Η απόφαση 1165/2025 του Εβδόμου Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου απέρριψε την προσφυγή του Γ.Ν.Α. «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ» που ζητούσε την ανάκληση της Πράξης 169/2025 του ΣΤ΄ Κλιμακίου, η οποία κώλυε την υπογραφή σύμβασης για την προμήθεια «αυτοματοποιημένου συστήματος αποθήκευσης και διαχείρισης φαρμάκων και αναλωσίμων» (προϋπολογισμού 4.017.000 ευρώ). Το Τμήμα έκρινε, κατά πλειοψηφία, ότι η προϋπολογισθείσα δαπάνη δεν τεκμηριώθηκε επαρκώς, καθώς βασίστηκε αποκλειστικά σε ενδεικτικές τιμές από μία εταιρεία για ένα συγκεκριμένο μοντέλο, χωρίς ουσιαστική συγκριτική έρευνα αγοράς. Αν και το Τμήμα έκρινε μη ουσιώδη την πλημμέλεια σχετικά με τα έτη αναφοράς (2020-2022 αντί 2021-2023) για την οικονομική και τεχνική επάρκεια, η ανεπαρκής τεκμηρίωση της δαπάνης αποτελεί ουσιώδη πλημμέλεια και λόγο διακωλυτικό της υπογραφής της σύμβασης, οδηγώντας στην απόρριψη της προσφυγής.

Προμήθεια του είδους Κλίμακες μεθ’ αρπαγίου.(...)	Κατ’ ακολουθίαν, πρέπει να γίνει δεκτή η κρινόμενη προσφυγή αναθεώρησης, να αναθεωρηθεί η προσβαλλόμενη 1697/2023 απόφαση του Εβδόμου Τμήματος και, κατά παραδοχή της προσφυγής ανάκλησης, να ανακληθεί η 400/2023 πράξη του ΣΤ΄ Κλιμακίου, μετά δε την ανάκληση αυτής, το Δικαστήριο αποφαίνεται ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου συμφωνίας – πλαίσιο, μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου διά της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας/Πυροσβεστικό σώμα του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και της εταιρείας με τον διακριτικό τίτλο «..Α.Β.Ε.Ε.», με αντικείμενο την προμήθεια του είδους «Κλίμακες μεθ’ αρπαγίου».Για τους λόγους αυτούςΔέχεται την προσφυγή.Αναθεωρεί την 1697/2923 απόφαση του Εβδόμου Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Δέχεται την προσφυγή ανάκλησης και ανακαλεί την 400/2023 πράξη του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Και Αποφαίνεται ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου συμφωνίας - πλαίσιο, μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου διά της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας/Πυροσβεστικό Σώμα του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και της εταιρείας με τον διακριτικό τίτλο «…Α.Β.Ε.Ε.», με αντικείμενο την προμήθεια του είδους «Κλίμακες μεθ’ αρπαγίου».

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:«Σχέδιο Δράσεων Επικοινωνίας (ΣΔΕ) και υλοποίηση προγράμματος για την πληροφόρηση, ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του κοινού σε θέματα πολιτικών διαχείρισης των απορριμμάτων και προόδου υλοποίησης των έργων του ΠΕΣΔΑ …», προϋπολογισθείσας δαπάνης 995.000 ευρώ χωρίς ΦΠΑ (και 1.233.800 ευρώ με ΦΠΑ).(....)Mε τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω ..., ως προς την μοναδική αναδειχθείσα από την Επίτροπο του Δήμου … πλημμέλεια, ήτοι της μη τεκμηρίωσης της προϋπολογιζόμενης δαπάνης, το Τμήμα κρίνει ότι ο προϋπολογισμός της σύμβασης τεκμηριώνεται πλήρως στον, νομίμως προσκομιζόμενο ενώπιον του Τμήματος, Πίνακα Τεκμηρίωσης Προϋπολογισμού, ο οποίος παρόλο που δεν διαβιβάστηκε στην Υπηρεσία Επιτρόπου, περιλαμβανόταν εξ αρχής στον φάκελο της ελεγχόμενης σύμβασης .... Ο Πίνακας αυτός είναι επαρκώς εξειδικευμένος και σαφής, με παράθεση των επιμέρους ζητούμενων ενεργειών και παραγωγών για κάθε μία από τις πέντε δράσεις της διακήρυξης, καθώς και των αντιστοιχουσών σε αυτές επιμέρους δαπανών, με αποτέλεσμα να είναι δυνατή η υποβολή άρτιων και συγκρίσιμων μεταξύ τους προσφορών από οικονομικούς φορείς του οικείου κλάδου, ενόψει και της ανέλεγκτης από το Δικαστήριο εκτίμησης των αναγκών παροχής τους. Εξάλλου, εάν οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος για τη σύνταξη της εν δυνάμει προσφοράς του χρειάζονταν επιπλέον ειδικότερα στοιχεία μπορούσε να υποβάλει σχετικά ερωτήματα, ενώ δεν προκύπτει ότι υπήρξε από καμία εν δυνάμει ενδιαφερόμενη εταιρεία ισχυρισμός ότι εμποδίσθηκε να υποβάλει προσφορά λόγω ασάφειας του προϋπολογισμού.Δέχεται την προσφυγή ανάκλησης 

Ανάπτυξη της υπαίθρου-αγροτική οδοποιία.(...)Περαιτέρω, λόγω της εσφαλμένης δημοπράτησης του ελεγχόμενου έργου ως προμήθειας και της συνεπακόλουθης μη νόμιμης συνολικής απόκλισης της διακήρυξης και των λοιπών τευχών της δημοπράτησης  από τους όρους των ισχυόντων κατά τον κρίσιμο χρόνο πρότυπων τευχών ανοικτής διαδικασίας για τη σύναψη συμβάσεων έργων με κριτήριο κατακύρωσης την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά με βάση την τιμή (βλ. και άρθρο 53 παρ. 5 του ν.4412/2016, αλλά και τις προεκτεθείσες διατάξεις του ίδιου νόμου που ισχύουν ειδικότερα για τις συμβάσεις έργων), τίθενται ζητήματα ωριμότητας του έργου, εφόσον δεν υπάρχει εφαρμογή εξειδικευμένης-εμπεριστατωμένης τεχνικής μελέτης του έργου αυτού, με τη χρήση τεχνικών γνώσεων και μεθόδων, διακινδυνεύοντας έτσι την ποιότητα εκτέλεσής του. Απότοκη δε συνέπεια όλων των αναφερόμενων στις ανωτέρω σκέψεις ουσιωδών  πλημμελειών της διαδικασίας ήταν η πολύ μικρή συμμετοχή που επιτεύχθηκε, δεδομένου ότι μόλις δύο οικονομικοί φορείς προσήλθαν στον διαγωνισμό για ένα έργο χωρίς ιδιαίτερη τεχνική πολυπλοκότητα και τον μη ευκαταφρόνητο προϋπολογισμό των 5.975.423,60 ευρώ (με ΦΠΑ), με έτερο απότοκο αποτέλεσμα το ελάχιστο ποσοστό έκπτωσης που επετεύχθη, μόλις 1%, ενώ από τα γνωστά στο Κλιμάκιο από προηγούμενες ενέργειες του (βλ. ενδεικτικά, Ε΄ Κλ. 226, 478, 864/2019, 58, 202/2020, 851/2021, 165, 221/2022) για τα έργα αγροτικής οδοποιίας Δήμων υπάρχει μεγαλύτερη συμμετοχή οικονομικών φορέων και οι εκπτώσεις που προσφέρουν οι ανάδοχοι αυτών κινούνται σε ποσοστά από 63% μέχρι 26,66% (βλ. αντίστοιχα, ποσοστά 48,21%, 57,18%, 61,75%, 39,03%, 63%, 41,17%, 38,09%, 26,66%). Για τους λόγους αυτούςΚωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης, μεταξύ του Δήμου ....και του οικονομικού φορέα «….Α.Ε.»

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: «Ενέργειες προβολής και επικοινωνίας των δράσεων και πολιτικών διαχείρισης στερεών αποβλήτων» Ζητείται η ανάκληση της 377/2021 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου (...)Υπό τα ανωτέρω δεδομένα και σύμφωνα με τις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, πρέπει να γίνουν δεκτά τα ακόλουθα: Στην ελεγχόμενη σύμβαση –ενόψει της φύσης της (διανοητική εργασία που απαιτεί δημιουργικότητα, εφευρετικότητα, αντίληψη του αντικειμένου) και του σκοπού της, ο οποίος ανάγεται στην εξεύρεση και υλοποίηση της κατάλληλης στρατηγικής επικοινωνίας, ώστε η ανακύκλωση να ενταχθεί στις κοινωνικά αποδεκτές αξίες και πεποιθήσεις (κουλτούρα) και στην καθημερινότητα των κατοίκων της Αττικής, μέσω, ειδικώς και επαρκώς προσδιοριζόμενων, οκτώ (8) διασυνδεόμενων Δράσεων δίδεται η  δυνατότητα να προταθούν διάφορες λύσεις, εντός του πλαισίου της συνολικής προϋπολογιζόμενης δαπάνης, με διαφορετική κατανομή των επιμέρους ποσοτήτων και τιμών των ζητούμενων υπηρεσιών, ενδεχόμενη δε τιμολόγηση κάθε επιμέρους υπηρεσίας, ανεξαρτήτως αν τούτο ήταν εφικτό λόγω της αδυναμίας τυποποίησης των περισσοτέρων εξ αυτών, θα περιόριζε την ελευθερία διαμόρφωσης της προσφοράς των ενδιαφερόμενων οικονομικών φορέων και, συνακόλουθα, τη δυνατότητα να εντοπισθούν οι βέλτιστες δυνατές λύσεις που μπορεί να προσφέρει ο χώρος της διαφημιστικής αγοράς. Στο πλαίσιο αυτό, υπήρχε δυνατότητα ενιαίας μόνο προσφοράς και συνολικού, ως εκ τούτου, προϋπολογισμού της ελεγχόμενης σύμβασης, ενώ η περιγραφή του φυσικού αντικειμένου της στη Διακήρυξη ήταν εκτενής, σαφής και λεπτομερειακή με ανάλυση όλων των τεχνικών προδιαγραφών και με εξαντλητική αναφορά των παραδοτέων από τον ανάδοχο για κάθε μία από τις οκτώ (8) επιμέρους Δράσεις, χωρίς από κανένα ενδιαφερόμενο οικονομικό φορέα να εγερθούν ερωτήματα σχετικά με την κατανόηση του αντικειμένου της. Υπό τις ανωτέρω περιστάσεις, προκύπτει ότι, παρότι δεν προβλέπονται επιμέρους ποσότητες και τιμές μονάδος, το αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης διατυπώνεται στη Διακήρυξη με σαφήνεια, ακρίβεια και χωρίς αμφισημία, έτσι ώστε, αφενός μεν μπορούσε να γίνει αντιληπτό στον κύκλο των οικονομικών φορέων που δραστηριοποιούνται στον χώρο της διαφημιστικής αγοράς, ώστε αυτοί να μπορούν να διαμορφώσουν βάσιμες και ανταποκρινόμενες στη πραγματικότητα, ρεαλιστικές προσφορές, αφετέρου δε, σε συνδυασμό με τις σαφείς προβλέψεις αναφορικά με την αξιολόγηση των κατατεθεισών προσφορών, η νομιμότητα των οποίων δεν αμφισβητείται με την προσβαλλόμενη Πράξη, επέτρεπε στην προσφεύγουσα Α.Α. να ελέγξει αποτελεσματικά τη συμφωνία των προσφορών προς τις απαιτήσεις της Διακήρυξης. Επομένως, η προσβαλλόμενη Πράξη δεχόμενη τα αντίθετα εσφαλμένα ερμήνευσε τους όρους της Διακήρυξης της ελεγχόμενης σύμβασης που αφορούν στον προσδιορισμό του οικονομικού της αντικειμένου και ο σχετικός λόγος ανάκλησης, που προβάλλεται με την κρινόμενη προσφυγή, κρίνεται  βάσιμος. Ανακαλεί την 377/2021 Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Αντιπλημμυρική προστασία – Καθαρισμός Τεχνικών – Επαρχιακού Οδικού Δικτύου.(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ερμηνευτικώς δεκτά στις σκέψεις 4 και 5 της παρούσας, το Δικαστήριο κρίνει ότι το έργο αφορά σε εργασίες καθαρισμού και κατασκευών σε μη εκ των προτέρων γνωστά τμήματα του εθνικού και επαρχιακού δικτύου της Περιφερειακής Ενότητας Φλώρινας και, συνεπώς, δεν καθίσταται σαφές πώς προκύπτουν οι ποσότητες που αποτελούν τη βάση υπολογισμού της εκτιμώμενης δαπάνης στον προϋπολογισμό της μελέτης. Τούτο παρά την παράθεση των είκοσι πέντε εθνικών και επαρχιακών οδών επί των οποίων θα εκτελεστούν οι υπό ανάθεση εργασίες και κατασκευές, και παρά τους περί του αντιθέτου αναπόδεικτους ισχυρισμούς της προσφεύγουσας ότι της σύνταξης του προϋπολογισμού του έργου είχε προηγηθεί προμέτρηση «έχοντας υπόψη συγκεκριμένες θέσεις επέμβασης που είναι σε γνώση της υπηρεσίας», η οποία, όμως, δεν περιλήφθηκε στα συμβατικά τεύχη. Συνακόλουθα, η εν λόγω έλλειψη συνιστά, κατ’ αρχήν, πλημμέλεια της διαγωνιστικής διαδικασίας, όπως ορθώς εντοπίστηκε από την προσβαλλόμενη πράξη. Πλην όμως, κατά παραδοχή των σχετικών λόγων της προσφυγής εκ των ελλείψεων της τεκμηρίωσης της εκτιμώμενης δαπάνης δεν παραβιάστηκαν οι αρχές της διαφάνειας, της ίσης μεταχείρισης και του ανταγωνισμού, όπως αποδεικνύεται από το γεγονός ότι τηρήθηκαν οι νόμιμες διατυπώσεις δημοσιότητας και τελικά στον διαγωνισμό συμμετείχαν έξι (6) εργοληπτικές επιχειρήσεις, Για τους λόγους αυτούςΔέχεται την κρινόμενη προσφυγή ανάκλησης.Ανακαλεί την 35/11.11.2021 πράξη της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου 

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:..Με αυτά τα δεδομένα, ο προϋπολογισμός της προκείμενης σύμβασης είναι αόριστος, διότι στη μελέτη της Υπηρεσίας αναφέρεται η ενδεικτική δαπάνη για το σύνολο των ως άνω προς εκτέλεση εργασιών, χωρίς να παρατίθεται αναλυτικά το κόστος καθεμιάς, βάσει των απαιτούμενων ανθρωποωρών και της τιμής μονάδας αυτών, ούτε εκτίθενται άλλα συγκεκριμένα στοιχεία που λήφθηκαν υπόψη για την εκτίμηση του ύψους της προϋπολογιζόμενης δαπάνης. Είναι ως εκ τούτου ανέφικτος ο έλεγχος τυχόν παράβασης της αρχής της οικονομικότητας. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η ελεγχόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη και το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών..:Με δεδομένα αυτά, οι ανατεθείσες υπηρεσίες για έρευνα, υποβολή προτάσεων, συντονισμό και παρακολούθηση υλοποίησης των δημοτικών έργων που πρόκειται να ενταχθούν σε συγχρηματοδοτούμενα ευρωπαϊκά προγράμματα συνιστούν συμβουλευτικές υπηρεσίες και όχι μελέτη ή παροχή τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, ώστε να έπρεπε να διενεργηθεί ηλεκτρονική κλήρωση για την ανάθεσή τους, νομίμως δε παραλήφθηκαν από την επιτροπή παρα-λαβής γενικών υπηρεσιών. Περαιτέρω, αν και ο προϋπολογισμός της υπηρεσίας είναι αόριστος διότι στην οικεία μελέτη αναφέρεται η ενδεικτική δαπάνη για το σύνολο των εργασιών χωρίς να παρατίθεται αναλυτικά το κόστος καθεμιάς από αυτές βάσει των απαιτούμενων ανθρωποωρών και της τιμής μονάδας τους, η πλημμέλεια αυτή οφείλεται σε πλάνη των δημοτικών οργάνων η οποία, δεδομένης της ομαλής διεξαγωγής της διαδικασίας απευθείας ανάθεσης, κρίνεται συγγνωστή.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η ελεγχόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη αλλά το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης.

Η απόφαση 1178/2025 του Έβδομου Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου απορρίπτει την προσφυγή ανάκλησης της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας κατά της 209/2025 Πράξης του Στ’ Κλιμακίου, η οποία έκρινε ότι κωλύεται η υπογραφή της σύμβασης για την προμήθεια και εγκατάσταση συστήματος υδρογόνου, φωτοβολταϊκών και σταθμού ανεφοδιασμού. Το Τμήμα έκρινε ότι αίρονται οι δύο πρώτες πλημμέλειες του Κλιμακίου (ασάφεια οικονομικού αντικειμένου και απόκλιση προϋπολογισμού). Ωστόσο, διατήρησε την κρίση για την ύπαρξη ουσιώδους πλημμέλειας λόγω: α) της έλλειψης στοιχείων ωριμότητας για την αδειοδότηση (ίδρυση/λειτουργία) και την ασάφεια της χωροθέτησης του πρατηρίου υδρογόνου, και β) του μη νόμιμου όρου της διακήρυξης (άρθρο 2.2.6) που απαιτούσε η εμπειρία των υποψηφίων να έχει αποκτηθεί αποκλειστικά σε δημόσιους φορείς, όρος που κρίθηκε ότι περιόριζε υπέρμετρα τον ελεύθερο ανταγωνισμό. Ως εκ τούτου, η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης κωλύεται.

Παροχή Υπηρεσιών: Ζητείται η ανάκληση της 278/2021 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης παροχής υπηρεσιών με αντικείμενο τη «Μεταφορά 50.000 τόνων απορριμμάτων Δήμου ……. για τα έτη 2020-2023», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 3.800.000 ευρώ, μη συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α., μεταξύ του προσφεύγοντος Δήμου και της εταιρείας με την επωνυμία «…».(....)Οι παραπάνω νομικές πλημμέλειες εξάλλου, επηρέασαν ουσιωδώς τη συμμετοχή στο διαγωνισμό ενδιαφερόμενων οικονομικών φορέων, λειτουργώντας αποτρεπτικά για αυτούς στην περίπτωση που δεν επιθυμούσαν να αναλάβουν τον επιχειρηματικό κίνδυνο ανάληψης της υποχρέωσης εκτέλεσης μιας υπηρεσίας, η πραγματοποίηση της οποίας τελεί υπό την αίρεση ολοκλήρωσης των διαδικασιών εύρεσης χώρου εναπόθεσης των Α.Σ.Α.. Η πλημμέλεια αυτή δεν αίρεται από το γεγονός ότι ως τιμή μεταφοράς προβλέφθηκε η τιμή τόνου/χιλιόμετρο για τα 380 χλμ, η οποία ήταν εκ των προτέρων γνωστή στους ενδιαφερόμενους να συμμετάσχουν στο διαγωνισμό οικονομικούς φορείς, όπως και οι ακριβείς τοποθεσίες των πιθανών χώρων εναπόθεσης των Α.Σ.Α.. Και τούτο, αφενός διότι δεν ήταν γνωστό στους ενδιαφερόμενους οικονομικούς φορείς εάν και πότε θα εξευρεθεί οριστικά ο χώρος προς τον οποίο θα πραγματοποιούνταν η μεταφορά των Α.Σ.Α. αφετέρου διότι η έλλειψη σαφούς προσδιορισμού του χώρου αυτού κατά το χρόνο δημοσίευσης της διακήρυξης προδήλως δημιούργησε δυσχέρεια στους ενδιαφερόμενους οικονομικούς φορείς, τόσο ως προς την καταρχήν λήψη της απόφασής τους να συμμετάσχουν στο διαγωνισμό με αυτούς τους όρους, όσο και, σε περίπτωση που αποφασίσουν να πράξουν τούτο, στην κατάρτιση της οικονομικής τους προσφοράς. Συνακόλουθα από την έλλειψη καθορισμένου φυσικού και τεχνικού αντικειμένου αλλά και ορισμένου προϋπολογισμού, επηρεάστηκε η ανάπτυξη υγιούς ανταγωνισμού, καθιστώντας το διαγωνισμό ασύμφορο για το Δήμο, όπως άλλωστε αποδεικνύεται από τη σχεδόν μηδενική έκπτωση(1%) που τελικά επετεύχθη. Γ ι α τ ο υ ς λ ό γ ο υ ς α υ τ ο ύ ς Απορρίπτει την προσφυγή ανάκλησης του Δήμου ……. Δεν ανακαλεί την 278/2021 Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.