Η Πράξη 012/2024 του Ε' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου της 1ης τροποποιητικής σύμβασης του έργου «Κάθετος Άξονας Εγνατίας οδού Αρδάνιο – Ορμένιο: Εργασίες ολοκλήρωσης παράκαμψης Προβατώνα», της εταιρείας «Εγνατία οδός Α.Ε.». Η τροποποιητική σύμβαση, δαπάνης 1.011.111,20 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), αφορούσε το κόστος χρηματικής εισφοράς παράδοσης προϊόντων ΑΕΚΚ σε μονάδα ανακύκλωσης. Το Κλιμάκιο αποφάσισε ότι το σχέδιο της σύμβασης απαραδέκτως εισάγεται για προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας. Αυτό συμβαίνει επειδή η αξία της τροποποίησης είναι κατώτερη των σωρευτικών ορίων του άρθρου 5 και του 15% της αξίας της αρχικής σύμβασης, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 132 του ν.4412/2016, και επομένως εξαιρείται από τον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, εφόσον η κύρια σύμβαση είχε ήδη ελεγχθεί.

Εκπόνηση μελέτης:..ζητείται η αναθεώρηση της 597/2019 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα κρίνει ότι η επίμαχη σύμβαση η οποία, κατ’ ορθό νομικό χαρακτηρισμό, είναι «συμπληρωματική» της αρχικής, διεπόμενη από το νομικό καθεστώς της τελευταίας της οποίας αποτελεί παρακολούθημα (άρθρο 29 παρ. 3 του ν. 3316/2005, βλ. Ε.Σ. απόφ. Τμ. Μείζ. – Επταμ. Σύνθ. 343/2019) και όχι από το άρθρο 132 του ν. 4412/2016, όπως αβασίμως προβάλλεται με την ένδικη δεύτερη αίτηση αναθεώρησης, υπόκειται στον προσυμβατικό έλεγχο του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Ειδικότερα, λαμβάνοντας υπόψη:          α) τον χρόνο έκδοσης της κατακυρωτικής απόφασης (1.11.2007), β) τον, κατά την κοινή πείρα, απαιτούμενο χρόνο για την προετοιμασία, από την αναθέτουσα αρχή, του φακέλου της κύριας σύμβασης προκειμένου να υποβληθεί στο Ελεγκτικό Συνέδριο, γ) τον, προβλεπόμενο για την ολοκλήρωση του προσυμβατικού ελέγχου, ενδεικτικό χρόνο των 30 ημερών από την υποβολή του σχετικού φακέλου και δ) την κρατούσα, κατά τον χρόνο εκείνο, νομολογία του Δικαστηρίου αναφορικά με τον κρίσιμο χρόνο για την υπαγωγή στον έλεγχο των συγχρηματοδοτούμενων συμβάσεων μετά την τροποποίηση του χρηματικού ορίου υπαγωγής με το άρθρο 25 παρ. 3 του ν. 3614/2007 (Ε.Σ. πράξ. VI Τμ. 12/18.1.2008, Ε΄ Κλιμ. 79/29.1.2008, σύμφωνα με τις οποίες κρίσιμος χρόνος για την υπαγωγή ή μη στον οικείο έλεγχο θεωρείτο η ημερομηνία διάσκεψης του Κλιμακίου για την έκδοση οριστικής πράξης επί της νομιμότητας του σχεδίου σύμβασης και, συνεπώς, κατ’ αυτήν την νομολογία, το Κλιμάκιο ήταν καθ’ ύλην αναρμόδιο να προβεί σε έλεγχο δημόσιας συγχρηματοδοτούμενης σύμβασης, προϋπολογισμού κάτω των 5.000.000 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α., εάν η διάσκεψη ελάμβανε χώρα μετά τις 3.12.2007 οπότε και άρχισε να ισχύει η διάταξη του άρθρου 25 παρ. 3 του ν. 3614/2007), συνάγεται ότι νομίμως η αναθέτουσα αρχή δεν υπέβαλε την κύρια σύμβαση στο Ελεγκτικό Συνέδριο διότι, σε κάθε περίπτωση, η διάσκεψη του αρμοδίου Κλιμακίου θα ελάμβανε χώρα μετά τις 3.12.2007, οπότε, σύμφωνα με την ως άνω κρατούσα νομολογία, το Κλιμάκιο θα ήταν καθ’ ύλην αναρμόδιο να την ελέγξει. Περαιτέρω, εφόσον η κύρια σύμβαση δεν χρηματοδοτείται πλέον από ευρωπαϊκούς πόρους, η δε προϋπολογιζόμενη δαπάνη της, ποσού 1.007.755,01 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α., αθροιζόμενη με το ποσό της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης (65.054,17 ευρώ, με Φ.Π.Α.) υπερβαίνει το όριο των 1.000.000 ευρώ, που ισχύει για τις, χρηματοδοτούμενες από εθνικούς πόρους, συμβάσεις παροχής υπηρεσιών, η εν λόγω συμπληρωματική σύμβαση πρέπει, κατά παραδοχή του σχετικού λόγου αναθεώρησης, να υποβληθεί προς έλεγχο ενώπιον του αρμοδίου Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το VI Τμήμα, το οποίο με την προσβαλλόμενη απόφασή του δέχθηκε τα αντίθετα, έσφαλε περί την εφαρμογή των, διεπουσών την επίδικη υπόθεση, διατάξεων. Πρέπει, συνεπώς, να γίνουν δεκτές οι συνεκδικαζόμενες αιτήσεις αναθεώρησης, να αναθεωρηθεί η 597/2019 απόφαση του VI Τμήματος και ακολούθως, κατ’ αποδοχή της από 19.3.2019 αίτησης (Α.Β.Δ. 1168/20.3.2019) του Ελληνικού Δημοσίου, να ανακληθεί η 93/2019 πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου και να αναπεμφθεί σε αυτό προς έλεγχο το σχέδιο της 1ης «Τροποποιητικής» σύμβασης της από 26.2.2008 σύμβασης, με τίτλο «Μελέτη αναβάθμισης του Β.Ο.Α.Κ. στο τμήμα ... Ν. ...». Περαιτέρω, πρέπει να αποδοθεί στους υπό στοιχ. β΄ αιτούντες το παράβολο που κατέβαλαν για την άσκηση της αίτησης αναθεώρησης (άρθρο 73 παρ. 4 του «Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο»).Αναθεωρεί την 597/2019 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Η Πράξη 446/2024 του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας σχεδίου δανειακής σύμβασης, ύψους 129.416,80 ευρώ, μεταξύ της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων και του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων. Σκοπός της σύμβασης ήταν η χρηματοδότηση του «Συμπληρωματικού επενδυτικού σχεδίου» στο πλαίσιο του Προγράμματος «Αντώνης Τρίτσης». Το Κλιμάκιο έκρινε ότι η εν λόγω σύμβαση συνιστά νέα, αυτοτελή δανειακή σύμβαση. Δεδομένου ότι η αξία της υπολείπεται του κατώτατου ορίου των 300.000,00 ευρώ για την υπαγωγή στον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου (σύμφωνα με τον ν. 4700/2020), το σχέδιο σύμβασης εισάγεται απαραδέκτως προς έλεγχο.

Η Πράξη 151/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Δήμου Κέας και της ανώνυμης εταιρείας μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα «… Α.Ε.» για την υλοποίηση του έργου «ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΝΕΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΕΑΣ», προϋπολογισμού 2.226.071,77 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α.). Το Κλιμάκιο διαπίστωσε ότι, παρόλο που το έργο συγχρηματοδοτείται από ευρωπαϊκούς πόρους (ΕΤΠΑ), δεν πληροί το κριτήριο υπαγωγής στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Σύμφωνα με τον ν. 4700/2020, το όριο για τον έλεγχο είναι τα 5.000.000 ευρώ (άνευ Φ.Π.Α.). Δεδομένου ότι ο προϋπολογισμός είναι σημαντικά μικρότερος, η σύμβαση κρίνεται απαραδέκτως εισαγόμενη για έλεγχο νομιμότητας.

Κατά συνέπεια, στον ως άνω προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου υπάγονται οι συμβάσεις εκείνες που δεν έχουν ακόμη συναφθεί, των οποίων η προϋπολογισθείσα δαπάνη υπερβαίνει το εκάστοτε προβλεπόμενο από την ισχύουσα νομοθεσία χρηματικό όριο υπαγωγής στον εν λόγω έλεγχο και στον έλεγχο αυτό δεν υπόκεινται τροποποιήσεις όρων σύμβασης υποβληθείσας στο προσυμβατικό έλεγχο, όταν οι τροποποιήσεις αυτές λαμβάνουν χώρα μετά τη σύναψη και κατά το στάδιο εκτέλεσης της τροποποιούμενης σύμβασης (πρβλ. Πράξη 261/2007 VI Τμ. Ε.Σ.) και δεν προκαλούν αύξηση του οικονομικού της αντικειμένου τέτοια που να υπερβαίνει το εκάστοτε θεσπιζόμενο από τις ισχύουσες διατάξεις χρηματικό όριο υπαγωγής στον προσυμβατικό έλεγχο (πρβλ. Πράξη 48/2003 VI Τμ. Ε.Σ.).

Η Πράξη 158/2025 του ΣΤ' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά την εξέταση της νομιμότητας του σχεδίου της 1ης τροποποίησης προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Ενεργειακής Κοινότητας και του Δήμου Κοζάνης για την προμήθεια και εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σταθμών συνολικής ισχύος 7MW. Η αρχική σύμβαση, η οποία υπεγράφη στις 30.7.2024, είχε προϋπολογισμό 5.040.000 ευρώ (πλέον ΦΠΑ) και, παρά το ύψος της δαπάνης, δεν υποβλήθηκε σε προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι, εφόσον η αρχική σύμβαση υπαγόταν στον έλεγχο αλλά δεν διήλθε από αυτόν, η υποβολή της κατοπινής τροποποίησης για έλεγχο νομιμότητας είναι απαράδεκτη, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 324 του ν. 4700/2020.

Συμπληρωματική σύμβαση. Η σύμβαση αυτή αφορά σε εργασίες, οι οποίες είχαν αρχίσει να εκτελούνται σε χρόνο προγενέστερο της υποβολής της σε προσυμβατικό έλεγχο. Το Κλιμάκιο στερείται αρμοδιότητας ελέγχου της νομιμότητας της σύμβασης αυτής. Με την 276/2011 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου απορρίφθηκε αίτηση ανάκλησης κατά της προμνησθείσας Πράξης του Κλιμακίου.

Η Πράξη 114/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου του Δήμου Αγρινίου «ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΖΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΚΛΗΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΟΜΗΝΙΑ...». Το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι συμπληρωματικές εργασίες, αξίας 901.711,11 ευρώ (προς αρχική αξία 1.835.448,370 ευρώ), είναι αναγκαίες για την ολοκλήρωση του αρχικού έργου, κυρίως λόγω απρόβλεπτων ακραίων καιρικών φαινομένων που σημειώθηκαν το 2023. Οι εργασίες αυτές πληρούν τις προϋποθέσεις του ν.4412/2016, καθώς δεν μπορούν να διαχωριστούν τεχνικά από την κύρια σύμβαση και το ποσό (49,72%) δεν υπερβαίνει το όριο του 50%. Συνεπώς, δεν κωλύεται η υπογραφή της συμπληρωματικής σύμβασης.

Η Πράξη 146/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Δήμου Ζαγοράς-Μουρεσίου και της «Αναπτυξιακή Πηλίου Α.Ε.», με τίτλο «ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΔΟΠΟΙΙΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΖΑΓΟΡΑΣ-ΜΟΥΡΕΣΙΟΥ», συνολικού προϋπολογισμού 2.995.000,00 ευρώ (με Φ.Π.Α.). Το Κλιμάκιο έκρινε ότι η σύμβαση, αντικείμενο της οποίας είναι η μεταβίβαση αρμοδιότητας υλοποίησης έργων συγχρηματοδοτούμενων από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, δεν υπάγεται στον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Αυτό συμβαίνει διότι ο προϋπολογισμός της, χωρίς Φ.Π.Α., είναι κατώτερος του ορίου των 5.000.000 ευρώ που απαιτείται για συγχρηματοδοτούμενες συμβάσεις. Ως εκ τούτου, η εισαγωγή του σχεδίου σύμβασης ενώπιον του Κλιμακίου κρίθηκε απαράδεκτη.

Το Τμήμα αίρει την αμφιβολία και αποφαίνεται ότι τροποποιητική, προγενέστερης συμπλη-ρωματικής, σύμβαση, η οποία ως συναφθείσα πριν από την έναρξη ισχύος του άρθρου 8 παρ.1 του ν.2741/1999 δεν ελέγχεται, καθόσον ο έλεγχος της τροποποιητικής αυτής σύμβασης θα οδηγούσε ανεπίτρεπτα στον παρεμπίπτοντα έλεγχο της ήδη συναφθείσας τροποποιούμενης σύμβασης, κατά παράβαση της διάταξης του άρθρου 19 παρ.7 του π.δ.774/1980. Περαιτέρω, κρίθηκε ότι σε περίπτωση που η αρχική (κύρια) σύμβαση δεν υποβλήθηκε σε έλεγχο νομιμότητας ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου λόγω ποσού, ελέγχεται όταν συναθροιζόμενο το ποσό της με το ποσό της συμπληρωματικής σύμβασής της, υπερβαίνουν το όριο του ενός εκατομμυρίου(1.000.000) ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., ώστε να μη δίδεται η ευχέρεια στη Διοίκηση να συνάπτει ανέλεγκτα συμβάσεις με τη μέθοδο της κατάτμησης των πιστώσεων. Ομως, ο ως άνω δικαιολογητικός λόγος δεν συντρέχει όταν η κύρια σύμβαση δε υπήχθη στον έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, επειδή κατά το χρόνο κατάρτισής της δεν είχε ακόμα θεσπιστεί νομοθετικά ο έλεγχος αυτός, οπότε δεν τίθεται ζήτημα κατάτμησης των πιστώσεων και αποφυγής του ελέγχου. Στην περίπτωση αυτή δεν λαμβάνεται υπόψη το ποσό της αρχικής σύμβασης, αλλά αυτοτελώς το οικονομικό αντικείμενο της συμπληρωματικής.