ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με τα όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη Ι της παρούσας, το υποβληθέν σχέδιο συμπληρωματικής σύμβασης δεν υπάγεται στον έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, καθώς αφορά στην εκτέλεση συμπληρωματικών εργασιών για την ολοκλήρωση συγχρηματοδοτουμένου από την Ευρωπαϊκή Ένωση έργου, το οποίο νομίμως δεν υπεβλήθη στο Ελεγκτικό Συνέδριο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου. Και τούτο, διότι η προϋπολογιζόμενη δαπάνη του εν λόγω (αρχικού) έργου υπολειπόταν του ορίου υπαγωγής στον προσυμβατικό έλεγχο των συγχρηματοδοτούμενων έργων, ήτοι του ποσού των δέκα εκατομμυρίων ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 35 παρ. 3 του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο που κυρώθηκε με τοάρθρο πρώτο του ν. 4129/2013. Περαιτέρω δε, η συμβατική αξία της υποβληθείσας προς έλεγχο συμπληρωματικής σύμβασης (397.804,42 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α ), συναθροιζόμενη με την προϋπολογιζόμενη δαπάνη της αρχικής σύμβασης (1.975.609,76 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α.), δεν υπερβαίνει το ως άνω όριο υπαγωγής στον έλεγχο (10.000.000 ευρώ). Κατά συνέπεια, απαραδέκτως υποβλήθηκε για έλεγχο ενώπιον του Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ο οποίος, ελλείψει αρμοδιότητας, όφειλε να απέχει αυτού, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα και από τους αιτούντες.

Η Πράξη 02/2025 του Ζ' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του Δήμου Παλλήνης για την εκπόνηση πολεοδομικής μελέτης. Η αρχική προϋπολογιζόμενη δαπάνη της σύμβασης ανερχόταν σε 1.215.485,85 ευρώ χωρίς ΦΠΑ. Το σχέδιο της συμπληρωματικής σύμβασης προέβλεπε αύξηση της συνολικής δαπάνης κατά 281.221,98 ευρώ χωρίς ΦΠΑ. Το Κλιμάκιο αποφάσισε ότι, καθώς το άθροισμα των δαπανών υπολείπεται του ορίου των 1.700.000 ευρώ χωρίς ΦΠΑ, δεν είναι αρμόδιο για τον έλεγχο. Συνεπώς, παρέπεμψε τον φάκελο στον Επίτροπο της Υπηρεσίας Επιτρόπου ΟΤΑ ΙΙ στον Δήμο Αγίας Παρασκευής για τον περαιτέρω έλεγχο νομιμότητας, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4700/2020.

Κατά συνέπεια, στον ως άνω προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου υπάγονται οι συμβάσεις εκείνες που δεν έχουν ακόμη συναφθεί, των οποίων η προϋπολογισθείσα δαπάνη υπερβαίνει το εκάστοτε προβλεπόμενο από την ισχύουσα νομοθεσία χρηματικό όριο υπαγωγής στον εν λόγω έλεγχο και στον έλεγχο αυτό δεν υπόκεινται τροποποιήσεις όρων σύμβασης υποβληθείσας στο προσυμβατικό έλεγχο, όταν οι τροποποιήσεις αυτές λαμβάνουν χώρα μετά τη σύναψη και κατά το στάδιο εκτέλεσης της τροποποιούμενης σύμβασης (πρβλ. Πράξη 261/2007 VI Τμ. Ε.Σ.) και δεν προκαλούν αύξηση του οικονομικού της αντικειμένου τέτοια που να υπερβαίνει το εκάστοτε θεσπιζόμενο από τις ισχύουσες διατάξεις χρηματικό όριο υπαγωγής στον προσυμβατικό έλεγχο (πρβλ. Πράξη 48/2003 VI Τμ. Ε.Σ.).

ΜΕΛΕΤΗ.Επιδιώκεται η ανάκληση της 93/2019 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα προς όσα εκτέθηκαν στη σκέψη ΙΙ, το Τμήμα κρίνει κατά πλειοψηφία ότι η ελεγχόμενη σύμβαση, η οποία, παρά το χαρακτηρισμό της ως «τροποποιητική», αποτελεί, κατ’ ορθό νομικό χαρακτηρισμό, συμπληρωματική, κατ’ άρθρο 29 παρ. 3 του ν. 3316/2005, της από 26.2.2008 αρχικής σύμβασης, αφού έχει ως αντικείμενο μελέτες που δεν περιλήφθησαν στην τελευταία και επαυξάνει το οικονομικό της αντικείμενο, απαραδέκτως υποβλήθηκε ενώπιον του Κλιμακίου για έλεγχο, όπως ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη πράξη. Και τούτο, για το λόγο ότι η αρχική σύμβαση, επί της οποίας ερείδεται η συμπληρωματική αυτή, είναι άκυρη, δοθέντος ότι μη νομίμως δεν υποβλήθηκε σε προσυμβατικό έλεγχο, αφού κατά τον κρίσιμο χρόνο έκδοσης της απόφασης κατακύρωσης αυτής, ήτοι την 1.11.2007, το όριο για την υπαγωγή των συγχρηματοδοτούμενων συμβάσεων στον έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου ανήρχετο στο ποσό των 1.000.000,00 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ, το οποίο υπερέβαινε αυτή. Συνεπώς, ο προβαλλόμενος με την ένδικη αίτηση και την παρέμβαση περί του αντιθέτου λόγος παρίσταται αβάσιμος και απορριπτέος. Περαιτέρω, ούτε ο ισχυρισμός περί συγγνωστής πλάνης των οργάνων της αναθέτουσας αρχής μπορεί να γίνει δεκτός, δεδομένης της βαρύτητας της προαναφερόμενης πλημμέλειας. Μειοψήφισε η Πρόεδρος του Τμήματος Αντιπρόεδρος Γεωργία Μαραγκού, η οποία εξέθεσε τα ακόλουθα: Με την προσβαλλόμενη Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου κρίθηκε ότι απαραδέκτως υποβάλλεται για προσυμβατικό έλεγχο το σχέδιο της κατ΄ ορθό νομικό χαρακτηρισμό συμπληρωματικής σύμβασης μελέτης, καθόσον η από 26.2.2008 κύρια σύμβαση, προϋπολογισμού 1.007.755,01 ευρώ πλέον ΦΠΑ δεν υποβλήθηκε στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Το αιτούν Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ισχυρίζεται ότι η κύρια σύμβαση συγχρηματοδοτούμενης μελέτης δεν απεστάλη στο Ελεγκτικό Συνέδριο για τη διενέργεια του προσυμβατικού ελέγχου, καθόσον η προϋπολογιζόμενη δαπάνη της υπολειπόταν του χρηματικού ορίου που έθεσε ο ν. 3614/2007, οποίος δημοσιεύθηκε στις 3.12.2007. Ειδικότερα με τον ως άνω νόμο (άρθρο 25 παρ. 3) μεταβλήθηκε το χρηματικό όριο υπαγωγής των συγχρηματοδοτούμενων δημοσίων συμβάσεων στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου από 1.000.000 ευρώ σε 5.000.000 ευρώ. Από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι η κύρια σύμβαση, η οποία χρηματοδοτείτο από το Π.Δ.Ε., στο οποίο είχε ενταχθεί με την ΣΑΜ 071/3 (αρ. έργου 2004ΣΜ071/30000), συνήφθη στις 26.2.2008, ενώ το αποτέλεσμα της διαγωνιστικής διαδικασίας, που προηγήθηκε κατακυρώθηκε στην ανάδοχο σύμπραξη μελετητικών γραφείων την 1.11.2007.  Ενόψει του γεγονότος ότι με την προμνησθείσα διάταξη (άρθρου 25 παρ. 3) του ν. 3614/2007 αυξήθηκε από 3.12.2007 το χρηματικό όριο υπαγωγής συγχρηματοδοτούμενων δημοσίων συμβάσεων χωρίς  να προβλέπεται κάτι ειδικότερο για το πεδίο εφαρμογής της διάταξης αυτής, το Ελεγκτικό Συνέδριο ερμηνεύοντας αυτήν έκρινε ότι στο πεδίο εφαρμογής της εμπίπτουν τα σχέδια δημοσίων συμβάσεων για τα οποία το Κλιμάκιο συνέρχεται σε διάσκεψη για την έκδοση της οριστικής του πράξης σχετικά με τη νομιμότητα αυτών μετά την έναρξη ισχύος (3.12.2007) της διάταξης (βλ. ad hoc Ε.Σ. VI Τμ. 12/11.1.2008, Ε΄ Κλιμ. 78, 79/29.1.2008). Εάν το αρμόδιο Κλιμάκιο είχε επιληφθεί σχεδίου δημόσιας συγχρηματοδοτούμενης σύμβασης σε διάσκεψη μετά τις 3.12.2007 η εκδοθείσα Πράξη ακυρωνόταν από το VI Τμήμα, στο πλαίσιο της εκδίκασης αίτησης ανάκλησης κατ΄ αυτής (βλ. Ε.Σ. VI Τμ. 12/2008). Ενόψει των ανωτέρω και λαμβανομένου υπόψη του κατά την κοινή πείρα απαιτούμενου χρόνου για την προετοιμασία του φακέλου της κύριας σύμβασης για την υποβολή του στο Ελεγκτικό Συνέδριο, ενόψει και του χρόνου έκδοσης της κατακυρωτικής απόφασης (1.11.2007), καθώς και του προβλεπόμενου για την ολοκλήρωση του προσυμβατικού ελέγχου (ενδεικτικού) χρόνου των 30 ημερών από της υποβολής του σχετικού φακέλου, συνάγεται ότι η διάσκεψη του αρμόδιου Κλιμακίου θα ελάμβανε χώρα σε κάθε περίπτωση μετά τις 3.12.2007, οπότε, σύμφωνα με την κρατούσα τον κρίσιμο χρόνο νομολογία του Ελεγκτικού Συνεδρίου, το Κλιμάκιο δεν θα προέβαινε στον έλεγχο του σχεδίου της κύριας σύμβασης μελέτης, αφού θα ήταν καθ΄ ύλην αναρμόδιο. Κατόπιν αυτών, εφόσον, η κύρια σύμβαση νομίμως κατά τα ανωτέρω δεν υπήχθη στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, παραδεκτώς υπάγεται στον έλεγχο αυτό η υποβληθείσα τροποποιητική αυτής σύμβαση. Πλην όμως, η γνώμη αυτή δεν εκράτησε.Δεν ανακαλεί την 93/2019 Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ-ΕΠΤΑΜ.ΣΥΝΘ/1028/2019.

Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων(3669/2008,3852/2010) συνάγονται τα ακόλουθα : α) Στον έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου υπάγονται πριν από τη σύναψή τους, μεταξύ άλλων, και οι συμβάσεις των δήμων, των περιφερειών και των νομικών τους προσώπων, όταν η προϋπολογιζόμενη δαπάνη τους χωρίς ΦΠΑ είναι μεγαλύτερη από τα χρηματικά όρια που θέτουν οι προμνησθείσες διατάξεις. Συγκεκριμένα, το χρηματικό αυτό όριο, όταν το έργο χρηματοδοτείται από εθνικούς πόρους, ήταν μέχρι 31.12.2010 1.000.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) και μετά την 1.1.2011 100.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Στην τελευταία περίπτωση αρμοδιότητα διενέργειας του προσυμβατικού ελέγχου έχει ο Επίτροπος του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τις συμβάσεις προϋπολογιζόμενης δαπάνης από 100.000 έως 500.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) και το Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου πάνω από 500.000 ευρώ. β) Στις περιπτώσεις συμβάσεων δημοσίων έργων των ως άνω νομικών προσώπων, οι οποίες συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτές υπάγονται στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, εφόσον η προϋπολογιζόμενη δαπάνη τους, χωρίς Φ.Π.Α., υπερβαίνει το ποσό των πέντε εκατομμυρίων (5.000.000) ευρώ (Πρ. VI Τμ. 255/2007, Ε΄ Κλιμ. 430/2010). Τα ανωτέρω ισχύουν ανεξάρτητα του αν πρόκειται για αυτοτελές έργο ή για υποέργο, η εκτέλεση του οποίου εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εκτελέσεως περισσότερων υποέργων (βλ. Πρ. Ε΄ Κλιμ. 318/2010, 580, 581/2009, 424/2008, 277/2008, 136/2008, VI Τμ. 68/2008). Η διάταξη αυτή του άρθρου 30 παρ. 2 περ. β του ν. 3669/2008 ως αφορώσα τα συγχρηματοδοτούμενα έργα είναι ειδική και κατισχύει της προμνησθείσας διάταξης του άρθρου 278 του ν.3852/2010. Άλλωστε η τελευταία αυτή διάταξη, όπως προκύπτει και από την εισηγητική έκθεση επί αυτής (βλ. σελ. 154), τροποποίησε το ισχύον μέχρι τότε χρηματικό όριο (προϋπολογιζόμενη δαπάνη χωρίς ΦΠΑ) υπαγωγής των συμβάσεων των δήμων, περιφερειών και των νομικών τους προσώπων στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, που ήταν 1.000.000 ευρώ, και καθόρισε πλέον το όριο αυτό στις 100.000 ευρώ.

Η Πράξη 147/2025 του ΣΤ' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας δεκαοκτώ (18) σχεδίων συμβάσεων για την «Προμήθεια Τεχνολογικού Εξοπλισμού για το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών». Το Κλιμάκιο έκρινε ότι η υποβολή ήταν απαράδεκτη. Δεδομένου ότι η προμήθεια συγχρηματοδοτείται από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το νόμιμο όριο για υποχρεωτικό έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο είναι 5.000.000 ευρώ χωρίς ΦΠΑ. Επειδή η συνολική προϋπολογιζόμενη δαπάνη της συγκεκριμένης προμήθειας ανερχόταν σε 2.151.791,54 ευρώ, δηλαδή υπολειπόταν του ανωτέρω αυξημένου ορίου, το Συνέδριο δεν είχε εκ του νόμου αρμοδιότητα για τη διενέργεια προσυμβατικού ελέγχου.

Σύμβαση ανάθεσης επιμέρους μελέτης , στο πλαίσιο της φερόμενης ως 2ης συμπληρωματικής σύμβασης επί της από 20.9.2006 «συμφωνίας - πλαισίου για την εκπόνηση μελετών επεξεργασίας και αξιοποίησης στερεών αποβλήτων.(...)Κατά συνέπεια και ανεξαρτήτως της νομιμότητας ή μη της επίμαχης σύμβασης, κατά τα λοιπά, επί της οποίας δεν διαφωνεί η Επίτροπος, η σύμβαση αυτή, η οποία δεν υπερβαίνει το ισχύον όριο των 200.000,00 ευρώ για την υπαγωγή στον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ως τροποποιητική της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης και ανεξαρτήτως του αν εισάγει ουσιώδεις ή μη τροποποιήσεις, σε κάθε περίπτωση, νομίμως δεν υποβλήθηκε για προσυμβατικό έλεγχο, παρά τα περί του αντιθέτου προβαλλόμενα  από  την  Επίτροπο,  δοθέντος  ότι  η  ως  άνω  από  28.11.2008 1η συμπληρωματική σύμβαση, επί της οποίας επιφέρει τροποποίηση, δεν υπερέβαινε – αυτή καθεαυτή ή συναθροιζόμενη με την προϋπολογισθείσα δαπάνη της αρχικής συμφωνίας-πλαισίου – το ισχύσαν κατά τον κρίσιμο χρόνο όριο του 1.000.000,00 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.) και για το λόγο αυτό δεν υπήχθη σε προσυμβατικό  έλεγχο,  ενώ ούτε η αρχική συμφωνία-πλαίσιο είχε υποβληθεί για έλεγχο, λόγω ποσού. Περαιτέρω, ο δεύτερος λόγος διαφωνίας της Επιτρόπου, σύμφωνα με τον οποίο μη νομίμως το άθροισμα των δύο συμπληρωματικών συμβάσεων υπερβαίνει το 50% της αρχικής συμβατικής αμοιβής, πρέπει να απορριφθεί ως ερειδόμενος επί εσφαλμένης προϋπόθεσης, δοθέντος ότι η επίμαχη σύμβαση, η οποία σε κάθε περίπτωση δεν επαυξάνει το οικονομικό αντικείμενο της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης, δεν αποτελεί - κατά τα ανωτέρω αναφερόμενα - συμπληρωματική σύμβαση και, ως εκ τούτου, δεν εφαρμόζεται, εν προκειμένω, το άρθρο 29 παρ. 1 του ν. 3316/2005, που ορίζει ότι: «(…) Η συνολική αμοιβή των συμπληρωματικών συμβάσεων δεν μπορεί να υπερβεί αθροιστικά το πενήντα τοις εκατό (50%) της αρχικής συμβατικής αμοιβής».

ΜΕΛΕΤΕΣ:τεύχη δημοπράτησης της μελέτης «ΕΙΔΙΚΟ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΠΑΡΑΛΙΑΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ: ...»(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ανωτέρω, η προϋπολογιζόμενη δαπάνη (χωρίς Φ.Π.Α.) της προς υλοποίηση μελέτης, που  θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, υπολείπεται του ορίου υπαγωγής σε προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας από το παρόν Κλιμάκιο και, επομένως, αυτό στερείται της αρμοδιότητας να ελέγξει τη νομιμότητα της σύμβασης και της διαδικασίας για την ανάθεσή της. Συνεπώς, δεν υπάγονται σε έλεγχο νομιμότητας ούτε τα υποβληθέντα τεύχη δημοπράτησης για την υλοποίησή της μελέτης και, ως εκ τούτου, απαραδέκτως εισάγονται ενώπιον του Κλιμακίου

Μελέτες.Συμπληρωματικές συμβάσεις.Η εντελλόμενη με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα πληρωμής δαπάνη δεν είναι νόμιμη, καθόσον αφορά σε καταβολή αμοιβής για εργασίες που εκτελέστηκαν δυνάμει συμπληρωματικής σύμβασης μελέτης, με την οποία ανατέθηκαν στον ανάδοχο εργασίες αξίας μεγαλύτερης του 50% του προβλεπόμενου αρχικώς συμβατικού ανταλλάγματος, κατά παράβαση των προαναφερόμενων διατάξεων του άρθρου 17 παρ. 1 του ν. 716/1977, δεδομένου ότι το ποσό των 70.000.000 δραχμών της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης ξεπερνά το 50% του αρχικού προϋπολογισμού της μελέτης, που συνιστά και τη συμβατική αμοιβή του μελετητή, η οποίο προσδιορίστηκε με την από 29.6.1989 (δεύτερη συναφθείσα) σύμβαση στο ποσό των 15.000.000 δραχμών,

Η Πράξη 186/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης για το συγχρηματοδοτούμενο έργο «Ανέγερση Μουσικού Σχολείου Χαλκίδας» με συμβατική δαπάνη 390.440,09 ευρώ (άνευ Φ.Π.Α.). Το Κλιμάκιο έκρινε ότι, παρόλο που η αρχική σύμβαση του 2020 δεν υποβλήθηκε σε έλεγχο λόγω ποσού (ήταν κάτω του τότε ορίου των 10 εκ. ευρώ), η συμπληρωματική υπάγεται στον έλεγχο. Αυτό συμβαίνει επειδή η προϋπολογιζόμενη δαπάνη του αρχικού έργου (5.875.000,00 ευρώ) υπερβαίνει πλέον το μειωμένο όριο των 5.000.000 ευρώ για συγχρηματοδοτούμενες συμβάσεις, βάσει του ν.4700/2020. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή της συμπληρωματικής σύμβασης, υπό τον όρο έκδοσης απόφασης δέσμευσης πίστωσης.