ΕΣ/ΜΕΙΖ.ΟΛΟΜ./1099/2023
Τύπος: Νομολογία Ελεγκ. Συνεδρίου
ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΟΧΗΜΑΤΩΝ-ΠΡΟΣΥΜΒΑΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ:Για να άρει την αμφιβολία ως προς την έννοια του όρου «δημόσιος οργανισμός» του άρθρου 324 παρ. 1 του ν. 4700/2020, η οποία ανέκυψε κατά τον έλεγχο σχεδίων συμβάσεων του … ως αναθέτουσας αρχής και παραπέμφθηκε στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου από το Στ΄ Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου με το 1/2023 Πρακτικό του (...) Κατ’ αρχάς επισημαίνεται ότι η Ολομέλεια, αποφαινόμενη επί αιτήματος άρσης αμφιβολίας, δεν έχει εξουσία να εξετάσει το σύνολο του νομοθετήματος ως προς το οποίο εγείρονται ζητήματα ισχύος ή ερμηνείας του, όπως θα εξεταζόταν από ένα συνταγματικό δικαστήριο που ασκεί προληπτικό έλεγχο συνταγματικότητας, αλλά η εξουσία αυτής περιορίζεται στην επίλυση λυσιτελών ζητημάτων υπό το φως του πραγματικού της υπόθεσης εντός της οποίας ηγέρθησαν ή δύνανται να εγερθούν (...)Το γεγονός ότι το … επιχειρησιακά χρησιμοποιείται ως ένα πολυεθνικό εκπαιδευτικό κέντρο βολών αμυντικών εξοπλιστικών συστημάτων των κρατών μελών του ΝΑΤΟ (σήμερα παραμένουν ως μέρη της πολυμερούς συμφωνίας η Ελλάδα, η Γερμανία και η Ολλανδία) δεν αναιρεί τον χαρακτηρισμό του ως δημόσιας στρατιωτικής υπηρεσίας, αφού εντάσσεται στην εν γένει οργανωτική δομή του ελληνικού Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και υπηρετεί επιχειρησιακά αφενός την ελληνική εθνική άμυνα, ήτοι σκοπό δημοσίου συμφέροντος ... και αφετέρου τις ιδιαίτερες συμβατικές υποχρεώσεις της Ελλάδας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ (...)Σχέδια συμβάσεων, με αναθέτουσα αρχή το …, έχουν ήδη υπαχθεί στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με πράξεις του αρμοδίου Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου ..., χωρίς ουδέποτε να έχουν εγερθεί ζητήματα ως προς το παραδεκτό της υπαγωγής τους. Οι δε σχετικές κρίσεις των Επιτρόπων συνεκτιμώνται παρότι δεν δεσμεύουν το Ελεγκτικό Συνέδριο και δη τη Μείζονα Ολομέλειά του, προκειμένου να μη δημιουργείται σύγχυση στη διοίκηση και να διασφαλίζεται η προσβασιμότητα και προβλεψιμότητα του περί προσυμβατικού ελέγχου κανονιστικού πλαισίου (...) Αποφαίνεται ότι το … δεν ανήκει σε διεθνή οργανισμό ούτε συνιστά το ίδιο διεθνή οργανισμό, αλλά συνιστά ιδιότυπη και ιδιόρρυθμη δημόσια υπηρεσία, η οποία εντάσσεται εντός του ευρύτερου οργανογράμματος του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και διοικείται από διοικητή, ο οποίος ορίζεται από το Ελληνικό Κράτος και δεσμεύεται, ως προς τη διοίκηση, διαχείριση και εν γένει λειτουργία του …, προεχόντως και ειδικώς από τα οριζόμενα στην πολυμερή συμφωνία και από τις αποφάσεις της UNAC και, συμπληρωματικά, από την εκάστοτε ισχύουσα νομοθεσία του Ελληνικού Κράτους. Περαιτέρω, το … εξυπηρετεί επιτακτικούς σκοπούς δημοσίου συμφέροντος, συνδεόμενους με τις ανάγκες της εθνικής άμυνας και την εκπλήρωση των ιδιαίτερων συμβατικών υποχρεώσεων της Ελλάδας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ενώ η χρηματοδότησή του αποτελεί εξαιρετική μορφή ιδιότυπης δημόσιας χρηματοδότησης. Ως εκ τούτου, οι συμβάσεις που συνάπτει υπάγονται στον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, κατ’ άρθρο 324 του ν. 4700/2020.Αναπέμπει, κατά τα λοιπά, την υπόθεση στο Στ΄ Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
Ιστορικό Αναθεωρήσεων (Πιλοτική Εφαρμογή)
Σχετικά Έγγραφα
Ε.2210/2021
Απαλλαγή από Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) του Κέντρου Αριστείας Ενοποιημένης Αντιαεροπορικής Αντιπυραυλικής Άμυνας (ΚΕΑΡ ΕΝΑΑΑΜ - IAMD CoE), που εδρεύει στα Χανιά ως διαπιστευμένη Νατοϊκή Στρατιωτική Οντότητα (ΝΑΤΟ Military Body, ν. 4833/2021, (Α’174) και 4834/2021, (Α’ 175)) σύμφωνα με την ΑΥΟ ΠΟΛ 1196/1993 (Β' 408) «Απαλλαγή από το φόρο προστιθέμενης αξίας (Φ.Π.Α.) των ενόπλων δυνάμεων του ΝΑΤΟ» ΑΔΑ:ΨΑΓΙ46ΜΠ3Ζ-ΚΤΙ
ΕΣ/ΤΜ.EBΔΟΜΟ/1182/2022
ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Ζητείται η ανάκληση της 6/2022 Πράξης της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης-Τομέας Υγείας, με την οποία έγινε δεκτό ότι κωλύεται η υπογραφή των υποβληθέντων προς έλεγχο εννέα (9) σχεδίων συμβάσεων μεταξύ του προσφεύγοντος ν.π.δ.δ., με την επωνυμία «Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης "…"» (στο εξής προσφεύγον), και των εταιρειών ….., για την ανάθεση των υπηρεσιών "Επισκευής και Συντήρησης Ιατρικού Εξοπλισμού (CPV: 50421000-2)»(....)Εξάλλου, τα ανωτέρω ορθά ποσά αναγράφηκαν και στην Περίληψη της διακήρυξης που αναρτήθηκε στον διαδικτυακό τόπο ΔΙΑΥΓΕΙΑ (...), ενώ από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει ότι υποβλήθηκαν διευκρινιστικά ερωτήματα ή ενστάσεις, σχετικά με την προϋπολογισθείσα δαπάνη της διακήρυξης μετά την γνωστοποίηση αυτής.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η προσφυγή ανάκλησης πρέπει να γίνει δεκτή και να ανακληθεί η 6/2022 της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης-Τομέας Υγείας, υπό τον όρο να διορθωθεί το συμβατικό ποσό στη πρώτη σελίδα των συμβάσεων του Νοσοκομείου με τους αναδόχους … (…) και … (…).
ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/472/2024
Υπηρεσίες παροχής γευμάτων: ζητείται η ανάκληση της 7/2024 πράξης της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης-Τομέας Υγείας.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, πρέπει η προσφυγή και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση να γίνουν δεκτές, να ανακληθεί η 7/2024 πράξη της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης-Τομέας Υγείας και να κριθεί ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ του προσφεύγοντος νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου με την επωνυμία «…..» και της παρεμβαίνουσας εταιρείας «…..». Εξάλλου, ενόψει των όσων εκτέθηκαν στις σκέψεις 8-14, το Δικαστήριο παρατηρεί ότι για το συμβατικό αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης έχει εγκριθεί με απόφαση του Δ.Σ. του προσφεύγοντος κατά την 6ης/22.2.2024 τακτική συνεδρίαση, η 9η παράταση της υπ’ αριθμ. 46/2022 σύμβασης, μεταξύ του προσφεύγοντος και της παρεμβαίνουσας εταιρείας, χρονικής διάρκειας δύο μηνών, ήτοι από 15.3.2024 έως τις 14.5.2024. Κατόπιν τούτου, το Δικαστήριο κρίνει ότι η έναρξη της επτάμηνης διάρκειας του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης θα πρέπει να τεθεί από την επομένη της λήξης της ως άνω δίμηνης παράτασης (15.5.2024).Ανακαλεί την 7/2024 πράξη της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης-Τομέα Υγείας.
ΝΣΚ/77/2023
Αρμοδιότητα υπογραφής για λογαριασμό της Ελλάδας της ιδρυτικής συμφωνίας για τη σύσταση του Ταμείου Καινοτομίας του ΝΑΤΟ (Limited Partnership Agreement, LPA).(...)Το όργανο που έχει αρμοδιότητα να υπογράψει για λογαριασμό της Ελλάδας την ιδρυτική για τη σύσταση του Ταμείου Καινοτομίας του ΝΑΤΟ (Limited Partnership Agreement, LPA) Συμφωνία, θα καθοριστεί μέσω της κοινής απόφασης των Υπουργών Εξωτερικών, Εθνικής Άμυνας και Οικονομικών, που προβλέπεται στο άρθρο 1 του ν.δ. 2412/1953, που αντικατέστησε τη δεύτερη παράγραφο του άρθρου Μόνου του ν. 1989/1952, κυρωτικού της υπογραφείσας στην Ουάσιγκτον στις 4 Απριλίου 1949 Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού, όπως αυτή τροποποιήθηκε, εν τω μεταξύ, με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου της 17ης Οκτωβρίου 1951, και δεν δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Το όργανο αυτό μπορεί να είναι και ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας, δεδομένου ότι η συλλογική άμυνα και ασφάλεια των συμμαχικών κρατών, με την οποία συνδέεται η λειτουργία του Ταμείου Καινοτομίας του ΝΑΤΟ, συνέχεται εκ της φύσεώς της με τις κυβερνητικές πολιτικές εθνικής άμυνας, τις οποίες κατά τα άρθρα 1 και 5 του ν. 2292/1995 είναι αρμόδιος να υλοποιεί ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας (κατά πλειοψηφία).
ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/1281/2022
ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Ζητείται η ανάκληση της 13/2022 πράξη του Αναπληρωτή Επιτρόπου στην Υπηρεσία Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Π.Ε. Κέρκυρας, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων – Π.Ε. Κέρκυρας και της εταιρίας με την επωνυμία «ΓΡΑΟΥΤΕΚ Α.Ε.» με αντικείμενο την «ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΑΡΑΛΙΑΚΟΥ ΤΟΙΧΙΟΥ ΚΑΙ ΠΕΖΟΔΡΟΜΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΑΚΗΣ ΛΕΩΦΟΡΟΥ ΓΑΡΙΤΣΑΣ ΑΠΟ ΥΨΟΣ ΔΕΣΥΛΛΑ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ ΑΝΕΜΟΜΥΛΟ», συνολικής προϋπολογιζόμενης δαπάνης 995.000,00 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ 24%.(....)Ως εκ τούτου, ήταν εν προκειμένω δυνατή η τήρηση των προθεσμιών των ανοικτών διαδικασιών έστω και συντετμημένων και η συνέχιση της διαδικασίας δημοπράτησης ανοικτού διαγωνισμού, προκειμένου να διασφαλιστεί επαρκής ανταγωνισμός και να εξυπηρετηθεί το δημόσιο συμφέρον δια της ανάδειξης αναδόχου που θα προσέφερε ικανό ποσοστό έκπτωσης και θα ήταν ταυτόχρονα κατάλληλος να εκτελέσει το έργο προσηκόντως.Απορρίπτει τις προσφυγές αυτές.
ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/1367/2022
ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:ζητείται η ανάκληση της 9/2022 Πράξης του αναπληρωτή Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Περιφερειακή Ενότητα …, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου σύμβασης, συνολικής προϋπολογιζόμενης δαπάνης 693.548,39 ευρώ (πλέον Φ.Π.Α.) και συνολικού συμβατικού ποσού 574.737,16 ευρώ (πλέον Φ.Π.Α.) με αντικείμενο την εκτέλεση του έργου «Βελτίωση της πρόσβασης σε γεωργική γη και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις», μεταξύ του προσφεύγοντος Δήμου και της αναδόχου εταιρείας με την επωνυμία «… Α.Β.Ε.Τ.Ε.».(....)τη μικρή χρονική απόκλιση που έχει η υποβληθείσα εκτύπωση (17.1.2022) σε σχέση με την ημερομηνία υποβολής των προσφορών (18.1.2022) και τέλος, δ) ότι ήδη με την προσκομισθείσα από 21.1.2022 εκτύπωση αποδεικνύεται ότι κατά τον κρίσιμο χρόνο η προσωρινή ανάδοχος εταιρεία ήταν ενεργή, κρίνει ότι η εντοπισθείσα στο εν λόγω δικαιολογητικό πλημμέλεια είναι επουσιώδης και μη δυνάμενη να ασκήσει επιρροή στη νομιμότητα της ελεγχόμενης διαδικασίας ανάθεσης.Ανακαλεί την 9/2022 Πράξη του αναπληρωτή Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Περιφερειακή Ενότητα ….
ΕΣ/ΚΛ.ΣΤ/435/2022
ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ:Εν προκειμένω, η 7984/23.2.2022 σύμβαση μεταξύ του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ) του Πανεπιστημίου Κρήτης και της …..(…..) Α.Ε. για την προμήθεια εργαστηριακών αναλωσίμων για τον μοριακό έλεγχο του COVID-19 και την ανίχνευση μεταλλαγμένων στελεχών του ιού SARS-COV-2 για δώδεκα (12) μήνες, είναι σύμβαση προμήθειας νπδδ, ήτοι του ανωτέρω Πανεπιστημίου, δεδομένου ότι ο ως άνω ΕΛΚΕ δεν έχει χωριστή νομική προσωπικότητα αλλά είναι ενταγμένος στο νομικό πρόσωπο αυτού του Πανεπιστημίου (βλ. άρθρα 50 έως 68 του ν. 4485/2017 «Οργάνωση και λειτουργία της ανώτατης εκπαίδευσης, ρυθμίσεις για την έρευνα και άλλες διατάξεις», Α΄ 114, όπως ισχύουν), η προϋπολογιζόμενη δαπάνη της είναι 728.000,00 ευρώ χωρίς ΦΠΑ και αυτή έχει ανατεθεί (κατακυρωθεί) στις 24.1.2022 στην ανωτέρω ανάδοχο εταιρεία κατόπιν διαδικασίας ανοικτού (τακτικού) διαγωνισμού, κατ’ άρθρο 27 του ν. 4412/2016, ο οποίος προκηρύχθηκε με τη 49644/6.12.2021 διακήρυξη του ως άνω ΕΛΚΕ και την αντίστοιχη προκήρυξη, που εστάλη το πρώτον για δημοσίευση στην ΕΕΕΕ στις 6.12.2021, (βλ. τα πρακτικά της 707/24.1.2022 συνεδρίασης της Επιτροπής Ερευνών και Διαχείρισης του ως άνω ΕΛΚΕ, Θέμα Α.3.8). Δεν έχει, δηλαδή, ανατεθεί με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση διακήρυξης, κατ’ άρθρο 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016, για επείγοντες λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας για την αντιμετώπιση του άμεσου κινδύνου εμφάνισης και διάδοσης του κορωνοϊού COVID-19. Παρότι, όμως, η προϋπολογιζόμενη δαπάνη της υπερέβαινε το οικείο ισχύον οικονομικό όριο υπαγωγής στον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ήτοι το ποσό των 300.000,00 ευρώ χωρίς ΦΠΑ (βλ. σκέψη 2), αυτή δεν υποβλήθηκε στο Ελεγκτικό Συνέδριο για προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας (βλ. το 34507/6.9.2022 έγγραφο της Προϊσταμένης του Τμήματος Ανθρωπίνων Πόρων, Προμηθειών και Συναλλαγών της Διεύθυνσης της Μονάδας Οικονομικής & Διοικητικής Υποστήριξης του ως άνω ΕΛΚΕ). Επομένως, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 2, απαραδέκτως έχει υποβληθεί για έλεγχο η από 11.7.2022 εγκριθείσα τροποποίησή της, ποσού 363.712,00 ευρώ χωρίς ΦΠΑ (βλ. τα πρακτικά της 725/11.7.2022 συνεδρίασης της Επιτροπής Ερευνών και Διαχείρισης του ως άνω ΕΛΚΕ, Θέμα Α.3.15, και το σχετικό υποβληθέν για έλεγχο σχέδιο τροποποιητικής σύμβασης).Άλλωστε, κατά την πάγια νομολογία του Ελεγκτικού Συνεδρίου, δεν ελέγχονται προσυμβατικώς οι τροποποιήσεις συμβάσεων που δεν έχουν υποβληθεί σε προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας, ήτοι αυτοδικαίως άκυρων συμβάσεων, διότι η τροποποιητική σύμβαση τελεί σε άμεση λειτουργική συσχέτιση με την αρχική, με συνέπεια να μην έχει τον χαρακτήρα αυτοτελούς σύμβασης αλλά να αποτελεί ένα ενιαίο σύνολο με την αρχική, στην 4 Α.Κ./prx.kl.6.22/ 407 φ οποία ενσωματώνεται, ο τυχόν δε έλεγχος νομιμότητας μόνον αυτής (της τροποποίησης) θα είχε ως αποτέλεσμα να ελέγχεται ευθέως ή παρεμπιπτόντως η αρχική σύμβαση, η οποία έχει ήδη συναφθεί, παρότι αυτοδικαίως άκυρη, αλλοιώνοντας κατά τούτο τον αμιγώς προσυμβατικό χαρακτήρα του ανωτέρω ελέγχου και κατατείνοντας σε μη επιτρεπόμενη εκ των υστέρων παρεμπίπτουσα θετική ή αρνητική κρίση περί του κύρους της οικείας αυτοδικαίως άκυρης αρχικής σύμβασης, που ήδη εκτελείται (πρβλ. ΕλΣυν Ολομ. 2135/2020, Τμ. Μειζ. Επταμ. Σύνθ. 1028/2019, VI Tμ. 597/2019, 1463/2017, 2552/2013, 2440/2012, Ε΄ Κλιμ. 777, 613/2019, 130/2017, 313/2015, 76/2014, 233/2013, ΣΤ΄ Κλιμ. 78, 38, 4/2021, 438/2020, Ζ΄ Κλιμ. 281/2019).
ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/1490/2022
Παροχή υπηρεσιών καθαριότητας ... ζητείται η ανάκληση της 501/2022 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.(...)Ενόψει αυτών, μη νομίμως αποκλείστηκαν οι εταιρείες α)..) και β).., με την αιτιολογία ότι δεν υπέβαλαν με τον φάκελο της τεχνικής τους προσφοράς, τα αποδεικτικά μέσα που πιστοποιούν τη συνδρομή των καθοριζομένων στα άρθρα 2.2.5 και 2.2.6 απαιτήσεων ποιοτικής επιλογής. Διάφορη, δε είναι, η προβλεπόμενη στο άρθρο 2.2.9.2 ευχέρεια της αναθέτουσας αρχής να ζητήσει από τους προσφέροντες, σε οποιοδήποτε χρονικό σημείο κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, να υποβάλλουν όλα ή ορισμένα δικαιολογητικά, όταν αυτό απαιτείται για την ορθή διεξαγωγή της διαδικασίας, ευχέρεια που δεν ασκήθηκε ρητώς και ειδικώς στην προκειμένη περίπτωση. Η αναθέτουσα αρχή όφειλε, συνεπώς, να κάνει αποδεκτές τις προσφορές των εν λόγω δύο διαγωνιζομένων και να τις προκρίνει στο επόμενο στάδιο ανοίγματος και αξιολόγησης των οικονομικών προσφορών, από το οποίο παρατύπως αυτές παραλείφθηκαν, γεγονός που συνιστά ουσιώδη πλημμέλεια της διαγωνιστικής διαδικασίας, η οποία κωλύει την υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου σύμβασης. Τα αυτά ισχύουν, καταρχήν, και ως προς την επίσης αποκλεισθείσα εταιρεία.., πλην όμως, αυτή νομίμως αποκλείσθηκε περαιτέρω για τον λόγο ότι η υπεύθυνη δήλωση που υπέβαλε, σύμφωνα με το άρθρο 2.4.3.2. περ. η΄ της διακήρυξης για τον υπεύθυνο του έργου, δεν ταυτίζονταν με τα στοιχεία του συντονιστή που αναφέρονταν στο έγγραφο της περ. γ΄ του ίδιου άρθρου, κατά παράβαση των διευκρινίσεων που δόθηκαν με το 5627/13.1.2022 έγγραφο, το οποίο, εντάχθηκε στο κανονιστικό πλαίσιο του διαγωνισμού και δέσμευε όλους τους προσφέροντες.(...) Δεν ανακαλεί την 501/2022 Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
Ν.5040/2023
Κύρωση του Μνημονίου Συμφωνίας (MoA) μεταξύ του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας της Ελληνικής Δημοκρατίας και του Οργανισμού Επικοινωνιών και Πληροφορικής του ΝΑΤΟ (NCIO) εκπροσωπούμενου από την Υπηρεσία Επικοινωνιών και Πληροφορικής του ΝΑΤΟ (Υπηρεσία NCIΑ) όσον αφορά στη συνεργασία σε δραστηριότητες συσκέψεων, διοίκησης, ελέγχου, επικοινωνιών, πληροφοριών, επιτήρησης και αναγνώρισης (C4ISR Activities).
Ν.4834/2021
Κύρωση του Μνημονίου Κατανόησης μεταξύ του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας της Ελληνικής Δημοκρατίας, του Υπουργείου Άμυνας της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας, του Υπουργείου Άμυνας της Τσέχικης Δημοκρατίας, του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας της Ρουμανίας και του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας της Τουρκικής Δημοκρατίας (ενεργούντος διά λογαριασμό της Κυβέρνησης της Τουρκικής Δημοκρατίας), καθώς επίσης και του Στρατηγείου του Ανώτατου Συμμαχικού Διοικητή Μετασχηματισμού του ΝΑΤΟ αναφορικά με τη λειτουργική σχέση όσον αφορά το Κέντρο Αριστείας για Ολοκληρωμένη Αντιαεροπορική και Αντιπυραυλική Άμυνα (IAMD COE Functional Relationship MoU).