κατά την έννοιαν των ανωτέρω διατάξεων, εν όψει και της αυστηρώς τυπικής διαδικασίας των δημοσίων διαγωνισμών, είναι μεν δυνατή η εκ των υστέρων συμπλήρωσις νομίμως κατ΄ αρχάς υποβληθέντων στοιχείων και δικαιολογητικών δια την συμμετοχήν εις τον διαγωνισμόν, όχι όμως και η αναπλήρωσις μη υποβληθέντων μετά της προσφοράς ή μη νομίμως υποβληθέντων δικαιολογητικών και στοιχείων (πρβλ. ΣτΕ 2854/97).

Εκτέλεση εργασιών κατασκευής αυτοκινητόδρομου...Επειδή η προβλεπόμενη στις διατάξεις των άρθρων 17 παρ. 7 και 20 του Π. Δ/τος 609/1985 δυνατότητα συμπληρώσεως των επουσιωδών τυπικών προϋποθέσεων που ελλείπουν διά των ασκουμένων αντιρρήσεων, με την υποβολή των απαιτουμένων συμπληρωματικών στοιχείων, δεν αναφέρεται και σε στοιχεία υποχρεωτικώς υποβλητέα, η έλλειψη των οποίων ορίζεται ως λόγος αποκλεισμού από τον διαγωνισμό, όπως συμβαίνει με το υποχρεωτικώς υποβλητέο τεύχος παρατηρήσεων, κατά τις διατάξεις των παραγράφων 4.2.3 και 4.2.4 της διακηρύξεως, διότι η υποβολή αυτού του αξιουμένου στοιχείου δεν συνιστά επουσιώδη τυπική προϋπόθεση (βλ. ΣΕ 3407/92, καθώς και ΣΕ 3364/97, 1874/93). Εξ άλλου, κατά την έννοια της διατάξεως του άρθρου 28 του Π. Δ/τος 23/1993 είναι μεν δυνατή η εκ των υστέρων συμπλήρωση ή διευκρίνηση νομίμως κατ' αρχήν υποβληθέντων δικαιολογητικών και στοιχείων για τη συμμετοχή στο διαγωνισμό, όχι όμως και η αναπλήρωση μη υποβληθέντων ή μη νομίμως υποβληθέντων δικαιολογητικών και στοιχείων (ΣΕ 2854/97). Οι δε επί αντιθέτου εκδοχής ερειδόμενοι λόγοι ακυρώσεως είναι απορριπτέοι ως αβάσιμοι.

Προμήθεια κλινοσκεπασμάτων...Ειδικότερα ως προκύπτει από το σαφές και ρητό γράμμα του νόμου (άρθ. 102 ν. 4412/2016 σκέψη 26) και έχει παγίως κριθεί ad hoc τόσο από το ΔΕΕ όσο και από την εθνική νομολογία (σκέψεις 37, 38, 39), η αναθέτουσα αρχή ήταν υποχρεωμένη να αποκλείσει την αιτούσα από την περαιτέρω διαδικασία του διαγωνισμού λόγω μη υποβολής των επίμαχων δηλώσεων με το κατά τα ανωτέρω αξιούμενο περιεχόμενο, δεν υπήρχε δε νόμιμη ευχέρεια εκ μέρους της να την καλέσει να συμπληρώσει εκ των υστέρων τις δηλώσεις αυτές, διότι, εν προκειμένω, θα επρόκειτο για ανεπίτρεπτη αναπλήρωση, μη νομίμως υποβληθέντος δικαιολογητικού Και τούτο γιατί, η έλλειψη του στοιχείου τούτου, κατά παράβαση ουσιώδους όρου της διακήρυξης, συνιστά πλημμελή υποβολή αναγκαίου στοιχείου και δεν ήταν δεκτική αναπλήρωσης ούτε κατ’ εφαρμογήν του σχετικού άρθρου της διακήρυξης, το οποίο αναφέρεται στην εκ των υστέρων διευκρίνιση και συμπλήρωση, νομίμως, όμως, κατ’ αρχήν, υποβληθέντων δικαιολογητικών και στοιχείων (ΔΕφΑθ 537/2015, Ε.Α. Σ.τ.Ε. 127/2010, 364/2009, 1173/2009, ΔΕφΑθ 859/2012 (ΑΣΦ), ΔΕφΑθ 239/2019, Ε.Α. ΣτΕ 1319, 1065, 935, 819/2007 κα). Συνεπώς, για τον λόγο αυτό είναι απορριπτέος ως αβάσιμος ο εξεταζόμενος δεύτερος λόγος της προσφυγής. καθώς η αναθέτουσα αρχή δεν θα μπορούσε κατά νόμο να καλέσει την προσφεύγουσα όπως προσκομίσει την ελλείπουσα επίμαχη δήλωση, ούτε μάλιστα όπως προσκομίσει νέα έντυπα Υποδείγματα Οικονομικής Προσφοράς ήτοι να προσκομίσει νέες οικονομικές προσφορές που να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της διακήρυξης, καθώς τούτο θα συνιστούσε ανεπίτρεπτη εκ των υστέρων τροποποίηση της προσφοράς και συγκεκριμένα των τυπικών στοιχείων της προσφοράς, κατά παράβαση του νόμου, της διακήρυξης και των αρχών της νομιμότητας, της ισότητας και της διαφάνειας της διαδικασίας. 

Ονομαστικοποίηση μετοχών. Από το συνδυασμό των ισχυουσών διατάξεων συνάγεται ότι αναγκαία προϋπόθεση για την παραδεκτή συμμετοχή των ανωνύμων εταιρειών στις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων παροχής υπηρεσιών του Δημοσίου, ύψους μεγαλύτερου του 1.000.000 ευρώ, συνιστά η υποβολή, μαζί με την προσφορά, των προβλεπόμενων στο άρθρο 1 παρ. 2 του π.δ/τος 82/1996 δικαιολογητικών. Η ως άνω υποχρέωση συνιστά ουσιώδη τυπική προϋπόθεση συμμετοχής στο διαγωνισμό, αφού απορρέει ευθέως από το νόμο και αν ακόμα δεν μνημονεύεται ρητά στη διακήρυξη. Περαιτέρω η ως άνω υποχρέωση είναι ανεξάρτητη από την υποχρέωση υποβολής των αντίστοιχων δικαιολογητικών στο Τμήμα Ελέγχου Διαφάνειας του Ε.Σ.Ρ. πριν από την υπογραφή της οικείας σύμβασης, δεδομένου του διαφορετικού σκοπού που επιδιώκεται από τις δύο διαδικασίες στην πρώτη, πληρότητα από τον υποψήφιο ανάδοχο των απαιτήσεων του νόμου κατά την ημερομηνία διενέργειας του διαγωνισμού, ενώ στην δεύτερη, αποτροπή σύναψης σύμβασης με ανάδοχο που, στο διάστημα μεταξύ διενέργειας του διαγωνισμού και υπογραφής της σύμβασης, δεν πληροί πλέον τις ανωτέρω απαιτήσεις του νόμου(Ελ.Σ.ΠράξειςVIΤμ.35/2007,77/2007). Κριτήρια αποκλεισμού. Κατά την έννοια των προπαρατιθέμενων διατάξεων, και των όρων της διακήρυξης του διαγωνισμού, η κήρυξη διαγωνιζόμενου σε πτώχευση, η θέση του σε εκκαθάριση, αναγκαστική διαχείριση ή άλλη ανάλογη κατάσταση, καθώς και η κίνηση εις βάρος του των σχετικών διαδικασιών αποτελούν λόγους αποκλεισμού του από δημόσιο διαγωνισμό παροχής υπηρεσιών. Προκειμένου να αποδείξει ότι δεν τελεί υπό τις ανωτέρω καταστάσεις και ότι δεν εκκρεμεί εις βάρος του διαδικασία για τη θέση του σε οποιαδήποτε από αυτές, πρέπει, επί ποινή ακυρότητας της προσφοράς του, να καταθέσει σχετικό πιστοποιητικό της αρμόδιας, σύμφωνα με την εσωτερική νομοθεσία της χώρας όπου εδρεύει, δικαστικής ή διοικητικής αρχής Εξάλλου, η έλλειψη των ως άνω πιστοποιητικών δε δύναται να θεωρηθεί επουσιώδης, πρωτίστως διότι συνάπτεται με τη βεβαιότητα της αναθέτουσας αρχής περί του ότι ο εν λόγω διαγωνιζόμενος έχει την επιχειρηματική ικανότητα και φερεγγυότητα να αναλάβει την εκτέλεση της σύμβασης, επιπροσθέτως δε με τις αρχές της ίσης μεταχείρισης των διαγωνιζομένων, της διαφάνειας και του ελεύθερου ανταγωνισμού κατά την υποβολή της προσφοράς τους στους δημόσιους διαγωνισμούς (Πράξη VI Τμ. 167/2006). Ενόψει, άλλωστε, της αυστηρώς τυπικής διαδικασίας των δημοσίων διαγωνισμών, δια της οποίας διασφαλίζεται, σε κάθε περίπτωση, η τήρηση των ως άνω γενικών αρχών, είναι μεν δυνατή η εκ των υστέρων συμπλήρωση νομίμως κατ’ αρχήν υποβληθέντων στοιχείων και δικαιολογητικών για τη συμμετοχή στο διαγωνισμό, όχι όμως και η αναπλήρωση μη υποβληθέντων με την προσφορά ή μη νομίμως υποβληθέντων δικαιολογητικών και στοιχείων (βλ. Πράξεις VI Τμ. 77/2007, 88, 67/2006, 105, 90/2004, ΣτΕ 2910/2005, 2660/2004). Εξάλλου, ενόψει της αυστηρά τυπικής διαδικασίας του διαγωνισμού, είναι μεν δυνατή η εκ των υστέρων συμπλήρωση ή διευκρίνιση καταρχήν νομίμως υποβληθέντων δικαιολογητικών, όχι όμως και η αναπλήρωση μη υποβληθέντων με την προσφορά ή μη νομίμως υποβληθέντων με αυτήν δικαιολογητικών και στοιχείων (σχετ. Ε.Α ΣτΕ 33/2000, ΣτΕ 1047/1998).

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ-ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ:Μη νομίμως έχει συμπεριληφθεί στον πίνακα τιμών του σχεδίου σύμβασης μεταξύ του Δημοτικού Βρεφοκομείου Αθηνών και της εταιρείας «… ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΕΠΕ» το είδος με α/α 18 (σφολιατάκια συσκ. 800 έως 1000γρ.),  αφού αφενός, όπως προκύπτει από την οικεία οικονομική προσφορά, η εταιρεία αυτή δεν συμμετείχε στο διαγωνισμό ως προς το είδος αυτό, αφετέρου ... το είδος αυτό κατακυρώθηκε στην εταιρεία «… ΕΠΕ». Επιπροσθέτως από την αντιπαραβολή των οικονομικών προσφορών των ως άνω εταιρειών προκύπτει ότι για το είδος με α/α 19 (μέλι κουτί 1000γρ., ποσότητα 1.800 κιλά) η «… ΕΠΕ» προσέφερε 9,10 ευρώ/κιλό-σύνολο 16.380 ευρώ, ενώ η εταιρεία «… ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΕΠΕ» 10,40 ευρώ/κιλό-σύνολο 18.720 ευρώ. Επίσης για το είδος με α/α 20 (μέλι ατομική μερίδα 20γρ.-ποσότητα 3.000) η «… ΕΠΕ» προσέφερε 0,11 λεπτά ενώ-σύνολο 330 ευρώ, ενώ η εταιρεία «… ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΕΠΕ» 0,14 ευρώ-σύνολο 420 ευρώ. Δοθέντος δε ότι στα Πρακτικά της Επιτροπής του Διαγωνισμού δεν αναφέρεται λόγος που καθιστά μη αποδεκτή την προσφορά της εταιρείας «… ΕΠΕ» ως προς τα είδη αυτά, η ... απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής είναι κατά το αντίστοιχο μέρος πλημμελής, αφού αυτά δεν κατακυρώθηκαν στην εταιρεία «… ΕΠΕ», που προσέφερε την χαμηλότερη τιμή, αλλά στην εταιρεία «… ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΕΠΕ».(...)Άλλωστε, μη νομίμως ζητήθηκαν από την εταιρεία «… ΕΠΕ» διευκρινήσεις και, ακολούθως, έγιναν δεκτά τα εκ των υστέρων υποβληθέντα δικαιολογητικά, καθόσον η αποδοχή εκ μέρους της αναθέτουσας των συμπληρωματικών δικαιολογητικών συνιστά μη επιτρεπτή άρση του απαραδέκτου υποβληθείσας προσφοράς. Εξάλλου, κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 11 και 13 της διακήρυξης, ερμηνευομένης και ενόψει της αυστηρά τυπικής διαδικασίας των δημοσίων διαγωνισμών, είναι μεν δυνατή η εκ των υστέρων συμπλήρωση ή διευκρίνιση νομίμως, κατ’ αρχήν, υποβληθέντων δικαιολογητικών και στοιχείων, όχι όμως και η αναπλήρωση μη υποβληθέντων ή μη νομίμως υποβληθέντων δικαιολογητικών.(...)Και τούτο διότι, προεχόντως για λόγους ασφάλειας και προστασίας της υγείας, πρέπει η αναθέτουσα αρχή να έχει διασφαλίσει ότι τα προς προμήθεια τρόφιμα, τα οποία μάλιστα στη συγκεκριμένη περίπτωση προορίζονται να καταναλωθούν από παιδικούς σταθμούς, προέρχονται από συγκεκριμένο εργοστάσιο/παραγωγό. Υπό το πρίσμα αυτό δεν αρκεί η αφηρημένη δέσμευση της προμηθεύτριας εταιρείας ότι θα παραδώσει προϊόντα του προκηρυχθέντος είδους.Κωλύεται εν μέρει η υπογραφή των σχεδίων συμβάσεων μεταξύ του Δημοτικού Βρεφοκομείου Αθηνών και των εταιρειών 1) «… ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΕΠΕ» και 2) «… Ε.Π.Ε.».Δεν κωλύεται η υπογραφή των σχεδίων συμβάσεων μεταξύ του Δημοτικού Βρεφοκομείου Αθηνών και των εταιρειών 1) «ΑΦΟΙ … Α.Ε.», 2) «… Α.Β.Ε.Ε.», 3) «… Α.Ε.», 4) «… ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Ε.Π.Ε.», 5) … Ο.Ε.» και 6) «… Α.Ε.».

Αποκατάσταση αναχώματος...ζητείται η ανάκληση της 15/2016 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Τέλος, κρίνεται κατά πλειοψηφία ότι η προσβαλλόμενη Πράξη είναι ανακλητέα και κατά το μέρος αυτής, με το οποίο κρίθηκε ότι η αναθέτουσα αρχή όφειλε να διερευνήσει επί της ουσίας αν η παρεμβαίνουσα ήταν ασφαλιστικώς ενήμερη για το προαναφερόμενο έργο, μόνο δε σε αρνητική περίπτωση να προβεί στον αποκλεισμό αυτής. Και τούτο διότι το Κλιμάκιο δεν θεμελιώνει την κρίση του περί της υποχρέωσης της αναθέτουσας αρχής να προβεί σε ουσιαστικό έλεγχο της εκπλήρωσης των ασφαλιστικών υποχρεώσεων της παρεμβαίνουσας είτε σε διάταξη του Κ.Δ.Ε. ή είτε σε διάταξη της διακήρυξης είτε σε γενική αρχή του δικαίου των δημοσίων συμβάσεων. Ούτε, άλλωστε, μπορεί να γίνει δεκτό, ενόψει και της αυστηρά τυπικής διαδικασίας των δημοσίων διαγωνισμών, ότι με την Υ.Α. Φ. 11321/25754/1695/15.12.2011, στις διατάξεις της οποίας πάντως δεν παραπέμπει η οικεία διακήρυξη και η οποία ρυθμίζει αποκλειστικά τον τρόπο λειτουργίας του Ο.Π.Σ. του Ι.Κ.Α.-Ε.Τ.Α.Μ., παρέχεται διακριτική ευχέρεια στις αναθέτουσες αρχές να ζητούν από τους διαγωνιζόμενους και να δέχονται, μετά το πέρας διεξαγωγής του διαγωνισμού, την προσκόμιση απαραιτήτων κατά τη διακήρυξη δικαιολογητικών, τα οποία δεν είχαν προσκομισθεί εγκαίρως. Πολλώ δε μάλλον στην προκειμένη περίπτωση που η παρεμβαίνουσα ουδέποτε επικαλέστηκε ιδιαίτερο σοβαρό λόγο για την μη έγκαιρη προσκόμιση του ως άνω ελλείποντος δικαιολογητικού συμμετοχής. Κατόπιν αυτών, το Τμήμα κρίνει κατά πλειοψηφία ότι δεν έσφαλε η Οικονομική Επιτροπή της Περιφέρειας, η οποία, κατ’ αποδοχή της οικείας ενστάσεως της νυν αιτούσας εταιρείας και με σύμφωνη εισήγηση της Επιτροπής του Διαγωνισμού, απέκλεισε την παρεμβαίνουσα εταιρεία από την ελεγχθείσα διαγωνιστική διαδικασία, με την αιτιολογία ότι δεν προσκόμισε ασφαλιστική ενημερότητα για ένα από τα εκτελούμενα από αυτήν έργα, και ως εκ τούτου η προσβαλλόμενη Πράξη του Κλιμακίου, που έκρινε τα αντίθετα, είναι ανακλητέα στο σύνολό της. Μειοψήφησε η Σύμβουλος Μαρία Αθανασοπούλου, με την άποψη της οποίας συντάχθηκε και ο Πάρεδρος Γρηγόριος Βαλληνδράς. Κατά τη μειοψηφούσα γνώμη στην προκειμένη περίπτωση πρέπει να γίνει δεκτό ότι η βεβαίωση ασφαλιστικής ενημερότητας για το συγκεκριμένο έργο συνιστά δικαιολογητικό δυνάμενο να συμπληρωθεί εκ των υστέρων και ως εκ τούτου μη νομίμως δεν κατακυρώθηκε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού στην παρεμβαίνουσα, δεδομένου ότι τα προσκομισθέντα εκ μέρους της, ως πρώτης κατά σειράς μειοδοσίας εργοληπτικής επιχείρησης, είχαν εκδοθεί ηλεκτρονικά μέσω του Ο.Π.Σ. του Ι.Κ.Α.-Ε.Τ.Α.Μ., το οποίο δεν επιτρέπει την έκδοση βεβαιώσεων εάν ο αιτών δεν είναι ασφαλιστικά ενήμερος, ενώ δεν αμφισβητείται ότι το επίμαχο έργο ήταν απογεγραμμένο στο Ο.Π.Σ. του Ι.Κ.Α.-Ε.Τ.Α.Μ....να ανακληθεί η 15/2016 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου

Διαμόρφωση σύνδεσης οδού με κόμβο...Mε τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις σκέψεις που προηγήθηκαν, η συμπληρωματική αυτή σύμβαση νομίμως, καταρχήν, υποβλήθηκε για έλεγχο ενώπιον του παρόντος Κλιμακίου, καθόσον η συνολική δαπάνη αυτής ποσού 245.099,50 ευρώ (μη συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α.), αθροιζόμενη με την προϋπολογιζόμενη δαπάνη της αρχικής σύμβασης (865.546,22 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α.), που δεν είχε υποβληθεί νομίμως, λόγω ποσού, σε προληπτικό έλεγχο νομιμότητας, υπερβαίνει το όριο που θέτουν οι διατάξεις του άρθρου 278 του ν. 3852/2010. Ωστόσο, το Κλιμάκιο κρίνει ότι στερείται της κατά χρόνο αρμοδιότητας να επιληφθεί του ελέγχου του υποβληθέντος σχεδίου. Και τούτο, διότι το μεν οι περιλαμβανόμενες στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση εργασίες έχουν εκτελεσθεί στο σύνολό τους, το δε για την εκτέλεση των εργασιών αυτών, προ της εγκρίσεως του Α.Π.Ε., δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 56 του ν. 3669/2008. Ειδικότερα, δεν συντρέχουν ούτε οι τυπικές προϋποθέσεις εφαρμογής της ως άνω διάταξης, καθόσον πριν από την έναρξη εκτέλεσης των εργασιών αυτών δεν εκδόθηκε απόφαση της Προϊσταμένης Αρχής, ήτοι της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου …, περί εγκρίσεως εκτέλεσής τους, αλλά ούτε και οι ουσιαστικές προϋποθέσεις του ως άνω άρθρου, καθόσον δεν επρόκειτο περί προσθέτων επειγουσών εργασιών κατά την έννοια του νόμου, διότι δεν στόχευαν στην αποτροπή άμεσου για το έργο κινδύνου, στην έννοια του οποίου δεν εμπίπτει ο κίνδυνος καθυστέρησης της προόδου του έργου από τη μη εκτέλεση εκείνων των εργασιών που προηγούνται κατασκευαστικά των λοιπών συμβατικών εργασιών, ούτε βεβαίως η ανάγκη ταχείας αποκατάστασης της κυκλοφορίας των οχημάτων στην περιοχή εκτέλεσης του έργου, λαμβάνοντας υπόψη ότι η τήρηση του εγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος και η εμπρόθεσμη ολοκλήρωση του συμβατικού αντικειμένου αποτελεί υποχρέωση της αναθέτουσας αρχής, η οποία οφείλει να λαμβάνει εξαρχής μέριμνα για την αποφυγή ενδεχόμενων καθυστερήσεων, με την εκπόνηση, κατά το δυνατόν, άρτιων τεχνικών μελετών. Εξάλλου, πέραν της χρονικής απόστασης μεταξύ των επικαλούμενων πρωτοφανών έντονων καιρικών φαινομένων που έλαβαν χώρα τον Οκτώβριο του 2011, ως δικαιολογητικού γεγονότος των επίμαχων εργασιών, και της εντολής για την εκτέλεση των εργασιών αυτών (Δεκέμβριος 2013), το άρθρο 56 του ν. 3669/2008, ως εξαιρετική διάταξη, είναι στενώς ερμηνευτέα και αποσκοπεί στην διάσωση του έργου, αυστηρά, όμως, εντός του συμβατικού αντικειμένου, μη παρέχοντας τη δυνατότητα εκτέλεσης νέου αντικειμένου για τη λειτουργική ολοκλήρωση και τελειοποίηση του αρχικού αντικειμένου, περίπτωση που συντρέχει εν προκειμένω. Και τούτο, διότι οι επίμαχες εργασίες αφενός στοχεύουν στην αντιμετώπιση μιας πάγιας ανάγκης, με τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου δικτύου απορροής και αποστράγγισης ομβρίων υδάτων προς αντικατάσταση του παλαιού, αφετέρου συνιστούν ανεπίτρεπτη μεταβολή του τεχνικού αντικειμένου του έργου, με την εξυγίανση του υπεδάφους με τη μέθοδο της λιθορριπής λατομείου, που αποσκοπεί στη λειτουργική ολοκλήρωσή του και δη στην επιλογή μιας λύσης, που θα μπορούσε, δεδομένων των συνθηκών της περιοχής – ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες ιδίως μετά τις πυρκαγιές του 2007 με έντονα καιρικά φαινόμενα, περιοχή εκτέλεσης του έργου πεδινή με εκβολές αρκετών ρεμάτων και ποταμών και με υγρό κλίμα, οδικό δίκτυο εξ ορισμού εκτεθειμένο στα ύδατα της βροχής, ήτοι γεγονότα που καθιστούν προβλέψιμη την αλλοίωση των μηχανικών χαρακτηριστικών του εδαφικού υποστρώματος –, να είχε ενταχθεί στο συμβατικό αντικείμενο εξαρχής. Και ναι μεν προσκομίζονται, σε εκτέλεση της αναβλητικής πράξης του Κλιμακίου, μετεωρολογικά δεδομένα των τελευταίων ετών, πλην, όμως, ενόψει των προεκτεθεισών γνωστών συνθηκών στην συγκεκριμένη περιοχή, δεν αποδεικνύεται κάποια δραματική αύξηση της έντασης των εν λόγω καιρικών φαινομένων κατά το διάστημα που επακολούθησε την έναρξη κατασκευής σε σχέση με τα προηγούμενα έτη.

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/1608/2016

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ: Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην σκέψη ΙΙ της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι μη νομίμως εκδόθηκε η απόφαση (10.6.2011) έγκρισης της σύναψης της υπό κρίση συμπληρωματικής  σύμβασης προεχόντως για το λόγο ότι τόσο η συμβατική προθεσμία περαίωσης των εργασιών της αρχικής σύμβασης (20.11.2009), όπως άλλωστε και η, σε κάθε περίπτωση,  μη νομίμως (εκπροθέσμως) χορηγηθείσα παράταση αυτής (μέχρι 21.12.2010) είχαν  λήξει, χωρίς να έχει χορηγηθεί νέα παράταση, όπως ορθά απεφάνθησαν τόσο το VI Τμήμα με την προσβαλλόμενη απόφασή του όσο και το Ε΄ Κλιμάκιο του Δικαστηρίου τούτου. Η χορήγηση δε εκ των υστέρων (μετά το πέρας του προσυμβατικού ελέγχου της κρινόμενης συμπληρωματικής σύμβασης) της απαιτούμενης παράτασης, που επικαλείται η αιτούσα, ισοδυναμεί με νέα μη νόμιμη παράταση προθεσμίας. Περαιτέρω, απορριπτέος ως αβάσιμος είναι ο ισχυρισμός της παρεμβαίνουσας κοινοπραξίας ότι το Κλιμάκιο και το Τμήμα προήλθε αναρμοδίως σε έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του προαναφερόμενου έργου, δεδομένου ότι αυτό χρηματοδοτείται αποκλειστικά από πιστώσεις …. Και τούτο, διότι το αρχικό  έργο δημοπρατήθηκε  με εθνικό διαγωνισμό και αναθέτουσα αρχή το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας (βλ. και το 45/10.6.2011/ΓΕΑ/ΥΠΕΠΑ έγγραφο περί έγκρισης δέσμευσης πίστωσης σε βάρος του ΚΑΕ 4141 του Προγράμματος ΥΕΘΑ), ενώ δεν  συντρέχει περίπτωση σύναψης συμβάσεως µέσω της ….. (πρβλ. άρθρο 13 παρ. 2 και 17 περ. α’ του Ν. 3978/2011). Ομοίως, απορριπτέος είναι και ο ισχυρισμός περί συγγνωστής πλάνης της αναθέτουσας αρχής, καθόσον υπάρχει από μακρού χρόνου σταθερότητα του νομικού πλαισίου και της νομολογίας ως προς τις προϋποθέσεις κατάρτισης συμπληρωματικών συμβάσεων, μόνη δε η επίκληση λόγων δημοσίου συμφέροντος (όπως η επίτευξη της άρτιας εκτέλεσης του έργου, το ότι πιθανή διενέργεια δημοπρασίας θα οδηγήσει σε απώλεια χρόνου και σημαντική οικονομική επιβάρυνση) δεν αρκεί για να θεωρηθεί συγγνωστή η μη τήρηση της ορθής διαδικασίας.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι προτεινόμενες με την ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση εργασίες αποκατάστασης φθορών του οδοστρώματος και καταπτώσεων τάφρων της οδού σε συνολικά 35 νέες χιλιομετρικές θέσεις, εντελώς διάφορες σε σχέση με τις χιλιομετρικές θέσεις που αφορούσαν οι εργασίες του αρχικώς δημοπρατηθέντος έργου, δεν αποτελούν συμπληρωματικές εργασίες, αλλά ανεπίτρεπτη, κατά τις προαναφερόμενες διατάξεις, εκ των υστέρων (μετά τη δημοπράτηση του έργου) επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του έργου, που δεν ήταν γνωστή στο σύνολο των εργοληπτικών επιχειρήσεων που συμμετείχαν στη διαγωνιστική διαδικασία για την ανάθεση της εκτέλεσης του αρχικού έργου, κατά την υποβολή της προσφοράς τους, και, ως εκ τούτου δεν αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου. Συνεπώς, δεν μπορούν οι εργασίες αυτές να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, διότι, πρόκειται ουσιαστικά για ένα νέο έργο, το οποίο δεν προβλεπόταν στην αρχική μελέτη του επίμαχου έργου και τροποποιεί τον αρχικό σχεδιασμό αυτού. Εξάλλου, και υπό την εκδοχή ότι οι εν λόγω εργασίες αποτελούν «συμπληρωματικές εργασίες», από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν προκύπτει ότι η εκτέλεσή τους κατέστη αναγκαία λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση του αρχικού έργου. Συγκεκριμένα, με την αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει την ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση, δεν αιτιολογείται ειδικώς η συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων, αλλά γίνεται αόριστη επίκληση συνθηκών που δεν μπορούσαν να προβλεφθούν, η αοριστία δε αυτή δεν θεραπεύεται ούτε με τη συμπληρωματικώς υποβληθείσα έκθεση βλαβών, σύμφωνα με την οποία η πρόκληση των νέων βλαβών της οδού αποδίδεται, από τον κύριο του έργου, στην υψηλή κυκλοφορία της οδού και στις μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες, γεγονότα τα οποία – ανεξαρτήτως της γενικής και αόριστης επίκλησης αυτών χωρίς καταγραφή συγκεκριμένων συμβάντων – δεν είναι έκτακτα και αιφνίδια, αλλά συνήθη και επαναλαμβανόμενα και, επομένως, μπορούσαν να ληφθούν υπόψη κατά τον αρχικό προγραμματισμό του έργου. Τέλος, το γεγονός ότι οι εργασίες της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την κύρια σύμβαση, χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα γι’ αυτήν και είναι απολύτως αναγκαίες για την τελειοποίηση της δεν αρκεί για να καταστήσει νόμιμη την υπογραφή συμπληρωματικής σύμβασης, δεδομένου ότι για τη σύναψή της απαιτείται να συντρέχουν σωρευτικά όλες οι προβλεπόμενες από τις οικείες διατάξεις προϋποθέσεις. Η ως άνω κρίση δεν μπορεί να διαφοροποιηθεί από το γεγονός ότι η δαπάνη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης (52.818,47 ευρώ) είναι ισόποση με τη μείωση της αρχικής σύμβασης και δεν επέρχεται έτσι υπέρβαση του αρχικού συμβατικού τιμήματος, δεδομένου ότι το ποσό αυτό μη νομίμως καλύπτεται από το κονδύλιο της αναθεώρησης της αρχικής σύμβασης, καθόσον αυτό προορίζεται αποκλειστικώς για την αντιμετώπιση τυχόν ανατιμήσεων στην αξία υλικών, ημερομισθίων κλπ. που επιβάλλονται στις συμβατικές τιμές του έργου κατά τη διάρκεια εκτέλεσης αυτού (βλ. άρθρο 54 του ν. 3668/2009) και όχι για την κατάρτιση συμπληρωματικής σύμβασης.

Επιλογή αναδόχου κατασκευής έργου...Επί υποβολής δε δικαιολογητικού με ελλιπές περιεχόμενο, η αναθέτουσα αρχή ούτε οφείλει ούτε δύναται να ζητήσει διευκρινίσεις αφού δεν είναι δυνατή η εκ των υστέρων συμπλήρωση ή διευκρίνηση μη υποβληθέντος ή μη νομίμως υποβληθέντος δικαιολογητικού (ΣτΕ 1983/2018, 781/2020, ΕΑ ΣτΕ 228/2013, 301/2012 κ.α.) κατ' άρθρο 102 του Ν. 4412/2016 και ως εκ τούτου η ελλιπής συμπλήρωση του ΤΕΥΔ καθίσταται μη θεραπεύσιμη πλημμέλεια (Ελ. Συν. VI Τμήμα 296/2018). Εξάλλου, κατά τα ρητώς ορισθέντα στο άρθρο 79 του Ν. 4412/2016 «Κατά την υποβολή αιτήσεων συμμετοχής ή κατά την υποβολή προσφορών στις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων άνω των ορίων, οι αναθέτουσες αρχές δέχονται το Ευρωπαϊκό Ενιαίο Έγγραφο Σύμβασης (ΕΕΕΣ), το οποίο  αποτελείται από ενημερωμένη υπεύθυνη δήλωση, με τις συνέπειες του ν. 1599/1986 (Α΄75), ως προκαταρκτική απόδειξη προς αντικατάσταση των πιστοποιητικών που εκδίδουν δημόσιες αρχές ή τρίτα μέρη, επιβεβαιώνοντας ότι ο εν λόγω οικονομικός φορέας πληροί τις ακόλουθες προϋποθέσεις: α) δεν βρίσκεται σε μία από τις καταστάσεις των άρθρων 73 και 74 για τις οποίες οι οικονομικοί φορείς αποκλείονται ή μπορούν να αποκλεισθούν», όπου στο άρθρο 73 ορίζεται μεταξύ άλλων, ως λόγος αποκλεισμού η αθέτηση των υποχρεώσεων του οικονομικού φορέα όσον αφορά στην καταβολή φόρων ή εισφορών κοινωνικής ασφάλισης. Δοθέντος ότι εν προκειμένω η ανωτέρω συμμετέχουσα δεν δεσμεύεται εκ των δηλώσεων της στο υποβληθέν ΤΕΥΔ, που αποτελεί ως επικαιροποιημένη δήλωση του συμμετέχοντος προκαταρκτική απόδειξη αναφορικά με τα κριτήρια επιλογής και τους λόγους αποκλεισμού, διά της παραλείψεως της η ως άνω συμμετέχουσα να απαντήσει στο ερώτημα του ΤΕΥΔ εάν θα είναι σε θέση να προσκομίσει βεβαίωση πληρωμής εισφορών κοινωνικής ασφάλισης και φόρων, έπρεπε να η αναθέτουσα αρχή να οδηγηθεί στην απόρριψη της προσφορά της, καθώς η παράλειψη συμπλήρωσης του ως άνω αναφερόμενου πεδίου του ΤΕΥΔ είναι ουσιώδης, επί ποινή αποκλεισμού και δεν επιδέχεται συμπληρώσεως ή διευκρινήσεως. Τούτων δοθέντων οι οικείοι ισχυρισμοί της προσφεύγουσας πρέπει να γίνουν δεκτοί, τα δε περί αντιθέτου ισχυρισθέντα από την αναθέτουσα αρχή στο έγγραφο των απόψεων της να απορριφθούν.