Συμπληρωματική σύμβαση (άρθρο 57 ν. 3669/2008). Το Κλιμάκιο απέχει του ελέγχου, καθόσον δεν εκδόθηκε από το αρμόδιο όργανο η απόφαση έγκρισης σύναψης της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, καθώς και των συνοδευόντων αυτήν 2ου ΑΠΕ και 2ου ΠΚΤΜΝΕ. Δεν έχει ολοκληρωθεί επομένως, η διαδικασία που προηγείται της σύναψής της και δεν στοιχειοθετείται ούτε έλεγχος επιμέρους φάσης της διαδικασίας. Με την 2727/2010 απόφαση του VI Τμήματος ανακλήθηκε η προμνησθείσα Πράξη του Κλιμακίου, καθόσον προσκομίστηκε η απόφαση έγκρισης σύναψης της συμπληρωματικής σύμβασης, καθώς και των συνοδευόντων αυτή 2ου ΑΠΕ και 2ου ΠΚΤΜΝΕ, και δεν διαπιστώθηκε περαιτέρω, ουσιώδης νομική πλημμέλεια, που να κωλύει την υπογραφή της συμπληρωματικής σύμβασης.

Η Πράξη 431/2024 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου κρίνει ως απαράδεκτη την εισαγωγή του σχεδίου τροποποίησης - 2ης συμπληρωματικής σύμβασης για το έργο «Κατασκευή Μονάδας Επεξεργασίας Αστικών Αποβλήτων στην Αλεξανδρούπολη». Το Κλιμάκιο έκρινε ότι η τροποποίηση του άρθρου 3 της αρχικής σύμβασης, η οποία μειώνει την αμοιβή του αναδόχου κατά 132.776,54 ευρώ λόγω κατάργησης της 2ης Μηχανής Συμπαραγωγής Ενέργειας, δεν συνιστά ουσιώδη τροποποίηση και ως εκ τούτου δεν υπόκειται σε προσυμβατικό έλεγχο. Όσον αφορά τις εργασίες της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης, αξίας 699.463,30 ευρώ, αυτές είχαν ήδη εκτελεστεί. Καθώς δεν εφαρμόστηκε η διαδικασία κατεπειγουσών πρόσθετων εργασιών του άρθρου 155 του ν. 4412/2016, το Κλιμάκιο στερείται χρονικής αρμοδιότητας για τον έλεγχο νομιμότητας των εν λόγω εκτελεσθεισών εργασιών.

Η Πράξη 158/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης για το έργο «ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΟΔΟΥ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΜΙΝΑΚΙΑ» του Δήμου Αστυπάλαιας. Το Κλιμάκιο διαπίστωσε ότι ο υποβληθείς φάκελος ήταν ελλιπής, καθώς έλειπαν πολλά κρίσιμα έγγραφα για τη διαμόρφωση ασφαλούς κρίσης. Μεταξύ των ζητούμενων στοιχείων ήταν το ίδιο το σχέδιο της 2ης σύμβασης, η αρχική σύμβαση, τα τεύχη δημοπράτησης, η 1η συμπληρωματική σύμβαση, αποφάσεις έγκρισης, καθώς και έγγραφες διευκρινίσεις για τη συνάφεια και την αναγκαιότητα των συμπληρωματικών εργασιών. Για τους λόγους αυτούς, το Κλιμάκιο ανέβαλε την έκδοση οριστικής Πράξης και διέταξε τη συμπλήρωση του φακέλου από την αναθέτουσα αρχή.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Ζητείται παραδεκτώς η ανάκληση της 456/2010 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία αυτό απείχε του ελέγχου νομιμότητας του σχεδίου της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Οικοδομικές και η/μ εργασίες αναβάθμισης του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Ολυμπίας-επισκευής του κτιρίου ΣΠΑΠ και διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου», διότι οι εργασίες που αποτελούν το αντικείμενό της είχαν εκτελεστεί προ της υποβολής του οικείου σχεδίου για έλεγχο νομιμότητας, με αποτέλεσμα το Κλιμάκιο να στερείται της χρονικής αρμοδιότητας να προβεί στον εν λόγω έλεγχο.(....)Περαιτέρω στην προκειμένη περίπτωση, όπως προαναφέρθηκε, προσκομίστηκε σε σχέδιο η απόφαση έγκρισης της σύναψης της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης, χωρίς να έχει εκδοθεί τέτοια απόφαση που να εγκρίνει τη σύναψή της (και χωρίς επίσης να προκύπτει ότι έχει εκδοθεί απόφαση έγκρισης του 2ου ΑΠΕ, που περιλάμβανε τη δαπάνη της εν λόγω 2ης συμπληρωματικής σύμβασης). Συνεπώς, δεν έχει ολοκληρωθεί, με την έκδοση εκτελεστής διοικητικής πράξης, η οικεία διαδικασία ανάθεσης και επομένως και εξ’ αυτού του λόγου δεν συνέτρεχε αρμοδιότητα του Κλιμακίου για τον έλεγχο του επίμαχου σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης.Απορρίπτει την αίτηση ανάκλησης.

Εξόφληση του 3ου λογαριασμού και μέρους της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης για την εκπόνηση της μελέτης «Αναβάθμιση Αστικού περιβάλλοντος Πόλης ......».(...)Περαιτέρω, όπως προκύπτει από τα προαναφερόμενα (βλ. το από 9.8.2010 έγγραφο της αναδόχου για την κατάθεση της οριστικής μελέτης – μελέτης εφαρμογή και την από 9.8.2010 – σε ορθή επανάληψη - βεβαίωση παραλαβής της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών, Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων), ήδη από 9.8.2010 είχε κατατεθεί από την ανάδοχο σύμπραξη και εγκριθεί από την Διευθύνουσα Υπηρεσία (Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών, Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων), η οριστική μελέτη - μελέτη εφαρμογής, σε ενιαίο στάδιο, στην οποία είχαν συμπεριληφθεί τα τμήματα της περιοχής που είχαν προταθεί από το Δήμο ...... για ένταξη στο ολοκληρωμένο σχέδιο αστικής ανάπτυξης. Επομένως, οι περιλαμβανόμενες στην συμπληρωματική σύμβαση εργασίες είχαν ήδη εκτελεστεί κατά τη σύναψή της. Εξάλλου, κατά το χρόνο υπογραφής της συμπληρωματικής σύμβασης (23.12.2011) και έγκρισης του συγκριτικού πίνακα (25.5.2011) είχε ήδη παρέλθει η οριακή προθεσμία περάτωσης των εργασιών της αρχικής σύμβασης, ενώ, αν και προκύπτει η αναστολή εκτέλεσης των εργασιών της, δεν αποδείχθηκε η έκδοση απόφασης για τη χορήγηση παράτασής της. Τέλος, η έγκριση σύναψης της ως άνω συμπληρωματικής σύμβασης και του οικείου συγκριτικού πίνακα (βλ. την 100/25.5.2011 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ......) πραγματοποιήθηκε χωρίς προηγούμενη γνωμοδότηση του αρμοδίου Συμβουλίου Δημοσίων Έργων της Περιφερειακής Ενότητας ......, η οποία εκδόθηκε στις 30.9.2011 (βλ. σχετ. την 26/30.9.2011 γνωμοδότηση). Εξάλλου, ο ισχυρισμός του Δήμου ...... (βλ. το 3778/13.8.2013 έγγραφο επανυποβολής), ότι με την από 5.1.2012 πράξη της Διευθύνουσας Υπηρεσίας ελέγχθηκε και εγκρίθηκε η πληρωμή του 3ου λογαριασμού της σύμβασης, μετά δε την έγκριση αυτή ανακύπτει υποχρέωση του κυρίου του έργου προς πληρωμή, είναι αβάσιμος και απορριπτέος, καθόσον, σύμφωνα με όσα ανωτέρω έγιναν δεκτά, η έγκριση αυτή δεν νομιμοποιεί την πληρωμή των πιστοποιούμενων προς πληρωμή εργασιών σε περίπτωση μη συνδρομής των νομίμων προϋποθέσεων για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης, η συνδρομή των οποίων, εξετάζεται παρεμπιπτόντως από Ελεγκτικό Συνέδριο κατά τον ασκούμενο από αυτό έλεγχο νομιμότητας της οικείας δαπάνης. Κατ’ ακολουθίαν αυτών, οι εντελλόμενες με τα υπό κρίση χρηματικά εντάλματα πληρωμής δαπάνες, κατά το μέρος που αφορούν στην πληρωμή της ως άνω συμπληρωματικής σύμβασης δεν είναι νόμιμες και δεν πρέπει αυτά να θεωρηθούν.

Η Πράξη 229/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου εκδόθηκε για τον προσυμβατικό έλεγχο της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου του ΕΚΠΑ «Στατική ενίσχυση υπάρχοντος κτηρίου Β΄ ΦΕΠΑ ΕΚΠΑ και επέκτασή του με τη μέθοδο "Pro-GET-OnE", πλήρης ανακαίνιση και ενεργειακή αναβάθμισή του». Η συμπληρωματική σύμβαση, ύψους 2.411.033,79 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ και αναθεώρηση), κρίθηκε αναγκαία λόγω απρόβλεπτων βλαβών που αποκαλύφθηκαν κατά την εκτέλεση των εργασιών, όπως ενανθρακώσεις και αποσάθρωση σκυροδέματος, έκκεντρη διάταξη δοκών, και εισροή νερού στο υπόγειο από άγνωστο υπόγειο ρέμα. Το Κλιμάκιο αποφάσισε ότι οι συμπληρωματικές εργασίες είναι απολύτως αναγκαίες για την άρτια ολοκλήρωση του έργου, και ότι η συνολική αξία των συμπληρωματικών συμβάσεων (1ης και 2ης) παραμένει εντός του ορίου του 50% της αρχικής σύμβασης. Ως εκ τούτου, δεν κωλύεται η υπογραφή της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης.

Η Πράξη 74/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ - ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΑΝΑΠΛΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ». Το Κλιμάκιο διαπίστωσε ότι ο φάκελος δεν ήταν πλήρης για τη διαμόρφωση ασφαλούς κρίσης. Ζητήθηκε η προσκόμιση πλήθους συμπληρωματικών στοιχείων, όπως οι Αιτιολογικές Εκθέσεις για τους 4ο, 5ο και 6ο ΑΠΕ, στοιχεία χρηματοδότησης, βεβαιώσεις για το στάδιο εκτέλεσης των εργασιών (τόσο της αρχικής όσο και των προηγούμενων και της ελεγχόμενης ΣΣΕ), καθώς και έγγραφες διευκρινίσεις σχετικά με τη συνάφεια των νέων εργασιών με το αρχικό έργο και την ασυμφόρητη εμπλοκή άλλου οικονομικού φορέα. Ως εκ τούτου, η έκδοση οριστικής Πράξης αναβλήθηκε και διατάχθηκε η συμπλήρωση του φακέλου.

Η Πράξη 308/2025 του Ε΄ Κλιμακίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο της νομιμότητας του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης για το έργο του Δήμου Κορινθίων "ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΩΡΟΥ ΠΑΛΑΙΟΥ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ΚΟΡΙΝΘΟΥ". Η συμπληρωματική σύμβαση αξίας 146.304,87 ευρώ αποτελεί αύξηση 18,49% του αρχικού συμβατικού ανταλλάγματος. Το Κλιμάκιο διαπίστωσε ότι ο φάκελος δεν ήταν πλήρης, καθώς έλειπαν κρίσιμα έγγραφα όπως τα τεύχη δημοπράτησης, οι Ανακεφαλαιωτικοί Πίνακες Εργασιών (ΑΠΕ) και τα Πρωτόκολλα Κανονισμού Τιμών Μονάδας Νέων Εργασιών (ΠΚΤΜΝΕ). Ζητήθηκαν επίσης έγγραφες διευκρινίσεις για τη μεγάλη παράταση της προθεσμίας εκτέλεσης (που ξεπέρασε τους 32 μήνες) και βεβαίωση ότι οι εργασίες δεν έχουν εκτελεστεί. Ως εκ τούτου, το Κλιμάκιο αναβάλλει την έκδοση οριστικής πράξης και διατάσσει τη συμπλήρωση του φακέλου εντός 15 ημερών.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:Ολοκλήρωση κατασκευής κόμβου Κ1 των συνδέσεων της Ευρείας Παράκαμψης Πατρών (Ε.Π.Π.) με τη Ν.Ε.Ο. και την Π.Ε.Ο. Κορίνθου – Πατρών(...)Με τα δεδομένα αυτά ..., το Κλιμάκιο διαπιστώνει ότι, ανεξαρτήτως εάν η αρχική σύμβαση του ως άνω έργου υποβλήθηκε σε προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο, από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει ότι έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία που απαιτείται κατά νόμο να προηγηθεί για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης και η οποία, ολοκληρούμενη σε μία και μοναδική φάση, περιλαμβάνει την έκδοση απόφασης ανάθεσης στον ανάδοχο συμπληρωματικών εργασιών και έγκρισης του οικείου Α.Π.Ε., ενώ ουδέν σχέδιο σύμβασης υποβάλλεται προς έλεγχο. το Κλιμάκιο κρίνει ότι σε κάθε περίπτωση η επίμαχη δαπάνη δεν αφορά στην ανάθεση, στον ανάδοχο, συμπληρωματικών εργασιών άμεσα συνεχόμενων με εκείνες του αρχικού έργου, η ανάγκη εκτέλεσης των οποίων ανέκυψε λόγω της συνδρομής απρόβλεπτων περιστάσεων, αλλά η εν λόγω δαπάνη αντιστοιχεί στο εργολαβικό αντάλλαγμα του αναδόχου για εκτελεσθείσες εργασίες του περατωθέντος ήδη από το έτος 2004 έργου, την οποία η αναθέτουσα αρχή επιδιώκει να καταβάλει σε εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων. Συνεπώς, ο φάκελος της οικείας διαδικασίας απαραδέκτως υποβάλλεται στον έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι ο χρόνος εγκρίσεως από την προϊσταμένη αρχή του πρωτοκόλλου κανονισμού τιμών μονάδας νέων εργασιών και του οικείου συγκριτικού πίνακα, έχει, κατά το νόμο, ιδιαίτερη σημασία, διότι η άπρακτη πάροδος της προθεσμίας προς πληρωμή του αναδόχου που γίνεται βάσει της πιστοποιήσεως των εργασιών που εκτελέσθηκαν επιφέρει υπέρ του αναδόχου τις συνέπειες του άρθρου 5 παρ. 10 του Ν. 1418/84. Και είναι μεν αληθές ότι από τις προπαρατεθείσες διατάξεις δεν τάσσεται στην προϊσταμένη αρχή προθεσμία προς έγκριση του πρωτοκόλλου κανονισμού τιμών μονάδας νέων εργασιών και του οικείου συγκριτικού πίνακα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η έγκριση ή η άρνηση εγκρίσεως είναι απρόθεσμη, αλλά αντιθέτως, η έγκριση των πράξεων που προαναφέρθηκαν (ΠΚΤΜΝΕ και ΣΠ) πρέπει να ενεργείται μέσα σε εύλογο χρόνο, τέτοιος δε χρόνος θεωρείται το τρίμηνο από της υποβολής τους στην προϊσταμένη αρχή. Κατά συνέπεια, με την άπρακτη πάροδο τριμήνου από της υποβολής τους, το ΠΚΤΜΝΕ και ο ΣΠ θεωρούνται αυτοδικαίως εγκεκριμένα, τυχόν δε μεταγενέστερη έγκρισή τους είναι τυπική και επιβεβαιώνει απλώς την έγκριση που έγινε με την πάροδο του τριμήνου, δεν μπορεί δε πλέον η προϊσταμένη αρχή να τροποποιήσει τα ήδη αυτοδικαίως με την πάροδο του τριμήνου εγκριθέντα εν λόγω στοιχεία (ΠΚΤΜΝΕ και ΣΠ) (πρβλ. ΣΕ 1674/97, 1921/93, 472/92).