Η Πράξη 100/2025 του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου σύμβασης παραχώρησης μεταξύ του Δήμου Αχαρνών και της εταιρείας «... Ι.Κ.Ε.». Αντικείμενο της σύμβασης είναι η ανάπτυξη, διαχείριση και λειτουργία δημοσίως προσβάσιμων υποδομών επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, με εκτιμώμενη αξία €20.535.086,88 (άνευ ΦΠΑ). Το Κλιμάκιο διαπίστωσε ότι, καθώς η αξία των προς παραχώρηση υπηρεσιών υπερβαίνει την αξία των παρεπόμενων προς προμήθεια αγαθών (€1.537.124), ο προέχων χαρακτήρας της σύμβασης είναι αυτός της παραχώρησης υπηρεσιών. Συνεπώς, κρίθηκε αναρμόδιο και παρέπεμψε το σχέδιο σύμβασης και τον φάκελο της διαγωνιστικής διαδικασίας στο αρμόδιο Ζ΄ Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Αρση  αμφισβήτησης που ανέκυψε δυνάμει των αντίθετων κρίσεων της 85/2025 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου και της 157/2025 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου ως προς την έννοια των διατάξεων των άρθρων 2 και 19 του ν. 4413/2016, η οποία παραπέμφθηκε στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου με την τελευταία Πράξη (Α.Β.Δ. 733/2025).(...)Μετά την κατά τα ως άνω άρση της αμφισβήτησης υπέρ της εκδοχής ότι, κατ’ ορθή ερμηνεία των διατάξεων των άρθρων 2 και 19 του ν. 4413/2016, στην ελεγχόμενη σύμβαση προσήκει ο νομικός χαρακτηρισμός της μεικτής σύμβασης παραχώρησης έργου και υπηρεσιών με κύριο αντικείμενο την παραχώρηση των υπηρεσιών λειτουργίας και διαχείρισης της Μαρίνας Αργοστολίου, η υπόθεση πρέπει να αναπεμφθεί, προς περαιτέρω εξέταση, στο Ζ΄ Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ως αρμόδιο, κατά τα οριζόμενα στην ΦΓ8/16805/1999 κανονιστική απόφαση της Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου (Β΄ 1970), σε συνδυασμό με την ΦΓ8/40621/2020 νεότερη (Β΄ 3374), για τον έλεγχο της σύμβασης αυτής.

Η Πράξη 188/2025 του ΣΤ' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχων για την προμήθεια ανταλλακτικών και την παροχή υπηρεσιών συντήρησης και επισκευής οχημάτων του Δήμου Αχαρνών για τρία (3) έτη. Η συνολική προϋπολογισθείσα δαπάνη ανέρχεται σε 2.958.580,65 ευρώ πλέον ΦΠΑ. Ο διαγωνισμός, ο οποίος είχε μικτό χαρακτήρα με προέχοντα τον χαρακτήρα της προμήθειας, υποδιαιρέθηκε σε πέντε (5) ομάδες. Κατατέθηκαν προσφορές για τέσσερις ομάδες, με κριτήριο κατακύρωσης τη χαμηλότερη τιμή. Το Κλιμάκιο διαπίστωσε ότι δεν υπάρχουν ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες, οπότε και αποφάσισε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή των υποβληθέντων σχεδίων συμβάσεων.

Η Πράξη 49/2025 του Ε' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου για το έργο «Κατασκευή Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Αστικών Αποβλήτων Νήσου Ύδρας» του Ειδικού Διαβαθμιδικού Συνδέσμου Νομού Αττικής (Ε.Δ.Σ.Ν.Α.). Το έργο, μικτής φύσης (έργων, προμηθειών και υπηρεσιών) με προέχοντα χαρακτήρα δημοσίου έργου, έχει συνολική συμβατική δαπάνη 12.353.033,54 ευρώ (πλέον Φ.Π.Α.). Η Επιτροπή Διαγωνισμού απέρριψε τις τεχνικές προσφορές δύο οικονομικών φορέων επειδή προέβλεπαν ανάπτυξη εγκαταστάσεων πέραν του ορίου των 10 στρεμμάτων. Η προσφορά του τρίτου οικονομικού φορέα, «… Α.Ε.», έγινε δεκτή ως η πλέον συμφέρουσα. Το Κλιμάκιο έκρινε νόμιμη την απόρριψη των τεχνικών προσφορών και τη διαδικασία ανάδειξης αναδόχου. Κατά συνέπεια, δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης, με την επισήμανση ότι η αξία της σύμβασης πρέπει να καθοριστεί χωρίς να συμπεριληφθεί το δικαίωμα προαίρεσης.

Σύμβαση παραχώρησης δημόσιου έργου...ζητείται η ανάκληση της 564/2019 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Ενόψει των ανωτέρω, υποχρεωτικών για το Τμήμα τούτο, κρίσεων, γενομένων δεκτών των σχετικών ισχυρισμών, η αίτηση ανάκλησης πρέπει να γίνει δεκτή, να ανακληθεί η 564/2019 Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία το Κλιμάκιο απείχε του ελέγχου του «Συμφωνητικού Τροποποίησης της Σύμβασης Παραχώρησης για τη χορήγηση αποκλειστικού δικαιώματος διοργάνωσης και διεξαγωγής αμοιβαίου ιπποδρομιακού στοιχήματος στην Ελλάδα για περίοδο είκοσι ετών» και να αναπεμφθεί ο φάκελος της υπόθεσης στο ίδιο Κλιμάκιο για την άσκηση ελέγχου νομιμότητας επί του ως άνω σχεδίου σύμβασης.Ανακαλεί την 564/2019 Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ-ΥΠΑΓΩΓΗ ΣΕ ΠΡΟΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ:να εξετάσει τη νομιμότητα της ανάθεσης και το σχέδιο σύμβασης με αντικείμενο την ανανέωση των δικαιωμάτων χρήσης των αδειών των υφιστάμενων προϊόντων λογισμικού της εταιρείας «Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας Α.Ε.» (ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε.), προϋπολογιζόμενης δαπάνης 5.120.145,39 ευρώ (πλέον ΦΠΑ)(....)Εν προκειμένω, κατά τα γνωστά στο Κλιμάκιο, το Ζ΄ Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου επιλαμβανόμενο σχεδίου σύμβασης που η ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ υπέβαλε για προσυμβατικό έλεγχο στις 10.12.2021 έκρινε ... ότι έχει αρμοδιότητα για τη διενέργεια του ελέγχου αυτού. Τούτο δε παρά το γεγονός ότι κατά το χρονικά σημεία τόσο της υποβολής της σύμβασης για προσυμβατικό έλεγχο όσο και διενέργειας της διάσκεψης του Ζ΄ Κλιμακίου, είχε ολοκληρωθεί η διαδικασία αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ ΑΕ. Ως εκ τούτου, δοθέντος ότι το παρόν Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι οι συναπτόμενες από τη ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ συμβάσεις δεν υπάγονται στον έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, δημιουργείται αμφισβήτηση ως προς την έννοια της διάταξης του άρθρου 324 παρ. 1 του ν. 4700/2020, λόγω της έκδοσης αντίθετων πράξεων των δύο Κλιμακίων.Παραπέμπει στην ελάσσονα Ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου την αμφισβήτηση ως προς την έννοια του άρθρου 324 παρ. 1 του ν. 4700/2020, λόγω της έκδοσης της 650/2021 αντίθετης Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου.

ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΣ/ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/554/2022.

Η απόφαση αφορά τον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας της διαγωνιστικής διαδικασίας του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου για την «Αγορά ενός (1) κτιρίου για την κάλυψη εκπαιδευτικών - ερευνητικών αναγκών», προϋπολογισμού 6.300.000 ευρώ. Το Κλιμάκιο διαπίστωσε ότι η σύμβαση, αν και οι συμβαλλόμενοι τη χαρακτήρισαν ως αγοραπωλησία ακινήτου (Π.Δ. 715/1979), συνιστά στην πραγματικότητα μεικτή σύμβαση με προέχοντα χαρακτήρα «δημόσιας σύμβασης έργου» (Ν. 4412/2016). Αυτό κρίνεται λόγω του εύρους των απαιτούμενων εργασιών—όπως η αλλαγή χρήσης από αποθήκη σε εκπαιδευτήριο, οι εκτεταμένες εσωτερικές διαρρυθμίσεις, οι παρεμβάσεις στη φέρουσα δομή και η αποφασιστική επιρροή του Πανεπιστημίου στην έγκριση της μελέτης εφαρμογής και στην καταβολή του τιμήματος ανάλογα με την πρόοδο των εργασιών. Δεδομένου ότι η αξία υπερβαίνει το κατώτατο όριο της Οδηγίας (€5.382.000) και πρόκειται για έργο, το Ζ' Κλιμάκιο κρίνεται αναρμόδιο και παραπέμπει τον φάκελο στο Ε' Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/925/2024

Η Πράξη 61/2025 αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας τεσσάρων σχεδίων συμβάσεων, προϋπολογιζόμενης δαπάνης 15.100.000,00 ευρώ, που αφορούν την «Παραγωγή διδακτικών βιβλίων σχολικού έτους 2025-26». Το ΣΤ΄ Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου εξέτασε τον φάκελο που υποβλήθηκε από το Ι.Τ.Υ.Ε. «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ». Διαπιστώθηκε ότι, παρόλο που εισήχθη στο ΣΤ΄ Κλιμάκιο (αρμόδιο για προμήθειες), το πραγματικό αντικείμενο των συμβάσεων (εκτύπωση, βιβλιοδεσία και συναφείς υπηρεσίες) συνιστά παροχή υπηρεσιών. Κατόπιν αυτού, το Κλιμάκιο έκρινε εαυτό αναρμόδιο, σύμφωνα με την Κανονιστική Απόφαση ΦΓ8/16805/13.10.1999, και αποφάσισε την παραπομπή του φακέλου στο αρμόδιο Ζ΄ Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου για την άσκηση του προβλεπόμενου ελέγχου νομιμότητας.

Το Ζ΄ Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου έκρινε απαράδεκτη την υποβολή του σχεδίου 1ης τροποποίησης της σύμβασης 5/2024 του Γενικού Αντικαρκινικού Ογκολογικού Νοσοκομείου Αθηνών «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ» για την παροχή υπηρεσιών καθαρισμού. Η τροποποίηση, η οποία αφορούσε την ενσωμάτωση αυξήσεων του κατώτατου μισθού, προκάλεσε συνολική επαύξηση 165.631,84 ευρώ (πλέον ΦΠΑ). Το Κλιμάκιο έκρινε ότι πρόκειται για τροποποίηση ήσσονος σημασίας («de minimis»), καθώς η αξία της υπολείπεται τόσο του ενωσιακού κατωφλίου (221.000 ευρώ) όσο και του 10% της αξίας της αρχικής σύμβασης (290.211,07 ευρώ). Ως εκ τούτου, σύμφωνα με το άρθρο 324 παρ. 5 περ. α΄ του ν. 4700/2020, η τροποποίηση εξαιρείται του προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας.

Βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της έννοιας των ανωτέρω συμβάσεων παραχώρησης είναι το γεγονός ότι το εργολαβικό αντάλλαγμα συνίσταται είτε αποκλειστικά στο δικαίωμα εκμετάλλευσης του έργου ή της υπηρεσίας είτε στο δικαίωμα αυτό σε συνδυασμό με την καταβολή αμοιβής. Στην περίπτωση, όμως, που η λειτουργία και εκμετάλλευση του παραχωρηθέντος έργου συνιστά παράλληλα και εκτέλεση υπηρεσίας, δηλαδή, εφόσον η λειτουργία του έργου εξυπηρετεί ή συνδέεται με τη λειτουργία ορισμένης υπηρεσίας, την παροχή της οποίας αναλαμβάνει ο ανάδοχος υποκαθιστώντας την αναθέτουσα αρχή, τότε η σύμβαση παραχώρησης δημοσίου έργου αποτελεί ταυτόχρονα και σύμβαση παραχώρησης δημόσιας υπηρεσίας, κατά την έννοια του κοινοτικού δικαίου. Στη σύμβαση αυτή, η λειτουργία της παραχωρηθείσας υπηρεσίας συνίσταται στην εκμετάλλευση, χάριν του κοινού, των δημοσίων έργων που κατασκευάστηκαν από τον ανάδοχο, δηλαδή ο ανάδοχος της σύμβασης παραχώρησης αναλαμβάνει να υλοποιήσει με δικά του έξοδα τις επενδύσεις που είναι απαραίτητες για τη δημιουργία της υπηρεσίας και για τη λειτουργία αυτής εντός μιας μακράς χρονικής περιόδου. Η εν λόγω σύμβαση αποτελεί μικτή σύμβαση, δηλαδή ενιαία σύμβαση που εμφανίζει μία σύνθεση στοιχείων που ανήκουν σε περισσότερα είδη συμβάσεων. Σύμφωνα με τη δέκατη έκτη αιτιολογική σκέψη της Οδηγίας 2004/17/ΕΚ, η οποία ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο με το προαναφερόμενο π.δ/μα 60/2007, εφόσον τα έργα γίνονται επικουρικώς και δεν αποτελούν το αντικείμενο της σύμβασης, δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τον χαρακτηρισμό της σύμβασης ως σύμβασης δημοσίων έργων. Συναφώς, το Δ.Ε.Κ. έκρινε (βλ. απόφαση της 19.4.1994, C-331/92), ότι εφόσον σε μία μικτή σύμβαση οι τεχνικές εργασίες έχουν παρεπόμενο μόνο χαρακτήρα σε σχέση με το κύριο αντικείμενό της, τότε το σύνολο του διαγωνισμού αυτού δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως σύμβαση δημοσίων έργων. Επομένως, στις περιπτώσεις που η προβλεπόμενη εκτέλεση έργων έχει παρεπόμενο μόνο χαρακτήρα ενώ το κύριο αντικείμενο της σύμβασης είναι η παραχώρηση υπηρεσιών, τότε πρόκειται για σύμβαση παραχώρησης υπηρεσιών κι όχι για σύμβαση παραχώρησης έργου. Ως εκ τούτου, πρέπει σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση να προσδιορίζεται αν το κύριο αντικείμενο της σύμβασης είναι η κατασκευή ενός έργου ή η παροχή υπηρεσιών ή, αντίθετα, αν η κατασκευή του έργου ή παροχή των υπηρεσιών έχει επικουρικό χαρακτήρα σε σχέση με το κύριο αντικείμενο της σύμβασης. Συνεπώς, στην περίπτωση που η κατασκευή του έργου αποτελεί την αναγκαία προϋπόθεση για την εκμετάλλευση της παραχωρούμενης υπηρεσίας, τότε πρόκειται για σύμβαση παραχώρησης υπηρεσίας, επί της οποίας δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις του π.δ/τος 60/2007. (Βλ. 209/2008 πράξη παρόντος Κλιμακίου, βλ. και Ερμηνευτική ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις συμβάσεις παραχώρησης στο κοινοτικό δίκαιο, ΕΕ C 121/29.4.2000, Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα "Ενίσχυση του δικαίου παραχωρήσεων και συμβάσεων Δημοσίων και Ιδιωτικών Συμπράξεων", ΕΕ C 14/16.1.2001, σελ. 91 επ., Ε.Α ΣτΕ 119/1999, 791/2002, 543/2003, Ε. Τροβά – Δ. Κούτρας, Η κατασκευή του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου και η σύμβαση παραχώρησης δημοσίων έργων, Ι. Γκιτσάκης, Η παραχώρηση της δημόσιας υπηρεσίας και δημοσίου έργου, Σ. Παναγόπουλος, Η Σύμβαση παραχώρησης δημοσίου έργου στην κοινοτική και ελληνική έννομη τάξη, σε Κοινοτικό Δίκαιο 25 χρόνια εφαρμογής στην Ελλάδα, σελ. 83 επ.).