Προγραμματική σύμβαση.(..) με αντικείμενο την υποστήριξη του Δήμου για την εκπόνηση του Σχεδίου Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας.(..)Με αυτά τα δεδομένα, η ως άνω σύμβαση επί της οποίας ερείδεται η ελεγχόμενη δαπάνη αποτελεί γνήσια προγραμματική σύμβαση, καθώς τα συμβαλλόμενα μέρη αποτελούν δημόσιους φορείς που εκκινούν από κοινή αφετηρία συμφερόντων και συμπράττουν -κατά τις δυνατότητες εκάστου- ισόρροπα στην επίτευξη του αντικειμένου της σύμβασης, το οποίο συνάπτεται με το σκοπό δημοσίου συμφέροντος της ορθολογικής και αποτελεσματικής ρύθμισης των αστικών συγκοινωνιών. Περαιτέρω, ορίζεται κατά τρόπο σαφή και αναλυτικό ο προϋπολογισμός και το χρονοδιάγραμμα της σύμβασης, συγκροτείται η απαραίτητη κοινή Επιτροπή Παρακολούθησης και ορίζονται ρήτρες για την περίπτωση αθέτησης των συμβατικών υποχρεώσεων από τα συμβαλλόμενα μέρη, σύμφωνα με το άρθρο 100 του ν. 3852/2010. Ενόψει δε του προγραμματικού χαρακτήρα της σύμβασης, δεν έχει εφαρμογή το άρθρο 209 παρ. 4 του ν. 3463/2006, που αφορά στις απευθείας αναθέσεις εκπόνησης μελετών και τις σχετικώς εξ επαχθούς αιτίας συναπτόμενες συμβάσεις. Κατ’ ακολουθία, η σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης είναι νόμιμη και το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:(...)Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα και με όσα έγιναν δεκτά         ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει τα ακόλουθα, σε σχέση με τους προβαλλόμενους λόγους διαφωνίας: α) από το παρατιθέμενο ανωτέρω άρθρο 4 της προγραμματικής σύμβασης προκύπτουν με σαφήνεια οι υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν τόσο ο Δήμος ...... όσο και το εκπαιδευτικό       ίδρυμα, β) από το άρθρο 5 της σύμβασης προκύπτει σαφώς ότι η οικονομική συνεισφορά του Δήμου ...... εξαντλείται στο ποσό των 30.000,00, ενώ υπόχρεη για την κάλυψη της λοιπής δαπάνης εκτέλεσης της σύμβασης είναι η Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, γ) στο επισυναπτόμενο στη σύμβαση παράρτημα προσδιορίζεται αναλυτικά το κόστος των επιμέρους δράσεων αυτής για το θερινό σεμινάριο έτους 2013 και, συνεπώς, προκύπτει       ο συνολικός προϋπολογισμός της προγραμματικής σύμβασης, με το συνυπολογισμό του αντίστοιχου κόστους των δράσεων του έτους 2014,              δ) από το άρθρο 5 της σύμβασης δεν προκύπτει ότι το ποσό των 30.000,00,    που αποτελεί τη συμμετοχή του Δήμου, κατανέμεται στα δύο έτη διάρκειας     της σύμβασης και, συνεπώς, δεν γεννάται ζήτημα μη νομιμότητας από            την καταβολή του συνολικού αυτού ποσού για τη χρηματοδότηση του πρώτου κύκλου σεμιναρίων έτους 2013, ε) από το άρθρο 9 της σύμβασης προκύπτουν σαφώς οι ρήτρες που βαρύνουν του συμβαλλόμενους σε περίπτωση αθέτησης των όρων αυτής (καταγγελία της σύμβασης ή αξίωση για κάθε θετική ή αποθετική ζημία). Περαιτέρω, υποχρέωση συμμετοχής στη σύμβαση του Υπουργείου Τουρισμού δεν υφίσταται, ενώ η πρόβλεψη της υποχρεωτικής συμμετοχής σ΄ αυτή, ως εκ του αντικειμένου της (πολιτισμικής ανάπτυξης),    του Υπουργείου Πολιτισμού δεν έχει οπωσδήποτε την έννοια της ανάληψης,    εκ μέρους του, της εκτέλεσης μέρους του αντικειμένου αυτής. Εξάλλου, υποχρεωτική ήταν και η συμμετοχή της Περιφέρειας ......στην επίμαχη σύμβαση, πλην όμως, το Κλιμάκιο κρίνει ότι, τα αρμόδια όργανα του Δήμου συγγνωστώς και όχι από πρόθεση καταστρατήγησης των οικείων διατάξεων υπέλαβαν ότι η άρνηση υπογραφής της από το νομικό αυτό πρόσωπο (βλ. το 1355/74.6.2014 έγγραφο της Προϊσταμένης της Διεύθυνσης Πολιτισμού και Τουρισμού του Δήμου ......, σύμφωνα με το οποίο       η Περιφέρεια ......δεν υπέγραψε τη σύμβαση, με το αιτιολογικό ότι η νομική της υπηρεσία γνωμοδότησε ότι δεν είναι υποχρεωτική, αλλά δυνητική η συμμετοχή της στη σύμβαση) δεν μπορούσε να οδηγήσει    στην ματαίωση του προβλεπόμενου από τη σύμβαση προγράμματος και          ότι, συνεπώς, μπορούσαν να προχωρήσουν στην υπογραφή της με τους λοιπούς φορείς

Η προδικαστική προσφυγή αίτησε την παραπομπή της υπόθεσης στα αρμόδια δικαστήρια, καθώς η σύμβαση αφορούσε την προμήθεια ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και υγείας για το έτος 2017. Το αντικείμενο της σύμβασης περιελάμβανε την παροχή φαρμάκων, ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού και υγειονομικών υπηρεσιών, με συγκεκριμένες ρήτρες περί δικαιοδοσίας και εκτέλεσης των υποχρεώσεων. Οι προσφεύγοντες επέμεναν ότι η διαφορά τους με τον αντιδίκου εμπίπτει στις ρήτρες αυτές και ζητούσαν τη δικαστική επίλυση της υπόθεσης.

Αν μπορεί να προβεί η Υπηρεσία, όσον αφορά την Σύμβαση Αντισταθμιστικών Ωφελημάτων (ΣΑΩ) 29/1998, στην ανάκληση της Υπουργικής Απόφασης, με την οποία επιβλήθηκαν ποινικές ρήτρες σε αντισυμβαλλόμενη εταιρεία, σύμφωνα με τα άρθρα 21 και 33 του Ν. 2690/1999 ή αν τούτο κωλύεται, κατά το άρθρο 43 του Π.Δ. 284/1989. (...) Α. Δεν είναι επιτρεπτή, κατά το άρθρο 43 παρ. 4 του Π.Δ. 284/1989, η εκ μέρους της Διοίκησης ανάκληση της απόφασης περί επιβολής ποινικών ρητρών, σε βάρος προμηθευτή, για παράβαση των συμβατικών του υποχρεώσεων, εκτός αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 44 του ίδιου Π.Δ (πλειοψ.). Β. Δεν δύναται η Υπηρεσία, λαμβάνοντας υπόψη τα άρθρα 17, 18, 19 και 21 της Σύμβασης Αντισταθμιστικών Ωφελημάτων 29/1998 και το παράρτημα «Δ» της Σύμβασης αυτής, σε συνδυασμό με την παράγραφο 18 α (1) (ε) και (στ) των Κατευθυντηρίων Οδηγιών (Κ.Ο.) Μαΐου 1996, να προβεί στην ανάκληση της Υπουργικής Απόφασης, με την οποία επιβλήθηκαν ποινικές ρήτρες στον προμηθευτή, εφόσον θεωρεί τον οικείο φάκελο μη εγκαίρως υποβληθέντα ή/και συμπληρωθέντα, λόγω βραδύτητας ή αμέλειας του προμηθευτή, και σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 43 του Π.Δ. 284/1989 (ομοφ.).

Με τις ανωτέρω διατάξεις προβλέπεται ο θεσμός των προγραμματικών συμβάσεων, οι οποίες αποτελούν συμφωνίες που θέτουν το γενικό πλαίσιο για την οργάνωση και διαχείριση δημοσίων υπηρεσιών και την άσκηση κρατικών δραστηριοτήτων δια μέσου των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης ή της καθ΄ ύλην αποκεντρωμένης διοίκησης, με τη μελέτη και εκτέλεση έργων και προγραμμάτων ανάπτυξης μιας περιοχής και την παροχή υπηρεσιών κάθε είδους (βλ. Πράξη 195/2006 VII Τμ. Ελ. Συν.). Στις συμβάσεις δε αυτές απαιτείται, κατά τη ρητή διατύπωση του νόμου, να καθορίζεται, κατά τρόπο σαφή και ορισμένο, μεταξύ άλλων, το αντικείμενο και το ειδικότερο περιεχόμενο των υποχρεώσεων των μερών, δηλαδή των μελετών, έργων, προγραμμάτων ανάπτυξης και υπηρεσιών κάθε είδους που αναλαμβάνουν να εκτελέσουν οι συμβαλλόμενοι φορείς, καθώς και ο προϋπολογισμός τους (βλ. Πράξεις 3, 60/2007, 179, 180/2006 VII Τμ.). Ειδικότερα, απαιτείται, μεταξύ άλλων, α) να καθορίζονται ειδικά και με σαφήνεια τα δικαιώματα, οι υποχρεώσεις των συμβαλλομένων μερών, από τα οποία να προκύπτει η συμβολή κάθε μέρους στην υλοποίηση της σύμβασης, τυχόν ποινικές ρήτρες σε περίπτωση παράβασης των όρων της σύμβασης και το αντικείμενο αυτής, οι συγκεκριμένες δηλαδή υπηρεσίες, έστω και ανά κατηγορίες που θα παρασχεθούν, και το περιεχόμενο αυτών, β) να προσδιορίζεται ο αναλυτικός προϋπολογισμός (κοστολόγηση) των επί μέρους (κατηγοριών) υπηρεσιών, έστω και κατά προσέγγιση, έτσι ώστε από το άθροισμα των επιμέρους προϋπολογισμών να προκύπτει και, επομένως, να δικαιολογείται ο συνολικός προϋπολογισμός της προγραμματικής σύμβασης (δεν αρκεί δηλαδή απλή αναφορά του συνολικού προϋπολογισμού), καθώς και γ) να αναγράφεται το αναλυτικό χρονοδιάγραμμα αυτών - κυρίως δε στις περιπτώσεις τμηματικής καταβολής του οριζόμενου στη σύμβαση ποσού για την παροχή των προβλεπόμενων υπηρεσιών, όπου θα πρέπει να υπάρχει συσχέτιση των παρασχεθεισών εργασιών προς το τμηματικώς καταβαλλόμενο (σε συγκεκριμένες ημερομηνίες) ποσό της σύμβασης, όπου δηλαδή θα πρέπει να υπάρχει αντιστοιχία του χρονοδιαγράμματος εργασιών προς το χρονοδιάγραμμα τμηματικών καταβολών του ανωτέρω ποσού - το οποίο (χρονοδιάγραμμα) δεν μπορεί καταρχήν να ταυτίζεται με το χρόνο περαίωσης των ανατεθεισών εργασιών (διάρκεια της σύμβασης), καθόσον στην περίπτωση αυτή ο νόμος δεν θα απαιτούσε ρητώς στο περιεχόμενο της σύμβασης να ορίζονται ξεχωριστά (ως διαφορετικά μεγέθη) το χρονοδιάγραμμα και η διάρκεια αυτής. Και τούτο διότι μέσω του ανωτέρω ειδικότερου προσδιορισμού του περιεχομένου της προγραμματικής σύμβασης διασφαλίζεται: α) η εξοικονόμηση πόρων με τη διάθεση των απολύτως αναγκαίων χρημάτων, προσώπων και υλικών για την εκτέλεση των μελετών, έργων και των εν γένει αναπτυξιακών προγραμμάτων και η διαφάνεια των χρηματοδοτήσεων, καθώς και β) η μη καταστρατήγηση της διάταξης του άρθρου 225 του Δ.Κ.Κ. με την κατ΄ ουσία επιχορήγηση από Ο.Τ.Α., κυρίως α΄ και β΄ βαθμού, δημοτικών επιχειρήσεων που μετέχουν στην προγραμματική σύμβαση ως αντισυμβαλλόμενοί τους (κατά παράβαση του άρθρου 270 παρ. 1 του ν. 3463/2006 σε συνδυασμό με το άρθρο 277 παρ. 8 του π.δ. 410/1995, (πρβλ. και πραξ. VI Τμ 30/2005, VI Τμ 46, 195/2006, VII Τμ 137/2007 κ.ά.). Τέλος, σύμφωνα με τη γενική αρχή της διαφάνειας, της διασφάλισης πραγματικού ανταγωνισμού του και της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, δεν επιτρέπεται κατά τη σύναψη των συμβάσεων αυτών να τίθενται όροι που προβλέπουν τη δυνατότητα τροποποίησης, παράτασης ή συμπλήρωσής τους κατά την απόλυτα ελεύθερη βούληση των συμβαλλομένων. Τέτοιου είδους τροποποιήσεις, συμπληρώσεις ή παρατάσεις μπορεί κατ’ εξαίρεση να γίνουν δεκτές όταν το περιεχόμενο, η χρονική διάρκειά τους και η οικονομική επιβάρυνση που συνεπάγονται καθορίζονται εκ των προτέρων συγκεκριμένα στο αρχικό συμβατικό κείμενο.

Σχέδιο προγραμματικής σύμβασης για την ενίσχυση υπηρεσιών καθαριότητας:.επιδιώκεται η ανάκληση της 6/2018 Πράξης του Αναπληρωτή Επιτρόπου της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου . Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι η πρώτη διαπιστωθείσα με την προσβαλλόμενη Πράξη πλημμέλεια ήρθη, ενόψει της προσκόμισης αναλυτικού προϋπολογισμού της ελεγχόμενης προγραμματικής σύμβασης, ο οποίος εκ παραδρομής δεν υποβλήθηκε στον Επίτροπο και στον οποίο αναφέρονται με σαφήνεια και πληρότητα τα επιμέρους κόστη, ήτοι το κόστος απασχόλησης του προσωπικού βάσει ειδικότητας, το κόστος λειτουργίας οχημάτων, καθώς και το έμμεσο διαχειριστικό κόστος της σύμβασης για την απασχόληση λοιπού προσωπικού (διοικητικού, οικονομικού προσωπικού κ.λπ.) και τα έξοδα που αναλαμβάνει ο φορέας (επικοινωνίας κ.λπ.) για την υλοποίηση του αντικειμένου της σύμβασης, από το άθροισμα των οποίων προκύπτει ο συνολικός προϋπολογισμός της προγραμματικής σύμβασης. Ωστόσο, το Τμήμα κρίνει ότι η ελεγχόμενη προγραμματική σύμβαση παρίσταται μη νόμιμη, καθόσον i) δεν προκύπτουν συγκεκριμένοι και σαφείς αντικειμενικοί λόγοι που καθιστούν αδύνατη την εκ μέρους του Δήμου … άσκηση των ανατιθέμενων εργασιών για τη συλλογή και μεταφορά στερεών αποβλήτων από το ήδη υπηρετούν προσωπικό του και με ίδια μέσα, εξαιρουμένου του φορτηγού με αρπάγη για την αποκομιδή των ογκωδών αντικειμένων, ενόψει των αρχών της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης και της οικονομικότητας που πρέπει να διέπουν τη δράση της δημόσιας διοίκησης καθώς και του γεγονότος ότι η σύναψη προγραμματικής σύμβασης αποτελεί το ultimum refugium για την επίτευξη του επιδιωκόμενου με αυτή αποτελέσματος.(...)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, εφόσον εξακολουθούν να υφίστανται διακωλυτικοί της υπογραφής του ελεγχόμενου σχεδίου λόγοι, η προσβαλλόμενη Πράξη δεν πρέπει να ανακληθεί και η υπό κρίση αίτηση πρέπει να απορριφθεί.

ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕλΣυνΤμ.Μειζ-Επταμ.Συνθ/1355/2018

Προγραμματικές συμβάσεις.Ανάκληση της 6/2016 Πράξης της Επιτρόπου της 15ης Υπηρεσίας Επιτρόπου(...) Κατόπιν των ανωτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι: Α) Σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ της παρούσας, η επίμαχη προγραμματική σύμβαση είναι νόμιμη, καθόσον τα συμβαλλόμενα μέρη αναλαμβάνουν υποχρεώσεις προκειμένου να επιλυθεί το πρόβλημα της χρηματοδότησης του αναπτυξιακού αυτού έργου, που προέκυψε σε μεταγενέστερο της ανάθεσής του χρόνο, και να διευκολυνθεί η υλοποίηση της κατασκευής του. Το γεγονός δε ότι το έργο έχει ήδη δημοπρατηθεί και έχει αναδειχθεί ανάδοχος δεν καθιστά μη νόμιμο το ελεγχόμενο σχέδιο προγραμματικής σύμβασης, δεδομένου ότι μέσω αυτού εξασφαλίζεται η χρηματοδότησή του, απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίησή του (πρβλ. ΕΣ VI Τμ. 4169/2015). (...)Β) Εξάλλου, αναλύεται ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου, δεδομένου ότι προσκομίστηκε εενώπιον του Τμήματος ο προϋπολογισμός μελέτης του έργου, που είχε συνταχθεί από την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου, στον οποίο καταγράφονται οι επιμέρους κατηγορίες δαπανών του έργου

Προγραμματική σύμβαση(..) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις σκέψεις υπό στοιχ. ΙΙ, το Κλιμάκιο κρίνει απορριπτέους τους λόγους διαφωνίας της αναπληρώτριας Επιτρόπου διότι: 1) από το προπαρατεθέν περιεχόμενο της προγραμματικής σύμβασης προκύπτει ότι τα δύο συμβαλλόμενα μέρη συμπράττουν και συμβάλλουν ισόρροπα, στο πλαίσιο των κατά νόμο αρμοδιοτήτων τους και με τα μέσα που διαθέτουν, στην επίλυση σημαντικών προβλημάτων  άρδευσης..2) Ο συνολικός προϋπολογισμός της προγραμματικής σύμβασης και ο επιμέρους προϋπολογισμός των δύο αντικειμένων αυτής προκύπτει κατά τρόπο σαφή και αναμφισβήτητο, τόσο από το άρθρο 6 της Προγραμματικής σύμβασης όσο και από το Παράρτημα Ι αυτής, 3) η ακρίβεια και η σαφήνεια με την οποία προσδιορίζεται ο χρόνος διάρκειας της προγραμματικής σύμβασης και ο χρόνος υλοποίησης των δύο επιμέρους αντικειμένων της παράγουν δεσμευτικά αποτελέσματα τα οποία, εν όψει της φύσης των δύο αντικειμένων και της δυνατότητας περαίωσης αυτών χωρίς τμηματικές καταβολές, δεν χρήζουν εν προκειμένω περαιτέρω εξειδίκευσης με αναλυτικότερο χρονοδιάγραμμα υλοποίησής τους. 3) Η απόφαση 571/27.7.2016 της Οικονομικής Επιτροπής της Περιφέρειας ..., η οποία ελήφθη πριν την υπογραφή της προγραμματικής σύμβασης (10.8.2016) και αναρτήθηκε στο διαδίκτυο (πρόγραμμα «Διαύγεια») με ΑΔΑ:7ΛΟ77ΛΚ – 14 Κ, πληροί, ως προς τον τύπο και το περιεχόμενό της, τις κατά νόμο προϋποθέσεις της απόφασης ανάληψης υποχρέωσης με δέσμευση ισόποσης πίστωσης για την πληρωμή της δαπάνης.(..)Κατ΄ακολουθία των ανωτέρω, η διαφωνία της Επιτρόπου δεν αιτιολογείται νομίμως, η εντελλόμενη δαπάνη ποσού..ευρώ είναι νόμιμη και το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί.​

Ο προσφεύγων, στην προδικαστική προσφυγή του, αιτείται την ακύρωση της απόφασης της Οικονομικής Επιτροπής (προσβαλλόμενη απόφαση) που αφορά τη σύμβαση για την «Κατασκευή Κλειστού Κολυμβητηρίου» και ιδίως το σκέλος που κρίνονται αποδεκτές οι προσφορές του παρεμβαίνοντος και άλλων οικονομικών φορέων, καθώς και η προσωρινή ανάδειξη του παρεμβαίνοντος ως αναδόχου. Το αντικείμενο της σύμβασης περιλαμβάνει έργα Οικοδομικών (προϋπολογισμός 1.554.841,50€) και Ηλεκτρομηχανολογικών Εργών (προϋπολογισμός 1.347.577,85€). Ο προσφεύγων θεωρεί ότι οι αποδεκτές προσφορές παραβίασαν ουσιώδεις όρους όπως η εγγραφή στο ΜΕΕΠ, η συμπλήρωση του ΤΕΥΔ και οι προϋποθέσεις των εγγυήσεων συμμετοχής.

Νομιμότητα τροποποίησης της 43/2020 σύμβασης με συμβαλλόμενους το Ελληνικό Δημόσιο.(...)Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ανωτέρω δεκτά στη σκέψη 2, το Κλιμάκιο κρίνει ότι ο υποβληθείς προς έλεγχο φάκελος παρουσιάζει ελλείψεις τέτοιας έκτασης που δεν καθιστούν δυνατή την εκκίνηση της διαδικασίας διενέργειας προσυμβατικού ελέγχου, ενώ, σε κάθε περίπτωση, η μη υποβολή σχεδίου τροποποιητικής σύμβασης καθιστά τον φάκελο αυτόν απαραδέκτως υποβληθέντα.