ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:..ζητείται η ανάκληση της 428/2016 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..(...) Κατόπιν των ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι: Α) όσον αφορά στον τελευταίο ως άνω διακωλυτικό της σύμβασης λόγο, το Κλιμάκιο έσφαλε κρίνοντας ότι η μειοδότρια εταιρεία δεν απέδειξε ότι διαθέτει την απαιτούμενη τεχνική ικανότητα. Τούτο δε, διότι, ανεξαρτήτως του αν εφαρμόζεται εν προκειμένω το άρθρο 46 του π.δ. 60/2007 περί δάνειας εμπειρίας τρίτων φορέων, η δέσμευση των συνεργαζόμενων μελετητών προς τη μειοδότρια εταιρεία ότι πράγματι θα παράσχουν τις ικανότητές τους σε περίπτωση που της ανατεθεί η σύμβαση, για την οποία δεν προβλέπεται από το προαναφερόμενο άρθρο συγκεκριμένος τύπος, προκύπτει εν προκειμένω, λαμβανομένου υπόψη και του μικρού ύψους του προϋπολογισθέντος κατ’ αποκοπή τμήματος των μελετών σε σχέση με το συνολικό προϋπολογισμό του έργου, από τα έγγραφα που κατέθεσε η μειοδότρια εταιρεία με την προσφορά της, ήτοι i) το έγγραφο στο οποίο κατονομάζονται οι συνεργαζόμενοι Μελετητές, που προβλέπεται στο άρθρο 3.2 της διακήρυξης, ως προς τη νομιμότητα του οποίου ουδείς εκ των διαγωνιζομένων διατύπωσε επιφύλαξη και ii) τα αντίγραφα των πτυχίων των ως άνω Μελετητών, που κατατέθηκαν μαζί με το ως άνω έγγραφο. Β) όσον αφορά στους λοιπούς διακωλυτικούς λόγους, ορθώς το Κλιμάκιο έκρινε με την προσβαλλομένη ότι κωλύεται η υπογραφή της οικείας σύμβασης, απορριπτομένων όλων των περί του αντιθέτου ισχυρισμών του αιτούντος και της υπέρ αυτού παρεμβαίνουσας εταιρίας. Ωστόσο, ενόψει του ιδιαίτερα χαμηλού ύψους του προϋπολογισθέντος κατ’ αποκοπή τιμήματος για τις επίμαχες μελέτες (270.000 χωρίς Φ.Π.Α.) σε σχέση με το συνολικό προϋπολογισμό του ελεγχόμενου έργου (6.991.869,92 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α.) καθώς και της στενής συνάφειας των ως άνω αντικειμένων και λαμβανομένης υπόψη της επιτακτικής ανάγκης συντήρησης-βελτίωσης του οδικού δικτύου και άμεσης επέμβασης για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων και επειγουσών αναγκών που αφορούν στην ασφάλεια της οδικής κυκλοφορίας και την αποφυγή τροχαίων ατυχημάτων, το Τμήμα αποφαίνεται ότι η κρινόμενη αίτηση πρέπει να γίνει δεκτή λόγω συγγνωστής πλάνης στο πρόσωπο των οργάνων της αναθέτουσας αρχής (ΕΣ VI Τμ. 2647, 2682, 2683/2016).Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση ανάκλησης και η ασκηθείσα υπέρ αυτής παρέμβαση πρέπει να γίνουν δεκτές..

Το Ελεγκτικό Συνέδριο, διενεργώντας παρεμπίπτοντα έλεγχο νομιμότητας των ατομικών διοικητικών πράξεων, οι οποίες αποτελούν έρεισμα της ελεγχόμενης δαπάνης, ακόμα και στην περίπτωση που αυτές δεν έχουν ανακληθεί ή ακυρωθεί και, επομένως, καλύπτονται από το τεκμήριο νομιμότητας, δεν προβαίνει στην ακύρωση των πράξεων αυτών, αλλά στην αποδυνάμωσή τους από τις δημοσιονομικές συνέπειες που μπορούν να επιφέρουν (πράξη VII Τμ. 61/2007). Η επίμαχη συμπληρωματική σύμβαση έπρεπε να υποβληθεί στον ως άνω έλεγχο ανεξαρτήτως του νομικού καθεστώτος, από το οποίο διεπόταν η ολοκλήρωση της διαδικασίας σύναψής της, δεδομένου ότι η προϋπολογισθείσα δαπάνη της (520.000 ευρώ), αθροιζόμενη με την προϋπολογισθείσα δαπάνη της μη υποβληθείσας στον ως άνω έλεγχο αρχικής σύμβασης (2.450.000 ευρώ), ανέρχεται στο ποσό των 2.970.000 ευρώ, υπερβαίνει δηλαδή τόσο το τιθέμενο από το νόμο 3310/2005 όριο του 1.000.000 ευρώ, όσο και το τιθέμενο από το προγενέστερο του ως άνω νόμου νομικό καθεστώς όριο των 2.900.000 ευρώ.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με την προσβαλλόμενη πράξη του, το Κλιμάκιο έκρινε ότι α) η ελεγχόμενη διαδικασία είναι πλημμελής διότι δεν δημοσιεύθηκε σε κοινοτικό επίπεδο η προϋπολογισθείσα δαπάνη της ανάθεσης, η οποία αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του ελάχιστου περιεχομένου της διακήρυξης, καθώς και το ποσό που αντιστοιχεί στο δικαίωμα μονομερούς παράτασης της σύμβασης για τρεις ακόμη μήνες, β) εσφαλμένα κατακυρώθηκε ο διαγωνισμός στην ως άνω μειοδότρια εταιρεία με το ανωτέρω τίμημα, χωρίς ειδικότερη αιτιολογία για το συμφέρον της προσφοράς, ενόψει της σημαντικής μείωσης του εργατικού κόστους και γ) δεν είναι νόμιμοι οι διαλαμβανόμενοι στο ελεγχόμενο σχέδιο σύμβασης όροι..

Δημόσια έργα. Αμοιβές μελετητών. Επιβολή μειώσεων.Δεν πρέπει να γίνονται οι μειώσεις που αναφέρονται στις κοινές αποφάσεις των Υπουργών Οικονομικών και ΠΕΧΩΔΕ επί της αμοιβής των μελετητών, που εκπονούν μελέτες για λογαριασμό του Δημοσίου, χρηματοδοτούμενες από τις Δημόσιες Επενδύσεις, στις περιπτώσεις που η αμοιβή έχει καθορισθεί ελεύθερα και κατ αποκοπή από τον κύριο της μελέτης, διότι οι σχετικές εργασίες δεν περιλαμβάνονται στα οικεία αναλυτικά τιμολόγια, που προσδιορίζουν τα ελάχιστα όρια της αμοιβής των μελετητών.

Από το συνδυασμό των προεκτεθεισών διατάξεων, με τις οποίες θεσπίζονται οι κανόνες δημοσιότητας που πρέπει να τηρούνται για τη σύναψη σύμβασης δημόσιας υπηρεσίας, προκύπτει ότι σε περίπτωση μετάθεσης της αρχικά καθορισθείσας με την προκήρυξη καταληκτικής ημερομηνίας υποβολής των προσφορών δημόσιας υπηρεσίας, χωρίς τροποποίηση των όρων της διακήρυξης, υφίσταται υποχρέωση της αναθέτουσας αρχής, μεταξύ άλλων, να αποστείλει στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων σχετική ανακοίνωση, με την οποία να γνωστοποιείται η νέα καταληκτική ημερομηνία υποβολής των προσφορών. Η τήρηση των ως άνω μνησθέντων κανόνων αποσκοπεί στην ανάπτυξη υγιούς και ελεύθερου ανταγωνισμού, με την όσο το δυνατόν ευρύτερη γνωστοποίηση του διενεργούμενου διαγωνισμού και υποβολή προσφορών από ικανό αριθμό υποψηφίων. Περαιτέρω, συνάγεται ότι η αναθέτουσα αρχή που διενεργεί διαγωνισμό δημόσιας υπηρεσίας, η οποία περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΒ του π.δ/τος 346/1998, οφείλει ομοίως να τηρήσει όλους τους προαναφερόμενους κανόνες δημοσιότητας, στην περίπτωση που στην προκήρυξη αναφέρει ότι συμφωνεί με τη δημοσίευση αυτής (Πράξη VI Τμ. 219/2006).

Ονομαστικοποίηση μετοχών. Από το συνδυασμό των ισχυουσών διατάξεων συνάγεται ότι αναγκαία προϋπόθεση για την παραδεκτή συμμετοχή των ανωνύμων εταιρειών στις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων παροχής υπηρεσιών του Δημοσίου, ύψους μεγαλύτερου του 1.000.000 ευρώ, συνιστά η υποβολή, μαζί με την προσφορά, των προβλεπόμενων στο άρθρο 1 παρ. 2 του π.δ/τος 82/1996 δικαιολογητικών. Η ως άνω υποχρέωση συνιστά ουσιώδη τυπική προϋπόθεση συμμετοχής στο διαγωνισμό, αφού απορρέει ευθέως από το νόμο και αν ακόμα δεν μνημονεύεται ρητά στη διακήρυξη. Περαιτέρω η ως άνω υποχρέωση είναι ανεξάρτητη από την υποχρέωση υποβολής των αντίστοιχων δικαιολογητικών στο Τμήμα Ελέγχου Διαφάνειας του Ε.Σ.Ρ. πριν από την υπογραφή της οικείας σύμβασης, δεδομένου του διαφορετικού σκοπού που επιδιώκεται από τις δύο διαδικασίες στην πρώτη, πληρότητα από τον υποψήφιο ανάδοχο των απαιτήσεων του νόμου κατά την ημερομηνία διενέργειας του διαγωνισμού, ενώ στην δεύτερη, αποτροπή σύναψης σύμβασης με ανάδοχο που, στο διάστημα μεταξύ διενέργειας του διαγωνισμού και υπογραφής της σύμβασης, δεν πληροί πλέον τις ανωτέρω απαιτήσεις του νόμου(Ελ.Σ.ΠράξειςVIΤμ.35/2007,77/2007). Κριτήρια αποκλεισμού. Κατά την έννοια των προπαρατιθέμενων διατάξεων, και των όρων της διακήρυξης του διαγωνισμού, η κήρυξη διαγωνιζόμενου σε πτώχευση, η θέση του σε εκκαθάριση, αναγκαστική διαχείριση ή άλλη ανάλογη κατάσταση, καθώς και η κίνηση εις βάρος του των σχετικών διαδικασιών αποτελούν λόγους αποκλεισμού του από δημόσιο διαγωνισμό παροχής υπηρεσιών. Προκειμένου να αποδείξει ότι δεν τελεί υπό τις ανωτέρω καταστάσεις και ότι δεν εκκρεμεί εις βάρος του διαδικασία για τη θέση του σε οποιαδήποτε από αυτές, πρέπει, επί ποινή ακυρότητας της προσφοράς του, να καταθέσει σχετικό πιστοποιητικό της αρμόδιας, σύμφωνα με την εσωτερική νομοθεσία της χώρας όπου εδρεύει, δικαστικής ή διοικητικής αρχής Εξάλλου, η έλλειψη των ως άνω πιστοποιητικών δε δύναται να θεωρηθεί επουσιώδης, πρωτίστως διότι συνάπτεται με τη βεβαιότητα της αναθέτουσας αρχής περί του ότι ο εν λόγω διαγωνιζόμενος έχει την επιχειρηματική ικανότητα και φερεγγυότητα να αναλάβει την εκτέλεση της σύμβασης, επιπροσθέτως δε με τις αρχές της ίσης μεταχείρισης των διαγωνιζομένων, της διαφάνειας και του ελεύθερου ανταγωνισμού κατά την υποβολή της προσφοράς τους στους δημόσιους διαγωνισμούς (Πράξη VI Τμ. 167/2006). Ενόψει, άλλωστε, της αυστηρώς τυπικής διαδικασίας των δημοσίων διαγωνισμών, δια της οποίας διασφαλίζεται, σε κάθε περίπτωση, η τήρηση των ως άνω γενικών αρχών, είναι μεν δυνατή η εκ των υστέρων συμπλήρωση νομίμως κατ’ αρχήν υποβληθέντων στοιχείων και δικαιολογητικών για τη συμμετοχή στο διαγωνισμό, όχι όμως και η αναπλήρωση μη υποβληθέντων με την προσφορά ή μη νομίμως υποβληθέντων δικαιολογητικών και στοιχείων (βλ. Πράξεις VI Τμ. 77/2007, 88, 67/2006, 105, 90/2004, ΣτΕ 2910/2005, 2660/2004). Εξάλλου, ενόψει της αυστηρά τυπικής διαδικασίας του διαγωνισμού, είναι μεν δυνατή η εκ των υστέρων συμπλήρωση ή διευκρίνιση καταρχήν νομίμως υποβληθέντων δικαιολογητικών, όχι όμως και η αναπλήρωση μη υποβληθέντων με την προσφορά ή μη νομίμως υποβληθέντων με αυτήν δικαιολογητικών και στοιχείων (σχετ. Ε.Α ΣτΕ 33/2000, ΣτΕ 1047/1998).

Εργασίες καθαρισμού νοσοκομείου-Κοινοτικό δίκαιο-Αποκλεισμός υποψηφίου:Υπό τα δεδομένα αυτά, και ενόψει των ήδη κριθέντων με την ΕΑ 428/2008, η ως άνω αιτιολογία απορρίψεως της προσφοράς της αιτούσας φαίνεται ότι στηρίζεται σε ορθή ερμηνεία των σχετικών όρων της διακηρύξεως καθώς και των διατάξεων του π.δ/τος 60/2007, δεδομένου ότι, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα, η διάπραξη σοβαρού επαγγελματικού παραπτώματος εκ μέρους του ομορρύθμου εταίρου και διαχειριστή της ομόρρυθμης εταιρίας- μέλους της, συνιστά νόμιμο λόγο αποκλεισμού της από τον διαγωνισμό, τα περιστατικά δε τα οποία αποδίδονται στον εν λόγω εταίρο ότι, δηλαδή, διέπραξε σοβαρό επαγγελματικό παράπτωμα, ευρίσκουν επαρκές έρεισμα στα στοιχεία του φακέλου και δη στην προμνησθείσα 32/20.12.2002 απόφαση της Συγκλήτου του καθ΄ ου Πανεπιστημίου, με την οποία ο …… είχε κηρυχθεί έκπτωτος από τις προαναφερθείσες εργολαβίες λόγω της κατ’ επανάληψη παρατηρηθείσας πλημμελούς εκτέλεσης των ανατεθεισών σε αυτόν εργασιών

Μελέτες.Διαγωνισμός για την ανάθεση υπηρεσίας και ειδικότερα αίτηση ασφαλιστικών μέτρων κατά πράξης με την έγινε δεκτή στο διαγωνισμό η προσφορά της παρεμβαίνουσας συμπράξεως μελετητών. Πιθανολογείται σοβαρώς ότι μη νομίμως έγινε δεκτή η παρεμβαίνουσα στο διαγωνισμό διότι το αφορών στην εκπόνηση της μελέτης τμήμα των εργασιών θα εξεπονείτο από ανώνυμη εταιρεία-μέλος της παρεμβαίνουσας συμπράξεως, μη εγγεγραμμένη στα μητρώα μελετητών, όπως απαιτείτο από τη διακήρυξη, ενώ στη σύμπραξη δεν συμμετείχε αυτοτελώς μελετητής ή πρόσωπο το οποίο να πληροί τις προϋποθέσεις των διατάξεων της διακηρύξεως. Επειδή, πιθανολογουμένων ως βασίμων των ανωτέρω λόγων, δέον να ανασταλή η εκτέλεσις της 10912/29-12-05 αποφάσεως του Γενικού Γραμματέως της Περιφερείας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, δια της οποίας έγινε τελικώς δεκτή στον διαγωνισμό η συμμετοχή της συμπράξεως … ΑΕ, ως και της όλης προόδου της διαδικασίας του διαγωνισμού, παρελκούσης, ως αλυσιτελούς, της ερεύνης των λοιπών προβαλλομένων λόγων δια των οποίων αμφισβητείται περαιτέρω η αποδοχή της συμμετοχής της παρεμβαινούσης εις τον διαγωνισμόν, δεδομένου ότι ελλειπούσης μιας των νομίμων προϋποθέσεων συμμετοχή της συμπράξεως εις τον διαγωνισμόν, ήτο εν πάση περιπτώσει αυτή αποκλειστέα.

Επομένως, στα υποβληθέντα ερωτήματα επιβάλλεται να δοθεί η απάντηση ότι η οδηγία 93/36 έχει την έννοια ότι μια αναθέτουσα αρχή, η οποία έχει κινήσει διαδικασία διαγωνισμού με κριτήριο αναθέσεως τη χαμηλότερη τιμή, μπορεί να διακόψει τη διαδικασία χωρίς να προχωρήσει σε σύναψη της σχετικής συμβάσεως όταν ανακαλύπτει, μετά την εξέταση και τη σύγκριση των προσφορών, ότι, λόγω σφαλμάτων εκτιμήσεως στα οποία υπέπεσε η ίδια η αρχή κατά την εκ μέρους της προηγούμενη αποτίμηση του περιεχομένου της προσκλήσεως, δεν είναι σε θέση να συνάψει τη σύμβαση με τον υποβάλλοντα την οικονομικότερη όσον αφορά το συνολικό κόστος προσφορά, υπό την προϋπόθεση ότι τηρεί, όταν λαμβάνει μια τέτοια απόφαση, τους θεμελιώδεις κανόνες του κοινοτικού δικαίου στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, όπως είναι η αρχή της ίσης μεταχειρίσεως.

Η αντίληψη της αναθετούσης αρχής περί του ότι η υποβολή μιας μόνον εγκύρου προσφοράς αρκεί για να αιτιολογήσει την ακύρωση της επίμαχης διαγωνιστικής διαδικασίας δεν μπορεί να βρει έρεισμα στα κριθέντα από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στην απόφαση επί της υποθέσεως C-27/98, Metalmeccanica Fracasso, την οποία επικαλείται η αναθέτουσα αρχή. Και τούτο, διότι, ανεξαρτήτως αν το επίμαχο ζήτημα της ακυρώσεως διαδικασίας αναθέσεως συμβάσεως παραχωρήσεως δημοσίου έργου διέπεται από τους κανόνες της οδηγίας 93/37/ΕΟΚ (βλ. σχετικώς τα οριζόμενα στο άρθρο 3 της εν λόγω οδηγίας), πάντως από τα κριθέντα με την απόφαση αυτή περί του ότι, κατά την οδηγία 93/37/ΕΟΚ, η αναθέτουσα αρχή ούτε υποχρεούται να αναθέσει το έργο στον μοναδικό διαγωνιζόμενο που κρίθηκε ικανός να μετάσχει στο διαγωνισμό ούτε υποχρεούται να επικαλεσθεί σοβαρούς ή εξαιρετικούς λόγους για τη μη ανάθεση του έργου στον εν λόγω μοναδικό διαγωνιζόμενο, δεν μπορεί να συναχθεί, άνευ ετέρου, όπως φαίνεται να υπολαμβάνει η Διοίκηση, ότι, στην περίπτωση που η Διακήρυξη του διαγωνισμού προβλέπει ευχέρεια της αναθετούσης αρχής προς ακύρωση του διαγωνισμού και έχει υποβληθεί εγκύρως μια μόνον προσφορά, τούτο αρκεί πάντοτε, ανεξαρτήτως των συνθηκών του συγκεκριμένου διαγωνισμού, για να παράσχει αιτιολογικό έρεισμα στην πράξη ακυρώσεως του διαγωνισμού και προκηρύξεως νέου με το αυτό αντικείμενο.