Μίσθωση δύο υπαίθριων σταθμών αυτοκινήτων .(...)Mε αυτά τα πραγματικά δεδομένα, και σύμφωνα με όσα έγινα δεκτά ανωτέρω στη σκέψη 7, το Δικαστήριο κρίνει ότι η ένδικη σύμβαση, κατ’ ορθό νομικό χαρακτηρισμό (Ολ. ΕλΣ 982/2023, Έβδ. Τμ. 1383/2023 σκ.6, 1223/2022 σκ. 13 κ.α.), συνιστά, κατά τον προέχοντα χαρακτήρα της, σύμβαση παραχώρησης υπηρεσιών, επί της οποίας εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις του ν. 4413/2016, όπως ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη πράξη. Τούτο, διότι δεν παραχωρείται απλώς το δικαίωμα χρήσης και εκμετάλλευσης δημοσίου ακινήτου προς τον σκοπό της επωφελέστερης άσκησης οικονομικής φύσης δραστηριοτήτων, αλλά ανατίθεται στον ανάδοχο, πέραν των υποχρεώσεων που επιβάλλονται συνήθως, κατά τα κρατούντα στις συναλλαγές, στον μισθωτή ακινήτου, η υποχρέωση να παρέχει συνεχείς και υψηλής ποιότητας υπηρεσίες στάθμευσης προς τους χρήστες των σταθμών, οι οποίες υπόκεινται σε ειδικές απαιτήσεις ως προς τον τρόπο διαχείρισής τους (αναβάθμιση εξοπλισμού και διαχείριση με αυτοματοποιημένο σύστημα smart parking, βλ. άρθρα 3 και 8 της διακήρυξης), τον χρόνο παροχής (εικοσιτετράωρη λειτουργία όλες τις ημέρες τις εβδομάδας, βλ. άρθρο 2 της διακήρυξης), τον τρόπο εκμετάλλευσης (υποχρέωση έκδοσης μηνιαίων καρτών στάθμευσης σε ποσοστό τουλάχιστον 15% επί των θέσεων, βλ. άρθρο 9 της διακήρυξης) και το τιμολόγιό τους (επιβολή ανώτατης χρέωσης ανά ώρα και μήνα και έγκριση της αύξησης του τιμολογίου από τον Δήμο Καλαμάτας, βλ. άρθρο 9 της διακήρυξης). Εξάλλου, δεν αποτελεί κριτήριο για τον χαρακτηρισμό ή μη της σύμβασης ως σύμβασης παραχώρησης υπηρεσιών η υπαγωγή ή μη των παραχωρούμενων υπηρεσιών στάθμευσης στην έννοια των δημόσιων υπηρεσιών, δεδομένου ότι δεν υφίσταται ουδεμία ρητή σχετική πρόβλεψη στον ν. 4413/2016 ή στην Οδηγία 2014/23/ΕΕ ούτε μπορεί να συναχθεί από τις διατάξεις αυτών η απαίτηση της συνδρομής προϋπόθεσης με το ως άνω περιεχόμενο, απορριπτομένου ως νόμω αβασίμου του σχετικού λόγου της προσφεύγουσας. Σε κάθε δε περίπτωση, ως άνω λόγος είναι απορριπτέος, καθόσον συνιστά ουσιώδη πλημμέλεια της ανάθεσης ο εσφαλμένος νομικός χαρακτηρισμός της σχετικής σύμβασης και η εξ αυτού του λόγου υπαγωγή της σύναψής της σε εσφαλμένες διαδικαστικές προϋποθέσεις, όπως συντρέχει και στην προκειμένη περίπτωση που εμφιλοχώρησαν ουσιώδεις πλημμέλειες στη σχετική διαδικασία, οι οποίες απορρέουν από τη μη εφαρμογή των άρθρων 8 παρ. 1 έως 3, 17 παρ. 2, 30 παρ. 1 και 33 παρ. 1, 43 παρ. 3 περ. β΄, 58 παρ. 2 περ. δ΄ και 59 παρ. 1, 2 και 4 περ. α΄ υποπερ. αα΄ και στστ΄ του ν. 4413/2016, ο τρόπος ερμηνείας και εφαρμογής των οποίων από το Κλιμάκιο δεν αμφισβητείται από την προσφεύγουσα και τον παρεμβαίνοντα. 	Κατ’ ακολουθίαν, η κρινόμενη προσφυγή ανάκλησης και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμες. (Για την ανάκληση της 250/2024 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.)
ΔΕΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/Α΄ ΕΛΑΣΣΟΝΑ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/1346/2024

Διατήρηση Ειδικού Λογ/σμού Μέτρων και Σταθμών και μεταφορά μέρους των πόρων του στα έσοδα του Κρατικού Προϋπολογισμού.

Ο προσφεύγων ζητά την ακύρωση της παράλειψης του αναθέτοντα φορέα να εκδώσει και να κοινοποιήσει μέσω ΕΣΗΔΗΣ εκτελεστική απόφαση που να εγκρίνει και να επικυρώνει τα αποτελέσματα του σταδίου των οικονομικών προσφορών. Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά τον «Καθαρισμός Στεγασμένων και Υπαίθριων Χώρων των Σταθμών του […] Δικτύου του […]» με εκτιμώμενη αξία 7.049.738,30 ευρώ χωρίς ΦΠΑ. Η διαδικασία προκηρύχθηκε με διακήρυξη και δημοσιεύθηκε στην ΕΕΕΕ και στο ΕΣΗΔΗΣ.

Ο προσφεύγων ζητά την ακύρωση των αποφάσεων ανάθεσης στον εαυτό του και στον παρεμβαλλόμενο για υπηρεσίες καθαρισμού στεγασμένων και υπαίθριων χώρων σταθμών δικτύου και νέας γραμμής. Συγκεκριμένα, προσβάλλει αποφάσεις αθροιστικής αξίας 228.433,73 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) που αφορούν καταμερισμό εργασιών (104.154 ευρώ για τον ίδιο και 124.279,73 ευρώ για τον παρεμβαλλόμενο), ισχυριζόμενος έκπτωση εννόμου συμφέροντος λόγω περιορισμένης ανάθεσης. Το αντικείμενο αφορά προσωρινές υπηρεσίες κάλυψης αναγκών ενόψει εκκρεμούς διαγωνισμού.

Παροχή σύμφωνης γνώμης για την ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικής χρήσης σταθμών αυτοκινήτων μεγάλου μεγέθους στο Νομό Αττικής. Εφαρμοστέες διατάξεις και υλική αρμοδιότητα.(...)Οι διατάξεις του π.δ. 455/1976 εφαρμόζονται ως προς τους όρους και προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας χώρων στάθμευσης ιδιωτικής χρήσης, μεγάλου μεγέθους. Ειδική περίπτωση αποτελούν οι ιδιωτικοί χώροι στάθμευσης, που δημιουργούνται κατ’ εφαρμογή του ν. 960/1979 προς εξυπηρέτηση των υπό ανέγερση κτηρίων και υπάγονται στις διατάξεις του νόμου αυτού και των, κατ’ εξουσιοδότηση του, εκδοθέντων προεδρικών διαταγμάτων. Ελλείψει ειδικής ρύθμισης, οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης δεν έχουν αρμοδιότητα παροχής σύμφωνης γνώμης για την κυκλοφοριακή σύνδεση σταθμών αυτοκινήτων μεγάλου μεγέθους στο νομό Αττικής (ομόφωνα).

Ο προσφεύγων, ο οποίος κατέτασσε δεύτερος σε σειρά μειοδοσίας στον διαγωνισμό, ασκεί προδικαστική προσφυγή ζητώντας την ακύρωση της απόφασης με την οποία κρίθηκε αποδεκτή η προσφορά του οικονομικού φορέα με την επωνυμία «...» και ανακηρύχθηκε προσωρινός ανάδοχος. Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά εργασίες καθαριότητας υπαίθριων και στεγασμένων χώρων, όπως δρόμων, πλατειών, πεζοδρομίων, χώρων στάθμευσης, νησίδων και χώρων πρασίνου σε συνολική έκταση περίπου 133 στρεμμάτων, καθώς και την καθαριότητα της χερσαίας ζώνης. Ο διαγωνισμός προκηρύχθηκε από τον αναθέτοντα φορέα με κριτήριο κατακύρωσης την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει τιμής. Ο προσφεύγων ισχυρίζεται ότι η προσφορά του προσωρινού αναδόχου δεν συμμορφώνεται με τις ελάχιστες νόμιμες αποδοχές και τις εργοδοτικές εισφορές που προβλέπει η εργατική νομοθεσία, καταθέτοντας αναλυτικούς πίνακες που υπολογίζουν το ελάχιστο νόμιμο εργατικό κόστος.

Με την προδικαστική προσφυγή ζητείται η ακύρωση των αποφάσεων της Οικονομικής Επιτροπής υπ’αριθμ. 342 και 311/2021, οι οποίες είχαν κρίνει αποδεκτό τον παρεμβαίνοντα και τον είχαν αναδείξει προσωρινό και εν συνεχεία οριστικό ανάδοχος για τη δημόσια σύμβαση προμήθειας των εξής ζητούμενων συστημάτων: Συστήματος Ελέγχου θέσεων στάθμευσης, Συστήματος Παροχής Ασύρματης Πρόσβασης στο Διαδίκτυο (free wifi spots), Συστήματος ελέγχου πληρότητας κάδων, Προμήθειας δύο (2) σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, Προμήθειας δύο (2) ψηφιακών πινακίδων, Ανάπτυξης μίας (1) ενιαίας πλατφόρμας για βιώσιμη κινητικότητα και Ανάπτυξης μίας (1) ενιαίας εφαρμογής για κινητά τηλέφωνα σε iOS και Android.

Σύμβαση παραχώρησης υπηρεσιών, με αντικείμενο την «Ανάπτυξη, Χρηματοδότηση, Λειτουργία, Συντήρηση και Εκμετάλλευση ζεύγους Σταθμών Εξυπηρέτησης Αυτοκινητιστών (ΣΕΑ) ... της Εγνατίας Οδού»(...)Εξ άλλου, η προαναφερθείσα υποκατάσταση της παραχωρησιούχου στην από 23.7.2012 σύμβαση από τρίτο οικονομικό φορέα, ο οποίος δεν είχε μετάσχει στον διενεργηθέντα διαγωνισμό, πιθανολογείται σοβαρώς ως μη νόμιμη και για τον λόγο ότι αυτή έχει ως δικαιολογητικό έρεισμα την μη εκπλήρωση εκ μέρους της παραχωρησιούχου επί μακρύ χρονικό διάστημα (άνω των 7 ετών) των απορρεουσών από την ανωτέρω σύμβαση υποχρεώσεών της, γεγονός το οποίο στοιχειοθετεί λόγο καταγγελίας της εν λόγω σύμβασης από την παραχωρούσα αρχή. Συνεπώς, η ένδικη υποκατάσταση της παραχωρησιούχου, ανατρέπουσα την ισορροπία της ανωτέρω σύμβασης παραχώρησης, συνιστά ουσιώδη τροποποίηση της σύμβασης αυτής, κατά την έννοια της διατάξεως της παρ. 4 του άρθρου 51 του ν. 4413/2016 δύναται δε να διενεργηθεί μόνο κατόπιν προκηρύξεως νέας διαγωνιστικής διαδικασίας για την ανάθεσή της.Δέχεται την αίτηση ακυρώσεως.

Σύμβαση παραχώρησης έργου «Ανάπτυξη, Χρηματοδότηση, Λειτουργία, Συντήρηση και Εκμετάλλευση ζεύγους Σταθμών Εξυπηρέτησης Αυτοκινητιστών (ΣΕΑ) ... στο τμήμα 14.3 της ...»(...)Εξ άλλου, η προαναφερθείσα υποκατάσταση της παραχωρησιούχου στην από 14-11-2011 σύμβαση από τρίτο οικονομικό φορέα, ο οποίος δεν είχε μετάσχει στον διενεργηθέντα διαγωνισμό παρίσταται ως μη νόμιμη και για τον λόγο ότι αυτή έχει ως δικαιολογητικό έρεισμα την μη εκπλήρωση εκ μέρους της παραχωρησιούχου επί μακρύ χρονικό διάστημα (άνω των 8 ετών) των απορρεουσών από την ανωτέρω σύμβαση υποχρεώσεών της, γεγονός το οποίο στοιχειοθετεί λόγο καταγγελίας της εν λόγω σύμβασης από την παραχωρούσα αρχή. Συνεπώς, η ένδικη υποκατάσταση της παραχωρησιούχου, ανατρέπουσα την ισορροπία της ανωτέρω σύμβασης παραχώρησης, συνιστά ουσιώδη τροποποίηση της σύμβασης αυτής, κατά την έννοια της διατάξεως της παρ. 4 του άρθρου 51 του ν. 4413/2016 δύναται δε να διενεργηθεί μόνο κατόπιν προκηρύξεως νέας διαγωνιστικής διαδικασίας για την ανάθεσή της.Δέχεται την αίτηση.

Βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της έννοιας των ανωτέρω συμβάσεων παραχώρησης είναι το γεγονός ότι το εργολαβικό αντάλλαγμα συνίσταται είτε αποκλειστικά στο δικαίωμα εκμετάλλευσης του έργου ή της υπηρεσίας είτε στο δικαίωμα αυτό σε συνδυασμό με την καταβολή αμοιβής. Στην περίπτωση, όμως, που η λειτουργία και εκμετάλλευση του παραχωρηθέντος έργου συνιστά παράλληλα και εκτέλεση υπηρεσίας, δηλαδή, εφόσον η λειτουργία του έργου εξυπηρετεί ή συνδέεται με τη λειτουργία ορισμένης υπηρεσίας, την παροχή της οποίας αναλαμβάνει ο ανάδοχος υποκαθιστώντας την αναθέτουσα αρχή, τότε η σύμβαση παραχώρησης δημοσίου έργου αποτελεί ταυτόχρονα και σύμβαση παραχώρησης δημόσιας υπηρεσίας, κατά την έννοια του κοινοτικού δικαίου. Στη σύμβαση αυτή, η λειτουργία της παραχωρηθείσας υπηρεσίας συνίσταται στην εκμετάλλευση, χάριν του κοινού, των δημοσίων έργων που κατασκευάστηκαν από τον ανάδοχο, δηλαδή ο ανάδοχος της σύμβασης παραχώρησης αναλαμβάνει να υλοποιήσει με δικά του έξοδα τις επενδύσεις που είναι απαραίτητες για τη δημιουργία της υπηρεσίας και για τη λειτουργία αυτής εντός μιας μακράς χρονικής περιόδου. Η εν λόγω σύμβαση αποτελεί μικτή σύμβαση, δηλαδή ενιαία σύμβαση που εμφανίζει μία σύνθεση στοιχείων που ανήκουν σε περισσότερα είδη συμβάσεων. Σύμφωνα με τη δέκατη έκτη αιτιολογική σκέψη της Οδηγίας 2004/17/ΕΚ, η οποία ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο με το προαναφερόμενο π.δ/μα 60/2007, εφόσον τα έργα γίνονται επικουρικώς και δεν αποτελούν το αντικείμενο της σύμβασης, δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τον χαρακτηρισμό της σύμβασης ως σύμβασης δημοσίων έργων. Συναφώς, το Δ.Ε.Κ. έκρινε (βλ. απόφαση της 19.4.1994, C-331/92), ότι εφόσον σε μία μικτή σύμβαση οι τεχνικές εργασίες έχουν παρεπόμενο μόνο χαρακτήρα σε σχέση με το κύριο αντικείμενό της, τότε το σύνολο του διαγωνισμού αυτού δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως σύμβαση δημοσίων έργων. Επομένως, στις περιπτώσεις που η προβλεπόμενη εκτέλεση έργων έχει παρεπόμενο μόνο χαρακτήρα ενώ το κύριο αντικείμενο της σύμβασης είναι η παραχώρηση υπηρεσιών, τότε πρόκειται για σύμβαση παραχώρησης υπηρεσιών κι όχι για σύμβαση παραχώρησης έργου. Ως εκ τούτου, πρέπει σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση να προσδιορίζεται αν το κύριο αντικείμενο της σύμβασης είναι η κατασκευή ενός έργου ή η παροχή υπηρεσιών ή, αντίθετα, αν η κατασκευή του έργου ή παροχή των υπηρεσιών έχει επικουρικό χαρακτήρα σε σχέση με το κύριο αντικείμενο της σύμβασης. Συνεπώς, στην περίπτωση που η κατασκευή του έργου αποτελεί την αναγκαία προϋπόθεση για την εκμετάλλευση της παραχωρούμενης υπηρεσίας, τότε πρόκειται για σύμβαση παραχώρησης υπηρεσίας, επί της οποίας δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις του π.δ/τος 60/2007. (Βλ. 209/2008 πράξη παρόντος Κλιμακίου, βλ. και Ερμηνευτική ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις συμβάσεις παραχώρησης στο κοινοτικό δίκαιο, ΕΕ C 121/29.4.2000, Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα "Ενίσχυση του δικαίου παραχωρήσεων και συμβάσεων Δημοσίων και Ιδιωτικών Συμπράξεων", ΕΕ C 14/16.1.2001, σελ. 91 επ., Ε.Α ΣτΕ 119/1999, 791/2002, 543/2003, Ε. Τροβά – Δ. Κούτρας, Η κατασκευή του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου και η σύμβαση παραχώρησης δημοσίων έργων, Ι. Γκιτσάκης, Η παραχώρηση της δημόσιας υπηρεσίας και δημοσίου έργου, Σ. Παναγόπουλος, Η Σύμβαση παραχώρησης δημοσίου έργου στην κοινοτική και ελληνική έννομη τάξη, σε Κοινοτικό Δίκαιο 25 χρόνια εφαρμογής στην Ελλάδα, σελ. 83 επ.).