Σήμανση οδικού δικτύου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 4 της παρούσας, το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι, παρόλο που, κατά την οικεία διακήρυξη, ως σύστημα υποβολής των οικονομικών προσφορών είχε οριστεί αυτό των επιμέρους ποσοστών έκπτωσης κατά ομάδες τιμών (άρθρο 95 παρ. 2 α του ν.4412/2016), εντούτοις, ο προϋπολογισμός μελέτης του ελεγχόμενου έργου μη νομίμως περιέλαβε μόνον μία ομάδα εργασιών (ΣΗΜΑΝΣΗ-ΑΣΦΑΛΕΙΑ) με δεκατέσσερα (14) είδη εργασιών, χωρίς περαιτέρω ομαδοποίηση αυτών σε περισσότερες της μίας ομάδες, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 4 της ΔΝΣγ/οικ.38107/ΦΝ466/22.3.2017 υπουργικής απόφασης. Τούτο, δε, είχε ως αποτέλεσμα το ελεγχόμενο έργο να δημοπρατηθεί ουσιαστικά με σύστημα υποβολής προσφορών αυτό του ενιαίου ποσοστού έκπτωσης του άρθρου 125 του ν.4412/2016, γεγονός που συνιστά ουσιώδη πλημμέλεια της ελεγχόμενης διαγωνιστικής διαδικασίας, καθόσον αφενός η προϋπολογιζόμενη για το ελεγχόμενο έργο δαπάνη υπερβαίνει κατά πολύ το κατά τη ρητή διάταξη του άρθρου 125 παρ. 1 του ν.4412/2016 οριζόμενο ποσό των 60.000 ευρώ, μέχρι του οποίου είναι δυνατή η υποβολή οικονομικών προφορών με ενιαίο ποσοστό έκπτωσης, και αφετέρου η θεώρηση όλων των επιμέρους προβλεπόμενων ειδών εργασιών ως μίας ομάδας καθιστά δυσχερή (αν όχι ανέφικτο) τον έλεγχο της διαχείρισης των επί έλασσον δαπανών, σύμφωνα με όσα ορίζονται στο νόμο (άρθρο 156 παρ. 3 του ν.4412/2016) και την οικεία διακήρυξη (άρθρο 11.3), ενδέχεται δε να οδηγήσει σε μη νόμιμες τροποποιήσεις του προϋπολογισμού του έργου και, ειδικότερα, σε μη νόμιμες αυξομειώσεις των προϋπολογιζόμενων για τα επιμέρους είδη εργασιών δαπανών, μέσω της μείωσης των δαπανών κάποιων από αυτά τα είδη εργασιών και, παράλληλα, μέσω της υπέρβασης των προβλεπόμενων για άλλα είδη εργασιών δαπανών, πέραν των ποσοστιαίων ορίων που τίθενται στην υπέρβαση της συμβατικής ομάδας εργασιών δυνάμει του άρθρου 11.3 της διακήρυξης του διαγωνισμού και της ανωτέρω διάταξης της παρ. 3 του άρθρου 156 του ν.4412/2016, κατά την οποία, εξάλλου, απαιτείται η ανάλυση του προϋπολογισμού σε ομάδες εργασιών.Ενόψει της ανωτέρω διαπιστωθείσας ουσιώδους πλημμέλειας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου σύμβασης.

Συντήρηση οδικού δικτύου...Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο κρίνει ότι: (α) η διαδικασία σύναψης της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης είναι νομικώς πλημμελής, καθόσον, κατά παράβαση των προαναφερθεισών διατάξεων (βλ. σκ. 2.Β και Γ), δεν εγκρίθηκε ο ως άνω 1ος Α.Π.Ε. και το 1ο Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε. από τον Προϊστάμενο της αρμόδιας Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων Περιφερειακών Ενοτήτων .... και, ως εκ τούτου, η …..2019 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής της Περιφέρειας ...., με την οποία ανατέθηκε η υπό κρίση σύμβαση στην εταιρεία «….», είναι μη νόμιμη και (β) οι περιλαμβανόμενες στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση εργασίες, ανεξάρτητα από τη συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων, δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης στο αρχικό έργο. Τούτο δε διότι το ανατεθέν με την αρχική σύμβαση έργο, συνιστάμενο σε κατά τόπους εργασίες συστηματικής συντήρησης και βελτίωσης του οδικού δικτύου και αποκατάστασης βλαβών, είτε περιορισμένων, είτε εκτεταμένων, αντιστοιχεί σε μεμονωμένες επεμβάσεις στους προκαθορισμένους, ακόμα και ανεξάρτητους μεταξύ τους, οδικούς άξονες στη γεωγραφική περιοχή της Περιφερειακής Ενότητας .... της Περιφέρειας ...., ήτοι σε πλήθος μικρότερων έργων στερούμενων ενιαίας οικονομικής και τεχνικής λειτουργίας, εκτελούμενων ανάλογα με τις παρουσιαζόμενες φθορές, βλάβες και ανάγκες, ανεξάρτητα από την αιτία στην οποία οφείλονται (έντονα καιρικά φαινόμενα ή απλή φθορά), ανεξάρτητα και από την εκάστοτε ανάπτυξή τους σε μικρότερη ή ευρύτερη τοπική κλίμακα στους προκαθορισμένους οδικούς άξονες. Επομένως, ο σκοπός της αρχικής σύμβασης είναι διαρκής, καθόσον οι εργασίες που περιλαμβάνει αποσκοπούν στην πάγια και διαρκή ανάγκη να συντηρείται σταθερά το ανωτέρω οδικό δίκτυο και να αίρονται οι ανακύπτουσες βλάβες, ώστε να είναι αδιαλείπτως λειτουργικό και ασφαλές, και, συνεπώς, οι εργασίες αυτές, λόγω της επαναληπτικότητάς τους και της ανάγκης να εκτελούνται σε σταθερή βάση, προκειμένου να υφίσταται ασφαλές οδικό δίκτυο, είναι ασύμβατες με την έννοια της συμπληρωματικής σύμβασης, διότι ήδη αποτελούν το αρχικό φυσικό συμβατικό αντικείμενο, δεν συμπληρώνουν το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, αλλά αντιθέτως αφορούν στην εκτέλεση των αυτών – χρονικά επαναλαμβανόμενων και αδιαλείπτως εκτελεστέων - εργασιών σε διάδοχο χρόνο μετά τη λήξη του αρχικού έργου και την εξάντληση του συμβατικού αντικειμένου. Ως εκ τούτου, από τη φύση του αρχικού έργου δεν μπορεί να γίνει λόγος για ανάγκη που ανέκυψε κατά την τεχνική εκτέλεσή του και για τελειοποίηση της αρτιότητας και λειτουργικότητάς του με την ανάθεση των κρίσιμων εν προκειμένω συμπληρωματικών εργασιών, κατά την έννοια των αναφερόμενων στη σκέψη 2. Α διατάξεων, αφού ο σκοπός της κύριας σύμβασης είναι διαρκής και, ως εκ τούτου, δε νοείται η ολοκλήρωσή του (βλ. Ε.Σ. VI Τμ. 445, 458, 527, 1011/2018, 6064/2015, 285/2012, Ε΄ Κλ. 30, 64, 185, 518/2018, 191, 198, 530, 545/2017), ούτε, εξάλλου, ο διαχωρισμός των εν λόγω εργασιών από την κύρια σύμβαση θα δημιουργούσε μείζονα προβλήματα για την αναθέτουσα αρχή, τούτα δε ανεξαρτήτως του ότι δεν αποδεικνύεται η περαιτέρω επιβάρυνση του δικτύου αυτού λόγω των έκτακτων καιρικών συνθηκών της 29ης Σεπτεμβρίου 2018 (βλ. το προσκομισθέν φωτογραφικό υλικό, στο οποίο δεν καθορίζεται το ακριβές σημείο, ούτε η ημερομηνία λήψης εκάστης φωτογραφίας). Τέλος, το επείγον της εκτέλεσης των εν λόγω εργασιών δεν αποτελεί νόμιμη προϋπόθεση για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης και δεν δύναται να δικαιολογήσει την ανάθεση των εργασιών με τις διατάξεις περί συμπληρωματικών συμβάσεων (βλ. Ε.Σ. Ε΄ Κλ. 30/2018).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με δεδομένα τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις σκέψεις 2 και 3, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για τη νόμιμη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης εργασιών. Τούτο δε, διότι δεν συντρέχει αδυναμία διαχωρισμού των εργασιών αυτών ή αναγκαιότητα εκτέλεσής τους για την άρτια ολοκλήρωση και λειτουργία του έργου, αντιθέτως πρόκειται για περίπτωση ανεπίτρεπτης εκ των υστέρων επέκτασης του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, κατά παράβαση των αρχών της διαφάνειας και του ανόθευτου ανταγωνισμού. Ειδικότερα, με την ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση σκοπείται η εκτέλεση εργασιών όμοιας μεν φύσης με τις εργασίες της αρχικής σύμβασης, ήτοι εργασίες συντήρησης και βελτίωσης της βατότητας οδών, πλην, όμως, σε τμήμα του οδικού δικτύου Π.Ε. Ροδόπης, το οποίο δεν είχε συμπεριληφθεί στα διάσπαρτα, όπως υποστηρίζει η αναθέτουσα Αρχή, αλλά επακριβώς ορισθέντα τμήματα οδών της μελέτης της αρχικής σύμβασης. Συνεπώς, οι εργασίες που ανατίθενται με την ελεγχόμενη σύμβαση αφορούν σε νέο και αυτοτελές τεχνικό αντικείμενο, το οποίο δεν είναι αδιαχώριστα συνδεδεμένο με το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, όπως αυτό οριοθετήθηκε με τα εγκεκριμένα τεύχη που είχαν αποτελέσει μέρος της διαδικασίας ανάθεσής της, και το οποίο δεν αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την έντεχνη ολοκλήρωση του αρχικού έργου, που θα εξυπηρετεί, και δίχως την εκτέλεση των εν λόγω εργασιών, πλήρως τον σκοπό, για τον οποίο δημοπρατήθηκε και ανατέθηκε, ήτοι την ασφαλή κυκλοφορία των οχημάτων στα ορισθέντα στην αρχική μελέτη τμήματα οδικού δικτύου. Άλλωστε, όπως συνομολογεί και η αναθέτουσα Αρχή, το φυσικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης έχει ολοκληρωθεί σε ποσοστό 100%. Κατόπιν τούτου, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην υποβληθείσα προς έλεγχο 1η συμπληρωματική σύμβαση εργασιών συνιστούν ανεπίτρεπτη επέκταση του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, που δεν ήταν γνωστή στο σύνολο των εργοληπτικών επιχειρήσεων που συμμετείχαν στη διαγωνιστική διαδικασία για την ανάθεση της εκτέλεσης του αρχικού έργου κατά την υποβολή της προσφοράς τους, και, ως εκ τούτου, δεν αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου. Η δε επικαλούμενη από την αναθέτουσα Αρχή αναγκαιότητα εκτέλεσης των ελεγχόμενων εργασιών, και αληθής υποτιθέμενη, δεν αναιρεί, σε κάθε περίπτωση, την υποχρέωση αυτής να τηρεί τους κανόνες ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων, οι οποίοι έχουν θεσπισθεί για την προστασία του δημοσίου συμφέροντος (ΕλΣυν Ολ. 551/2023 σκ. 54). 

Με την ως άνω προδικαστική προσφυγή, ο προσφεύγων ζητά την ακύρωση της από 14-10-2021 κοινοποιηθείσας υπ’ αριθ. 620/2021 Απόφασης Οικονομικής Επιτροπής της αναθέτουσας, καθ’ ο μέρος κρίθηκε αποδεκτός και ορίσθηκε ανάδοχος ο παρεμβαίνων, στο πλαίσιο της διαδικασίας ανάθεσης δημόσιας σύμβασης για «εργασίες Συντήρησης Οδικού Δικτύου και ειδικότερα εργασιών Τεχνικής Επιθεώρησης, Άμεσης Επέμβασης, Βασικής Συντήρησης, καθώς και εργασιών Κύριας Συντήρησης, με σκοπό την υλοποίηση άμεσων και βραχυπρόθεσμων παρεμβάσεων για την Συντήρηση, αλλά και Λειτουργία, επί χρονικού διαστήματος τριών (3) ετών του οδικού δικτύου των Νήσων …, …, …, … και …αρμοδιότητας …», συνολικής προϋπολογισμένης δαπάνης 4.435.483,87 ευρώ άνευ ΦΠΑ και προαιρέσεων, που δημοσιεύθηκε στο ΚΗΜΔΗΣ με Μοναδικό ΑΔΑΜ … την 25-5-2021 και στο ΕΣΗΔΗΣ με συστημικό α/α …. H αναθέτουσα υποβάλλει τις από 10-11-2021 κοινοποιηθείσες στους διαδίκους Απόψεις της και ο προσφεύγων το από 15-11-2021 υπόμνημά του.

Προμήθεια πετρελαίου θέρμανσης...Κατ΄ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι πρέπει να αναβάλει την οριστική του κρίση, προκειμένου να προσκομιστούν από τον αιτούντα, εντός προθεσμίας δεκαπέντε (15) ημερών από την κοινοποίηση της παρούσας απόφασης: α) οι συμβάσεις (εργασιών καθαρισμού, εκχιονισμού, ρίψεων άλατος κ.α. οδικού δικτύου), τις οποίες επικαλείται η αίτηση ανάκλησης (ήτοι 1. «Εργασίες καθαρισμού, εκχιονισμού, ρίψεις άλατος κλπ οδικού δικτύου περιόδου 2017-2018 (22.12.2017)», αξίας 67.706,88 ευρώ, 2. «Εργασίες καθαρισμού, εκχιονισμού, ρίψεις άλατος κλπ οδικού δικτύου περιόδου 2019-2020 (3.1.2019)», αξίας 36.280,19 ευρώ και 3. «Εργασίες καθαρισμού, εκχιονισμού, ρίψεις άλατος κλπ οδικού δικτύου περιόδου 2019-2020 (9.1.2019)», αξίας 28.800,00 ευρώ), β) έγγραφα στοιχεία σχετικά με την αναφερόμενη στην υπό κρίση αίτηση επικράτηση έντονων καιρικών συνθηκών και χαμηλών θερμοκρασιών στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου ..., κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου 2018-2019, και γ) βεβαίωση της αρμόδιας υπηρεσίας του Δήμου, από την οποία να προκύπτει αφενός μεν αν και σε ποιο ύψος η ελεγχόμενη σύμβαση (συμβατικού ποσού 42.558,18 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α., ήτοι 52.772,14 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α.) συνεπάγεται αύξηση της ποσότητας του πετρελαίου θέρμανσης για τα κτίρια της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης (σε σχέση με την αρχικά υπολογισθείσα των 150.000 λίτρων), αφετέρου δε η ποσότητα την οποία αναλαμβάνει, με τη 2η συμπληρωματική σύμβαση, να παραδώσει ο προμηθευτής «...».

ΕΡΓΟ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:..Με δεδομένα αυτά το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι ως άνω εργασίες δεν δύνανται να αποτελέσουν νομίμως αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, κατά την έννοια του άρθρου 156 παρ. 1 του ν. 4412/2016, όπως οι διατάξεις αυτού ερμηνεύθηκαν ανωτέρω. Τούτο δε διότι, οι περιστάσεις που αναφέρονται στη συνοδεύουσα τον 1ου Α.Π.Ε. αιτιολογική έκθεση δεν ανάγονται σε γεγονότα απρόβλεπτα, κατά την έννοια του νόμου, ήτοι σε πραγματικά περιστατικά που ανέκυψαν αιφνιδίως και τα οποία δεν θα μπορούσαν να προβλεφθούν ακόμη και αν η μελέτη του ως άνω έργου ήταν πλήρης και ακριβής. Αντιθέτως, αποτελούν δεδομένα, τα οποία προϋπήρχαν της έναρξης των εργασιών και για το λόγο αυτό ήταν δυνατόν να διαπιστωθούν κατά το στάδιο εκπόνησης της μελέτης. Συγκεκριμένα, τα δίκτυα των ... καθώς και οι ακριβείς θέσεις των φρεατίων, ακόμα και των τυφλών, ήταν δυνατόν να εντοπιστούν κατά την εκπόνηση των σχετικών μελετών, εφόσον μάλιστα επρόκειτο να γίνει αλλαγή χάραξης της κυκλοφορίας στα σημεία κατασκευής των κόμβων, κατόπιν συνεννοήσεως με τις αρμόδιες υπηρεσίες κοινής ωφέλειας καθώς και τη Δ.Ε.Α.Μ.Β., τα στοιχεία δε τούτα (ύπαρξη υπογείων δικτύων κοινής ωφέλειας, αγωγών κ.λπ.) λαμβάνονται υπόψη, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, κατά την εκτέλεση έργων οδοποιίας, όπως το ελεγχόμενο έργο. Άλλωστε, από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει ούτε αιτιολογείται ο λόγος για τον οποίο δεν κατέστη δυνατόν να εντοπιστούν οι θέσεις των φρεατίων και των αγωγών κατά το στάδιο εκπόνησης της μελέτης. Ομοίως, τα ίδια πρέπει να γίνουν δεκτά και σε ότι αφορά τη λειτουργία των κόμβων σε σχέση με τα όμβρια ύδατα και την ανεπάρκεια του υφισταμένου δικτύου ομβρίων υδάτων. Όλα τούτα, ήταν εκ των προτέρων γνωστά και μπορούσαν ευχερώς να διαπιστωθούν κατά το στάδιο εκπόνησης των απαραίτητων μελετών, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η αρτιότητα του έργου. Στη συγκεκριμένη όμως περίπτωση η πλήρης παράλειψη πραγματοποίησης των σχετικών ερευνών και μελετών, τις οποίες οι τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου ... όφειλαν να εκπονήσουν, δεν δύναται να θεμελιώσει την προϋπόθεση της απρόβλεπτης περίστασης που απαιτείται, κατά το νόμο, σωρευτικώς με τις λοιπές προϋποθέσεις, για τη νόμιμη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης.

ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ-ΕΠΤ.ΣΥΝΘ./40/2019.Για τους λόγους αυτούς Δέχεται την αίτηση αναθεώρησης και την παρέμβαση. Αναθεωρεί την 1594/2018 Απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Δέχεται την από 28.8.2018 αίτηση ανάκλησης (Α.Β.Δ. 2504/30.8.2018) και την υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση. Ανακαλεί την 473/2018 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Αποκαταστάσεις και βελτιώσεις στο οδικό δίκτυο...Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις που προβλέπονται από τις διατάξεις του άρθρου 156 παρ. 1 του ν.4412/2016 για τη νόμιμη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης. Τούτο, διότι οι περιεχόμενες στην κρινόμενη σύμβαση εργασίες ανακατασκευής και αποκατάστασης συγκεκριμένων οδών του Δήμου ..., στις οποίες περιλαμβάνονται και νέες τιμές εργασιών (βλ. προηγούμενη σκέψη 3β), είτε αποτελούν αντικείμενο του αρχικού έργου, είτε είναι απολύτως συναφείς με αυτό, μη μεταβάλλουσες το λειτουργικό του προορισμό, ενόψει του ότι αποσκοπούν αφενός στην αποκατάσταση των προκληθέντων από τις μεταγενέστερες πλημμύρες, που σημειώθηκαν το Νοέμβριο των ετών 2016 και 2017, ζημιών σε συγκεκριμένες οδούς, αφετέρου στη βελτίωση της αποχετευτικής ικανότητας των οδών, η οποία μειώθηκε ένεκα των ως άνω πλημμυρών. Όλες δε οι εργασίες κατέστησαν απολύτως αναγκαίες, λαμβανομένης ιδίως υπόψη της εκδήλωσης βροχοπτώσεων το Νοέμβριο του έτους 2016 καθώς και κατά το Νοέμβριο του έτους 2017, όπου η ..., περιοχή στην οποία περιλαμβάνεται και ο Δήμος ..., επλήγη από ένα εξαιρετικό, τοπικό πλημμυρικό φαινόμενο. Η έκταση και η σφοδρότητα των ως άνω βροχοπτώσεων, οι οποίες επέτειναν την ένταση και την έκταση της διάβρωσης του οδικού δικτύου του Δήμου, μείωσαν την αποχετευτική ικανότητα αυτού και είχαν ως συνέπεια την ανάγκη αύξησης των ποσοτήτων των χωματουργικών, ασφαλτικών και εργασιών οδοστρωσίας, δεν μπορούσαν δε εγκαίρως να προβλεφθούν από την τεχνική υπηρεσία (βλ. 579/2018 Πράξη του παρόντος Κλιμακίου). Ούτε, περαιτέρω, οι ως άνω εργασίες δύνανται να διαχωριστούν από τις προβλεπόμενες στα συμβατικά τεύχη εργασίες ανακατασκευής και βελτίωσης του οδικού δικτύου του Δήμου ..., αλλά αποτελούν προϋπόθεση της ολοκλήρωσης, πληρότητας και αποτελεσματικότητας του έργου, προκειμένου να αποφευχθεί η πρόκληση παρόμοιων ζημιών στο μέλλον. Τέλος, οι εργασίες της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης δεν οφείλονται σε σφάλματα και παραλείψεις της μελέτης του έργου, η οποία υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης, δεδομένου ότι αυτή συντάχθηκε εντός στενότατου χρονικού πλαισίου, που δεν επέτρεπε τη διενέργεια ενδεικτικών τομών ώστε να διαπιστωθεί η κατάσταση του οδοστρώματος, προκειμένου να εκκινήσει η διαγωνιστική διαδικασία του έργου, ώστε να αποκατασταθούν οι ζημιές που προκλήθηκαν από την πλημμύρα της 22.10.2015, ένεκα της οποίας επλήγη ο Δήμος .... Ως εκ τούτου, δεν κωλύεται η υπογραφή του οικείου σχεδίου, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Από τα προαναφερόμενα προκύπτει ότι τα δύο τμήματα στα οποία διαπλατύνεται το επαρχιακό οδικό δίκτυο, κατά μήκος 83μ και 133μ., δεν έχουν καταστεί κοινόχρηστα, εντασσόμενα ως τέτοια στο πολεοδομικό/ρυμοτομικό σχέδιο, με κήρυξη απαλλοτρίωσης των αντίστοιχων ιδιοκτησιών, ούτε ότι έχει νομίμως μετατεθεί η κυριότητά τους ως ιδιωτικών ακινήτων και ότι οι ιδιοκτήτες με νόμιμο τρόπο την έχουν απολέσει ή ότι αποτελούν ακίνητα που έχουν ήδη περιέλθει σε κοινή χρήση, ως οδοί, με τη βούληση των ιδιοκτητών τους. Εξάλλου, δεν έχει εκδοθεί απόφαση των αρμόδιων, κατά περίπτωση, Περιφερειακού και Δημοτικού Συμβουλίου για τον προσδιορισμό των ακινήτων και την κήρυξή τους ως απαλλοτριωτέων ή τη σύσταση εμπράγματου δικαιώματος σε αυτά και τη σύσταση οποιουδήποτε, περαιτέρω, δικαιώματος που παρέχει τη δυνατότητα να καταστούν τα ανωτέρω ακίνητα επαρχιακές οδοί, με τις αναγκαίες, ενδεχομένως, αποφάσεις παραχώρησης της χρήσης των ακινήτων μεταξύ των προαναφερόμενων φορέων τοπικής αυτοδιοίκησης (άρθρα 97 παρ. 5 π.δ.30/1996 και 200 ΚΔΚ). Τέλος, δεν περιέχεται σχετική ειδική ρύθμιση για τη διαπλάτυνση των οδών προς τις ανωτέρω ιδιοκτησίες ούτε στην οικ. 17250/2582/24.4.2012 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου «Έγκριση Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΓΠΣ) του Δήμου Πάρου, νήσου Πάρου, Νομού Κυκλάδων», όπως διορθώθηκε ακολούθως (53978/2017 απόφαση του Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου). Εξάλλου, οι υπεύθυνες δηλώσεις των ιδιοκτητών των ακινήτων σχετικά με την παραχώρηση της χρήσης τους υποβλήθηκαν στο Δήμο Πάρου και δεν απευθύνονται στην αναθέτουσα αρχή και κυρία του έργου Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου (βλ. και άρθρο 1 της διακήρυξης), ούτε προκύπτει η αρμοδιότητα της Αντιδημάρχου Πάρου να υποβάλει δήλωση με το παρατιθέμενο ανωτέρω περιεχόμενο «ότι ο Δήμος Πάρου δεν έχει αξίωση επί των ακινήτων που παραχωρούνται κατά χρήση», ακόμα και αν τούτο είναι αληθές, ενώ, τέλος, δεν προκύπτει ότι έχει με οποιοδήποτε τρόπο εφαρμοστεί παραχώρηση ακινήτου που προβλέπεται σε ειδικότερες διατάξεις (ενδεικτικά, άρθρο 4 ν.4061/2012). Άλλωστε, η ακρίβεια των δηλώσεων των ιδιοκτητών ακινήτων ως προς το τμήμα Μάρμαρα – Πρόδρομος αμφισβητείται και από το γεγονός ότι στο σχετικό διάγραμμα (Μάιος 2015) η οδός προσδιορίζεται ως δημοτική. Επομένως, ως προς τη νομική κατάσταση των ανωτέρω ακίνητων δημιουργείται αμφιβολία και σύγχυση, διότι δεν έχουν καταστεί κατά τον κρίσιμο χρόνο νομίμως τμήματα του επαρχιακού οδικού δικτύου. Παρέπεται ότι είναι πλημμελής η ανωτέρω διαγωνιστική διαδικασία της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου που αφορά τις εργασίες (χωματουργικές, οδοποιίας, ασφαλτικές κ.λπ.) διαπλάτυνσης και συντήρησης στα ακίνητα αυτά και στο λοιπό επαρχιακό δίκτυο, δηλαδή σε φυσικό αντικείμενο το νομικό καθεστώς του οποίου δεν είναι στο σύνολό του πλήρως διασαφηνισμένο, ώστε τα όργανα της Περιφέρειας ή οποιοσδήποτε ενεργήσει κατόπιν σχετικής εντολής, όπως ο ανάδοχος του έργου, νομίμως να εκτελέσει εργασίες επί του συνόλου του φυσικού αντικειμένου [πρβλ. 599/2013 ΑΠ, ΑποφΕισΕφΑθ 2/2014 (Διαδ. Ασφ. Μέτρων), επί διακατοχικής διαφοράς άρθρου 22 α.ν.1539/1938 ήδη καταργηθέντος με την παρ. 7 άρθρου ένατου του άρθρου 1 ν.4335/2015, από 1.1.2016 σύμφωνα με το άρθρο ένατο παρ. 4 του αυτού άρθρου και νόμου). Άλλωστε, δεν είναι δυνατός οποιοσδήποτε διαχωρισμός των εργασιών, διότι θα επερχόταν ουσιώδης τροποποίηση της διακήρυξης ως προς το φυσικό αντικείμενο του έργου, όπως και των υποβληθεισών προσφορών, περιλαμβανομένης και αυτής του εργολάβου στον οποίο κατακυρώθηκε το έργο, δεδομένου ότι ο προϋπολογισμός, το τιμολόγιο εργασιών, οι ποσότητες κατά ομάδες και είδος εργασιών προμετρήθηκαν και συμπεριλήφθηκαν στα τεύχη της διακήρυξης αδιακρίτως των ειδικών τμημάτων εδάφους στα οποία οι εργασίες αφορούν και αδιακρίτως αν συντελούν στη διαπλάτυνση ή στη συντήρηση του οδικού δικτύου, ούτε η διακήρυξη προβλέπει τη δυνατότητα υποβολής τμηματικών προσφορών και ανάθεσης του έργου εν μέρει και κατά τμήματα, ούτε ήταν δυνατό να υποβληθούν παραδεκτώς τμηματικές ή κατά ποσοστό εργασιών (οικονομικές) προσφορές σε αναφορά προς το φυσικό αντικείμενο.Με δεδομένα αυτά, από τον έλεγχο των υποβληθέντων στο Κλιμάκιο στοιχείων διαπιστώθηκαν νομικές πλημμέλειες κατά τη διαδικασία ανάθεσης του ελεγχόμενου έργου και, ως εκ τούτου, συντρέχει νόμιμος λόγος που κωλύει την υπογραφή του σχεδίου σύμβασης.

Εκτέλεση έργου-ζητείται παραδεκτώς η ανάκληση της 707/2018 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν στη σκέψη ΙΙ της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι ορθώς το Κλιμάκιο με την προσβαλλόμενη Πράξη του διαπίστωσε ότι κωλύεται η υπογραφή της οικείας σύμβασης, δοθέντος ότι μη νομίμως ο προϋπολογισμός μελέτης του ελεγχόμενου έργου, το οποίο δημοπρατήθηκε με το σύστημα των επιμέρους ποσοστών έκπτωσης, περιέλαβε μόνο μία ομάδα εργασιών (ΑΣΦΑΛΤΙΚΑ) με πέντε είδη εργασιών, χωρίς περαιτέρω ομαδοποίηση αυτών σε δύο υποομάδες, όπως απαιτείται από το άρθρο 4 της ΔΝΣγ/οικ.38107/ΦΝ466/22.3.2017 υπουργικής απόφασης (όπως για παράδειγμα, ομαδοποίηση στην ομάδα Δ: Οδοστρωσία και στην Ομάδα Ε: Ασφαλτικά, που προβλέπονται στο άρθρο 3 της υπουργικής αυτής απόφασης για τα έργα οδοποιίας), προκειμένου να είναι νόμιμη η ρητώς προβλεπόμενη στο άρθρο 11.3 της διακήρυξης χρησιμοποίηση της δυνατότητας των «επί έλασσον» δαπανών. Η ως άνω θεώρηση όλων των επιμέρους ειδών εργασιών ως μίας ομάδας, έχει ως αποτέλεσμα: α) το ελεγχόμενο έργο να έχει δημοπρατηθεί κατ’ ουσία με σύστημα υποβολής προσφορών αυτό του ενιαίου ποσοστού έκπτωσης, κατά παράβαση του άρθρου 125 του ν. 4412/2016, σύμφωνα με το οποίο, το σύστημα αυτό προβλέπεται μόνο σε έργα με εκτιμώμενη αξία μικρότερη των 60.000 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., περίπτωση που δεν συντρέχει εν προκειμένω, καθώς η προϋπολογιζόμενη δαπάνη του έργου υπερβαίνει κατά πολύ το όριο αυτό, ανερχόμενη στο ποσό των 806.451,61 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., β) να καθίσταται δυσχερής και σε κάθε περίπτωση, ανέφικτος ο έλεγχος της διαχείρισης των επί έλασσον δαπανών, σύμφωνα με όσα ορίζονται στο άρθρο 156 παρ. 3 του ν. 4412/2016 και στην οικεία διακήρυξη (άρθρο 11.3), ανεξαρτήτως του ότι λόγω της φύσης των εργασιών δεν θα μπορούσε να υπάρξει τεχνικά χρήση της δυνατότητας των “επί έλασσον” δαπανών, δοθέντος ότι εν προκειμένω, κάθε επόμενη εργασία προϋποθέτει αναγκαία την ολοκλήρωση της προηγούμενης, συνεπώς η όποια ελάττωση των προβλεπόμενων εργασιών θα είχε ως συνέπεια τη μη ολοκλήρωση του έργου γ) να μπορούν να λάβουν χώρα μη νόμιμες τροποποιήσεις του προϋπολογισμού του έργου εντός της μίας προβλεφθείσας ομάδας για το σύνολο των εργασιών, και ειδικότερα, μη νόμιμες αυξομειώσεις των προϋπολογισθεισών για τα επιμέρους είδη εργασιών δαπανών, μέσω της μείωσης ορισμένων εξ αυτών και παράλληλα, μέσω της υπέρβασης των προβλεπόμενων για άλλα είδη εργασιών δαπανών, πέραν των ποσοστιαίων ορίων που τίθενται με το άρθρο 11.3 της διακήρυξης, απορριπτομένων όλων των περί του αντιθέτου ισχυρισμών της αιτούσας και της υπέρ αυτής παρεμβαίνουσας εταιρείας. Ωστόσο, το Τμήμα, συνεκτιμώντας ότι : α) οι εργασίες του ελεγχόμενου έργου, εκ της φύσης τους, φαινόταν ότι ανήκαν μόνο σε μία ομάδα (Ασφαλτικά) ως εκ τούτου, τα αρμόδια όργανα της αναθέτουσας αρχής θεώρησαν συγγνωστώς ότι δεν απαιτείτο υποχρεωτικά ομαδοποίηση των εργασιών σε δύο (2) υποομάδες, παρά μόνο στη περίπτωση που έκαναν πράγματι χρήση της δυνατότητας των «επί έλασσον» δαπανών, β) συντρέχουν λόγοι δημοσίου συμφέροντος που αφορούν στην ασφάλεια των κατοίκων της περιοχής, οι οποίοι επιβάλλουν την άμεση εκτέλεση των εργασιών συντήρησης του ορεινού (στο μεγαλύτερο τμήμα του) οδικού δικτύου γ) της πρόσφατης έναρξης ισχύος (15-7-2017) του νέου νομοθετικού πλαισίου για τις ομάδες εργασιών κρίνει ότι, τα αρμόδια όργανα της αναθέτουσας αρχής είχαν τη δικαιολογημένη πεποίθηση ότι ενεργούσαν νόμιμα ως προς την υποχρέωση περαιτέρω ομαδοποίησης των εργασιών του ελεγχόμενου έργου.(βλ. VI Τμήμα 2027/2017 , όπου και μειοψηφία).Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση ανάκλησης και η ασκηθείσα υπέρ αυτής παρέμβαση πρέπει να γίνουν δεκτές, να ανακληθεί η προσβαλλόμενη Πράξη και να κριθεί ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο νομιμότητας σχεδίου σύμβασης για την υλοποίηση του έργου «ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑΣ Π.Ε. ... (ΔΗΜΟΣ ...)» μεταξύ της Περιφέρειας Θεσσαλίας και της εργοληπτικής επιχείρησης «... Α.Τ.Ε.».

Εκτέλεση έργου...Υπό τις περιστάσεις αυτές, και σύμφωνα με όσα αναπτύχθηκαν ανωτέρω στη σκέψη 9, το Δικαστήριο, εκτιμώντας το σύνολο των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών της ελεγχόμενης ανάθεσης, άγεται στην κρίση ότι το κύριο αντικείμενο αυτής είναι η υλοποίηση έργου οδοποιίας, κατά την έννοια της προπαρατεθείσης παρ. 1 περιπ. 6) και 7) του άρθρου 2 του ν. 4412/2016,και συγκεκριμένα η πλήρης αποκατάσταση των οριζοντιογραφικών χαρακτηριστικών, του οδοστρώματος και των συνοδών τεχνικών έργων των κατεστραμμένων από την προμνησθείσα θεομηνία αγροτικών δρόμων της Τ.Κ. .... του Δ.Λ.. Οι ανατιθέμενες εργασίες υπάγονται στην έννοια του δημοσίου έργου αφενός ενόψει του ότι συντελούν στην άρτια και λειτουργική ολοκλήρωση της αποκατάστασης του αγροτικού οδικού δικτύου και, αφετέρου, διότι ορίζεται ότι θα εκτελεστούν κατ΄εφαρμογή της 13/2021 μελέτης της Διεύθυνσης Υποδομών και Τεχνικών Έργων του Δ.Λ, στην οποία προβλέπεται, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως στη σκέψη 11, α) η υποχρέωση καθορισμού Μηχανικού Π.Ε ή ΤΕ ως υπευθύνου της Διεύθυνσης του έργου από πλευράς του αναδόχου, β) η υποχρέωση τήρησης από τον ανάδοχο των προβλεπόμενων στην μελέτη μεθόδων κατασκευής, γ) η υποχρέωση τήρησης από τον ανάδοχο των οριζόμενων στη μελέτη τεχνικών προδιαγραφών, οι οποίες εναρμονίζονται με τις προμνησθείσες ΕΤΕΠ και δ) η υποχρέωση χρήσης των προβλεπόμενων στη μελέτη προδιαγραφών ΕΛ.Ο.Τ. και I.S.O. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο προέχων χαρακτήρας της σύμβασης δεν είναι μεικτός, συγκείμενος από προμήθειες και εργασίες παρεχόμενες χωρίς ειδικές γνώσεις και μεθόδους, όπως αβασίμως αιτιάται η προσβαλλομένη, αλλά συνιστά ολοκληρωμένο έργο οδοποιίας που αποσκοπεί στην έντεχνη αποκατάσταση της λειτουργικότητας αγροτικών οδών στην οποία απέβλεψε προσφεύγων Δ.Λ. με την συγκεκριμένη ανάθεση. Συνεπώς, νομίμως η σχετική διαπραγμάτευση διενεργήθηκε για την ανάθεση δημοσίου έργου, και νομίμως προβλέφθηκαν τόσο στον προϋπολογισμό του έργου όσο και στο σχέδιο σύμβασης κονδύλια γενικών εξόδων, εργολαβικού οφέλους, απροβλέπτων και αναθεώρησης τιμών.