν μπορεί δε να θεωρηθεί ότι συνιστούν ειδική αιτιολογία για την απόρριψη προβληθέντων από την αιτούσα ισχυρισμών τα διαλαμβανόμενα στην προαναφερθείσα απόφαση του καθ' ου νοσοκομείου περί μικρής διαφοράς μεταξύ των προσφερομένων από την αιτούσα τιμών και των τιμών των προσφορών των λοιπών εταιρειών, κατά των οποίων εστρέφετο η προσφυγή, ούτε περί του επιτευχθέντος ανταγωνισμού μεταξύ των συμμετασχουσών εταιρειών. Συνεπώς, ο λόγος ακυρώσεως, με τον οποίο προβάλλεται ότι οι προσβαλλόμενες δεν εμπεριέχουν ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία ως προς την αποδοχή των ανωτέρω οικονομικών προσφορών προβάλλεται βασίμως, και για το λόγο αυτό πρέπει να γίνει δεκτή η κρινομένη αίτηση και να απορριφθούν οι παρεμβάσεις, παρέλκει δε, ως αλυσιτελής η εξέταση των λοιπών λόγων ακυρώσεως.

ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ...Με τα δεδομένα αυτά, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω (βλ. σκ. ΙΙ της παρούσας), το Τμήμα συνεκτιμώντας ότι: α) το αντικείμενο της κρινόμενης σύμβασης συνίσταται σε επισκευές συντηρήσεις σχολικών κτιρίων και των αύλειων χώρων τους, όπου, όπως είναι γνωστό από προηγούμενες ενέργειες των ελεγκτικών σχηματισμών του Δικαστηρίου, είναι συνήθης η υποβολή προσφορών με υψηλές εκπτώσεις (βλ. Ελ. Συν. Ε΄ Kλ. 417/2016, 209/2018, 354, 399, 406, 418, 587/2019), β) κατά τη διαδικασία ανάδειξης αναδόχου αναπτύχθηκε επαρκής ανταγωνισμός, με τη συμμετοχή στο διαγωνισμό δεκαέξι (16) εργοληπτικών επιχειρήσεων, ενώ ο μέσος όρος των εκπτώσεων των παραδεκτών προσφορών των συμμετεχουσών εταιρειών στο διαγωνισμό ανήλθε σε 49,07% επί του προϋπολογισμού μελέτης με τις προσφερθείσες εκπτώσεις να κυμαίνονται από 64% έως 35% και γ) σε κανένα στάδιο του διαγωνισμού δεν διατυπώθηκαν ειδικές και συγκεκριμένες αιτιάσεις ούτε υποβλήθηκαν ενστάσεις, ώστε να δημιουργήσουν στην αναθέτουσα αρχή αμφιβολίες ως προς τη φερεγγυότητα των υποβληθεισών οικονομικών προσφορών (βλ. Ελ.Συν. VI Tμ. 1345/2018, 2028/2017, πρβλ. 525/2018, 3335, 2980/2015), κρίνει ότι δεν τεκμηριώνεται εν προκειμένω η κρίση του Κλιμακίου περί της φύσης των προσφορών ως ασυνήθιστα χαμηλών. Κατά συνέπεια ο αιτών Δήμος κρίνοντας σιωπηρά ότι στην προκειμένη περίπτωση οι επίμαχες οικονομικές προσφορές δεν παρίστανται ασυνήθιστα χαμηλές λόγω της φύσης και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του συγκεκριμένου έργου και ότι, συνακόλουθα, δεν συνέτρεχε ανάγκη πρόσκλησης των συμμετεχόντων προς αιτιολόγησή τους, δεν υπερέβη τα άκρα όρια της διακριτικής του ευχέρειας, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την ένδικη αίτηση ανάκλησης.

Αίτηση  ανάκληση της 266/2014 Πράξης του Κλιμακίου Προληπτικού Ελέγχου Δαπανών στο Ι Τμήμα. (...)Επομένως, πέραν του ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν υπάρχει, όπως προελέγχθη απόφαση του αρμόδιου οργάνου για καθορισμό της δικηγορικής αμοιβής και βάσει αυτής έγκυρη έγγραφη συμφωνία για τον καθορισμό της  αμοιβής, μη νόμιμα, επιβαρύνεται ο Δήμος με το ποσό που αντιστοιχεί στο φόρο εισοδήματος της αιτούμενης αμοιβής, ενώ απορρίπτονται ως αβάσιμα τα αντιθέτως προβαλλόμενα. Τέλος, προβάλλεται ότι εσφαλμένως αποφάνθηκε το Κλιμάκιο ότι η εκκαθάριση των συγκεκριμένων δαπανών δεν παρίσταται νόμιμη και για τον λόγο ότι από τα συνημμένα στα χρηματικά εντάλματα δικαιολογητικά δεν δικαιολογείται η απόκλιση μεταξύ του αναγραφόμενου στα εντάλματα ως καθαρού πληρωτέου ποσού και των ποσών που αναφέρονται στο από 20.7.2013 υπόμνημα και δη στους αντίστοιχους προς τα χρηματικά εντάλματα πίνακες. Τούτο διότι, σύμφωνα με την αιτούσα, η απόκλιση αυτή οφείλεται στο ότι τα πληρωτέα ποσά διαμορφώθηκαν, αφού αφαιρέθηκε από το πληρωτέο ποσό στην εταιρεία η παρακράτηση φόρου 20%, που αποδίδεται στο Δημόσιο και αφού προστέθηκε η επιβάρυνση του Φ.Π.Α. 23%. Ο ισχυρισμός αυτός, προβάλλεται αλυσιτελώς, καθώς στην υπό κρίση περίπτωση, πέραν του ότι το ποσοστό 20% για φόρο εισοδήματος δεν έπρεπε να βαρύνει τον Δήμο, όπως σημειώθηκε ανωτέρω, δεν υφίσταται έγκυρη έγγραφη συμφωνία για τον καθορισμό της δικηγορικής αμοιβής, έτσι ώστε να καταβληθεί η αμοιβή και να οφείλεται το αναλογούν στην άνω αμοιβή ποσό για ποσοστό  23% Φ.Π.Α. για τις παραπάνω νομικές υπηρεσίες.

Απορρίπτει την αίτηση της δικηγορικής εταιρείας με την επωνυμία «…» για ανάκληση της 266/2014 Πράξης του Κλιμακίου Προληπτικού Ελέγχου Δαπανών στο Ι Τμήμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Διαγωνισμός για την επιλογή αναδόχου συμφωνίας – πλαισίου με αντικείμενο την εκπόνηση μελετών. Αίτηση ασφαλιστικών μέτρων κατά της αξιολόγησης των προσφορών. Νόμιμη η αξιολόγηση της αιτούσας ως προς τον τρόπο οργάνωσης και τη συνοχή της ομάδας μελέτης. Μειοψηφία. Απορρίπτει την αίτηση.

Διαγωνισμός για την ανάθεση εκπονήσεως της μελέτης διευθέτησης της κοίτης ποταμού. Αίτηση ασφαλιστικών μέτρων κατά της διακήρυξης, η οποία απέκλειε λόγω προϋπολογισμού την συμμετοχή μελετητικών γραφείων με πτυχίο Δ΄ τάξεως. Το αιτούν δεν προέβαλε συγκεκριμένα σφάλματα της διακηρύξεως και των συνοδευόντων αυτήν τευχών ως προς τον τρόπο υπολογισμού της προεκτιμώμενης αμοιβής της τοπογραφικής μελέτης, αλλά προέβη εξ υπαρχής στον υπολογισμό της αμοιβής αυτής, εκκινώντας από διαφορετικά δεδομένα ως προς την έκταση του φυσικού αντικειμένου του έργου. Απορρίπτει την αίτηση. Ομοια η 176/2008 ΣτΕ (Ασφ).

Ανάδειξη αναδόχου για την κατασκευή έργου:..Με δεδομένα αυτά και αφού, σύμφωνα με όσα έγιναν προηγουμένως δεκτά, πριν από την απόρριψη των άνω υπερβολικά χαμηλών προσφορών δεν κλήθηκαν οι προσφέροντες να τις αιτιολογήσουν, η άνω κατακυρωτική απόφαση δεν είναι νόμιμη.Μετά από αυτά και του γεγονότος ότι ο προσδιορισμός των κριτηρίων για το χαρακτηρισμό – διαπίστωση εάν ένα ή περισσότερα τμήματα αποτελούν ενιαίο έργο είναι πρωταρχικής σημασίας για τον έλεγχο των σχετικών συμβάσεων από το Ελεγκτικό Συνέδριο, καθόσον ο εντοπισμός των κατατμήσεων έργων συμβάλλει στην εξυπηρέτηση των σκοπών της οδηγίας 93/37, που είναι η διασφάλιση της δυνατότητας συμμετοχής στις εν λόγω διαδικασίες και εργοληπτών άλλων κρατών μελών, η προστασία τους από την αυθαιρεσία της αναθέτουσας αρχής με την μη αυτόματη απόρριψη των προσφορών τους που χαρακτηρίσθηκαν ως υπερβολικά χαμηλές και η ανάπτυξη πραγματικού ανταγωνισμού, το Κλιμάκιο κρίνει ομόφωνα ότι τα ζητήματα αυτά είναι μείζονος σπουδαιότητας και, για τους λόγους αυτούς πρέπει να παραπεμφθούν σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 131 παρ. 3 Π.Δ. 1225/1981 (πρβλ και άρθρο 22 παρ. 6 εδ β του Π.Δ. 774/1980) στην Ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Αυτή καλείται να εκφέρει τη γνώμη για το ποια κριτήρια μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να διαπιστωθεί εάν δύο ή περισσότερες διαδικασίες για την ανάθεση συμβάσεων εκτελέσεως έργων από την ίδια αναθέτουσα αρχή συνιστούν τμήματα ενός ενιαίου έργου, τα οποία έχουν κατατμηθεί τεχνητώς για την αποφυγή τήρησης των κανόνων δημοσιότητας και της αιτιολόγησης των υπερβολικά χαμηλών προσφορών, διακοπτόμενης, ως εκ τούτου, της σχετικής 30ήμερης προθεσμίας μέχρις ότου η Ολομέλεια αποφανθεί επί των ανωτέρω γενικότερου ενδιαφέροντος ερωτημάτων.