ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:«ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ ΓΕΩΡΓΙΟΥΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ - ΑΝΤΛΙΟΣΤΑΣΙΑ, ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΑΓΩΓΩΝ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΛΥΜΑΤΩΝ, ΑΓΩΓΟΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΚΑΙ ΦΡΕΑΤΙΟ ΦΟΡΤΙΣΗΣ ΤΟΥ»(...)διαπίστωσε ότι η εταιρεία με την επωνυμία «…», η οποία αποτελεί μέλος της διαγωνιζόμενης ένωσης οικονομικών φορέων «ΕΝΩΣΗ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ … Α.Ε. – … Α.Ε.»,  η εταιρεία με την επωνυμία «… Α.Ε.», η οποία προσφέρει δάνεια εμπειρία στην διαγωνιζόμενη Κοινοπραξία με την επωνυμία «Κ/ΞΙΑ … ΑΤΕ – … S.A», και η εταιρεία με την επωνυμία «…» και δ.τ. «…», στο υποβληθέν Ευρωπαϊκό Ενιαίο Έγγραφο Σύμβασης (Ε.Ε.Ε.Σ.) έχουν απαντήσει καταφατικά στο ερώτημα «Έχει συνάψει ο οικονομικός φορέας συμφωνίες με άλλους οικονομικούς φορείς με σκοπό τη στρέβλωση του ανταγωνισμού;» και δήλωσαν τα μέτρα αυτοκάθαρσης που έχουν λάβει. Για τον λόγο αυτό κλήθηκαν ... να προσκομίσουν εντός προθεσμίας επτά ημερών τα σχετικά αποδεικτικά στοιχεία, μετά την υποβολή των οποίων η Επιτροπή Διαγωνισμού γνωμοδότησε υπέρ της επάρκειας των επανορθωτικών μέτρων για κάθε μία από τις ανωτέρω εταιρείες. Ακολούθως, με τη ... απόφαση της Οικονομικής Επιτροπή της Περιφέρειας Κρήτης εγκρίθηκε η αποστολή σχεδίου απόφασης στην Επιτροπή του άρθρου 73 του ν.4412/2016, μετά τη θετική γνωμοδότηση της οποίας..., διαπιστώθηκε με την ... απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής η επάρκεια των επανορθωτικών μέτρων των ως άνω οικονομικών φορέων.(...)Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Κρήτης και του οικονομικού φορέα  «Κ/ΞΙΑ … ΑΤΕ – … S.A.» 

Συντήρηση - αποκατάσταση τεχνικών και λοιπών έργων ρεμάτων και ποταμών...Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει, ως προς τη νομιμότητα της ελεγχόμενης διαδικασίας, τα ακόλουθα: Ο περιλαμβανόμενος στο άρθρο 21 όρος της διακήρυξης, που ορίζει ότι δικαίωμα συμμετοχής στον ελεγχόμενο διαγωνισμό έχουν φυσικά ή νομικά πρόσωπα, ή ενώσεις αυτών, που δραστηριοποιούνται σε έργα κατηγορίας ΥΔΡΑΥΛΙΚΩΝ τάξης 2ης σε Κ/ξια ή 3ης τάξης και άνω του Μ.Ε.ΕΠ., παρίσταται, σύμφωνα με όσα προεκτέθηκαν στη σκέψη ΙΙΙ, αντίθετος προς τη διάταξη του άρθρου 76 του ν.4412/2016, περιορίζοντας ανεπίτρεπτα τον κύκλο των συμμετεχόντων στον διαγωνισμό, εφόσον σε αυτόν δύνανται να συμμετέχουν μόνον εταιρείες που είναι εγγεγραμμένες στην 3η τάξη και άνω του Μ.Ε.ΕΠ. ή, εάν συμμετέχουν με τη μορφή κοινοπραξίας, εταιρείες εγγεγραμμένες στη 2η τάξη του Μ.Ε.ΕΠ.. Συνεπεία δε του όρου αυτού, ο οποίος έρχεται σε αντίθεση και προς τις υποσημειώσεις Ixxi και Ixxxiv της διακήρυξης (οι οποίες αποτελούν διατάξεις του επικαιροποιημένου προτύπου τευχών της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων), αποκλείστηκε μη νομίμως η πρώτη μειοδότρια εταιρεία με μόνη την αιτιολογία ότι δεν ήταν εγγεγραμμένη στην 3η τάξη του Μ.Ε.ΕΠ., χωρίς να εξεταστεί, περαιτέρω, αν πληροί, είτε ατομικώς είτε μέσω της δάνειας εμπειρίας, τις προϋποθέσεις οικονομικής και χρηματοοικονομικής επάρκειας και τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας που τίθενται από τη διακήρυξη (πρβλ Ε.Σ. VI Τμ. 17/2019).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:«ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΕΡΓΟΥ ΠΑΡΑΚΑΜΨΗΣ ΝΙΚΟΠΟΛΗΣ – ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΑ ΕΡΓΑ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΝΙΚΟΠΟΛΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ»(...)Ακολούθως, διαπίστωσε, ότι η εταιρεία με την επωνυμία «…» και δ.τ. «… Α.Τ.Ε.» (2η κατά σειρά μειοδοσίας) έχει απαντήσει καταφατικά στο υποβληθέν Ε.Ε.Ε.Σ. στο ερώτημα «Έχει συνάψει ο οικονομικός φορέας συμφωνίες με άλλους οικονομικούς φορείς με σκοπό τη στρέβλωση του ανταγωνισμού;» και δήλωσε τα μέτρα αυτοκάθαρσης που έχει λάβει προσκομίζοντας τα σχετικά αποδεικτικά στοιχεία.(...)Η Επιτροπή Διαγωνισμού, αφού έλεγξε τα προσκομισθέντα δικαιολογητικά, τα οποία έκρινε πλήρη, ... εισηγήθηκε την ανάθεση του έργου στον προαναφερθέντα οικονομικό φορέα. Το τελευταίο αυτό Πρακτικό εγκρίθηκε με τη ... απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής της Περιφέρειας Ηπείρου(...)Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Ηπείρου και του οικονομικού φορέα «ΑΦΟΙ …»

Σήμανση οδικού δικτύου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 4 της παρούσας, το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι, παρόλο που, κατά την οικεία διακήρυξη, ως σύστημα υποβολής των οικονομικών προσφορών είχε οριστεί αυτό των επιμέρους ποσοστών έκπτωσης κατά ομάδες τιμών (άρθρο 95 παρ. 2 α του ν.4412/2016), εντούτοις, ο προϋπολογισμός μελέτης του ελεγχόμενου έργου μη νομίμως περιέλαβε μόνον μία ομάδα εργασιών (ΣΗΜΑΝΣΗ-ΑΣΦΑΛΕΙΑ) με δεκατέσσερα (14) είδη εργασιών, χωρίς περαιτέρω ομαδοποίηση αυτών σε περισσότερες της μίας ομάδες, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 4 της ΔΝΣγ/οικ.38107/ΦΝ466/22.3.2017 υπουργικής απόφασης. Τούτο, δε, είχε ως αποτέλεσμα το ελεγχόμενο έργο να δημοπρατηθεί ουσιαστικά με σύστημα υποβολής προσφορών αυτό του ενιαίου ποσοστού έκπτωσης του άρθρου 125 του ν.4412/2016, γεγονός που συνιστά ουσιώδη πλημμέλεια της ελεγχόμενης διαγωνιστικής διαδικασίας, καθόσον αφενός η προϋπολογιζόμενη για το ελεγχόμενο έργο δαπάνη υπερβαίνει κατά πολύ το κατά τη ρητή διάταξη του άρθρου 125 παρ. 1 του ν.4412/2016 οριζόμενο ποσό των 60.000 ευρώ, μέχρι του οποίου είναι δυνατή η υποβολή οικονομικών προφορών με ενιαίο ποσοστό έκπτωσης, και αφετέρου η θεώρηση όλων των επιμέρους προβλεπόμενων ειδών εργασιών ως μίας ομάδας καθιστά δυσχερή (αν όχι ανέφικτο) τον έλεγχο της διαχείρισης των επί έλασσον δαπανών, σύμφωνα με όσα ορίζονται στο νόμο (άρθρο 156 παρ. 3 του ν.4412/2016) και την οικεία διακήρυξη (άρθρο 11.3), ενδέχεται δε να οδηγήσει σε μη νόμιμες τροποποιήσεις του προϋπολογισμού του έργου και, ειδικότερα, σε μη νόμιμες αυξομειώσεις των προϋπολογιζόμενων για τα επιμέρους είδη εργασιών δαπανών, μέσω της μείωσης των δαπανών κάποιων από αυτά τα είδη εργασιών και, παράλληλα, μέσω της υπέρβασης των προβλεπόμενων για άλλα είδη εργασιών δαπανών, πέραν των ποσοστιαίων ορίων που τίθενται στην υπέρβαση της συμβατικής ομάδας εργασιών δυνάμει του άρθρου 11.3 της διακήρυξης του διαγωνισμού και της ανωτέρω διάταξης της παρ. 3 του άρθρου 156 του ν.4412/2016, κατά την οποία, εξάλλου, απαιτείται η ανάλυση του προϋπολογισμού σε ομάδες εργασιών.Ενόψει της ανωτέρω διαπιστωθείσας ουσιώδους πλημμέλειας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου σύμβασης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:(....)να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου σύμβασης και της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου για την εκτέλεση του έργου του Δήμου … με τίτλο «ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΕΖΟΔΡΟΜΙΩΝ», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 1.612.903,23 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α. (2.000.000,00 ευρώ με Φ.Π.Α.), και συμβατικού τιμήματος 885.364,84 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α. (1.097.815,20 ευρώ με Φ.Π.Α.).(....)Η Επιτροπή Διαγωνισμού, αφού ήλεγξε τα προσκομισθέντα, σύμφωνα με τα ανωτέρω άρθρα της διακήρυξης και του ν.4412/2016, δικαιολογητικά, τα οποία έκρινε πλήρη, με το σχετικώς συνταχθέν Πρακτικό ΙΙ/31.7.2020 εισηγήθηκε την ανάθεση του έργου στην ως άνω εταιρεία με την επωνυμία «… Α.Τ.Ε.». Το τελευταίο αυτό Πρακτικό εγκρίθηκε με τη 268/5.8.2020 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου … (απεστάλη για υποχρεωτικό έλεγχο νομιμότητας στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής, με το 26610/5.8.2020 έγγραφο της Οικονομικής Επιτροπής), με την οποία κατακυρώθηκε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού στην ως άνω μειοδότρια εταιρεία, η δε απόφαση αυτή κοινοποιήθηκε σε όλους τους προσφέροντες. Δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου σύμβασης για την ανάθεση του έργου «ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΕΖΟΔΡΟΜΙΩΝ», μεταξύ του Δήμου … και της εταιρείας με την επωνυμία  «… Α.Τ.Ε.», έναντι συμβατικού τιμήματος 885.364,84 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α. (1.097.815,20 ευρώ με Φ.Π.Α.).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Από τα προαναφερόμενα προκύπτει ότι τα δύο τμήματα στα οποία διαπλατύνεται το επαρχιακό οδικό δίκτυο, κατά μήκος 83μ και 133μ., δεν έχουν καταστεί κοινόχρηστα, εντασσόμενα ως τέτοια στο πολεοδομικό/ρυμοτομικό σχέδιο, με κήρυξη απαλλοτρίωσης των αντίστοιχων ιδιοκτησιών, ούτε ότι έχει νομίμως μετατεθεί η κυριότητά τους ως ιδιωτικών ακινήτων και ότι οι ιδιοκτήτες με νόμιμο τρόπο την έχουν απολέσει ή ότι αποτελούν ακίνητα που έχουν ήδη περιέλθει σε κοινή χρήση, ως οδοί, με τη βούληση των ιδιοκτητών τους. Εξάλλου, δεν έχει εκδοθεί απόφαση των αρμόδιων, κατά περίπτωση, Περιφερειακού και Δημοτικού Συμβουλίου για τον προσδιορισμό των ακινήτων και την κήρυξή τους ως απαλλοτριωτέων ή τη σύσταση εμπράγματου δικαιώματος σε αυτά και τη σύσταση οποιουδήποτε, περαιτέρω, δικαιώματος που παρέχει τη δυνατότητα να καταστούν τα ανωτέρω ακίνητα επαρχιακές οδοί, με τις αναγκαίες, ενδεχομένως, αποφάσεις παραχώρησης της χρήσης των ακινήτων μεταξύ των προαναφερόμενων φορέων τοπικής αυτοδιοίκησης (άρθρα 97 παρ. 5 π.δ.30/1996 και 200 ΚΔΚ). Τέλος, δεν περιέχεται σχετική ειδική ρύθμιση για τη διαπλάτυνση των οδών προς τις ανωτέρω ιδιοκτησίες ούτε στην οικ. 17250/2582/24.4.2012 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου «Έγκριση Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΓΠΣ) του Δήμου Πάρου, νήσου Πάρου, Νομού Κυκλάδων», όπως διορθώθηκε ακολούθως (53978/2017 απόφαση του Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου). Εξάλλου, οι υπεύθυνες δηλώσεις των ιδιοκτητών των ακινήτων σχετικά με την παραχώρηση της χρήσης τους υποβλήθηκαν στο Δήμο Πάρου και δεν απευθύνονται στην αναθέτουσα αρχή και κυρία του έργου Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου (βλ. και άρθρο 1 της διακήρυξης), ούτε προκύπτει η αρμοδιότητα της Αντιδημάρχου Πάρου να υποβάλει δήλωση με το παρατιθέμενο ανωτέρω περιεχόμενο «ότι ο Δήμος Πάρου δεν έχει αξίωση επί των ακινήτων που παραχωρούνται κατά χρήση», ακόμα και αν τούτο είναι αληθές, ενώ, τέλος, δεν προκύπτει ότι έχει με οποιοδήποτε τρόπο εφαρμοστεί παραχώρηση ακινήτου που προβλέπεται σε ειδικότερες διατάξεις (ενδεικτικά, άρθρο 4 ν.4061/2012). Άλλωστε, η ακρίβεια των δηλώσεων των ιδιοκτητών ακινήτων ως προς το τμήμα Μάρμαρα – Πρόδρομος αμφισβητείται και από το γεγονός ότι στο σχετικό διάγραμμα (Μάιος 2015) η οδός προσδιορίζεται ως δημοτική. Επομένως, ως προς τη νομική κατάσταση των ανωτέρω ακίνητων δημιουργείται αμφιβολία και σύγχυση, διότι δεν έχουν καταστεί κατά τον κρίσιμο χρόνο νομίμως τμήματα του επαρχιακού οδικού δικτύου. Παρέπεται ότι είναι πλημμελής η ανωτέρω διαγωνιστική διαδικασία της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου που αφορά τις εργασίες (χωματουργικές, οδοποιίας, ασφαλτικές κ.λπ.) διαπλάτυνσης και συντήρησης στα ακίνητα αυτά και στο λοιπό επαρχιακό δίκτυο, δηλαδή σε φυσικό αντικείμενο το νομικό καθεστώς του οποίου δεν είναι στο σύνολό του πλήρως διασαφηνισμένο, ώστε τα όργανα της Περιφέρειας ή οποιοσδήποτε ενεργήσει κατόπιν σχετικής εντολής, όπως ο ανάδοχος του έργου, νομίμως να εκτελέσει εργασίες επί του συνόλου του φυσικού αντικειμένου [πρβλ. 599/2013 ΑΠ, ΑποφΕισΕφΑθ 2/2014 (Διαδ. Ασφ. Μέτρων), επί διακατοχικής διαφοράς άρθρου 22 α.ν.1539/1938 ήδη καταργηθέντος με την παρ. 7 άρθρου ένατου του άρθρου 1 ν.4335/2015, από 1.1.2016 σύμφωνα με το άρθρο ένατο παρ. 4 του αυτού άρθρου και νόμου). Άλλωστε, δεν είναι δυνατός οποιοσδήποτε διαχωρισμός των εργασιών, διότι θα επερχόταν ουσιώδης τροποποίηση της διακήρυξης ως προς το φυσικό αντικείμενο του έργου, όπως και των υποβληθεισών προσφορών, περιλαμβανομένης και αυτής του εργολάβου στον οποίο κατακυρώθηκε το έργο, δεδομένου ότι ο προϋπολογισμός, το τιμολόγιο εργασιών, οι ποσότητες κατά ομάδες και είδος εργασιών προμετρήθηκαν και συμπεριλήφθηκαν στα τεύχη της διακήρυξης αδιακρίτως των ειδικών τμημάτων εδάφους στα οποία οι εργασίες αφορούν και αδιακρίτως αν συντελούν στη διαπλάτυνση ή στη συντήρηση του οδικού δικτύου, ούτε η διακήρυξη προβλέπει τη δυνατότητα υποβολής τμηματικών προσφορών και ανάθεσης του έργου εν μέρει και κατά τμήματα, ούτε ήταν δυνατό να υποβληθούν παραδεκτώς τμηματικές ή κατά ποσοστό εργασιών (οικονομικές) προσφορές σε αναφορά προς το φυσικό αντικείμενο.Με δεδομένα αυτά, από τον έλεγχο των υποβληθέντων στο Κλιμάκιο στοιχείων διαπιστώθηκαν νομικές πλημμέλειες κατά τη διαδικασία ανάθεσης του ελεγχόμενου έργου και, ως εκ τούτου, συντρέχει νόμιμος λόγος που κωλύει την υπογραφή του σχεδίου σύμβασης.

Υπογραφή του σχεδίου σύμβασης του έργου «Επείγουσες συντηρήσεις στο επαρχιακό οδικό δίκτυο του Δήμου ...ζητείται η ανάκληση της 387/2018 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου (Α΄ Διακοπών) του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και συνεκτιμώντας ότι: 1) το αντικείμενο της κρινόμενης σύμβασης συνίσταται σε συντηρήσεις οδών, όπου, όπως είναι γνωστό τόσο στην αναθέτουσα αρχή από παρόμοιες συμβάσεις που έχει ήδη συνάψει, όσο και στο Δικαστήριο από προηγούμενες ενέργειες των ελεγκτικών σχηματισμών του, είναι συνήθης η υποβολή προσφορών με υψηλές εκπτώσεις .., 2) κατά τη διαδικασία ανάδειξης αναδόχου αναπτύχθηκε επαρκής ανταγωνισμός, με τη συμμετοχή στο διαγωνισμό δέκα τεσσάρων (14) εργοληπτικών επιχειρήσεων, εκ των οποίων, πέραν της εταιρείας «..», που προσέφερε το υψηλότερο ποσοστό έκπτωσης (77,14%), οι επόμενες τρεις στη σειρά μειοδοσίας υπέβαλλαν επίσης προσφορές με υψηλά ποσοστά έκπτωσης άνω του 70% (76,50%, 75,81% και 75,07%), ενώ ο μέσος όρος των προσφορών όλων των συμμετεχουσών εταιρειών στο διαγωνισμό ήταν ομοίως υψηλός (63,95%), 3) η Οικονομική Επιτροπή, κατά την συνεδρίαση της 30ης.1.2018, αφού έλαβε υπόψιν την εισήγηση της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων Π.Ε. … , προέβη στην έγκριση του Πρακτικού της Α΄ Φάσης της Επιτροπής Διαγωνισμού, χωρίς την τήρηση της διαδικασίας αξιολόγησης των υποβληθεισών προσφορών ως ασυνήθιστα χαμηλών, ενόψει και της συχνής επανάληψης του φαινομένου να υποβάλλονται υψηλά ποσοστά έκπτωσης σε διαγωνισμούς με το αντικείμενο αυτό, 4) με το οικ.21079/329/19.1.2018 έγγραφο του φορέα εκτέλεσης του έργου .. δεν διατυπώθηκαν ειδικές και συγκεκριμένες αιτιάσεις σχετικά με τη φερεγγυότητα των προσφορών των διαγωνιζομένων, στις οποίες η Οικονομική Επιτροπή θα υποχρεούταν να απαντήσει, είτε καλώντας τους προσφέροντες να δικαιολογήσουν την ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά τους και αξιολογώντας κατόπιν τις εξηγήσεις τους, είτε παραθέτοντας ειδικούς και συγκεκριμένους λόγους εξαιτίας των οποίων επέλεξε να μην εκτιμήσει τις υποβληθείσες προσφορές στο συγκεκριμένο διαγωνισμό ως ασυνήθιστα χαμηλές και συνακόλουθα, να μην ζητήσει στοιχεία αιτιολόγησης των προσφορών αυτών και 5) σε κανένα στάδιο του διαγωνισμού δεν υποβλήθηκαν ενστάσεις, ώστε να δημιουργήσουν στην αναθέτουσα αρχή αμφιβολίες ως προς τη φερεγγυότητα των υποβληθεισών οικονομικών προσφορών .., το Τμήμα κρίνει ότι,  η Οικονομική Επιτροπή της Περιφέρειας .., αφενός κρίνοντας σιωπηρώς ότι στην προκειμένη περίπτωση οι προσφορές αυτές δεν παρίσταντο ασυνήθιστα χαμηλές λόγω της φύσης και των χαρακτηριστικών του συγκεκριμένου έργου και ότι, συνακόλουθα, δεν συνέτρεχε ανάγκη πρόσκλησης των συμμετεχόντων προς αιτιολόγησή τους, αφετέρου εγκρίνοντας το Πρακτικό της Α΄ Φάσης της Επιτροπής Διαγωνισμού, χωρίς να παραθέσει ειδική αιτιολογία σχετικά με την ως άνω κρίση της, δεν υπερέβη τα άκρα όρια της διακριτικής της ευχέρειας, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με τις κρινόμενες αιτήσεις ανάκλησης.Κατ΄ ακολουθίαν των ανωτέρω και εφόσον δεν αναδείχθηκε με την προσβαλλόμενη πράξη άλλος διακωλυτικός της υπογραφής της σύμβασης λόγος, πρέπει οι συνεκδικαζόμενες αιτήσεις ανάκλησης να γίνουν δεκτές, να ανακληθεί η προσβαλλόμενη 387/2018 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου (Α΄ Διακοπών) και να κριθεί ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου σύμβασης.

Ασφαλτοστρώσεις...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν παραπάνω (σκέψη 2) δεκτά το Τμήμα κρίνει ότι μη νομίμως κρίθηκε παραδεκτή η προσφορά της αιτούσας υπό σύσταση κοινοπραξίας, καθόσον δεν προσδιορίστηκαν τα απαιτούμενα ρητώς και σαφώς, επί ποινή απαραδέκτου, από τις διατάξεις του άρθρου 96 παρ. 7 του ν. 4412/2016 και του ειδικού όρου 3.1 της διακήρυξης, στοιχεία, ήτοι η έκταση και το είδος συμμετοχής εκάστου των μελών της στο έργο, καθώς και η κατανομή της αμοιβής μεταξύ τους, στα κατατεθέντα .... των μελών της ή σε άλλο σημείο της κοινής οικονομικής προσφοράς τους, κατά τα ορθώς κριθέντα υπό του Κλιμακίου, απορριπτομένων όλων των περί του αντιθέτου προβαλλόμενων λόγων ως αβασίμων. Ειδικότερα, ο ισχυρισμός ότι δεν έγινε προσδιορισμός των ως άνω στοιχείων στο προδιαμορφωμένο έντυπο του ΤΕΥΔ διότι δεν υφίσταται αντίστοιχο πεδίο πρέπει να απορριφθεί προεχόντως ως αλυσιτελής λόγω της επάλληλης αιτιολογίας της κρίσης του Κλιμακίου, σύμφωνα με την οποία τα εν λόγω στοιχεία δεν δηλώθηκαν σε κανένα εν γένει σημείο της οικονομικής προσφοράς της αιτούσας. Σε κάθε δε περίπτωση ο ισχυρισμός αυτός τυγχάνει αβάσιμος, καθόσον ο προσδιορισμός των ως άνω απαιτουμένων επί ποινή απαραδέκτου στοιχείων γίνεται είτε στο ... (Μέρος ΙΙ Ενότητα Α πεδίο «Τρόπος συμμετοχής» περ. β. «προσδιορίστε τους άλλους οικονομικούς φορείς που συμμετέχουν από κοινού στη διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης»), είτε με υποβολή ξεχωριστής υπεύθυνης δήλωσης, είτε σε οποιοδήποτε σημείο της οικονομικής προσφοράς της προσφέρουσας ένωσης (βλ. και κατευθυντήρια οδηγία 18 της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων, σελ. 14-15). Ομοίως, ο ισχυρισμός ότι οι διατάξεις του άρθρου 96 παρ. 7 του ν. 4412/2016 και του άρθρου 3 της οικείας διακήρυξης εφαρμόζονται μόνο στις ενώσεις προσώπων και όχι στις κοινοπραξίες, πρέπει να απορριφθεί προεχόντως ως αλυσιτελώς προβαλλόμενος, καθόσον η αιτούσα τυγχάνει υπό σύσταση κοινοπραξία και ως εκ τούτου κατά το χρόνο υποβολής της επίμαχης προσφοράς και εισέτι έως τον παρόντα χρόνο δεν υφίσταται συσταθείσα κοινοπραξία αλλά απλώς μη καταχωρισθείσα στο ΓΕΜΗ ένωση οικονομικών φορέων προς το σκοπό της υποβολής απλώς προσφοράς, που θα εξελιχθεί υπό τον όρο ανάληψης της σύμβασης στη συσταθησόμενη κοινοπραξία. Επιπλέον, ο ισχυρισμός που προβάλλεται με την υπό κρίση παρέμβαση ότι σε κάθε περίπτωση ο Δήμος δύναται να ζητήσει τη συμπλήρωση των .... της μειοδότριας ένωσης σύμφωνα με το άρθρο 102 του ν. 4412/2016 τυγχάνει απορριπτέος ως αβάσιμος, καθόσον η παράλειψη υποβολής των ως άνω ρητώς απαιτουμένων από τη διακήρυξη επί ποινή αποκλεισμού στοιχείων σε οποιοδήποτε εν γένει έγγραφο της προσφοράς της αιτούσας τυγχάνει ουσιώδης και δεν είναι επιδεκτική 4412/2016. Τέλος, ο προβαλλόμενος από την αναθέτουσα αρχή λόγος περί συγγνωστής πλάνης των οργάνων της πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος (βλ. και Ε.Σ. VI Τμ. 2027/2017, όπου και ειδικότερη γνώμη), καθόσον οι σχετικές διατάξεις είναι σαφείς ως προς το υποκειμενικό πεδίο εφαρμογής τους (βλ. και κατευθυντήρια οδηγία 18 της Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ).

Ασφαλτοστρώσεις...ζητείται η ανάκληση της 588/2019 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ερμηνευτικά δεκτά στη σκέψη 3 της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι ορθώς το Κλιμάκιο με την προσβαλλόμενη Πράξη του διαπίστωσε ότι κωλύεται η υπογραφή της οικείας σύμβασης. Τούτο διότι μη νομίμως ο προϋπολογισμός μελέτης του ελεγχόμενου έργου, το οποίο δημοπρατήθηκε με το σύστημα των επιμέρους ποσοστών έκπτωσης, περιέλαβε μόνο μία ομάδα εργασιών (ΑΣΦΑΛΤΙΚΑ) με πέντε είδη εργασιών, χωρίς περαιτέρω ομαδοποίηση αυτών σε περισσότερες από μία υποομάδες, όπως απαιτείται από το άρθρο 4 της ΔΝΣγ/οικ.38107/ΦΝ466/22.3.2017 υπουργικής απόφασης, προκειμένου να είναι δυνατή η δημοπράτηση του έργου με το σύστημα των επιμέρους ποσοστών έκπτωσης κατά ομάδα (ή υποομάδα) εργασιών και η υποβολή αντίστοιχων οικονομικών προσφορών, ώστε να διασφαλιστεί και η ορθή χρησιμοποίηση της δυνατότητας των «επί έλασσον» δαπανών, δεδομένου ότι η δυνατότητα αυτή ρητώς και με σαφήνεια προβλέπεται στο άρθρο 11.3 της διακήρυξης, ανεξάρτητα αν κατ’ αποτέλεσμα χρησιμοποιηθεί ή όχι, όπως, ειδικότερα, αλυσιτελώς διατείνεται ο αιτών. Η παράλειψη να γίνει διάκριση των επιμέρους ειδών εργασιών σε υποομάδες και η διαχείρισή τους ως μίας ομάδας, έχει ως αποτέλεσμα: α) το ελεγχόμενο έργο να έχει δημοπρατηθεί κατ’ ουσία με σύστημα υποβολής προσφορών αυτό του ενιαίου ποσοστού έκπτωσης, κατά παράβαση του άρθρου 125 του ν. 4412/2016, σύμφωνα με το οποίο, το σύστημα αυτό προβλέπεται μόνο σε έργα με εκτιμώμενη αξία μικρότερη των 60.000 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., περίπτωση που δεν συντρέχει εν προκειμένω, καθώς η προϋπολογιζόμενη δαπάνη του έργου υπερβαίνει κατά πολύ το όριο αυτό, ανερχόμενη στο ποσό των 564.516,13 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., β) να καθίσταται δυσχερής και σε κάθε περίπτωση, ανέφικτος ο έλεγχος της διαχείρισης των επί έλασσον δαπανών, σύμφωνα με όσα ορίζονται στο άρθρο 156 παρ. 3 του ν. 4412/2016 και στην οικεία διακήρυξη (άρθρο 11.3), ανεξαρτήτως αν τεχνικά υπάρξει ή όχι χρήση της δυνατότητας των «επί έλασσον» δαπανών, είτε λόγω της φύσης και της ακρίβειας της προμέτρησης των εργασιών είτε για οποιοδήποτε άλλο λόγο γ) να μην αποκλείονται μη νόμιμες τροποποιήσεις του προϋπολογισμού του έργου, κατά την υλοποίησή του, εντός της προβλεφθείσας, μοναδικής, ομάδας για το σύνολο των εργασιών, και ειδικότερα, μη νόμιμες αυξομειώσεις των προϋπολογισθεισών για τα επιμέρους είδη εργασιών δαπανών, μέσω της μείωσης ορισμένων και της υπέρβασης των προβλεπόμενων για άλλα είδη εργασιών δαπανών, πέραν των ποσοστιαίων ορίων που τίθενται με το άρθρο 11.3 της διακήρυξης, απορριπτομένων όλων των περί του αντιθέτου ισχυρισμών του αιτούντος. Ωστόσο, το Τμήμα κατά πλειοψηφία, συνεκτιμώντας ότι : α) οι εργασίες του ελεγχόμενου έργου, εκ της φύσης τους, ανήκαν μόνο σε μία ομάδα (Ασφαλτικά), ως εκ τούτου, τα αρμόδια όργανα της αναθέτουσας αρχής θεώρησαν συγγνωστώς ότι δεν απαιτείτο υποχρεωτικά ομαδοποίηση των εργασιών σε δύο (2) υποομάδες, παρά μόνο στη περίπτωση που έκαναν πράγματι χρήση της δυνατότητας των «επί έλασσον» δαπανών, β) συντρέχουν λόγοι δημοσίου συμφέροντος που αφορούν στην ασφάλεια των κατοίκων του Δήμου και γενικά στην ασφάλεια της κυκλοφορίας στο Δήμο, οι οποίοι επιβάλλουν την άμεση εκτέλεση των εργασιών και, μάλιστα, κατά τους τρέχοντες καλοκαιρινούς μήνες που προσφέρονται για την ποιοτική εκτέλεσή του, σε αντίθεση με τους χειμερινούς, κρίνει ότι, τα αρμόδια όργανα του αιτούντος είχαν τη δικαιολογημένη πεποίθηση ότι ενεργούσαν νόμιμα ως προς την κατάστρωση του προϋπολογισμού χωρίς περαιτέρω ομαδοποίηση των εργασιών του ελεγχόμενου έργου (βλ. VI Τμήμα 15, 16, 17/2019, 1286/2018, πρβλ. 100/2017). Μειοψήφησε η Σύμβουλος Δέσποινα Καββαδία Κωνσταντάρα, η οποία διατύπωσε τη γνώμη, με την οποία συντάχθηκε και η Πάρεδρος Ελένη Νικολάου, ότι ο λόγος περί συνδρομής συγγνωστής πλάνης είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, αφού οι σχετικές διατάξεις είναι σαφείς και δεν επιδέχονται διαφορετική ερμηνεία έχουν δε σταθερά ερμηνευθεί από το Δικαστήριο αυτό.Ανακαλεί την 588/2019 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.​

Συμπληρωματικές συμβάσεις.Η κατάρτιση συμπληρωματικών συμβάσεων με τον ανάδοχο ήδη εκτελούμενου δημόσιου έργου αποτελεί εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης εκτέλεσης εργασιών και για το λόγο αυτό εφαρμόζεται μόνο υπό τις αναφερόμενες περιοριστικά στο νόμο προϋποθέσεις. Ως συμπληρωματικές δε εργασίες θεωρούνται εκείνες για τις οποίες συντρέχουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις: α) αφορούν το αρχικό συμβατικό αντικείμενο, με το οποίο παρουσιάζουν αναγκαία συνάφεια και δεν περιλαμβάνονται στην αρχικά συναφθείσα σύμβαση, β) κατέστησαν αναγκαίες κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου, όπως αυτό περιγράφεται στην αρχική σύμβαση, λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων και γ) είτε δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση, χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα για την αναθέτουσα αρχή, είτε παρά τη δυνατότητα διαχωρισμού τους, είναι απόλυτα αναγκαίες για την τελειοποίησή της, το δε ποσό της συμπληρωματικής σύμβασης δεν μπορεί να υπερβαίνει το 50% του ποσού της αρχικής σύμβασης.Τέτοιες εργασίες θεωρούνται αυτές που είτε προβλέπονται κατ’ είδος από το συμβατικό τιμολόγιο και τον προϋπολογισμό αλλά εκτελούνται σε ποσότητες μεγαλύτερες από τις προβλεπόμενες (πρόσθετες ή υπερσυμβατικές εργασίες), είτε δεν προβλέπονται καθόλου ή προβλέπονται μεν, αλλά εκτελούνται με διαφορετικό τρόπο (νέες εργασίες). Περαιτέρω, οι ως άνω διατάξεις, λόγω του γεγονότος ότι επιτρέπουν παρεκκλίσεις από τους κανόνες που σκοπό έχουν να εξασφαλίσουν τη δυνατότητα άσκησης των δικαιωμάτων που αναγνωρίζονται από την κείμενη νομοθεσία στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, πρέπει να ερμηνεύονται στενά, το δε βάρος απόδειξης περί του ότι συντρέχουν όντως οι έκτακτες περιστάσεις, που δικαιολογούν την εφαρμογή τους, το φέρει όποιος τις επικαλείται (Δ.Ε.Κ. απόφαση της 17.09.1998, C-323/96 Επιτροπή κατά Βελγίου, Δ.Ε.Κ. απόφαση της 28.03.1996, C-318/1994 Επιτροπή κατά Γερμανίας, Δ.Ε.Κ. απόφαση της 18.05.1995, C-57/94 Επιτροπή κατά Ιταλίας, Δ.Ε.Κ. απόφαση της 18.03.1992, C-24/91 Επιτροπή κατά Ισπανίας, Ε.Σ. 2502, 2511/2009 κ.ά). Ως απρόβλεπτες δε περιστάσεις θεωρούνται πραγματικά γεγονότα, τα οποία δεν ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και τα οποία, παρότι η μελέτη (οριστική ή προμελέτη), με βάση την οποία προσδιορίστηκε το τεχνικό αντικείμενο του έργου, υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής, αντικειμενικά δεν μπορούσαν να προβλεφθούν σύμφωνα με τους κανόνες επιμέλειας του μέσου συνετού ανθρώπου του οικείου κλάδου και να ενταχθούν στο αρχικό έργο και τη συναφθείσα σύμβαση. Οι περιστάσεις, επομένως, που επικαλούνται οι αναθέτουσες αρχές για την αιτιολόγηση του απρόβλεπτου δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να απορρέουν από δική τους ευθύνη (βλ. αποφ. VI Τμ. 1780, 3359/2009). Δεν θεωρούνται συμπληρωματικές εργασίες, οφειλόμενες σε απρόβλεπτα γεγονότα, εκείνες που αφορούν στην επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του έργου ή στη βελτίωση της ποιότητάς του, καθόσον η εκ των υστέρων μεταβολή του αντικειμένου του έργου, που δεν ήταν γνωστή στο σύνολο των διαγωνιζομένων, κατά την υποβολή της προσφοράς τους, και δεν αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου, είναι ανεπίτρεπτη. Τέλος, η απόφαση του αρμόδιου οργάνου περί προσφυγής στην ως άνω διαδικασία ανάθεσης πρέπει, ως εκ της φύσεώς της, να είναι ειδικώς και επαρκώς αιτιολογημένη, ώστε να καθίσταται εφικτός ο έλεγχος της νομιμότητάς της από το Ελεγκτικό Συνέδριο (π.ρ.βλ. Ε.Σ. 1780, 3729/2009 κ.α.).