ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ-έλεγχος νομιμότητας:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, εφόσον τα ανωτέρω έργα συγχρηματοδοτούνται από κοινοτικούς πόρους και η προϋπολογιζόμενη δαπάνη ενός εκάστου εξ αυτών, χωρίς Φ.Π.Α., είναι κατώτερη του ποσού των 5.000.000 ευρώ, το Κλιμάκιο κρίνει, προεχόντως, ότι δεν υπόκεινται αυτά στον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου και επομένως αυτό απέχει του ελέγχου τούτων ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι για την υπό στοιχ, α΄ ανάθεση υπηρεσιών δεν υποβάλλεται σχέδιο συμβάσεως αλλά υπογεγραμμένη ήδη σύμβαση. Τέλος, η προσκομιζόμενη ενώπιον του Κλιμακίου υπογεγραμμένη ήδη από 14.9.2011 «σύμβαση» μεταξύ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥπΑΑΤ) και του …με αντικείμενο την υλοποίηση της Πράξης «Υψηλής Προστιθέμενης Αξίας Αγροτικές Ψηφιακές Υπηρεσίες (eΥπΑΑΤ)» και την χρηματοδότηση του τελικού δικαιούχου και φορέα υλοποίησής της (..) με το συνολικό ποσό αυτής (Πράξης) των 12.676.000,00 ευρώ, ως εκ του περιεχομένου της, αλλά και του σκοπού της (βλ.άρθρ.1 αυτής) δεν αποτελεί σύμβαση παροχής υπηρεσιών που υπόκειται σε προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, καθώς τέτοιες νοούνται οι συμβάσεις από επαχθή αιτία που συνάπτονται μεταξύ αφενός ενός φορέα της δημόσιας διοίκησης και αφ’ ετέρου ενός παρέχοντος υπηρεσίες και αφορούν την εκτέλεση εργασιών για λογαριασμό του πρώτου αντισυμβαλλόμενου ή την προσφορά προς αυτόν συνόλου άϋλων αγαθών ή δραστηριοτήτων με τη μορφή ολοκληρωμένου έργου 

Ο διαγωνιζόμενος δύναται να διατυπώσει επιφύλαξη ως προς έναν ή περισσότερους όρους της διακήρυξης ή των τευχών δημοπράτησης, ενώ δεν αποτελεί νόμιμο λόγο αποκλεισμού του η θέσπιση στη διακήρυξη όρου περί ανεπιφύλακτης αποδοχής αυτής. Σε περίπτωση δε που με την υποβολή της προσφοράς του ο συμμετέχων διατυπώσει επιφύλαξη για όρο ή όρους της διακήρυξης ή των τευχών δημοπράτησης, αλλά δεν προβεί στην άσκηση εντός της νόμιμης προθεσμίας των προβλεπομένων διοικητικών προσφυγών και ενδίκων βοηθημάτων, ο διαγωνισμός διεξάγεται εφαρμοζομένων και των όρων αυτών, ενώ προσφορά που δεν πληροί τους εν λόγω προβλεπόμενους στη διακήρυξη και τα τεύχη δημοπράτησης όρους, μεταξύ των οποίων και τους σχετικούς με την πληρότητα των μελετών που θα υποβληθούν, είναι απορριπτέα, η δε συμμετέχουσα εταιρεία που την υποβάλλει πρέπει να αποκλειστεί από τη διαγωνιστική διαδικασία.

Οι προσφεύγουσες ενώσεις οικονομικών φορέων ζητούν την ακύρωση της διακήρυξης της αναθέτουσας αρχής με αριθμό ΑΔΑΜ: …, ιδίως ως προς τους όρους περί Οικονομικής και Χρηματοοικονομικής Επάρκειας (άρθρο 22.Γ) και της Επαγγελματικής και Τεχνικής Ικανότητας (άρθρο 22.Δ). Επιχειρηματολογούν ότι οι όροι αυτοί απαιτούν οι απαιτήσεις να ικανοποιούνται από ένα μόνο μέλος της ένωσης ή από τον δανείζοντα εμπειρία, χωρίς να επιτρέπουν την άθροιση των ικανοτήτων των μελών της ένωσης. Αυτός ο περιορισμός θεωρείται δυσανάλογος και εμποδίζει την συμμετοχή τους στον διαγωνισμό για την ανάθεση του έργου, το οποίο έχει εκτιμώμενη αξία 48.387.096,77 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) και αφορά υδραυλικά έργα. Οι προσφεύγουσες ισχυρίζονται ότι, ως ένωση, πληρούν σωρευτικά όλους τους όρους, αλλά αποκλείονται λόγω των προσβαλλόμενων όρων, παραβιάζοντας τις αρχές της ισότητας, της αναλογικότητας και του ελεύθερου ανταγωνισμού.

Με την προδικαστική προσφυγή, ο προσφεύγων οικονομικός φορέας απήτει την ακύρωση της πράξης περάτωσης σταδίου δικαιολογητικών συμμετοχής και τεχνικών προσφορών, μέσω της οποίας αποκλείστηκε η προσφορά του στη διαδικασία ανάθεσης δημόσιας σύμβασης για το αντικείμενο «......» (το οποίο δεν διευκρινίζεται στο κείμενο λόγω απαλοιφής). Η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης ήταν 194.167,74 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Ο αποκλεισμός έγινε με την αιτιολογία ότι η υποβληθείσα εγγυητική επιστολή συμμετοχής του προσφεύγοντος (2.952 €) ήταν κατώτερη του απαιτούμενου ποσού (3.880 €) σύμφωνα με τους όρους της διακήρυξης. Ο προσφεύγων επέμενε ότι το λάθος προέκυψε από τυπογραφικό σφάλμα της τράπεζας, αλλά η ΑΕΠΠ θεώρησε τον αποκλεισμό νόμιμο, καθώς η παράβαση των όρων της διακήρυξής ήταν ουσιώδης.

Περί των όρων και προϋποθέσεων προστασίας των τρίτεκνων οικογενειών κατά τις διατάξεις των νόμων 3454/2006 και 2643/1998.(..)Κατάσταση :  Αποδεκτή 
Κατ’ άρθρο 3 του Ν 3454/2006 οι περιοριστικοί όροι και προϋποθέσεις που απαιτούνται από το νόμο αυτό για την προστασία των τρίτεκνων οικογενειών, εφαρμόζονται και για την προστασία που παρέχεται σε αυτές από το Ν 2643/1998 και πρέπει να αφορούν σωρευτικώς και τα τρία τέκνα της τρίτεκνης οικογένειας. Ο ίδιος νόμος προστατεύει, με τους όρους και τους περιορισμούς που αυτός θέτει, τις τρίτεκνες οικογένειες, που ήταν τρίτεκνες όχι μόνο κατά το χρόνο δημοσιεύσεως αυτού, αλλά και όσες καταστούν μεταγενεστέρως.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:τροποποίηση της προγραμματικής σύμβασης «Υλοποίηση Προγράμματος ΠΡΟΣΟΨΗ, Ολοκληρωμένη Αστική – Αισθητική αναβάθμιση όψεων κτιρίων του Δήμου Αθηναίων»(...)Με την έννοια αυτή, ως ουσιώδης τροποποίηση θεωρείται η μεταβολή ουσιωδών όρων κύριας προγραμματικής σύμβασης, η νομιμότητα των οποίων επιβάλλεται να ελεγχθεί προσυμβατικά, ενώ, αντιθέτως, δεν ελέγχονται οι τροποποιήσεις παρεπόμενων συμβατικών όρων(...)Με δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η επίμαχη τροποποίηση, η οποία ανάγεται στις προϋποθέσεις επιλεξιμότητας ορισμένης δαπάνης από εκείνες που έχουν περιληφθεί στο Πρόγραμμα, αφορά όχι σε ουσιώδη, αλλά σε παρεπόμενο συμβατικό όρο και δεν συνεπάγεται καμία μεταβολή στους κύριους (ουσιώδεις) όρους της προγραμματικής σύμβασης, όπως τους σχετικούς με τον ορισμό των συμβαλλόμενων μερών και των υποχρεώσεων αυτών, τη διάρκεια και τον προϋπολογισμό της σύμβασης.Αποφαίνεται ότι απαραδέκτως υποβάλλεται ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας το υποβληθέν σχέδιο τροποποίησης της προγραμματικής σύμβασης

Ανάκληση εκπτώσεως από μισθωτικά δικαιώματα επί δημοσίου λιγνιτωρυχείου. Εκχώρηση μισθωτικών δικαιωμάτων στην εγγυήτρια. Μεταβολή ή όχι όρων μισθώσεως μετά την ανάκληση εκπτώσεως.(..)Κατάσταση :  Εκκρεμεί αποδοχή 
1) Είναι δυνατή η ανάκληση της αποφάσεως εκπτώσεως από μισθωτικά δικαιώματα επί δημοσίου λιγνιτωρυχείου, μετά δε την ανάκληση επανέρχεται σε ισχύ η μίσθωση. (πλειοψ.) 2) Η απόφαση του Εφετείου που επικυρώνει συμφωνία του άρθρου 44 του Ν 1892/1990 δεσμεύει και το Δημόσιο, η συμφωνία δε αυτή δεν επηρεάζει την έκπτωση από τα μισθωτικά δικαιώματα ούτε επιφέρει υποκατάσταση της εγγυήτριας της συμφωνίας στη μίσθωση. (ομοφ.) 3) Με τη συμφωνία αυτή δεν τίθεται θέμα εκχωρήσεως των μισθωτικών δικαιωμάτων ή υποκαταστάσεως, αλλά σύμφωνα με τους όρους της μισθώσεως είναι δυνατή η εκχώρηση ή η υποκατάσταση μετά από έγκριση του Υπουργού. (ομοφ.) 4) Ανάκληση της εκπτώσεως μπορεί να γίνει χωρίς προηγουμένως να συναφθεί σύμβαση διαθέσεως του λιγνίτη με τη ΔΕΗ Α.Ε. Μετά την ανάκληση της εκπτώσεως η μίσθωση θα ισχύσει με αμετάβλητους τους όρους της, οι οποίοι μπορεί να τροποποιηθούν μόνο υπό τις προϋποθέσεις των άρθρων 288 και 388 ΑΚ. (ομοφ.)

Η προσφυγούσα εταιρία με την προδικαστική προσφυγή της αιτείται την ακύρωση της διακήρυξης υπ’ αρ. .../2024 της Αναθέτουσας Αρχής, λόγω της προσβολής των όρων της που αφορούν τις προϋποθέσεις συμμετοχής στον διαγωνισμό. Ειδικότερα, αμφισβητεί τη νομιμότητα των τεχνικών προδιαγραφών υπ’ αρ. 1, 8, 9, 19, 21 και 22 του Παραρτηματος IV της Διακήρυξης, οι οποίες, κατά τους ισχυρισμούς της, φωτογραφίζουν συγκεκριμένα προϊόντα (όπως τον «...» με εμπορική ονομασία «...») και αποκλείουν ή δυσχεραίνουν τη συμμετοχή της. Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά την προμήθεια «...» για την κάλυψη αναγκών της Αναθέτουσας Αρχής, με εκτιμώμενη αξία ... € (χωρίς ΦΠΑ 24%). Η διαδικασία ανάθεσης γίνεται με κριτήριο της πλέον συμφέρουσας προσφοράς βάσει τιμής. Η προσφυγούσα υποστηρίζει ότι διαθέτει ισοδύναμα προϊόντα που πληρούν τα τεχνικά χαρακτηριστικά, αλλά αποκλείονται από τους περιοριστικούς όρους της Διακήρυξης, παραβιάζοντας αρχές ανταγωνισμού και ίσης μεταχείρισης.

Από τις ως άνω διατάξεις συνάγεται ότι για την πραγματοποίηση νέων έργων που έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον και έχουν καταταγεί σε μία από τις κατηγορίες που προβλέπονται στο Νόμο, απαιτείται προηγούμενη, δηλαδή προ της ενάρξεως πραγματοποιήσεως του έργου, έγκριση περιβαλλοντικών όρων. Ως έναρξη πραγματοποιήσεως του έργου θεωρείται όχι μόνον η υλική ενέργεια αυτού, αλλά και η έκδοση οποιασδήποτε διοικητικής πράξεως, η οποία αποτελεί προϋπόθεση της ενάρξεως κατασκευής του, ως η προκήρυξη (πρβλ. ΣτΕ 149/2000) ή η οικεία κατακυρωτική απόφαση. Κατά συνέπεια η παράλειψη εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων προ της εγκρίσεως του αποτελέσματος της δημοπρασίας συνιστά ουσιώδη νομική πλημμέλεια, καθισταμένης ούτως μη νόμιμης της αποφάσεως αναθέσεως εκτελέσεως του έργου (Πράξη VI Τμήματος 33/2007, Απόφαση VI Τμήματος 2515/2009 και Ολ. ΣτΕ 526/2003, ΣτΕ 2472/2009, ΣτΕ 149/2000). Τούτο δε καθόσον τα αρμόδια διοικητικά όργανα εκτιμώντας τις συνέπειες που μπορεί να έχει ένα νέο έργο στο περιβάλλον δεν πρέπει να επηρεάζονται από τα τεχνικά δεδομένα του υπό εκτέλεση έργου, αλλ’ αντιθέτως οι όροι του διαγωνισμού οφείλουν να προσαρμόζονται σε προϋφιστάμενους (και ήδη εγκριθέντες) περιβαλλοντικούς όρους. Περαιτέρω η απόφαση εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων δύναται να έχει ορισμένη χρονική διάρκεια, μετά το πέρας της οποίας δύναται να αναθεωρηθεί χωρίς ουσιώδεις τροποποιήσεις, εκτεινομένης ούτω της διάρκειας των αρχικών όρων σε μεταγενέστερο χρονικό διάστημα του αρχικώς προσδιορισθέντος. Απλή αναθεώρηση της εγκρίσεως των περιβαλλοντικών όρων είναι επιτρεπτή πριν από τη λήξη ισχύος αυτών ή εντός ευλόγου χρόνου από τη λήξη τους. Αν παρέλθει ικανό χρονικό διάστημα (πέραν του ευλόγου) από τη λήξη ισχύος της αρχικής αδειοδοτήσεως απαιτείται να τηρηθεί εξαρχής η διαδικασία εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων (Απόφαση VI Τμήματος 2013/2010, ΣτΕ 297/2009, 3428/2004). Εκ τούτων παρέπεται ότι εάν κατά την έναρξη της διαγωνιστικής διαδικασίας υπάρχουν εγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί όροι, η ισχύς των οποίων παύει κατά το ενδιάμεσο χρονικό διάστημα και πριν από την έκδοση της κατακυρωτικής αποφάσεως, η απλή αναθεώρηση αυτών, μετά την κατακύρωση του αποτελέσματος, αίρει (θεραπεύει) την πλημμέλεια της μη υπάρξεως αυτών κατά το χρόνο της κατακυρώσεως υπό την προϋπόθεση ότι η απόφαση αναθεωρήσεως εξεδόθη εντός ευλόγου χρόνου από της λήξεως των αρχικώς εγκριθέντων περιβαλλοντικών όρων και δεν επέρχονται ουσιώδεις μεταβολές στους αρχικών εγκριθέντες όρους σε σχέση με τις επιπτώσεις του έργου στο περιβάλλον. Τούτο δε καθόσον η ανάγκη της προϋπάρξεως (πριν την έναρξη της διαδικασίας του διαγωνισμού) περιβαλλοντικών όρων, προκειμένου τα αρμόδια διοικητικά όργανα να εκτιμούν τις επιπτώσεις κάθε έργου στο περιβάλλον, χωρίς να έχει δημιουργηθεί οποιαδήποτε νομική ή πραγματική κατάσταση (Ολ. ΣτΕ 526/2003, ΣτΕ 2472/2009), δεν θίγεται διότι οι περιβαλλοντικοί όροι έχουν εγκριθεί πριν από τη δημοπράτηση του έργου και η εντός ευλόγου χρόνου ανανέωση αυτών, ισοδυναμεί με απλή παράταση της ισχύος τους, η οποία, ως εκ της φύσεώς της, αναδράμει στο χρόνο λήξεως των αρχικών όρων και καλύπτει το χρονικό διάστημα από την εκπνοή τους έως το χρονικό σημείο που προβλέπεται στην ανανέωση. Αντίθετη ερμηνευτική εκδοχή θα είχε ως αποτέλεσμα την υποχρέωση της Διοίκησης να ανακαλέσει την κατακυρωτική απόφαση και να εκδώσει (εφόσον δεν υφίστανται πλημμέλειες στη διαδικασία του διαγωνισμού) νέα, ομοίου περιεχομένου, η οποία απλώς θα έπεται του χρόνου αναθεωρήσεως της εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων, με μόνη κατ’ ουσίαν συνέπεια την καθυστέρηση της διαδικασίας ολοκληρώσεως του διαγωνισμού (πρβλ. ΣτΕ 149/2000). Τέλος, το εύλογο του μεσολαβούντος, μεταξύ της παύσης ισχύος των αρχικώς εγκριθέντων περιβαλλοντικών όρων και της αναθεωρήσεως αυτών, χρονικού διαστήματος, κρίνεται σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση με βάση τα πραγματικά δεδομένα κάθε διαγωνισμού.

Προμήθειες.Επειδή, με την κρινόμενη αίτηση προβάλλεται ότι μη νομίμως αποκλείστηκε η προσφορά της αιτούσης για το ένδικο είδος, λαμβανομένου υπόψη ότι, σύμφωνα με τη σαφή και πλήρη ρύθμιση των όρων 16.4. και 16.5 της διακήρυξης, δεν προβλέπεται η υποβολή των δειγμάτων - mock ups με την κατάθεση ηλεκτρονικώς του φακέλου της προσφοράς, αλλά το πρώτον εντός τριημέρου από την ηλεκτρονική κατάθεση της προσφοράς, μέσα σε κλειστό φάκελο, μαζί με τα πρωτότυπα φύλλα οδηγιών χρήσης των ουσιών. Στους όρους δε αυτούς της Διακήρυξης προβάλλεται ότι συμμορφώθηκε η αιτούσα υποβάλλοντας εμπροθέσμως μέσα σε κλειστό φάκελλο τα πρωτότυπα δείγματα mock ups, γεγονός που δεν αμφισβητείται μεν από την αναθέτουσα αρχή, πλην, όμως, δεν αξιολογήθηκε από αυτήν. Ενόψει των γενομένων δεκτών στην προηγούμενη σκέψη ως προς την έννοια των δύο αυτών όρων της διακήρυξης, σε συνδυασμό και με την αρχή της τυπικότητας που διέπει τις διαγωνιστικές διαδικασίες, μη νομίμως αποκλείστηκε η τεχνική προσφορά της αιτούσης για το ένδικο είδος, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την κρινόμενη αίτηση, δεδομένου ότι η ένδικη Διακήρυξη δεν προβλέπει υποχρέωση του διαγωνιζόμενου να καταθέσει ηλεκτρονικώς τα πρωτότυπα δείγματα των συσκευασιών των δραστικών ουσιών, παρελκούσης ως αλυσιτελούς της έρευνας των λοιπών λόγων ακυρώσεως. Τα δε περί του αντιθέτου προβαλλόμενα από το Δημόσιο με το 390/16-2-2018 έγγραφο των απόψεών του, καθώς και με το από 7-12-2018 υπόμνημά του είναι απορριπτέα ως αβάσιμα.