Αγορά οικοπέδων. Με δεδομένα αυτά, τα σχέδια συμβάσεων αγοραπωλησίας των οικοπέδων έπρεπε, ως, εξ επαχθούς αιτίας, προμήθεια ακίνητων πραγμάτων, να υποβληθούν σε προληπτικό έλεγχο νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Περαιτέρω, η αιτιολογία περί μοναδικότητας του ακινήτου για την ανέγερση του δημοτικού σχολείου είναι ελλιπής. Ειδικότερα, ενώ η αξιολόγηση των επιμέρους προσφορών και η τεκμηρίωση της επιλεγείσας ως πλέον κατάλληλης έγινε με γνώμονα την εύρεση οικοπέδου για την ανέγερση, εντός αυτού, του διδακτηρίου, εν τέλει το αγορασθέν ακίνητο θα διατεθεί, όχι για την ανέγερση του 7ου Δημοτικού Σχολείου, αλλά για τη διατήρηση του ισοζυγίου κοινοχρήστων χώρων, μετά τον αποχαρακτηρισμό των κοινοχρήστων χώρων στα Ο.Τ. 23 και 24 και την ανέγερση, εντός αυτών, του δημοτικού σχολείου. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη ότι α) οι συμβάσεις αγοραπωλησίας ακινήτων υπήχθησαν στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου μετά από μεταστροφή της νομολογίας του Δικαστηρίου, με την 1391/2017 απόφαση του VI Τμήματος, που δημοσιεύθηκε στις 18 Ιουλίου 2017 και β) σε κάθε περίπτωση η ελεγχόμενη αγορά των οικοπέδων έγινε με τελικό στόχο την επίτευξη ανέγερσης σχολείου, η ανέγερση του σχολείου στα Ο.Τ. 23 και 24 αποφασίστηκε κατόπιν υπόδειξης της αρμόδιας Επιτροπής Καταλληλόλητας, με την επιλογή δε αυτή, αφενός μεν το υπό ανέγερση δημοτικό σχολείο στα Ο.Τ. 23 και 24 θα γειτνιάζει με τον κοινόχρηστο χώρο που θα διατεθεί προς ισοζύγιο, στο Ο.Τ. 22, αφετέρου στην υπολειπόμενη έκταση του αγορασθέντος οικοπέδου θα ανεγερθεί ακόμη ένα σχολικό κτίριο (νηπιαγωγείο), η ανάγκη κατασκευής του οποίου είχε ανακύψει ήδη από το 2013, το Κλιμάκιο κρίνει ότι τα όργανα του Δήμου δεν ενήργησαν με πρόθεση καταστρατήγησης των οικείων διατάξεων, αλλά από συγγνωστή πλάνη.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με την ένδικη αίτηση ζητείται η αναθεώρηση της 123/2020 απόφασης του VI Τμήματος. Με την απόφαση αυτή απορρίφθηκε, ως εκπροθέσμως ασκηθείσα, αίτηση ανάκλησης κατά της  39/2019 πράξης του αναπληρωτή Επιτρόπου στον Νομό Κοζάνης, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της αιτούσας, του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Ενοριακού Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Διλόφου Βοΐου Κοζάνης για την υλοποίηση του έργου «Αποκατάσταση Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Διλόφου», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 450.000 ευρώ, με ΦΠΑ.(....)Με δεδομένα αυτά, τόσο το Υπουργείο Πολιτισμού όσο και το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο του Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Διλόφου έχουν εγκρίνει το σχέδιο της προγραμματικής σύμβασης. Περαιτέρω, δοθέντος ότι το εκκλησιαστικό νομικό πρόσωπο, που έχει την κυριότητα και νομή του προς αποκατάσταση ναού, δεν διαθέτει οικονομικοτεχνικά μέσα ούτε καν διοικητικό προσωπικό, ευλόγως η συμμετοχή του περιορίζεται στον ορισμό εκπροσώπου στην επιτροπή παρακολούθησης του έργου, χωρίς η περιορισμένη αυτή σύμπραξη να προσδίδει, εξ αυτού και μόνο του λόγου, ακυρότητα στην υπό κατάρτιση προγραμματική σύμβαση. Τέλος, εφόσον με τις προγραμματικές συμβάσεις επιδιώκεται ο σχεδιασμός και ο προγραμματισμός για την υλοποίηση ενός έργου, υπηρεσίας ή μελέτης και όχι η υλοποίηση καθεαυτή, δεν απαιτείται ούτε άλλωστε προβλέπεται στο ελάχιστο περιεχόμενό τους (βλ. άρθρο 100 του ως άνω ν. 3852/2010) η προηγούμενη έκδοση οικοδομικής αδείας για το προς εκτέλεση έργο. Αναθεωρεί την 123/2029 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.Ανακαλεί την 39/2019 πράξη του αναπληρωτή Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στον Νομό Κοζάνης.Αποφαίνεται ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Ενοριακού Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Διλόφου Βοΐου Κοζάνης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη, καθόσον η εκτέλεση, με δαπάνες του Δήμου ....., του έργου της ανάπλασης του αυλείου χώρου του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου, ο οποίος, ως ενοριακός, έχει ιδία νομική προσωπικότητα (άρθρο 1παρ. 4 του ν. 590/1977-ΦΕΚ Α΄ 146), δεν προβλέπεται από καμία διάταξη νόμου, δε συντελεί στην αποτελεσματικότερη εκπλήρωση των σκοπών του Δήμου, ούτε εξυπηρετεί τη λειτουργική του δραστηριότητα. Πλην, όμως, το Τμήμα κρίνει ότι τα αρμόδια όργανα του Δήμου πεπλανημένα, πλην συγγνωστώς, υπέλαβαν ότι οι αύλειοι χώροι του Ιερού Ναού αποτελούν κοινοχρήστους χώρους και ως εκ τούτου η ανάπλασή τους εμπίπτει στην αρμοδιότητα του Δήμου, σύμφωνα με την προμνησθείσα διάταξη του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα. Κατόπιν αυτών, το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης.Συγγνωστή πλάνη

Αγορά ακινήτου από Δήμο(....)Εξάλλου, στην ως άνω ... απόφαση αναφέρεται ότι  η διατήρηση του χαρακτηρισμού της έκτασης ως χώρου για την ανέγερση σχολείου είναι απαραίτητη όχι μόνο για τους μαθητές της πολεοδομικής ενότητας στην οποία ανήκει ο χώρος (Π.Ε.13), αλλά και στους μαθητές άλλων ελλειμματικών γειτονικών πολεοδομικών ενοτήτων, ενώ βεβαιώνεται ότι το ακίνητο είναι  το μόνο κατάλληλο για τη χρήση που προορίζεται.(....)Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι προκύπτει τόσο η ωφέλεια του Δήμου … από την αγορά του ως άνω ακινήτου, όσο και η μοναδικότητα αυτού για την εκπλήρωση του επιδιωκόμενου δημοτικού σκοπού (ανέγερση σχολείου), που δικαιολογεί την χωρίς δημοπρασία απευθείας αγορά του ακινήτου.Δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου σύμβασης

ΑΓΟΡΑ ΑΚΙΝΗΤΟΥ:Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι από τα προαναφερθέντα προκύπτει τόσο η ωφέλεια του Δήμου … από την αγορά των ως άνω ακινήτων, όσο και η μοναδικότητα των εν λόγω ακινήτων για την εκπλήρωση του επιδιωκόμενου δημοτικού σκοπού, που δικαιολογεί την χωρίς δημοπρασία απευθείας αγορά αυτών. Τούτο δε διότι, σύμφωνα με την 62/19.3.2018 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ….., τα ανωτέρω ακίνητα προορίζονται για την ανέγερση δημοτικού σχολείου, ήτοι για την εκπλήρωση δημοτικού σκοπού, κατά την έννοια των προαναφερόμενων διατάξεων του άρθρου 75 του Κ.Δ.Κ. (σκ. ΙΙ Α), ενώ, περαιτέρω, από τα χαρακτηριστικά των ακινήτων αυτών (τοποθεσία, έκταση, σχήμα, αρτιότητα), προκύπτει ότι είναι τα μόνα κατάλληλα για την εκπλήρωση του προαναφερθέντος δημοτικού σκοπού.

Δημόσια Έργα:Ζητείται η ανάκληση της 32/2021 Πράξης της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης για την εκτέλεση του έργου «Αποκατάσταση Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Διλόφου Βοΐου».(....)Κατόπιν των ανωτέρω και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στη σκέψη 4 της παρούσας, ως προς τον πρώτο διακωλυτικό λόγο, το Δικαστήριο, δοθέντος του ότι το δημοπρατηθέν έργο αφορά σε εργασίες αποκατάστασης του χαρακτηρισθέντος ως μνημείου "Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Διλόφου Βοΐου", κρίνει ότι απαιτείται η τήρηση της διαδικασίας έκδοσης σχετικής οικοδομικής άδειας από την ήδη συσταθείσα ΥΔΟΜ της Εκκλησίας της Ελλάδος, στη χωρική δικαιοδοσία της οποίας ανήκει ο ανωτέρω ναός, κατά τα οριζόμενα στις ειδικές διατάξεις του άρθρου 32 παρ. 2 και 7 του ν. 4495/2017, αφού προηγουμένως εξασφαλιστεί η προέγκριση της σχετικής οικοδομικής άδειας από την ΥΔΟΜ του Δήμου Βοΐου, όπως ορθώς κρίθηκε και με την προσβαλλόμενη Πράξη (βλ. σχετ.  το 20410/27.10.2021 έγγραφο της ΥΔΟΜ του Δήμου Βοΐου και το 209/αριθ. διεκπ. 109/26.10.2021 έγγραφο του Προϊσταμένου του Τμήματος Αδειών της ΥΔΟΜ της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, με τα οποία επιβεβαιώνεται η παραπάνω κρίση). Ωστόσο, το ζήτημα αυτό ως αναγόμενο στις υποχρεώσεις του αναδόχου κατά το στάδιο εκτελέσεως της συμβάσεως (βλ άρθρο 12 παρ. 4 του συμβατικού τεύχους Ειδική Συγγραφή Υποχρεώσεων σελ. 22 και 23) δεν συνιστά διακωλυτικό λόγο για την υπογραφή του σχεδίου συμβάσεως (πρβλ. VI Τμ. 1071/2016).Ως προς τον δεύτερο διακωλυτικό λόγο, το Δικαστήριο κρίνει ότι, κατά παράβαση της διαγραφόμενης στις διατάξεις των άρθρων 10 και 40 του ν. 3028/2002 διαδικασίας, η Περιφέρεια προέβη στη δημοπράτηση του έργου της αποκατάστασης του ως άνω χαρακτηρισμένου ως μνημείου Ιερού Ναού, χωρίς την προηγούμενη έγκριση από την αρμόδια ΔΑΒΜΜ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού των εργασιών που περιλαμβάνονται στην τελική μελέτη του έργου, όπως αυτή αναμορφώθηκε μετά τη σύνταξη της αρχικής μελέτης (έτος 2012) προκειμένου να αντιμετωπισθεί το προαναφερόμενο γεωλογικό φαινόμενο, το οποίο επισυνέβη σε μεταγενέστερο χρόνο (2013) και εξέθεσε το μνημείο σε μεγαλύτερες φθορές επιβάλλοντας είτε την αύξηση των ήδη προβλεπόμενων με την αρχική μελέτη εργασιών είτε την ένταξη νέων για την συνολική αποκατάσταση και ενίσχυση των θεμελίων του Ιερού Ναού και του περιβάλλοντος αυτόν χώρου. Απορρίπτει την από 29.9.2021 προσφυγή του  Ο.Τ.Α. Β΄ βαθμού  (ν.π.δ.δ.) με την επωνυμία «Περιφέρεια …».Αποφαίνεται ότι το σχέδιο σύμβασης για την εκτέλεση του έργου με τίτλο έργου «Αποκατάσταση Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Διλόφου Βοΐου» δεν πρέπει να υπογραφεί.

Εκτέλεση έργου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Τμήμα κρίνει τα ακόλουθα: Ενόψει του ότι ο ως άνω Ιερός Ναός χαρακτηρισθείς αρμοδίως ως μνημείο, δεν ανήκει, κατά τα αναφερόμενα στην ένδικη αίτηση, στην κυριότητα της αιτούσας, ούτε από άλλα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι αυτή ορίστηκε φορέας υλοποίησης του επίμαχου έργου, απαιτείτο η σύναψη προγραμματικής σύμβασης, κατά το άρθρο 100 παρ. 5 του ν. 3852/2010, με τη συμμετοχή της ιδίας και του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Άλλωστε με  την ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΑΒΜΜ/ΤΜΒΜΜ/342088/33111/2629/626/4.7.2018 απόφαση του Τμήματος Μελετών Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, που περιλαμβάνεται στα στοιχεία του φακέλου, εγκρίθηκε, σύμφωνα με την κατατεθείσα προμελέτη, η μερική ανακατασκευή της στέγης (εκτός της περιοχής του τρούλου) του Ιερού Ναού και όχι η υλοποίηση του επίμαχου έργου από την Περιφέρεια ..., ενώ στην τεχνική περιγραφή της οικείας μελέτης του έργου περιλαμβάνονται, πέραν των εργασιών ανακατασκευής της στέγης και εργασίες στον τρούλο του Ιερού Ναού. Επομένως, αβασίμως προβάλλει η αιτούσα ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν ήταν υποχρεωτική, πριν από τη διεξαγωγή της εν λόγω διαγωνιστικής διαδικασίας, η σύναψη προγραμματικής σύμβασης κατά τις διατάξεις του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας ... και του Ιερού Ναού. Εξάλλου, με την επικαλούμενη από την αιτούσα 144/2018 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου δεν κρίθηκε ότι η σύναψη της προγραμματικής σύμβασης του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 δεν απαιτείται να προηγείται της διαγωνιστικής διαδικασίας, πλην όμως πράγματι με αυτήν ελέγχθηκαν ταυτόχρονα τα υποβληθέντα σχέδια της προγραμματικής και της οικείας εκτελεστικής σύμβασης.

Η Πράξη 339/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Δήμου Μαρκοπούλου-Μεσογαίας και της εταιρείας ΔΕΠΑΝ, για την υλοποίηση του έργου «Ανέγερση 4ου ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου», συνολικού προϋπολογισμού 9.466.038 ευρώ. Ο Δήμος ζήτησε τη συνδρομή της ΔΕΠΑΝ λόγω της επικαλούμενης υποστελέχωσης της Τεχνικής του Υπηρεσίας. Το Κλιμάκιο ανέβαλε την έκδοση οριστικής Πράξης, διατάσσοντας τη συμπλήρωση του φακέλου. Ζητούνται στοιχεία για τη στελέχωση, το οργανόγραμμα και το Τεχνικό Πρόγραμμα 2025 της Τεχνικής Υπηρεσίας, καθώς και αναλυτική τεκμηρίωση της δαπάνης (127.500 ευρώ) για τη Διοικητική Υποστήριξη (Υποέργο 3), συμπεριλαμβανομένου του κόστους απασχόλησης των δύο Πολιτικών Μηχανικών και του υπολογισμού του 14,20% ως έμμεσου λειτουργικού κόστους.

Νομιμότητα ή μη καταρτίσεως προγραμματικής συμβάσεως μεταξύ Δήμου και ΙΚΑ. Ανέγερση κτιρίου με δαπάνες ΙΚΑ επί δημοτικού οικοπέδου, που παραχωρείται δωρεάν στο ΙΚΑ με περαιτέρω υποχρέωση να παραχωρηθούν δωρεάν στο Δήμο χώροι της ανεγερθείσης οικοδομής.(..)Κατάσταση : Εκκρεμεί αποδοχή 
Ο Δήμος Συκεών του Νομού Θεσσαλονίκης με το έγγραφό του με αριθμ. πρωτ. 27320/12-10-2008 πρότεινε στο ΙΚΑ – ΕΤΑΜ να καταρτισθεί μεταξύ αυτών προγραμματική σύμβαση με αντικείμενο την παραχώρηση εκ μέρους του Δήμου προς το Ίδρυμα οικόπεδο ιδιοκτησίας του επί του οποίου το Ίδρυμα θ’ ανεγείρει κτίριο για να στεγάσει τις ιατρικές του υπηρεσίες και θα παραχωρήσει στο Δήμο ορισμένους χώρους για τη στέγαση του Β΄ ΚΑΠΗ του Δήμου. Η πρόταση αυτή είναι νόμιμη και δύναται να γίνει αποδεκτή από το Ίδρυμα γιατί η υπό κατάρτιση σύμβαση αποτελεί δωρεά υπό τρόπο, από την οποία θα προκύψει ωφέλεια για το Ίδρυμα. Η σύμβαση αυτή θα καταρτισθεί ως προγραμματική σύμβαση σύμφωνα με το άρθρο 225 του Ν 3463/20006 με το ειδικότερο περιεχόμενο που θ’ αποφασίσουν τα μέρη.

Η Πράξη 104/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου και του σχεδίου σύμβασης για το έργο «Ολοκλήρωση του 8ου 6/θέσιου Δημοτικού Σχολείου Άνω Λιοσίων Δήμου Φυλής», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 4.750.000,00 ευρώ με Φ.Π.Α. Το έργο, το οποίο ήταν αρχικά «Ανέγερση», ανατέθηκε εκ νέου ως «Ολοκλήρωση» μετά τη διάλυση της αρχικής σύμβασης λόγω αστοχιών στον προϋπολογισμό και ανεπάρκειας των απροβλέπτων. Το εναπομείναν έργο χρηματοδοτείται κυρίως από το Πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης». Η ανάθεση έγινε με κριτήριο τη βέλτιστη σχέση ποιότητας – τιμής (30% τιμή, 70% ποιότητα), με προσωρινό ανάδοχο την «... Α.Ε.». Ωστόσο, το Κλιμάκιο ανέβαλε την οριστική κρίση, καθώς διαπίστωσε ελλείψεις στον φάκελο και ζήτησε συμπληρωματικά στοιχεία, όπως την αιτιολόγηση της αλλαγής του κριτηρίου ανάθεσης, διευκρινίσεις για τις εργασίες που έχουν αποπερατωθεί και την ειδική λεκτική αιτιολόγηση της βαθμολόγησης των τεχνικών προσφορών (Κ2).