Προγραμματικές συμβάσεις.Μη νόμιμη η καταβολη ποσου 12.000 ευρώ  στην Αναπτυξιακή Επιχείρηση Δήμου …(….) σε εκτέλεση της από 10.7.2006 προγραμματικής σύμβασης που έχει συναφθεί μεταξύ του Δήμου …., της ….και του Ε΄ Βρεφονηπιακού Σταθμού για την εκπόνηση και εφαρμογή ολοκληρωμένου προγράμματος παροχής υπηρεσιών στα προνήπια και νήπια του νέου Τμήματος του Παραρτήματος ως άνω Βρεφονηπιακού Σταθμού (...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα κρίνει ότι η ελεγχόμενη δαπάνη    δεν είναι νόμιμη, καθόσον τόσο το αντικείμενο όσο και το χρονικό διάστημα ισχύος της δεύτερης, από 10.7.2006, προγραμματικής σύμβασης για την εκπόνηση και εφαρμογή ολοκληρωμένου προγράμματος παροχής υπηρεσιών στα προνήπια και νήπια του νέου τμήματος του παραρτήματος του Ε΄ Βρεφονηπιακού Σταθμού …..εμπίπτει στο αντικείμενο της από 2.5.2006 προγραμματικής σύμβασης, που περιλαμβάνει την παροχή των ίδιων ακριβώς υπηρεσιών σε όλα τα νήπια και προνήπια του Ε΄ Βρεφονηπιακού Σταθμού συμπεριλαμβανομένου και του Παραρτήματός του, επομένως και νέου Τμήματος του Παραρτήματος αυτού, όπως άλλωστε ορίζεται ρητά και στο άρθρο 3 της σύμβασης αυτής, το οποίο παράρτημα είχε ιδρυθεί και λειτουργούσε ήδη στο ισόγειο του μισθωμένου από το Δήμο ακινήτου (βλ. το από 3.3.2006 ιδιωτικό συμφωνητικό) για την στέγαση του Ε΄ Βρεφονηπιακού Σταθμού, πριν από την υπογραφή της σύμβασης αυτής (2.5.2006). Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα  δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Προγραμματικές συμβάσεις.Συναφθείσα προγραμματική σύμβαση μη νόμιμη, καθόσον η διάθεση υπαλλήλων στο Δήμο, για την εξυπηρέτηση πάγιων αναγκών του, όπως προκύπτει τόσο από την ίδια τη σύμβαση όσο και από την απόφαση τοποθέτησης των υπαλλήλων αυτών, δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο προγραμματικής σύμβασης κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρου 35 του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα, εφόσον δεν εξυπηρετεί κάποιο αναπτυξιακό σκοπό, που δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς την υπογραφή προγραμματικής σύμβασης.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Μη νόμιμη η καταβολή δαπάνης υπέρ της Κοινωφελούς Δημοτικής Επιχείρησης Δήμου σε εκτέλεση προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Δήμου και της ανωτέρω Δημοτικής Επιχείρησης, καθόσον κατά παράβαση των άρθρων 225 του ν. 3463/2006 και 100 του ν. 3852/2010, αντικείμενο της σύμβασης δεν είναι η παροχή εκ μέρους της Κοινωφελούς Επιχείρησης υπηρεσιών ή έργου με αναπτυξιακό χαρακτήρα, επιπλέον δε η σύμβαση δεν έχει το ελάχιστο εκ του νόμου αναγκαίο περιεχόμενο, αφού δεν προβλέπονται εκατέρωθεν υποχρεώσεις των αντισυμβαλλόμενων μερών.

Καταβολή αποζημίωσης πρόσθετης εργασίας στα πλαίσια προγραμματικής σύμβασης.(..)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι εντελλόμενες με τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα δαπάνες δεν είναι νόμιμες, διότι, ενώ νομίμως κατ’ αρχήν ανατέθηκε με απόφαση του Δημάρχου πρόσθετη εργασία στον φερόμενο ως δικαιούχο δημοτικό υπάλληλο για την τήρηση των πρακτικών των συνεδριάσεων του Διοικητικού Συμβουλίου του Αναγκαστικού Συνδέσμου, ο οποίος στερούνταν διοικητικού προσωπικού, ωστόσο, δεν εκδόθηκε απόφαση του Δημάρχου,  που να καθιερώνει την υπερωριακή απασχόληση αυτού, εντός των ορίων που θεσπίζουν οι προαναφερόμενες στις προηγούμενες σκέψεις (IIΙ Α και Γ) διατάξεις. Η δε 4/12.1.2016 απόφαση του Δημάρχου ... περί καθιέρωσης υπερωριακής απασχόλησης δημοτικών υπαλλήλων, για το έτος 2016, αφορά μόνο στην κάλυψη υπηρεσιακών αναγκών του Δήμου και όχι του ως άνω Συνδέσμου..(..)Εξάλλου, δεν μπορεί να αποτελέσει νόμιμο έρεισμα για την παροχή της πρόσθετης αυτής εργασίας η συναφθείσα μεταξύ του Δήμου και του Αναγκαστικού Συνδέσμου προγραμματική σύμβαση, καθόσον η διάθεση υπαλλήλων του Δήμου στον Σύνδεσμο, για την εξυπηρέτηση πάγιων αναγκών του, όπως προκύπτει από την ίδια τη σύμβαση, δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο προγραμματικής σύμβασης, κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρου 100 του ν. 3852/2010, εφόσον δεν εξυπηρετεί κάποιο αναπτυξιακό σκοπό που δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς την υπογραφή προγραμματικής σύμβασης, δεδομένου ότι η διάθεση αυτή δεν πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο εκτέλεσης μιας προγραμματικής σύμβασης με πράγματι αναπτυξιακό χαρακτήρα και με σκοπό την εξυπηρέτησή του, αλλά αποτελεί το κύριο και μοναδικό αντικείμενο της οικείας προγραμματικής σύμβασης...Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, οι εντελλόμενες με τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα δαπάνες δεν είναι νόμιμες και δεν πρέπει αυτά να θεωρηθούν.

Ασφαλτόστρωση οδών...Ενόψει αυτών, τo Κλιμάκιο κρίνει ότι πρέπει να υποβληθούν: α) νέο σχέδιο προγραμματικής σύμβασης, στο άρθρο 11 της οποίας θα προστεθεί ο όρος ότι οι ενδεχόμενες τροποποιήσεις της σύμβασης, ακόμα και υπό τη μορφή της παράτασής της, δεν θα αφορούν στο φυσικό και οικονομικό της αντικείμενο, και β) αναλυτικό χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης της σύμβασης (υλοποίησης του αντικειμένου της), με χρονικό προγραμματισμό των επιμέρους δράσεων αυτής, ο οποίος πρέπει να συμφωνεί με την ανωτέρω συνολική διάρκεια ισχύος της (20 μήνες). Το χρονοδιάγραμμα αυτό πρέπει να προσαρτηθεί ως παράρτημα Ι στο σχέδιο της προγραμματικής σύμβασης και να οριστεί ότι αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της. Εξυπακούεται δε, ότι το, κατά τα ανωτέρω, συνταχθέν νέο σχέδιο της ελεγχόμενης προγραμματικής σύμβασης, στο οποίο θα προσαρτάται και το οικείο αναλυτικό χρονοδιάγραμμα, πρέπει να εγκριθεί από τα αρμόδια για τη σύναψη αυτής όργανα των συμβαλλομένων φορέων και στη συνέχεια να προσκομισθούν στο Κλιμάκιο και οι σχετικές αποφάσεις των οργάνων αυτών. Ενόψει των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι πρέπει να αναβάλει την οριστική του κρίση προκειμένου ο Δήμος ... να προσκομίσει, εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την κοινοποίηση της παρούσας πράξης, τα ανωτέρω στοιχεία.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ: (...)από το κείμενο του νέου σχεδίου της ελεγχόμενης προγραμματικής συμβάσεως προκύπτει ότι οι υποχρεώσεις που αναλαμβάνει η Αποκεντρωμένη Διοίκηση ……….. είναι γενικόλογες και αορίστως διατυπωμένες, παρά δε τις διευκρινίσεις που δόθηκαν με την αίτηση ανακλήσεως, δεν αποδείχθηκε ο ουσιαστικός ρόλος αυτής στην εκτέλεση των εργασιών και υπηρεσιών που αποτελούν αντικείμενό της. Τούτο δε καθόσον καίτοι υποστηρίζεται ότι σε ό,τι αφορά στην υποστήριξη των διοικητικών διαδικασιών λειτουργίας των εννέα (9) ΚΕΠ του Δήμου ………, η οποία κατά τον αιτούντα Δήμο, εξειδικεύεται στον έλεγχο της πληρότητας των εφαρμογών, στην επικαιροποίηση και στην περαιτέρω ανάπτυξή τους, στην παρακολούθηση των χρηματοροών και την εκτέλεση των πληρωμών καθώς και στην παροχή της αναγκαίας πληροφόρησης σχετικά με τις οργανωτικές αλλαγές αναβάθμισης της λειτουργίας τους, αφενός η παρακολούθηση της εκτελέσεως του προϋπολογισμού δεν περιλαμβάνεται ρητώς στις υποχρεώσεις της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, αφετέρου η επικαιροποίηση των εφαρμογών,  η περαιτέρω ανάπτυξή τους και η παροχή της αναγκαίας πληροφόρησης σχετικά με τις οργανωτικές αλλαγές αναβάθμισης της λειτουργίας τους εντάσσονται στην υπό στοιχείο ζ υποχρέωση, βάσει της οποίας «συνεργάζεται άμεσα με την ………… σε θέματα προτεινομένων αλλαγών και προσαρμογών του πληροφοριακού και τηλεφωνικού συστήματος». Ότι τούτο ισχύει ανεξαρτήτως του ότι σε κάθε περίπτωση δεν προσδιορίζεται με πληρότητα και σαφήνεια ο τρόπος (με εποπτικό ρόλο, ο οποίος εξειδικεύεται σε συγκεκριμένες δράσεις) και τα μέσα (με τη διάθεση ανθρώπινου δυναμικού, με τη χρήση της τεχνογνωσίας που διαθέτει), τα οποία θα διαθέσει η Αποκεντρωμένη Διοίκηση κατά την εκτέλεση αυτών των υπηρεσιών.  Ότι το ίδιο ισχύει και ως προς τον έλεγχο της πληρότητας των εφαρμογών, ο οποίος και αν ακόμη υποτεθεί ότι εντάσσεται στην υποστήριξη της λειτουργίας των εννέα ΚΕΠ  του Δήμου, δεν αναλύεται σε συγκεκριμένα δεδομένα (τρόπος πραγματοποιήσεως του ελέγχου, διάθεση του αναγκαίου και εκπαιδευμένου για τον έλεγχο προσωπικού), ώστε να καταδεικνύεται η κατ’ ουσίαν συμβολή της στην εκτέλεση της συμβάσεως. (...) γ) το αντικείμενο της προγραμματικής συμβάσεως προσδιορίζεται στο άρθρο 2 και σύμφωνα με το άρθρο 3 περ. Γ αυτής, η ………. «συντονίζει και εκτελεί όλες τις εργασίες και υπηρεσίες, που προβλέπονται στο άρθρο 2 της παρούσας Σύμβασης» και δ) η αναπτυξιακή εταιρεία λαμβάνει το σύνολο του συμβατικού ανταλλάγματος που βαρύνει τον προϋπολογισμό του Δήμου ……….. Ότι κατά συνέπεια, ορθώς με την 109/2011 Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου κρίθηκε ότι το περιεχόμενο του ελεγχόμενου σχεδίου προγραμματικής συμβάσεως δεν είναι νόμιμο καθόσον η αναπτυξιακή εταιρεία μετέχει σε αυτήν ως συνάπτων φορέας και τούτο προσκρούει στις διατάξεις του άρθρου 100 παρ.1 εδ.α του Ν. 3852/2010, ενώ υποκρύπτει επιχορήγηση του Δήμου ………... προς αυτήν κατά παράβαση του άρθρου  265 παρ.3.

Παροχή υπηρεσιών ενεργειακής αναβάθμισης συστήματος...Ενόψει των ανωτέρω και δεδομένου ότι δεν έχουν τηρηθεί οι όροι που τέθηκαν για την έγκριση του σχεδίου της ελεγχόμενης προγραμματικής σύμβασης, καθόσον αφενός δεν υπάρχει (και εάν τυχόν υφίσταται, δεν έχει ληφθεί υπόψη) η χρηματοοικονομική ανάλυση που έθεσαν ως προαπαιτούμενο για την υπογραφή αυτής τα Δημοτικά Συμβούλια των αντισυμβαλλόμενων Δήμων .... και .... και αφετέρου στο ελεγχόμενο σχέδιο (στο άρθρο 2 αυτού) δεν γίνεται ρητή αναφορά περί έγκρισης των τευχών δημοπράτησης από τα Δημοτικά Συμβούλια αυτών, το Κλιμάκιο κρίνει ότι πρέπει να αναβάλει την οριστική του κρίση προκειμένου να προσκομισθούν στο Κλιμάκιο οι –άνευ όρων- εγκριτικές του σχεδίου της προγραμματικής σύμβασης αποφάσεις των αρμοδίων οργάνων των αντισυμβαλλομένων (Περιφέρειας και Δήμων), αφού υποβληθούν σε αυτά η ζητηθείσα ως άνω χρηματοοικονομική ανάλυση και νέο επικαιροποιημένο σχέδιο της ελεγχόμενης προγραμματικής σύμβασης με βάση τα ανωτέρω προαπαιτούμενα.Ενόψει των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι πρέπει να αναβάλει την οριστική του κρίση προκειμένου να προσκομιστούν τα ανωτέρω στοιχεία.

Η απόφαση 218/2025 του ΣΤ' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου κωλύει την υπογραφή του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Ενεργειακής Κοινότητας Δήμου Κοζάνης (Ε.Κοιν.) και του Δήμου Κοζάνης, η οποία αφορούσε την προμήθεια, εγκατάσταση και θέση σε λειτουργία 7 φωτοβολταϊκών σταθμών virtual net-metering συνολικής ισχύος 7MW (προϋπολογισμού 6.764.158,91€). Η σύμβαση κρίθηκε μη νόμιμη για δύο βασικούς λόγους: Πρώτον, το αντικείμενο δεν είχε άμεσα αναπτυξιακό χαρακτήρα, αλλά αποσκοπούσε στη μείωση του κόστους ενέργειας για τα μέλη της Ε.Κοιν. (μεταξύ των οποίων ο Δήμος). Δεύτερον, η Ε.Κοιν., ως αστικός συνεταιρισμός, μπορεί να συμμετάσχει σε προγραμματικές συμβάσεις, σύμφωνα με τον ν. 3852/2010, μόνο ως εκ τρίτου συμβαλλόμενος και όχι ως κύριος (άμεσος) αντισυμβαλλόμενος.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Μη νόμιμη η καταβολή από Δήμο σε ανώνυμη αναπτυξιακή εταιρεία Ο.Τ.Α. μέρους συμφωνηθείσας αμοιβής για την εκτέλεση προγραμματικής σύμβασης, με αντικείμενο την «Διερεύνηση κατασκευής ανισόπεδου κόμβου στην…..»,  καθόσον η σύναψη της ανωτέρω σύμβασης δεν είναι νόμιμη, διότι δεν συνιστά προγραμματική σύμβαση του άρθρου 100 του Ν. 3852/2010, αλλά υποκρύπτει μη νόμιμη απευθείας ανάθεση του αντικειμένου της στην ως άνω ανώνυμη εταιρεία και ως εκ τούτου αυτή δεν μπορεί να αποτελέσει νόμιμο έρεισμα για την καταβολή σε αυτήν μέρους της συμφωνηθείσας αμοιβής της, που αντιστοιχεί στο ποσοστό της συμμετοχής του Δήμου.

Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι το αντικείμενο της από 26.2.2004 προγραμματικής συμβάσεως, όπως αυτό περιγράφεται στο κείμενο αυτής, είναι συγκεκριμένο και επαρκώς ορισμένο. Επιπλέον, κρίνει ότι, ως προς το δεύτερο λόγο διαφωνίας της Επιτρόπου και ανεξαρτήτως της αόριστης διατυπώσεώς του, η σύναψη συμβάσεων έργου με τους προαναφερθέντες επιστήμονες δεν συνιστά ανεπίτρεπτη ανάθεση του αντικειμένου της προγραμματικής συμβάσεως σε μη συμμετέχοντες σε αυτήν ιδιώτες, ούτε αποτελεί καταστρατήγηση των διατάξεων περί αναθέσεως δημοσίων έργων και μελετών, καθόσον, όπως προκύπτει από το αντικείμενο των εργασιών που ανατίθενται σε έκαστο των προσληφθέντων, δεν ανατίθεται σε αυτούς η σύνταξη οποιασδήποτε μελέτης παρά μόνον η επικαιροποίηση ήδη υπαρχουσών μελετών. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη είναι νόμιμη και ως εκ τούτου το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί.