(...)Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην τρίτη σκέψη (ΙΙΙ), το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι ως άνω εργασίες, που αποτελούν το αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, δεν αποδεικνύεται ότι οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου, δηλαδή σε αιφνίδια πραγματικά περιστατικά, που αντικειμενικά, κατά τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής, δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν. Ειδικότερα, η εκτέλεση των συμπληρωματικών εργασιών που αναφέρονται στην αιτιολογική έκθεση με τα στοιχεία α΄, β΄, γ΄, δ΄ και ε΄ (βλ. ανωτέρω σκέψη ΙV) οφείλεται στην πλημμελή εκπόνηση των αρχικών μελετών, οι οποίες πρέπει να συντάσσονται με την απαιτούμενη επιμέλεια πριν τη δημοπράτηση του έργου (βλ. άρθρ. 15 παρ. 3 ν. 3669/2008, Α΄116), ενώ για τον ίδιο λόγο κατέστη αναγκαία και η εκπόνηση νέων μελετών (στοιχείο ζ΄) . Τέλος, η δαπάνη αποζημίωσης του αναδόχου για θετικές του ζημίες (στοιχείο στ΄) δεν αφορά σε συμπληρωματικές εργασίες και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να συμπεριληφθεί σε συμπληρωματική σύμβαση.

ΕΡΓΟ:..ζητείται η ανάκληση της 609/2018 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με την κρινόμενη αίτηση, το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, ζητεί την ανάκληση της προσβαλλόμενης Πράξης, υποστηρίζοντας ότι η ανάγκη αλλαγής του σχεδιασμού της κλίμακος οφείλεται στις ίδιες περιστάσεις, που κρίθηκαν απρόβλεπτες από το Κλιμάκιο, και ειδικότερα σε νεώτερες κατολισθήσεις που προκλήθηκαν στην περιοχή εκτέλεσης του έργου, συνεπεία των έντονων βροχοπτώσεων που έπληξαν την περιοχή, μετά την έναρξη της αρχικής εργολαβίας. Ως αποτέλεσμα των κατολισθήσεων αυτών, η αρχική όδευση της κλίμακος καλύφθηκε πλήρως από τα σαθρά υλικά, αφήνοντας ως μοναδικό υγιές πρανές, κατάλληλο για τη στήριξη της νέας κλίμακος, την παρακείμενη της κατολίσθησης απόκρημνη βραχώδη περιοχή. Λόγω δε των εξαιρετικά απότομων κλίσεων του εν λόγω βραχώδους πρανούς, μοναδική ενδεδειγμένη τεχνική λύση αποτελεί η κατασκευή μεταλλικής κλίμακος με δάπεδα κάθετα στην επιφάνεια του βράχου, στον οποίο και θα στηρίζεται. Επιπλέον, εφόσον η κλίμακα θα διέρχεται συνεχώς πλησίον του σχεδόν κατακόρυφου πρανούς με συνέπεια να δημιουργείται κίνδυνος για τους χρήστες από τυχόν πτώσεις λίθων, κατέστη αναγκαία η επένδυση του βραχώδους πρανούς με μεταλλικό πλέγμα , για προφανείς λόγους ασφαλείας. Πράγματι, από την εκτίμηση των στοιχείων του φακέλου καθώς και του προσκομιζόμενου φωτογραφικού υλικού, προκύπτει ότι, μετά την έναρξη κατασκευής του έργου, το σημείο όδευσης της υπό ανακατασκευή κλίμακος καλύφθηκε πλήρως από σαθρά υλικά νεώτερης κατολίσθησης, συνεπεία των αποδεδειγμένων (και ήδη εκτιμηθέντων ως απρόβλεπτων από το Κλιμάκιο) έντονων βροχοπτώσεων και μετασεισμών, καταστρέφοντας την εδαφική ζώνη αλλά και τα υπολείμματα της αρχικής όδευσης και καθιστώντας ανέφικτη την υλοποίηση του αρχικού σχεδιασμού. Οι περιστάσεις αυτές, δεν μπορούσαν να προβλεφθούν εκ των προτέρων, ακόμη και με μέτρα άκρας επιμέλειας, και δεν οφείλονται σε πλημμέλειες ή παραλείψεις της αρχικής μελέτης. Εξάλλου, οι ανάγκες του νέου σχεδιασμού, ο οποίος αναπτύσσεται πλέον, κατά μεγάλο μέρος, πλησίον του απόκρημνου βραχώδους πρανούς, υπαγορεύουν, για την ασφάλεια των χρηστών, την επένδυση του εν λόγω πρανούς με μεταλλικό πλέγμα, δαπάνη που επίσης δεν ήταν δυνατόν, ως εκ του διαφορετικού σχεδιασμού, να προβλεφθεί από την αρχική μελέτη. Κατόπιν των ανωτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι το σύνολο των ανωτέρω εργασιών κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων και, εφόσον είναι απόλυτα αναγκαίες για την ολοκλήρωση της αρχικής σύμβασης, νομίμως περιλαμβάνονται στην ελεγχόμενη συμπληρωματική.Κατόπιν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση ανάκλησης πρέπει να γίνει δεκτή και να ανακληθεί η προσβαλλόμενη Πράξη, κατά το μέρος που κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης.Ανακαλεί την 609/2018 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, κατά το μέρος που έκρινε ότι οι αναφερόμενες στο σκεπτικό εργασίες δεν επιτρέπεται να ανατεθούν με συμπληρωματική σύμβαση.

-Αριθμ. 169977/742: Καθορισμός προεκτιμώμενων αμοιβών για την εκπόνηση μελετών τεχνικής υποστήριξης της ανάρτησης δασικών χαρτών και λοιπών εργασιών για την κύρωσή τους. 
-Αριθμ. 169978/743: Καθορισμός προεκτιμώμενων αμοιβών για την εκπόνηση μελετών επικαιροποίησης των δασικών χαρτών.

Καθορισμός των προεκτιμώμενων αμοιβών για την εκπόνηση των μελετών δασοτεχνικής διευθέτησης χειμάρρων και την εκτέλεση των σχετικών τοπογραφικών εργασιών.

Κανονιστικό πλαίσιο για την εκπόνηση μελετών και την εκτέλεση εργασιών σε ακίνητα μνημεία.

Συμπληρωματική σύμβαση. Εργο οδοποιίας. Εργασίες, που αποτελούν προσαύξηση εργασιών, που προβλέπονται από τη μελέτη του έργου καλύπτονται από το κονδύλιο των απροβλέπτων και δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης. Η ανάγκη εκτέλεσης εργασιών αποκατάστασης κατολισθήσεων με τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης είναι αναιτιολόγητη, αφού δεν προκύπτει ούτε ο λόγος των κατολισθήσεων ούτε η ευθύνη του αναδόχου. Αόριστη προβολή ισχυρισμού περί μη δυνατότητας τεχνικού ή οικονομικού αποχωρισμού εργασιών από την κύρια σύμβαση χωρίς την πρόκληση προβλημάτων για τις αναθέτουσες αρχές. Διαπίστωση ουσιωδών νομικών πλημμελειών που κωλύουν την υπογραφή της σύμβασης. Με την 263/2011 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου απορρίφθηκε αίτηση ανάκλησης κατά της προμνησθείσας Πράξης του Κλιμακίου

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην 4η σκέψη της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η αναθέτουσα αρχή δεν απέδειξε ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις προσφυγής στην εξαιρετική διαδικασία της απευθείας ανάθεσης των φερόμενων ως συμπληρωματικών εργασιών, αφού από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει η συνδρομή των απρόβλεπτων περιστάσεων που κατέστησαν την εκτέλεσή τους επιβεβλημένη. Ειδικότερα,  δεν στοιχειοθετείται η συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων για τον Δήμο ......, εκ του γεγονότος και μόνο ότι η αρχική μελέτη που εκπόνησε δεν ήταν τεχνικά άρτια, ώστε να ανακύψει εκ των υστέρων η ανάγκη εκπόνησης νέας γεωτεχνικής μελέτης και εκτέλεσης συμπληρωματικών εργασιών για την αντιμετώπιση των ιδίων προβλημάτων και των αυτών επικινδυνοτήτων της πλαζ Βοτσαλάκια. Ως εκ τούτου, δεν συνιστά απρόβλεπτη περίσταση, που δικαιολογεί την κατάρτιση συμπληρωματικής σύμβασης, η αστοχία της αρχικής μελέτης, ενώ δεν αποδεικνύεται ούτε η αναθέτουσα αρχή επικαλείται ότι συντρέχει άλλος λόγος που επέβαλε τη εκτέλεση των συμπληρωματικών εργασιών, αναγόμενος σε πραγματικά περιστατικά που δεν μπορούσαν εξαρχής να προβλεφθούν, η δε επικαλούμενη «επιδείνωση της κατάστασης λόγω της παρόδου πολλών ετών από τη διαπίστωση των προβλημάτων», σε καμία περίπτωση δεν στοιχειοθετεί τέτοια περίσταση.ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/1294/2018

Η προσφεύγουσα ζητεί την ακύρωση της απόφασης που έδωσε την 3η θέση στην τεχνική της προσφορά στον διαγωνισμό για την εκπόνηση μελέτης του Τοπικού Χωρικού Σχεδίου (***) του Δήμου ******, με προϋπολογισμό 860.618,90€ (πλέον ΦΠΑ). Το αντικείμενο της σύμβασης αφορούσε την εκτίμηση του αντικειμένου και των στόχων της μελέτης, τον εντοπισμό προβλημάτων και προτάσεις αντιμετώπισης, τη χωροταξική ανάλυση, καθώς και την οργάνωση της εργασίας και τον συντονισμό της ομάδας μελέτης. Η προσφυγή επικεντρώνεται στην αξιολόγηση του Κριτηρίου Κ1, το οποίο αφορά την πληρότητα και αρτιότητα της εκτίμησης του αντικειμένου της μελέτης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτίθενται στις προηγούμενες σκέψεις το Τμήμα κρίνει ότι οι εργασίες που περιλαμβάνει η προς σύναψη συμπληρωματική σύμβαση αποτέλεσαν αντικείμενο της αρχικής σύμβασης. Συγκεκριμένα, οι συμπληρωματικές εργασίες: είτε α. αποτέλεσαν εξαρχής τμήμα των ομάδων εργασιών του αρχικού συμβατικού αντικειμένου και αυξήθηκαν κατά ποσότητα με τον 1ο Α.Π.Ε. (εργασίες εξυγίανσης) είτε β. εντάχθηκαν και ενσωματώθηκαν στο αρχικό έργο ήδη με τον 1ο ΑΠΕ και για την κάλυψη της δαπάνης τους (ειδικώς, εργασίες εξυγίανσης, για τις οποίες συντάχθηκε το 1ο Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε.) διατέθηκε το ποσό των απροβλέπτων –ανεξαρτήτως αν τούτο διατέθηκε νομίμως ή μη, εφόσον με το ποσό των απροβλέπτων δεν επιτρέπεται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 57 παρ. 3 της κωδικοποίησης της νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων να καλύπτονται δαπάνες από νέες εργασίες ή από προβλεπόμενες συμβατικές εργασίες των οποίων αυξήθηκε η ποσότητα για την αρτιότητα και λειτουργικότητα του έργου, χωρίς να έχουν εφαρμοσθεί πλήρως οι σχετικές προδιαγραφές κατά την κατάρτιση των μελετών, όπως εν προκειμένω, δεδομένου ότι της κατάρτισης της μελέτης του αρχικού έργου δεν προηγήθηκε εκπόνηση γεωτεχνικής μελέτης, παρότι από το ισχύον νομοθετικό καθεστώς δεν προβλέπεται τέτοια εξαίρεση, ενώ δεν γίνεται επίκληση απρόβλεπτων περιστάσεων που μετέβαλαν τις συνθήκες εκτέλεσης του έργου σε σχέση με αυτές που επικρατούσαν κατά την εκπόνηση της μελέτης δημοπράτησής του- γ. είτε προβλέπονταν ως συμβατικό αντικείμενο, περικόπηκαν δε στη συνέχεια προκειμένου να αντιμετωπιστεί το κόστος των εργασιών εξυγίανσης –ανεξάρτητα αν μπορούσαν νομίμως ή μη να μειωθούν, καθώς οι συμβατικές ποσότητες εργασιών δεν επιτρέπεται να μειώνονται αν θίγεται η πληρότητα, λειτουργικότητα, και ποιότητα του έργου, όπως εν προκειμένω προκύπτει- και μέσω της συμπληρωματικής σύμβασης επιχειρείται η επανένταξή τους στο προς κατασκευή έργο, προκειμένου αυτό να είναι λειτουργικό και ασφαλές (εργασίες επιστρώσεων).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Συμπληρωματικές Συμβάσεις:Κωλύεται η υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Κατασκευή κλειστού γυμναστηρίου …», καθόσον: α) η παράλειψη εγγραφής στον προϋπολογισμό του Δήμου οικονομικού έτους 2014 πίστωσης, ίσης τουλάχιστον με την προϋπολογιζόμενη δαπάνη των εργασιών της συμπληρωματικής σύμβασης, που επρόκειτο να εκτελεστούν εντός του έτους, συνιστά ουσιώδη νομική πλημμέλεια στη διαδικασία σύναψης της ελεγχόμενης σύμβασης, καθώς επίσης και η παράλειψη δέσμευσης πίστωσης για το σύνολο της προϋπολογιζόμενης για το έτος 2014 δαπάνης της σύμβασης, δεδομένου ότι η έκδοση απόφασης ανάληψης υποχρέωσης, με την οποία δεσμεύεται η αναγκαία πίστωση και βεβαιώνεται η δέσμευση στα οικεία λογιστικά βιβλία, αποτελεί προϋπόθεση για την εκτέλεση οποιασδήποτε διοικητικής πράξης που προκαλεί δαπάνη σε βάρος του προϋπολογισμού Ο.Τ.Α. (άρθρα 155 παρ. 1 και 158 παρ. 6 του ν. 3463/2006, ΦΕΚ Α΄ 114/2006) και β) οι εργασίες της ελεγχόμενης σύμβασης, πέραν του ότι δεν προσδιορίζονται ούτε αιτιολογούνται ειδικά, δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, διότι δεν προκύπτει ότι αυτές κατέστησαν αναγκαίες, λόγω απροβλέπτων περιστάσεων κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου, δηλαδή πραγματικών γεγονότων που δεν ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης, τα οποία επηρεάζουν την τεχνική αρτιότητα του έργου και αντικειμενικά δεν ήταν δυνατό να προβλεφθούν στο στάδιο της οριστικής μελέτης, δεδομένου ότι η σύσταση και τα χαρακτηριστικά του υπεδάφους της περιοχής έπρεπε να είχαν εντοπισθεί και ληφθεί υπόψη, με την εκπόνηση ολοκληρωμένων μελετών, σε χρόνο προγενέστερο της κατάρτισης της κύριας σύμβασης (άρθρο 28 του ν. 3669/2008, ΦΕΚ Α΄ 116/2008, όπως ισχύει μετά την αντικατάστασή του με το άρθρο 35 παρ.1 του ν.4053/2012, ΦΕΚ Α΄ 44/2012).