Διοικητική και Τεχνική Υποστήριξη.(...)Κατά την κρίση, όμως, του Δικαστηρίου, γεννάται ζήτημα νομιμότητας και οικονομικότητας της προυπολογισθείσας δαπάνης για αμφότερα τα σκέλη της, ήτοι των άμεσων και των έμμεσων δαπανών. Ειδικότερα, η νομιμότητα των υπολογιζόμενων άμεσων δαπανών πλήττεται διότι δεν δικαιολογείται ο συνυπολογισμός σε αυτές του ποσού των 24.986,00 ευρώ το οποίο εμφανίζεται ότι συνιστά μη επεξηγούμενη δαπάνη οχήματος και καυσίμων, επισημαίνεται δε και ότι δεν εμφανίζεται διακριτά ο Φ.Π.Α. που επιβαρύνει τα διάφορα κονδύλια της σύμβασης, ο οποίος, στην πρώτη σελίδα της 1537/ΙΜ/2024 Μελέτης του ΔΕΠΑΝ φέρεται ως συμπεριλαμβανόμενος στον προϋπολογισμό της. Η νομιμότητα των έμμεσων δαπανών πλήττεται διότι δεν προκύπτει με σαφήνεια το είδος των δαπανών που χαρακτηρίζονται εν προκειμένω ως έμμεσες	Για τους λόγους αυτούς.Απορρίπτει την με Α.Β.Δ. 5902/30.8.2024 προσφυγή της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας με την επωνυμία «Δίκτυο Πόλεων ΔΕΠΑΝ», καθώς και την υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση του Δήμου Τήνου. Δεν ανακαλεί, κατά τα αναφερόμενα στο αιτιολογικό, την 38/2024 Πράξη προσυμβατικού ελέγχου της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου 

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ.(...)	Από το σύνολο των στοιχείων του φακέλου το Δικαστήριο κρίνει ότι η ελεγχόμενη σύμβαση αποτελεί γνήσια προγραμματική σύμβαση, αφού ο ρόλος που ανατίθεται μ’ αυτήν στον ως άνω Αναπτυξιακό Οργανισμό είναι επικουρικός του αντισυμβαλλόμενου οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης και συνίσταται στην παροχή εξειδικευμένης τεχνικής και συμβουλευτικής υποστήριξης για την ωρίμανση και υλοποίηση του τεχνικού προγράμματος του Δήμου Ηράκλειας Σερρών για τα έτη 2024-2028 και στην συνδρομή του στην εκπόνηση μελετών έργων υποδομής εν γένει, οι οποίες θα συμβάλλουν στην εφαρμογή της αναπτυξιακής πολιτικής που έχει προγραμματιστεί από τον ως άνω Δήμο προς όφελος της τοπικής κοινωνίας.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, πρέπει να γίνει δεκτή η προσφυγή και η ασκηθείσα υπέρ αυτής παρέμβαση, να ανακληθεί η προσβαλλομένη Πράξη, να υπογραφεί η οικεία σύμβαση 

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ-ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:«Κατασκευή συνθετικού τάπητα στίβου (ταρτάν) δημοτικού σταδίου …», συνολικής προϋπολογιζόμενης δαπάνης 354.838,71 ευρώ (άνευ Φ.Π.Α.).(...)Από τις απαρχές ήδη του προσυμβατικού ελέγχου το Δικαστήριο διακρίνει μεταξύ πλημμελειών και ουσιωδών πλημμελειών, καταλήγει δε σε αρνητική κρίση ως προς την υπογραφή της σύμβασης μόνον όταν μπορεί να διαπιστωθεί, με ειδική σκέψη, ότι η νομική πλημμέλεια που έχει εντοπιστεί είναι πράγματι ουσιώδης. Συνακόλουθα, η κρίση ότι η υποβληθείσα προς έλεγχο σύμβαση δεν είναι νόμιμη προϋποθέτει δύο διαφορετικές σκέψεις σε σειρά αλληλοδιαδοχής, η πρώτη ότι διαπιστώθηκε πλημμέλεια κατά την διαδικασία ανάθεσης της δημόσιας σύμβασης ή εντός του σχεδίου της ελεγχόμενης σύμβασης, και η δεύτερη ότι η πλημμέλεια που διαπιστώθηκε είναι ουσιώδης υπό την έννοια, όπως διαλαμβάνεται στις αποφάσεις της Ολομέλειας, των Τμημάτων και των σχηματισμών πρωτογενούς προσυμβατικού ελέγχου, ότι με την διαπιστωθείσα πλημμέλεια παραβιάζονται ουσιώδεις αρχές της νομοθεσίας περί δημοσίων συμβάσεων κατά τρόπο που πλήττεται η ακεραιότητα της διαδικασίας.(...)Οι περιουσιακές μετακινήσεις  μεταξύ των συμβαλλομένων φορέων δεν έχουν το χαρακτήρα ανταλλάγματος για παρεχόμενες στο πλαίσιο της σύμβασης υπηρεσίες, καθόσον το ποσό που αναφέρεται στον προϋπολογισμό της σύμβασης (άρθρο 3) και συνιστά το οικονομικό αντικείμενό της αντιστοιχεί στις πιστώσεις που θα μεταφερθούν από τον Δήμο … στους αναδόχους που θα αναδειχθούν κατά τη δημοπράτηση των επιμέρους έργων και προμηθειών. Τούτο δεν αναιρείται στην προκειμένη περίπτωση από το γεγονός ότι στο άρθρο 12 της προγραμματικής σύμβασης προβλέπεται η καταβολή ποσού 75.000 ευρώ, πλέον Φ.Π.Α., στην «…. Α.Ε.-Α.Ο.Τ.Α.», αφού αυτή δεν συνιστά περιουσιακή μετακίνηση που έχει τον χαρακτήρα ανταλλάγματος ή αμοιβής της για τις παρασχεθησόμενες υπηρεσίες, ούτε υποκρύπτει σύμβαση παροχής υπηρεσιών, αλλά αποσκοπεί αποκλειστικά στην κάλυψη του αναγκαίου λειτουργικού κόστους που συνεπάγεται η εκπλήρωση των συμβατικών της υποχρεώσεων, ερείδεται δε στις παρατεθείσες διατάξεις του άρθρου 100 παρ. 2 εδ. α΄ του ν. 3852/2020 ... Ενόψει δε του μικρού ύψους του ποσού αυτού, ανερχομένου σε μόλις 7,22% του συνολικού προϋπολογισμού της προγραμματικής σύμβασης (ή 6,5% του προϋπολογισμού της ελεγχθείσας εργολαβίας), τούτο έχει όλως παρεπόμενο χαρακτήρα σε σχέση με το αντικείμενο της σύμβασης.Αναθεωρεί την 331/2023 απόφαση του Εβδόμου Τμήματος.

Η Απόφαση 1169/2025 του Εβδόμου Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου δέχεται τις προσφυγές ανάκλησης του Δήμου Ηράκλειας και της «ΑΝ.Ε.ΣΕΡ. Α.Ε.», ανακαλώντας την Πράξη 12/2025 της Επιτρόπου, η οποία εμπόδιζε την υπογραφή προγραμματικής σύμβασης για συμβουλευτική και διοικητική υποστήριξη του Δήμου, προϋπολογισμού 303.406,90 ευρώ. Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Επίτροπος υπερέβη την αρμοδιότητά της επαναφέροντας νομικά ζητήματα που είχαν ήδη κριθεί οριστικά με την προηγούμενη Απόφαση 264/2025. Διαπιστώθηκε δε ότι το νέο σχέδιο σύμβασης είχε συμμορφωθεί πλήρως ως προς τη σύννομη κοστολόγηση, αφαιρώντας την αμοιβή του τακτικού προσωπικού και τεκμηριώνοντας αναλυτικά τις έμμεσες δαπάνες (συνολικό ποσοστό 11,55%), κρίνοντας ότι δεν κωλύεται η υπογραφή της σύμβασης.

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΈΡΓΩΝ.(....)Κατά την κρίση, όμως, του Δικαστηρίου, ορθώς τίθεται με την προσβαλλόμενη Πράξη ζήτημα νομιμότητας της προϋπολογισθείσας δαπάνης, για αμφότερα τα σκέλη της, ήτοι του άμεσου και του έμμεσου μισθολογικού κόστους. Ειδικότερα, η νομιμότητα του άμεσου μισθολογικού κόστους πλήττεται διότι δεν δικαιολογείται ο συνυπολογισμός σε αυτό, πρώτον, του ποσού των 12.000,00 ευρώ ως αμοιβή για την απασχόληση για τεσσεράμισι ανθρωπομήνες του πολιτικού μηχανικού, ο οποίος ανήκει στο τακτικό προσωπικό της.....Α.Ε., προΐσταται της Τεχνικής της Υπηρεσίας, και θα αναλάβει τον συντονισμό και την παρακολούθηση της τεχνικής υποστήριξης (βλ. ανωτέρω σκ. 6) και, δεύτερον, του ποσού των 2.614,00 ευρώ ως αμοιβή για την απασχόληση για δύο ανθρωπομήνες του οικονομολόγου, ο οποίος επίσης ανήκει στο τακτικό προσωπικό της....Α.Ε. Και τούτο διότι τα καθήκοντα των δύο ανωτέρω υπαλλήλων εντάσσονται στα καθήκοντα για τα οποία μισθοδοτούνται από την ....Α.Ε. ως τακτικό προσωπικό αυτής, και συνιστούν την κύρια αποστολή και το κατ΄εξοχήν αντικείμενο της δραστηριότητας της .... Α.Ε. ως Αναπτυξιακού Οργανισμού, στον οποίο μετέχει ως μέλος και ο Δήμος.. Ούτε αιτιολογείται η αμοιβή των ανωτέρω δύο υπαλλήλων ως υπερωριακή ή πρόσθετη, μη καλυπτόμενη ως τέτοια από τη μισθοδοσία του από την .... Α.Ε. Το μη σύννομο των ανωτέρω δαπανών του άμεσου μισθολογικού κόστους καθιστά συνακολούθως μη σύννομο και το ποσό των έμμεσων δαπανών ύψους 2.204,73€ και 888,76€ που εξάγεται δια της εφαρμογής (επί των επίμαχων άμεσων δαπανών) του ορισθέντος κατ΄αποκοπή ποσοστού 17% αλλά και του «διαφορικού Φ.Π.Α.», Κατ΄ακολουθία των προεκτεθέντων, η προσφυγή και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να απορριφθούν 

ΔIEΡΕΥΝΗΣΗ ΓΙΑ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΝΕΟΥ ΕΠΙΒΑΤΙΚΟΥ ΛΙΜΕΝΑ ΝΗΣΟΥ ΠΑΡΟΥ, ΣΥΛΛΟΓΗ ΓΕΩΔΕΔΟΜΕΝΩΝ, ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ.Για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που αναλαμβάνουν βάσει προγραμματικής σύμβασης, οι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί μπορούν να διαθέτουν πέραν του τακτικού και έκτακτο προσωπικό το οποίο προσλαμβάνεται με απόφαση του Δ.Σ αυτού, κατ’ ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 1, 2, 3 παρ. 4 και 5 της 53266/2009 Κοινής Απόφασης των Υπουργών Εσωτερικών, Οικονομίας και Οικονομικών, Ανάπτυξης και Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας (Β΄ 1877), ήτοι υπό την εποπτεία του ΑΣΕΠ. Στην περίπτωση της πρόσληψης και έκτακτου προσωπικού, οι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί θεωρείται ότι συμμετέχουν στη σύμβαση με ίδια μέσα. Κατά συνέπεια, η πρόσληψη από αυτούς έκτακτου προσωπικού για τις ανάγκες της σύμβασης δεν συναρτάται με το περιορισμένο ποσοστό των δραστηριοτήτων που αυτοί δύνανται να εκτελούν στην ελεύθερη αγορά κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 12 του ν. 4412/2016 (βλ. Ολομ. 179/2022, σκ. 26-28).(...)Ως εκ τούτων, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την προσφυγή και τις σχετικές παρεμβάσεις, η ελεγχόμενη σύμβαση, δεν συνιστά σύμβαση υπηρεσιών εξ επαχθούς αιτίας, όπως αβασίμως προβάλλεται με το σύνολο των αιτιολογικών ερεισμάτων της προσβαλλόμενης Πράξης, αλλά πληροί το σύνολο των κριτηρίων που θέτει η παρατεθείσα ανωτέρω παρ. 3 του εν λόγω άρθρου 12 και νομίμως συνάπτεται χωρίς διαγωνισμό ως γνήσια προγραμματική σύμβαση, εξερχόμενη του πεδίου εφαρμογής των ρυθμίσεων του δικαίου της Ένωσης που διέπουν τις ανταγωνιστικές διαδικασίες ανάθεσης.Κατ’ ακολουθία του συνόλου των ανωτέρω σκέψεων, η προσφυγή και οι υπέρ αυτής ασκηθείσες παρεμβάσεις πρέπει να γίνουν δεκτές, να ανακληθεί η προσβαλλόμενη 49/2022 Πράξης προσυμβατικού ελέγχου του Αναπληρωτή Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου 

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά, δεν καταλείπεται πεδίο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας επί του υποβληθέντος φακέλου στο παρόν Κλιμάκιο, καθώς, όπως και οι ίδιοι οι ως άνω συμβαλλόμενοι συνομολογούν, η φερόμενη ως “2η συμπληρωματική σύμβαση”, που ενσωματώνει την κατ’ αποκοπή “δαπάνη δυσμενών συνθηκών” των 67.949,29,  ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), συνιστά, κατ’ ουσίαν, την εξισωτική τακτοποίηση των εκατέρωθεν παροχών, κατόπιν διαπραγμάτευσης και συμβιβαστικής - μεταξύ των συμβαλλομένων - αντιμετώπισης της διαταραχθείσας ισορροπίας της σύμβασης, με την τελικώς επιτευχθείσα συμφωνία τους στο ανωτέρω ύψος του μέλλοντος να καταβληθεί διορθωτικού ποσού. Πρόκειται δηλ. για αποκαταστατικό μέτρο, κατ’ επίκληση των άρθρων 200, 288 και 388 ΑΚ, της διαταραχθείσας ισορροπίας της σύμβασης, συνεπεία των μεταγενέστερων εξαιρετικών γεγονότων που λήφθησαν υπόψη, τα οποία οδήγησαν σε αιφνίδια μεταβολή των συνθηκών εκτέλεσής της, σε βαθμό που, αφενός έχει καταστεί ζημιογόνα για την ανάδοχο και αφετέρου υπερβαίνει τον, κατά την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη, δυνάμενο να αναληφθεί από αυτήν κίνδυνο. Ωστόσο, όπως έγινε δεκτό και ανωτέρω (βλ. σκ. 2) δεν υφίσταται πεδίο προσυμβατικού ελέγχου επί τροποποίησης, η οποία δεν στοχεύει πράγματι στην αναδιαμόρφωση επιμέρους όρων της αρχικής σύμβασης κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 156 και  337 του ν.4412/2016, αλλά με αυτή επιδιώκεται η συμβατική ικανοποίηση αξιώσεων. Κατά συνέπεια, το ως άνω σχέδιο «τροποποίησης», το οποίο δεν αφορά πράγματι σε αναδιαμόρφωση επιμέρους όρου (συμβατικού τιμήματος) της αρχικής σύμβασης, αλλά αποσκοπεί κατ’ ουσίαν σε διακανονισμό εκ μέρους των συμβαλλόμενων μερών, εκφεύγει του προσυμβατικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Προγραμματική σύμβαση μεταξύ της προσφεύγουσας και της Περιφέρειας … για την υλοποίηση του έργου με τίτλο «Αποκαταστάσεις ζημιών – καταστροφών και άρση επικινδυνότητας στις υποδομές του Χώρου Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) της Περιφερειακής Ενότητας … από την κακοκαιρία «ΜΠΑΛΟΣ».(....)Η μη πλήρης ανάπτυξη της προϋπολογιζόμενης δαπάνης και του χρονοδιαγράμματος δεν καθιστούν ουσιωδώς πλημμελή τη σύναψη της σύμβασης λόγω της εξειδίκευσης που θα επέλθει  με την εκτελεστική σύμβαση που θα επακολουθήσει, σε συνδυασμό με την προβλεπόμενη μικρή χρονική διάρκεια της σύμβασης. Οι περαιτέρω αιτιάσεις του Επιτρόπου περί μη προσκόμισης της μελέτης  υπολογισμού του κόστους αποκατάστασης και μεταφροντίδας του ΧΥΤΑ και της  είσπραξης ετήσιας εισφοράς από τα μέλη του Φο.Δ.Σ.Α. … Α.Ε. αλυσιτελώς προβάλλονται καθότι στερούνται εννόμων συνεπειών στο πλαίσιο της ελεγχόμενης σύμβασης, η δε κρίση του ότι η επίκληση της θεομηνίας «ΜΠΑΛΟΣ» είναι προσχηματική διότι τα προβλήματα είχαν ήδη ανακύψει από την τοποθέτηση των απορριμμάτων στο όμορο του ΧΥΤΑ οικόπεδο εκφέρεται επίσης αλυσιτελώς και πρέπει να απορριφθεί, διότι η ελεγχόμενη σύμβαση δεν συνάπτεται με νομική βάση το άρθρο 32 παρ. 2 εδ. γ΄ του ν. 4412/2014, ήτοι λόγω συνδρομής απροβλέπτων περιστάσεων και κατεπειγουσών αναγκών, αλλά ως προγραμματική σύμβαση(....)Αποφαίνεται υπέρ της υπογραφής, μεταξύ της Περιφέρειας … και της ανωτέρω προσφεύγουσας του σχεδίου της προγραμματικής σύμβασης 

Με την υπό κρίση έφεση, η οποία παραπέμφθηκε λόγω αρμοδιότητας στο παρόν Τμήμα με την 1085/2017 απόφαση του IV Τμήματος του Δικαστηρίου τούτου, όπως αναπτύσσεται με το από 25.1.2022 νομίμως κατατεθέν υπόμνημα, ζητείται η ακύρωση της 1/24.2.2015 πράξης της Επιτρόπου της 13ης Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, κατά το μέρος που με αυτήν καταλογίσθηκε υπέρ του Δημοσίου, ο εκκαλών, Διοικητικός Διευθυντής του «Γενικού Νοσοκομείου Παίδων Πεντέλης» («Γ.Ν.Π.Π.») και εκκαθαριστής αποδοχών, με το ποσό των 12.465,35 ευρώ, με την αιτιολογία ότι κατά τα χρονικά διαστήματα από 18.5.2005 έως 21.5.2007 και από 25.2.2008 έως 28.2.2010 προέβη στην εκκαθάριση νοσοκομειακού επιδόματος υπαλλήλου που τελούσε σε άδεια υπηρεσιακής εκπαίδευσης, χωρίς να συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις καταβολής του. 

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά, δεν καταλείπεται πεδίο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας από το Κλιμάκιο της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Αποχετευτικά Έργα Αναβάθμισης Αντλιοστασίων, Καταθλιπτικών Αγωγών, Παραλιακού Συλλεκτήριου Αγωγού και Κεντρικού Αγωγού ΕΕΛ ΑΙΝΕΙΑ». Σύμφωνα και με τα βασίμως προβαλλόμενα από τους συμβαλλόμενους, η σύμβαση αυτή ενσωματώνει την κατ’ αποκοπή «δαπάνη δυσμενών συνθηκών» των 348.801,40 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), συνιστώντας, κατ’ ουσίαν, την εξισωτική τακτοποίηση των εκατέρωθεν παροχών, κατόπιν διαπραγμάτευσης και συμβιβαστικής - μεταξύ των συμβαλλομένων - αντιμετώπισης της διαταραχθείσας ισορροπίας της σύμβασης, με την τελικώς επιτευχθείσα συμφωνία τους στο ανωτέρω ύψος του μέλλοντος να καταβληθεί διορθωτικού ποσού. Πρόκειται δηλαδή για αποκαταστατικό μέτρο, κατ’ επίκληση των άρθρων 200, 288 και 388 ΑΚ, της διαταραχθείσας ισορροπίας της σύμβασης, συνεπεία των μεταγενέστερων εξαιρετικών γεγονότων που λήφθησαν υπόψη, τα οποία οδήγησαν σε αιφνίδια μεταβολή των συνθηκών εκτέλεσής της, σε βαθμό που, αφενός έχει καταστεί ζημιογόνα για την ανάδοχο και αφετέρου υπερβαίνει τον, κατά την καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη, δυνάμενο να αναληφθεί από αυτήν κίνδυνο. Ωστόσο, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω (βλ. σκ. 2), δεν υφίσταται πεδίο προσυμβατικού ελέγχου επί τροποποίησης, η οποία δεν στοχεύει πράγματι στην αναδιαμόρφωση επιμέρους όρων της αρχικής σύμβασης, κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 156 και 337 του ν.4412/2016, αλλά με αυτήν επιδιώκεται η συμβατική ικανοποίηση αξιώσεων. Κατά συνέπεια, το ελεγχόμενο σχέδιο «τροποποίησης» σύμβασης, το οποίο δεν αφορά πράγματι σε αναδιαμόρφωση επιμέρους όρου (συμβατικού τιμήματος) της αρχικής σύμβασης, αλλά αποσκοπεί κατ’ ουσίαν σε διακανονισμό εκ μέρους των συμβαλλόμενων μερών, εκφεύγει του προσυμβατικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.