Η Πράξη 334/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου κωλύει την υπογραφή του σχεδίου σύμβασης για το Τμήμα 5 του έργου δασοτεχνικής διευθέτησης χειμάρρων σε περιοχές ευθύνης του Δασαρχείου Πεντέλης, έπειτα από την πυρκαγιά της 11ης Αυγούστου 2024. Το Κλιμάκιο έκρινε μη νόμιμη την προσφυγή στη διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση (άρθρο 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016). Αιτιολογήθηκε ότι ο σκοπός του έργου εντασσόταν σε πολυετή σχεδιασμό και δεν τεκμηριώθηκε η κατεπείγουσα ανάγκη, αφού μεσολάβησε διάστημα σχεδόν ενός έτους μεταξύ της πυρκαγιάς και της ανάθεσης της σύμβασης, ικανό για τη διεξαγωγή επισπευσμένης ανοικτής διαδικασίας. Επιπλέον, καταγράφηκε πλημμέλεια κατά τη διαπραγμάτευση, καθώς αποκλείστηκε οικονομικός φορέας για λόγους αντίθετους με τους ρητούς όρους της πρόσκλησης.

Η Πράξη 422/2024 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου έκρινε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης για το έργο «ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΛΙΑΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΤΗΣ ΑΚΤΗΣ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ΔΗΜΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ». Η απόφαση βασίστηκε στην πλημμέλεια του όρου 22.ΣΤ της διακήρυξης. Ο όρος αυτός απαιτούσε την υποχρεωτική εκτέλεση του συνόλου του έργου από τον προσφέροντα, κάτι που κρίνεται ότι παραβιάζει το άρθρο 78 παρ. 2 του ν. 4412/2016, το οποίο επιτρέπει περιορισμό μόνο σε «ορισμένα κρίσιμα καθήκοντα». Η πλημμέλεια θεωρήθηκε ουσιώδης, καθώς περιόρισε αδικαιολόγητα τον ανταγωνισμό και απέκλεισε τη συμμετοχή μικρομεσαίων επιχειρήσεων, όπως καταδεικνύεται και από την υποβολή μόνο μίας προσφοράς.

Η Πράξη 315/2025 του Ε' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου και του σχεδίου σύμβασης για το Τμήμα 2 του έργου «Εργασίες ειδικών δασοτεχνικών έργων» (Πρόγραμμα «Antinero III»). Το έργο, το οποίο αφορά περιοχές ευθύνης του Δασαρχείου Ιστιαίας (Π.Ε. Ευβοίας), εντάσσεται στο Ταμείο Ανάκαμψης και έχει ανατεθεί προς ωρίμανση και διενέργεια διαγωνισμού στην ΕΕΣΥΠ για λογαριασμό του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Μετά την απόρριψη τριών προηγούμενων προσφορών, αναδείχθηκε ο τέταρτος κατά σειρά μειοδοσίας οικονομικός φορέας (με ποσοστό έκπτωσης 38% και συμβατικό τίμημα 1.945.320,66 ευρώ χωρίς ΦΠΑ). Το Κλιμάκιο, λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν ασκήθηκαν προδικαστικές προσφυγές και δεν διαπιστώθηκαν νομικές πλημμέλειες, αποφάσισε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης.

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ-ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ:Να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης της Περιφέρειας Αττικής για την παροχή των υπηρεσιών «Καθαρισμός ρεμάτων Περιφερειακής Ενότητας Ανατολικής Αττικής ΥΔΡ 20»(....)Το Κλιμάκιο κρίνει ότι η ανάθεση της επίμαχης ομάδας εργασιών είναι μη νόμιμη, καθόσον: α) δεν έχει εκπονηθεί οριστική υδραυλική μελέτη από την Τεχνική Υπηρεσία της Περιφέρειας Αττικής για το περιλαμβανόμενο στην ομάδα αυτή αντιπλημμυρικό έργο ούτε έχει ακολουθηθεί η διαδικασία του άρθρου 50 του ν. 4412/2016 (σύμφωνη γνώμη τεχνικού συμβουλίου, ύπαρξη τεύχους τεκμηρίωσης του προϋπολογισμού, ύπαρξη Κανονισμού Μελετών Έργου κ.α.) προκειμένου να είναι δυνατή η ταυτόχρονη μελέτη και κατασκευή του έργου από τον ανάδοχο(....)ε) σε κάθε περίπτωση, η ανάθεση της ομάδας αυτής εργασιών συνιστά ουσιώδη τροποποίηση της αρχικής σύμβασης, αφού επεκτείνει σημαντικά το φυσικό αντικείμενό της(....)Δεν κωλύεται η σύναψη του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης της Περιφέρειας Αττικής για την παροχή των υπηρεσιών «Καθαρισμός ρεμάτων Περιφερειακής Ενότητας Ανατολικής Αττικής ΥΔΡ 20» κατά το μέρος που αφορά τις υπηρεσίες των άρθρων 1, 2, 3 και 8 του προϋπολογισμού και τιμολογίου μελέτης, ενώ κωλύεται κατά το μέρος που αφορά την εκπόνηση μελέτης, καθώς και τα έργα και τις προμήθειες των άρθρων 4, 5, 6 7, 9, 10, 11, 12, 13 και 14.

ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/1980/2020 ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ.

Ανακατασκευή οδών (...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Δικαστήριο κρίνει ότι ορθώς έγινε δεκτό με την προσβαλλόμενη Πράξη ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις των άρθρων 132 και 156 του ν. 4412/2016, όπως ισχύουν για τη νόμιμη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης. Και τούτο διότι, στο αρχικό έργο προβλέπονταν ήδη τα πλάτη του υφιστάμενου και του υπό κατασκευή πεζοδρομίου, επί του οποίου επρόκειτο να κατασκευαστεί ζώνη πρασίνου και ποδηλατόδρομος διπλής κατεύθυνσης και, εντούτοις, είχε προκριθεί από τον μελετητή η τεχνική λύση της αποχέτευσης των ομβρίων υδάτων προς το υφιστάμενο οδόστρωμα, με εκσκαφή των οδών ώστε να τηρηθεί η προβλεπόμενη στη μελέτη ομόρροπη κλίση 2% για όλο το πλάτος του υπό επέκταση σε συνολικό πλάτος 9,13m πεζοδρομίου (συμπεριλαμβανομένου ποδηλατοδρόμου και ζώνης πρασίνου) μέχρι την υφιστάμενη ασφαλτοστρωμένη οδό. Ομοίως, ήδη στην αρχική μελέτη του έργου προβλεπόταν ρητώς ότι ο ανάδοχος του έργου γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει με λεπτομέρεια τις συνθήκες κατασκευής του έργου (άρθρο 8 της Ειδικής Συγγραφής Υποχρεώσεων του έργου), ήτοι τις ακριβείς θέσεις των υφιστάμενων δικτύων ΟΚΩ και ότι η λήψη τους υπόψιν κατά την κατασκευή του έργου και η τυχόν μετατόπισή τους εντασσόταν στη σφαίρα ευθύνης του σε συνεργασία με τους εμπλεκόμενους οργανισμούς.(...)Για τους λόγους αυτούς Απορρίπτει την από 17.10.2023 (ΑΒΔ 3427/2023) προσφυγή ανάκλησης του Δήμου ....Δεν ανακαλεί την 556/2023 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Με την κρινόμενη αίτηση ζητείται η ακύρωση της ...19.12.2019 απόφασης της Β΄ Ειδικής Επιτροπής του άρθρου 152 του ν. 3463/2006 (Α΄ 114) της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου, με την οποία κατ’ αποδοχήν διοικητικής προσφυγής της Α. ακυρώθηκαν α) οι .../2019 και .../2019 αποφάσεις της Οικονομικής Επιτροπής του αιτούντος Δήμου σχετικά με την ανακήρυξη προσωρινού αναδόχου και την κατακύρωση της σύμβασης (...)Επειδή, εν προκειμένω, η προσβαλλόμενη πράξη εκδόθηκε από την κατά τόπο αρμόδια Ειδική Επιτροπή του άρθρου 152 του ν. 3463/2006 στο πλαίσιο άσκησης εποπτείας πράξεων οργάνου του αιτούντος Δήμου σχετικά με την ανάθεση σύμβασης εκτέλεσης δημοσίου έργου, η οποία ενόψει της εκτιμώμενης αξίας της (12.000 ευρώ) δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής των διατάξεων του ν.4412/2016 περί παροχής έννομης προστασίας. Συγκεκριμένα, ο πιο πάνω έλεγχος νομιμότητας ασκήθηκε κατόπιν άσκησης της από 25.10.2019 προσφυγής της Α. δηλαδή τρίτου προσώπου (κατοίκου της περιοχής, μη μετασχόντος στην διαγωνιστική διαδικασία), η οποία προσέβαλε τη σιωπηρή απόρριψη της από 26.6.2019 προσφυγής της ενώπιον του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδος και Ιονίου κατά της .../2019 απόφασης της Οικονομικής Επιτροπής του αιτούντος Δήμου, με την οποία ανακηρύχθηκε προσωρινός ανάδοχος για το έργο «Δημιουργία δημοτικών οδών στο Ακούμαρο Γυθείου» ο Π... Με τις δύο προσφυγές της [ενώπιον του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδος και Ιονίου και, εν συνεχεία, ενώπιον της Επιτροπής του άρθρου 152 του ν. 3463/2006] η Α. προέβαλε ότι για την εκτέλεση του ένδικου έργου δεν έχει προηγηθεί η απαιτούμενη περιβαλλοντική μελέτη και τεχνική μελέτη διάνοιξης οδού, ότι η απαλλοτριωθείσα έκταση για την εκτέλεση του ένδικου έργου ευρίσκεται εκτός του Γ.Π.Σ. της πόλης του Γυθείου και ότι με τις προσβαλλόμενες πράξεις επιχειρείται κατ’ ουσίαν νέος πολεοδομικός σχεδιασμός χωρίς τήρηση των νομίμων διαδικασιών και χωρίς ο Δήμος να έχει σχετική αρμοδιότητα κατά παράβαση της αρχής ότι ο σχεδιασμός του οδικού δικτύου απαιτεί συνολική διαχείριση. Με την ήδη προσβαλλομένη απόφασή της η Επιτροπή του άρθρου 152 του ν. 3463/2006 δέχθηκε ότι η προσφυγή ασκήθηκε μετ’ εννόμου συμφέροντος από την Α., η οποία είναι δημότης του αιτούντος Δήμου και κάτοικος Ακούμαρου Γυθείου, θεώρησε δε ως συμπροσβαλλόμενη πράξη την .../2019 απόφαση του αιτούντος Δήμου περί κατακύρωσης του ένδικου έργου. Περαιτέρω, ακύρωσε τις επίμαχες πράξεις του αιτούντος Δήμου, καθώς και την σιωπηρή απόρριψη της από 26.6.2019 προσφυγής της Α. από τον οικείο Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης με την ακόλουθη αιτιολογία: α) από το ..../16.11.2017 έγγραφο του Δασαρχείου Γυθείου προκύπτει ότι η έκταση επί της οποίας πρόκειται να εκτελεστεί το ένδικο έργο έχει χαρακτηριστεί με την ..../19.9.2012 πράξη του Δασαρχείου ως χορτολιβαδική έκταση εμπίπτουσα στις διατάξεις του άρθρου 3 του ν. 998/1979 (Α΄ 289), συνεπώς για την εκτέλεση του έργου απαιτείται έγκριση από τον αρμόδιο Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 45 του ν. 998/1979, η δε απόφαση .../29.1.2016 με την οποία χορηγείται έγκριση επέμβασης σε χορτολιβαδική έκταση εκδόθηκε αναρμοδίως από την Αντιπεριφερειάρχη Λακωνίας β) ο Δήμος αναρμοδίως ενέκρινε την εκτέλεση του ένδικου έργου σε περιοχή εκτός του Γ.Π.Σ. της πόλης του Γυθείου, διότι η αρμοδιότητα διάνοιξης νέων οδών ανήκει σε κρατικό όργανο αρμόδιο για τον πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό. Επομένως, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, η κρινόμενη ακυρωτική διαφορά, η οποία ανακύπτει από την προσβολή εκ μέρους του αιτούντος Δήμου αποφάσεως, με την οποία ασκείται εποπτεία επί πράξεών του εκδοθεισών κατά τη διαδικασία ανάθεσης σύμβασης δημοσίου έργου προϋπολογισμού 12.000 ευρώ, εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 47 παρ. 4 του ν. 3900/2010 και υπάγεται στην αρμοδιότητα του οικείου Διοικητικού Εφετείου, χωρίς να ασκεί επιρροή στο ζήτημα της αρμοδιότητας του Δικαστηρίου το γεγονός ότι η προσβαλλόμενη πράξη εκδόθηκε κατόπιν διοικητικής προσφυγής τρίτου, ο οποίος προέβαλε αιτιάσεις σχετικώς με τη μη τήρηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας πριν από την έναρξη εκτέλεσης του έργου. Αντιθέτως, κατά την προεκτεθείσα άποψη της μειοψηφίας η υπόθεση εξακολουθεί να ανήκει στην ακυρωτική αρμοδιότητα του Δ’ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας.Επειδή, λόγω της σπουδαιότητας του ζητήματος προσδιορισμού της αρμοδιότητας του Διοικητικού Εφετείου ή του Συμβουλίου της Επικρατείας, επί προσβολής πράξεων του προσυμβατικού σταδίου από τρίτους μη μετασχόντες στη διαδικασία του διαγωνισμού, η υπόθεση πρέπει να παραπεμφθεί, σύμφωνα με το άρθρο 14 παρ. 5 εδ. β΄ του π.δ. 18/89, στην επταμελή σύνθεση του Δ΄ Τμήματος και να ορισθεί δικάσιμος η 20/2/2024 και εισηγητής η Πάρεδρος Κ. Σκούρα.

Ανάδειξη αναδόχου για την παροχή υπηρεσιών φύλαξης κτιρίων...Με δεδομένα όσα προεκτέθηκαν και σύμφωνα με τις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο διαπιστώνει τα ακόλουθα:Μη νομίμως, ενόψει του ότι με την οικεία διακήρυξη προβλέπεται υποχρεωτική επιτόπια επίσκεψη στο έργο, η προθεσμία υποβολής των προσφορών δεν  καθορίστηκε μεγαλύτερη αυτής των 35 ημερών (που ορίζεται ως ελάχιστη στο άρθρο 27 του  ν. 4412/2016), από την ημερομηνία αποστολής της διακήρυξης στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα το άρθρο 60 παρ. 2 του ίδιου νόμουΜη νομίμως, ήτοι σε αντίθεση με τις διατάξεις του άρθρου 75 1 γ και 80 παρ. 1 σε συνδυασμό με εκείνες του Παραρτήματος XII – Μέρος ΙΙ του Προσαρτήματος Α΄ του ν. 4412/2016, προβλέφθηκε στη διακήρυξη ότι προς απόδειξη της τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας κατατίθενται 3 συμβάσεις, κατά την τριετία 2016-2018, οι οποίες έχουν ολοκληρωθεί ή είναι σε εξέλιξη. Τούτο διότι αφενός στο Παράρτημα ΧΙΙ του ν. 4412/2016 προβλέπεται ρητά η προσκόμιση καταλόγου υπηρεσιών που πραγματοποιήθηκαν μέσα στην τελευταία τριετία, δηλαδή συμβάσεων που έχουν περατωθεί, αφετέρου η αναφορά των συμβάσεων υπηρεσιών που όχι απλώς συνήφθησαν, αλλά ολοκληρώθηκαν επιτυχώς, είναι ο μόνος τρόπος απόδειξης της τεχνικής ικανότητας των συμμετεχόντων, ο σκοπός δε αυτός δεν εξυπηρετείται με την αναφορά συμβάσεων εισέτι μη ολοκληρωμένων. Σημειώνεται δε ότι στον φάκελο με τα στοιχεία του ελεγχόμενου διαγωνισμού δεν προσκομίζονται τα οικεία δικαιολογητικά κατακύρωσης (πλην της βεβαίωσης πιστοληπτικής ικανότητας, εγγυητικής επιστολής συμμετοχής και ένορκης βεβαίωσης περί μη επιβολής προστίμου από τα όργανα του Σώματος  Επιθεώρησης Εργασίας, περί μη θέσης σε εκκαθάριση, αναγκαστική διαχείριση και περί μη θέσης σε προπτωχευτική διαδικασία  εξυγίανσης ), ώστε να διακριβωθεί από το Κλιμάκιο αν ο ανάδοχος υπέβαλε βεβαιώσεις καλής εκτέλεσης από 3 ήδη εκτελεσμένα έργα ή κατάλογο 3 συμβάσεων σε εξέλιξη.Επιπλέον, ο όρος της διακήρυξης περί κατοχής αδειών κυκλοφορίας των περιπολικών αυτοκινήτων, η οποία να μην έχει εκδοθεί πριν το 2016, περιόρισε υπέρμετρα τον ανταγωνισμό που θα μπορούσε να αναπτυχθεί στο πλαίσιο του συγκεκριμένου διαγωνισμού, όπου σημειωτέον  υποβλήθηκε 1 μόνο προσφορά. Ειδικότερα, ο όρος αυτός καταλληλότητας, ως προς την απαιτούμενη ηλικία των οχημάτων (οχήματα τετραετίας και αποκλεισμός μεγαλύτερης ηλικίας), δεν προκύπτει ότι συνδέεται με τη φύση και το σκοπό της σύμβασης, που περιλαμβάνει περιπολίες σε όλη την έκταση του δήμου, με χαμηλή ταχύτητα, με όχημα τουλάχιστον 1000 cc, ενώ αποκλείει  υποψηφίους που έχουν στη διάθεσή τους νομίμως κυκλοφορούντα οχήματα πενταετίας και παλαιότερα. Σημειώνεται δε ότι ο ως άνω περιοριστικός όρος τίθεται για το σύνολο των περιπολικών που θα χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο της σύμβασης (8 περιπολικά και 2 εφεδρικά σύμφωνα με το άρθρο 9 της τεχνικής μελέτης) και όχι για ένα ποσοστό αυτών.Σύμφωνα με τα γενόμενα δεκτά στη σκέψη 5 της παρούσας, οι όροι α) 2.4.3.2. της διακήρυξης περί επαγγελματικής ικανότητας που αφορά την κατάσταση προσωπικού και β) 2.2.5.α περί χρηματοοικονομικής επάρκειας είναι μη νόμιμοι,  κατά το μέρος που, ειδικώς για τις ενώσεις οικονομικών φορέων, ορίζουν ότι οι απαιτήσεις αυτές πρέπει να πληρούνται από όλα τα μέλη της ένωσηςΤέλος, το Κλιμάκιο, λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω εκτεθέντα, σε συνδυασμό με τις προβλεπόμενες στο άρθρο βλ. άρ. 2.2.5. της Διακήρυξης υψηλές απαιτήσεις κριτηρίων χρηματοοικονομικής επάρκειας (απαίτηση ειδικού κύκλου εργασιών  για τα έτη 2016, 2017, 2018 σε εργασίες φύλαξης, ο οποίος θα είναι ίσος ή μεγαλύτερος με το διπλάσιο της ετήσιας προϋπολογιζόμενης από τη διακήρυξη δαπάνης, απαίτηση μη ύπαρξης αρνητικού οικονομικού αποτελέσματος των ισολογισμών των ετών 2016, 2017, 2018 με ελάχιστο ποσοστό κερδοφορίας το 10% του ετήσιου προϋπολογισμού του έργου, πιστοληπτική ικανότητα 1.000.000 ευρώ, ενώ η προϋπολογιζόμενη δαπάνη του διαγωνισμού είναι 947.573,78 ευρώ) κρίνει ότι η συνολική κατάστρωση των όρων της διακήρυξης περιορίζει υπέρμετρα τον ανταγωνισμό.Κατ’ ακολουθία, διαπιστώνονται ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες κατά τη διαδικασία του διαγωνισμού για την ανάθεση της ελεγχόμενης σύμβασης που κωλύουν την υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου σύμβασης.

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/158/2021