Αμοιβή για τη συντήρηση αγιογράφησης τμημάτων της τοιχοποιίας του Ιερού Ναού..:Με τα δεδομένα αυτά, μη νομίμως προέβη η ....... Α.Ε. στην υπό κρίση δαπάνη, καθότι η συντήρηση ή αγιογράφηση του Ιερού Ναού Αγίου ….» δεν προβλέπεται στους σκοπούς της συστατικής πράξης της (άρθρο 3 της 13.208/28.12.2010 πράξης σύστασης), ούτε εξυπηρετεί την αποτελεσματικότερη εκπλήρωση των σκοπών της. Περαιτέρω ο ανωτέρω ναός αποτελεί ενοριακό ναό και επομένως διακριτό νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου με ίδια διοίκηση. Το γεγονός ότι στον ιδιόκτητο χώρο του Ιερού Ναού, ο οποίος γειτνιάζει με το ακίνητο του Δήμου στο οποίο λαμβάνει χώρα η εμποροπανήγυρη, στεγάζονται περίπου 80 περίπτερα και χρησιμοποιείται ως πάρκινγκ αυτοκινήτων δεν άγει στη νομιμότητα της δαπάνης, δοθέντος ότι ο Ιερός Ναός δεν αποτελεί ακίνητη περιουσία του Δήμου ούτε άλλωστε στη λειτουργικότητά της, αφού εξυπηρετεί την βελτίωση αλλότριας περιουσίας. Παρά ταύτα όμως, ενόψει της σημαντικότητας της ετήσιας εμποροπανήγυρης για την περιοχή και την άμεση σύνδεσή της με τον Ιερό Ναό, τα αρμόδια όργανα της …..συγγνωστώς υπέλαβαν ότι οι εν λόγω υπηρεσίες συμβάλλουν στην ικανοποίηση των λειτουργικών της αναγκών και δη στη λειτουργία της εμποροπανήγυρης. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη, ωστόσο το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης.

Εκτέλεση έργου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Τμήμα κρίνει τα ακόλουθα: Ενόψει του ότι ο ως άνω Ιερός Ναός χαρακτηρισθείς αρμοδίως ως μνημείο, δεν ανήκει, κατά τα αναφερόμενα στην ένδικη αίτηση, στην κυριότητα της αιτούσας, ούτε από άλλα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι αυτή ορίστηκε φορέας υλοποίησης του επίμαχου έργου, απαιτείτο η σύναψη προγραμματικής σύμβασης, κατά το άρθρο 100 παρ. 5 του ν. 3852/2010, με τη συμμετοχή της ιδίας και του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Άλλωστε με  την ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΑΒΜΜ/ΤΜΒΜΜ/342088/33111/2629/626/4.7.2018 απόφαση του Τμήματος Μελετών Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, που περιλαμβάνεται στα στοιχεία του φακέλου, εγκρίθηκε, σύμφωνα με την κατατεθείσα προμελέτη, η μερική ανακατασκευή της στέγης (εκτός της περιοχής του τρούλου) του Ιερού Ναού και όχι η υλοποίηση του επίμαχου έργου από την Περιφέρεια ..., ενώ στην τεχνική περιγραφή της οικείας μελέτης του έργου περιλαμβάνονται, πέραν των εργασιών ανακατασκευής της στέγης και εργασίες στον τρούλο του Ιερού Ναού. Επομένως, αβασίμως προβάλλει η αιτούσα ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν ήταν υποχρεωτική, πριν από τη διεξαγωγή της εν λόγω διαγωνιστικής διαδικασίας, η σύναψη προγραμματικής σύμβασης κατά τις διατάξεις του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας ... και του Ιερού Ναού. Εξάλλου, με την επικαλούμενη από την αιτούσα 144/2018 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου δεν κρίθηκε ότι η σύναψη της προγραμματικής σύμβασης του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 δεν απαιτείται να προηγείται της διαγωνιστικής διαδικασίας, πλην όμως πράγματι με αυτήν ελέγχθηκαν ταυτόχρονα τα υποβληθέντα σχέδια της προγραμματικής και της οικείας εκτελεστικής σύμβασης.

Αποκατάσταση οργανισμού και εκσυγχρονισμός υπόγειν χώρων Ιερού Ναού..ζητείται η ανάκληση της 405/2014 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ανωτέρω ερμηνευτικώς δεκτά (βλ. παρ. ΙVΑ), το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι οι εργασίες της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης κατέστησαν αναγκαίες λόγω απροβλέπτων περιστάσεων που ανέκυψαν κατά το στάδιο της εκτέλεσης αυτού, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την αίτηση ανάκλησης και την παρέμβαση. Ειδικότερα, από το έγγραφο της τεχνικής υπηρεσίας με τίτλο «αιτιολόγηση εργασιών συμπληρωματικής σύμβασης» προκύπτει ότι η αναγκαιότητα εκτέλεσης της πλειονότητας των συμπληρωματικών εργασιών διαπιστώθηκε μετά την καθαίρεση των επιχρισμάτων ή μετά την αποξήλωση της επικάλυψης της στέγης και δεν ήταν, ως εκ τούτου, δυνατόν να προβλεφθεί η ύπαρξή τους, κατά το στάδιο εκπόνησης της αρχικής μελέτης, με την επίδειξη της επιμέλειας του μέσου συνετού μελετητή, λόγω της έλλειψης σχετικών στοιχείων, όπως δικαιολογείται εξάλλου από την παλαιότητα του κτιρίου (πρβλ. ΕΣ Τμ. Μειζ. 394/2013, VI Τμ. 797/2012). Άλλωστε, οι υπόλοιπες συμπληρωματικές εργασίες προέκυψαν είτε κατόπιν υποδείξεως της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας είτε από δολιοφθορές λόγω συγκεντρώσεων διαμαρτυρίας διαφόρων ομάδων πολιτών. Συνεπώς, η ανάγκη εκτέλεσης των συμπεριλαμβανομένων σε αυτήν εργασιών οφείλεται στην ιδιαιτερότητα αυτού του αρχιτεκτονικού μνημείου σε συνδυασμό με τα πραγματικά γεγονότα, τα οποία δεν μπορούσαν να προβλεφθούν κατά την εκπόνηση της αρχικής μελέτης, παρότι αυτή υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής. Περαιτέρω, με την υπό κρίση αίτηση ανάκλησης προσκομίζεται το πρώτον ενώπιον του Τμήματος το υπ’ αρ. 12/23.6.2014 πρακτικό του οικείου Εκκλησιαστικού Συμβουλίου, με το οποίο παρατείνεται η συμβατική προθεσμία του έργου από 28.2.2014 μέχρι και εκατό (100) ημέρες από την υπογραφή της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης. Η απόφαση, όμως αυτή του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου με την οποία χορηγείται νέα προθεσμία περαίωσης του έργου, μετά την εκπνοή της αρχικής έστω και αν ανατρέχει στο χρόνο λήξης της, κατά την κρίση του Τμήματος, είναι μη νόμιμη, καθόσον, όπως έγινε δεκτό σε προηγούμενη σκέψη με στοιχ. ΙΙΙ, δεν προβλέπεται από διάταξη νόμου. Ωστόσο, το Τμήμα λαμβάνοντας υπόψη ότι ο Καθεδρικός Ιερός Ναός ... «...» αποτελεί μνημείο της νεώτερης πολιτιστικής κληρονομίας και ότι κινδυνεύει η στατικότητα του ναού, με αποτέλεσμα οι υπό κρίση εργασίες να είναι απαραίτητες για την ασφάλεια του μνημείου, κρίνει ότι στην προκειμένη περίπτωση η εν λόγω τυπική πλημμέλεια δεν είναι ουσιώδης και δεν επλήγη δι’ αυτής το δημόσιο συμφέρον ούτε άλλες θεμελιώδεις αρχές που διέπουν την ανάθεση και εκτέλεση δημοσίων έργων ώστε να αποτελέσει διακωλυτικό λόγο σύναψης της υπό κρίση σύμβασης. Τέλος, προσκομίστηκε ενώπιον του Τμήματος η 55091/3.11.2014 απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας περί ένταξης του ελεγχόμενου έργου στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) 2014. Επομένως, δεν συντρέχει πλέον η σχετική αναδειχθείσα από το Κλιμάκιο με την προσβαλλόμενη πράξη πλημμέλεια και παρέλκει η περαιτέρω εξέταση της.