Νομιμότητα του σχεδίου της προγραμματικής σύμβασης πολιτισμικής ανάπτυξης μγια την υλοποίηση του έργου «Στερέωση, Αποκατάσταση, Αναστήλωση, Ανάδειξη Γέφυρας … : Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η ελεγχόμενη προγραμματική σύμβαση εγκαθιδρύει πραγματική συνεργασία μεταξύ των συμβαλλόμενων φορέων, με σκοπό, δια της συνένωσης των μέσων που διαθέτει ο καθένας από αυτούς, την από κοινού εκτέλεση της δημόσιας αποστολής τους, και ως τέτοια δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του ν.4412/2016. Επιπλέον, εφόσον το υποβληθέν προς έλεγχο σχέδιο προγραμματικής σύμβασης έχει εγκριθεί από τα αρμόδια όργανα των συμβαλλομένων μερών και φέρει το ελάχιστο αναγκαίο κατά νόμο περιεχόμενο, δεν συντρέχουν ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες που να κωλύουν την υπογραφή του σχεδίου αυτού, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής.

Νομιμότητα του σχεδίου προγραμματικής συμβάσεως μεταξύ της Περιφέρειας ...και του Δήμου .. για την εκτέλεση έργου..(....) Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, πρέπει να γίνει δεκτό ότι είναι επιτρεπτή, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 100 του ν. 3852/2010, η σύναψη προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Αττικής και του Δήμου Μάνδρας-Ειδυλλίας με το προεκτεθέν περιεχόμενο, καθώς η σύμβαση αυτή εγκαθιδρύει πράγματι συνεργασία μεταξύ δημόσιων φορέων με σκοπό, δια της συνενώσεως των μέσων που διαθέτει ο καθένας από αυτούς, την από κοινού εκτέλεση της δημόσιας αποστολής τους, και ως τέτοια δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του ν. 4412/2016, το δε υποβληθέν για έλεγχο οικείο σχέδιο σύμβασης έχει το ελάχιστο κατά νόμο περιεχόμενο και, ως εκ τούτου, δεν συντρέχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή του σχεδίου αυτού, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της.

Σχέδιο προγραμματικής σύμβασης...Από το περιεχόμενο του ελεγχόμενου σχεδίου προγραμματικής σύμβασης προκύπτουν τα εξής: Σύμφωνα με το άρθρο 3 αυτής, στον συνολικό προϋπολογισμό της πράξης, ποσού 694.950,00 ευρώ, για τον οποίο δεν υπάρχει περαιτέρω ανάλυση, περιλαμβάνονται και κόστη που αφορούν σε εργολαβικό όφελος, αναθεώρηση και απρόβλεπτα. Τα κόστη αυτά, όμως, μη νομίμως περιλαμβάνονται στον ως άνω προϋπολογισμό καθόσον αυτός αφορά αποκλειστικά στην προμήθεια εξοπλισμού του ΚΑΔΥ (βλ. άρθρο 1 αυτής), για την οποία αυτά δεν προβλέπονται. Περαιτέρω σε κανένα σημείο της σύμβασης δεν παρατίθενται οι αναγκαίοι χρηματοδοτικοί πόροι, από τους οποίους θα καλυφθούν οι αναλαμβανόμενες οικονομικές υποχρεώσεις, ο τρόπος κάλυψης των αναγκαίων για την εκπλήρωση της προγραμματικής σύμβασης λειτουργικών εξόδων, καθώς και οι λεπτομέρειες της καταβολής τους. Τέλος, στο άρθρο 4 αυτής, που αφορά στη διάρκειά της, αναφέρεται αόριστα ότι αυτή αρχίζει από την ημερομηνία υπογραφής της και λήγει με την ολοκλήρωση του έργου και την τοποθέτηση του εξοπλισμού της προμήθειας, χωρίς περαιτέρω να γίνεται καμία χρονική αναφορά ως προς τον εκτιμώμενο χρόνο ολοκλήρωσης του έργου και χωρίς να προσκομίζεται αναλυτικό χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης της προγραμματικής σύμβασης, που να περιέχει αναλυτικό χρονικό προγραμματισμό των επιμέρους δράσεων που απαρτίζουν το συμβατικό αντικείμενο.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ- ΕΛΕΓΧΟΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ:..Το έργο περιγράφεται εκτενέστερα στη μελέτη που συντάχθηκε και θεωρήθηκε από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Ε.Κ.Υ.Ο. και εγκρίθηκε στην Τακτική Συνεδρία Στ΄/6.6.2017/Θέμα 13ο της Εκκλησιαστικής Κεντρικής Υπηρεσίας Οικονομικών (ΕΚΥΟ) της Ιεράς Συνόδου της ... Στο άρθρο 6 του σχεδίου σύμβασης, καθορίζονται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των συμβαλλομένων, ως εξής: α) η Περιφέρεια … αναλαμβάνει τη χρηματοδότηση του έργου μέχρι του ποσού των 14.000.000,00 ευρώ με Φ.Π.Α., τη δημοπράτηση του, την υπογραφή σύμβασης με τον ανάδοχο, την επίβλεψη της κατασκευής του, την παραλαβή του και τον ορισμό εκπροσώπων του στην Κοινή Επιτροπή Παρακολούθησης, β) η … θα έχει τη μέριμνα για την έκδοση και τυχόν αναθεώρηση των απαιτούμενων αδειοδοτήσεων και εγκρίσεων πριν από τη δημοπράτηση του έργου, τη χρηματοδότηση κάθε επιπλέον δαπάνης μελετών και εργασιών, τη μέριμνα για την απομάκρυνση όσων κινητών ευρίσκονται επί του χώρου του έργου, την υποβολή αιτήσεων προς τις ΔΕΚΟ και την κάλυψη των σχετικών δαπανών, την ευθύνη για την φύλαξη του έργου μετά τη διοικητική παραλαβή, την καθολική μέριμνα για τη συντήρησή του, την υποχρέωση να προσδώσει δημοσιότητα στη χρηματοδότηση του έργου από την Περιφέρεια .., τον ορισμό εκπροσώπων στην Κοινή Επιτροπή Παρακολούθησης και τη γραμματειακή υποστήριξη αυτής και γ) το Υπουργείο Πολιτισμού αναλαμβάνει τη διευκόλυνση της υλοποίησης του αντικειμένου της σύμβασης, παρέχοντας κάθε δυνατή και αναγκαία πληροφορία και βοήθεια στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, καθώς και τη συμμετοχή δια των εκπροσώπων του στην Κοινή Επιτροπή Παρακολούθησης.(...)Με τα δεδομένα αυτά δεν διαπιστώθηκαν ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες, που να κωλύουν την υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου προγραμματικής σύμβασης.

Προγραμματική σύμβαση...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη (ΙΙ), το Τμήμα κρίνει ότι αναρμοδίως ο Επίτροπος επελήφθη του ελέγχου της νομιμότητας του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης, που αφορά στην υλοποίηση του έργου «Μετάθεση υφιστάμενων αγωγών υδροδότησης Ζ.Ε.Π. και ... εκτός γηπέδων ανέγερσης των εγκαταστάσεων της πανεπιστημιούπολης ..., αφού αυτό, όπως προεκτέθηκε, συνιστά μέρος της Πράξης «Ανέγερση Πανεπιστημιούπολης ... στην περιοχή Ζ.Ε.Π. ...», η οποία εντάχθηκε στον Άξονα Προτεραιότητας «Επένδυση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την επαγγελματική κατάρτιση για την απόκτηση δεξιοτήτων και τη δια βίου μάθηση» του Επιχειρησιακού Προγράμματος ..., με προϋπολογισμό κατώτερο του ποσού των 10.000.000 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.). Για το λόγο δε αυτό, που εξετάζεται αυτεπαγγέλτως από το Δικαστήριο, η προσβαλλόμενη Πράξη του πρέπει να ανακληθεί.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να γίνει δεκτή και να ανακληθεί η 47/2019 Πράξη του Αναπληρωτή Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Ν. .....

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ:Να ελέγξει τη νομιμότητα της προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Αττικής και του Δήμου … για την εκτέλεση του έργου «Λειτουργική και ενεργειακή αναβάθμιση χώρων αναψυχής, παιδικών χαρών και χώρων πρασίνου Δήμου …»(....)Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη  σκέψη ΙΙ της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η ελεγχόμενη προγραμματική σύμβαση εγκαθιδρύει πραγματική συνεργασία μεταξύ των συμβαλλομένων φορέων, με σκοπό την, διά της συνενώσεως των μέσων που διαθέτει ο καθένας από αυτούς, από κοινού εκτέλεση της δημόσιας αποστολής τους.Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Αττικής και του Δήμου … για την υλοποίηση του έργου «Λειτουργική και ενεργειακή αναβάθμιση χώρων αναψυχής, παιδικών χαρών και χώρων πρασίνου Δήμου …».

Προγραμματική σύμβαση. Συμβαλλόμενα μέρη: Περιφέρεια, ΕΥΔΑΠ και Δήμος. Ο μέσω προγραμματικής σύμβασης ορισμός της Περιφέρειας ως φορέα κατασκευής του έργου αποχέτευσης και επεξεργασίας διάθεσης λυμάτων του Δήμου αντί του ορισθέντος με Υπουργική Απόφαση Δήμου δεν αποτελεί κατά την άποψη της πλειοψηφίας ουσιώδη νομική πλημμέλεια, που να κωλύει τη σύναψη της προγραμματικής σύμβασης, αφού, ενόψει των τεχνικών ιδιαιτεροτήτων του προς ανάθεση έργου, αλλά και του ύψους του προϋπολογισμού του (11.386.135 ευρώ) τα αρμόδια όργανα της Περιφέρειας διαθέτουν κατά τεκμήριο την απαιτούμενη γνώση και εμπειρία για τη δημοπράτηση ενός τέτοιου έργου. Μειοψηφία ενός μέλους ότι η πλημμέλεια είναι ουσιώδης. Κατά τα λοιπά διαπιστώθηκε η ύπαρξη του ελάχιστου κατά νόμο απαιτούμενου περιεχομένου.

Προγραμματική σύμβαση. Συμβαλλόμενα μέρη: Περιφέρεια, ΕΥΔΑΠ και Δήμος. Ο μέσω προγραμματικής σύμβασης ορισμός της Περιφέρειας ως φορέα κατασκευής του έργου αποχέτευσης και επεξεργασίας διάθεσης λυμάτων του Δήμου αντί του ορισθέντος με Υπουργική Απόφαση Δήμου δεν αποτελεί κατά την άποψη της πλειοψηφίας ουσιώδη νομική πλημμέλεια, που να κωλύει τη σύναψη της προγραμματικής σύμβασης, αφού, ενόψει των τεχνικών ιδιαιτεροτήτων του προς ανάθεση έργου, αλλά και του ύψους του προϋπολογισμού του (11.386.135 ευρώ) τα αρμόδια όργανα της Περιφέρειας διαθέτουν κατά τεκμήριο την απαιτούμενη γνώση και εμπειρία για τη δημοπράτηση ενός τέτοιου έργου. Μειοψηφία ενός μέλους ότι η πλημμέλεια είναι ουσιώδης. Κατά τα λοιπά διαπιστώθηκε η ύπαρξη του ελάχιστου κατά νόμο απαιτούμενου περιεχομένου.

Εκτέλεση έργου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Τμήμα κρίνει τα ακόλουθα: Ενόψει του ότι ο ως άνω Ιερός Ναός χαρακτηρισθείς αρμοδίως ως μνημείο, δεν ανήκει, κατά τα αναφερόμενα στην ένδικη αίτηση, στην κυριότητα της αιτούσας, ούτε από άλλα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι αυτή ορίστηκε φορέας υλοποίησης του επίμαχου έργου, απαιτείτο η σύναψη προγραμματικής σύμβασης, κατά το άρθρο 100 παρ. 5 του ν. 3852/2010, με τη συμμετοχή της ιδίας και του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Άλλωστε με  την ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΑΒΜΜ/ΤΜΒΜΜ/342088/33111/2629/626/4.7.2018 απόφαση του Τμήματος Μελετών Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, που περιλαμβάνεται στα στοιχεία του φακέλου, εγκρίθηκε, σύμφωνα με την κατατεθείσα προμελέτη, η μερική ανακατασκευή της στέγης (εκτός της περιοχής του τρούλου) του Ιερού Ναού και όχι η υλοποίηση του επίμαχου έργου από την Περιφέρεια ..., ενώ στην τεχνική περιγραφή της οικείας μελέτης του έργου περιλαμβάνονται, πέραν των εργασιών ανακατασκευής της στέγης και εργασίες στον τρούλο του Ιερού Ναού. Επομένως, αβασίμως προβάλλει η αιτούσα ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν ήταν υποχρεωτική, πριν από τη διεξαγωγή της εν λόγω διαγωνιστικής διαδικασίας, η σύναψη προγραμματικής σύμβασης κατά τις διατάξεις του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας ... και του Ιερού Ναού. Εξάλλου, με την επικαλούμενη από την αιτούσα 144/2018 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου δεν κρίθηκε ότι η σύναψη της προγραμματικής σύμβασης του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 δεν απαιτείται να προηγείται της διαγωνιστικής διαδικασίας, πλην όμως πράγματι με αυτήν ελέγχθηκαν ταυτόχρονα τα υποβληθέντα σχέδια της προγραμματικής και της οικείας εκτελεστικής σύμβασης.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ-ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Αττικής και του «….», για την υλοποίηση του έργου «Επισκευές βλαβών, συντηρήσεις και λοιπές οικοδομικές εργασίες στα κτήρια του … στην Αττική», προϋπολογισμού 828.382,35 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α.(....)Με τα δεδομένα αυτά, είναι επιτρεπτή ... η σύναψη της ελεγχόμενης προγραμματικής σύμβασης, το δε υποβληθέν προς έλεγχο οικείο σχέδιο σύμβασης έχει το ελάχιστο κατά νόμο περιεχόμενο. Ως εκ τούτου, δεν συντρέχει λόγος που κωλύει την υπογραφή του, αυτό δε επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της.