Η απόφαση 1799/2024 του Συμβουλίου της Επικρατείας απορρίπτει την αίτηση ακύρωσης κατά προεδρικού διατάγματος που τροποποίησε το ρυμοτομικό σχέδιο του Δήμου Θήβας, επιβάλλοντας εκ νέου ρυμοτομική απαλλοτρίωση σε ακίνητο των αιτούντων, το οποίο είχε χαρακτηριστεί ως κοινόχρηστος χώρος. Οι αιτούντες ισχυρίστηκαν παραβίαση της αρχής της απαγόρευσης δεύτερης επανεπιβολής απαλλοτρίωσης (Ν. 4759/2020) και έλλειψη σοβαρής πολεοδομικής αναγκαιότητας. Το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαδικασία, η οποία κινήθηκε το 2018, εμπίπτει στις μεταβατικές διατάξεις του Ν. 4787/2021 και όχι στον Ν. 4759/2020, και ότι συντρέχουν αμφότερες οι νόμιμες προϋποθέσεις για την επανεπιβολή: σοβαροί πολεοδομικοί λόγοι (διατήρηση της λειτουργικότητας της κεντρικής πλατείας) και οικονομική δυνατότητα του Δήμου για την καταβολή της αποζημίωσης.

Απαλλοτρίωση ακινήτου.(....) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας Πράξεως, το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι η καταβολή της δικαστικής δαπάνης της πληρεξουσίας δικηγόρου των καθ’ ων η απαλλοτρίωση υπέρ του Δικηγορικού Συλλόγου ...... είναι καθόλα νόμιμη προκειμένου να συντελεσθεί η απαλλοτρίωση, διότι, προς τούτο, απαιτείται η καταβολή να είναι πλήρης, δηλαδή να περιλαμβάνει τόσο την αξία του ακινήτου όσο και τα δικαστικά έξοδα και την αμοιβή του δικηγόρου.  Επειδή δε η απόφαση περί οριστικού προσδιορισμού της αποζημίωσης, την οποία αιτήθηκαν τα μέρη, δεν έχει εκδοθεί εντός της προθεσμίας του ενός και ημίσεος έτους που απαιτείται για τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης, η διάταξη του άρθρου 18 παρ.4 εδ. δ΄ και ε΄ δεν μπορεί να τύχει εφαρμογής, καθόσον αυτή καταλαμβάνει μόνον τις περιπτώσεις που η απόφαση περί οριστικού προσδιορισμού εκδίδεται εντός του χρόνου που απαιτείται για τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης.  Κατά συνέπεια, νομίμως ο υπέρ ου η απαλλοτρίωση Δήμος ...... εξέδωσε το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα προκειμένου η καταβληθείσα, ως προς την αξία του ακινήτου δαπάνη, να συμπληρωθεί με τα έξοδα της αμοιβής της πληρεξουσίας δικηγόρου των καθ’ ων και να συντελεσθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο η απαλλοτρίωση.

ΘΕΜΑ : Συμπληρωματική αποζημίωση απαλλοτρίωσης ακινήτου του έργου «Κατασκευή και βελτίωση της επαρχιακής οδού Αγίου Νικο­ λάου - Κριτσάς Λασιθίου» .

Ζητήματα που γεννώνται σχετικά με τη δυνατότητα καταβολής από τη διοίκηση της δικαστικά καθορισμένης αποζημίωσης λόγω αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, ύστερα από την επελθούσα κατά το νόμο αυτοδίκαιη άρση της απαλλοτρίωσης, λόγω μη έγκαιρης παρακατάθεσης της αποζημίωσης .(...)α) Η έκδοση από τη διοίκηση βεβαιωτικής πράξης για την επελθούσα αυτοδίκαιη άρση της απαλλοτρίωσης λόγω παρέλευσης της 18μηνης προθεσμίας συντέλεσης, δεν αναιρεί την υποχρέωσή της να καταβάλει το σύνολο της αποζημίωσης που προσδιορίστηκε οριστικά, στον ιδιοκτήτη που επιθυμεί τη διατήρηση της απαλλοτρίωσης (ομόφωνα). β) Η παραπάνω υποχρέωση για καταβολή αποζημίωσης στον ιδιοκτήτη που επιθυμεί τη διατήρηση της απαλλοτρίωσης, υφίσταται τόσο στην περίπτωση κατά την οποία τηρήθηκαν απ’ αυτόν οι κατά νόμο διατυπώσεις (αίτηση και υπεύθυνη δήλωση στη διοικητική αρχή) όσο και στην περίπτωση που η βούλησή του εκδηλώνεται με την άσκηση αγωγής ή την έκδοση διαταγής πληρωμής για την είσπραξη της αποζημίωσης (ομόφωνα). Στη δε ως άνω (β’) υποπερίπτωση υφίσταται υποχρέωση προς πληρωμή του νομίμου τόκου από την επίδοση της αγωγής ή της διαταγής πληρωμής και μέχρι την εξόφληση (κατά πλειοψηφία). γ) Η καταβολή της αποζημίωσης στον ιδιοκτήτη που επιθυμεί την αναβίωση της απαλλοτρίωσης είναι ανεξάρτητη από την κατάληψη ή μη της απαλλοτριωθείσας έκτασης από τον υπερού η απαλλοτρίωση (ομόφωνα). δ) Εάν τελικώς καταβληθεί η αποζημίωση στον καθ’ ου η απαλλοτρίωση, η διοίκηση υποχρεούται να ενεργήσει χωρίς υπαίτια καθυστέρηση για τη μεταγραφή της απόφασης κήρυξης αυτής, στο κατά τόπον αρμόδιο υποθηκοφυλακείο και Κτηματολογικό Γραφείο, προσκομίζοντας μεταξύ άλλων, τα στοιχεία που αποδεικνύουν τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης για τη συγκεκριμένη ιδιοκτησία. Περαιτέρω για λόγους ασφαλείας του δικαίου, δύναται να ανακαλέσει την προηγουμένως εκδοθείσα διαπιστωτική πράξη περί αυτοδίκαιης άρσης της απαλλοτρίωσης, ως εκδοθείσα για πλάνη περί τα πράγματα, με τον τύπο και διαδικασία που επιβάλλονται από το νόμο για την έκδοσή της (ομόφωνα). ε) Στην περίπτωση διατήρησης της απαλλοτρίωσης μετά από υποβολή αίτησης και υπεύθυνης δήλωσης του καθ’ου η απαλλοτρίωση, οι αξιώσεις του για καταβολή ιδιαίτερης αποζημίωσης λόγω μείωσης της αξίας του εδαφικού τμήματος ακινήτου που απέμεινε εκτός απαλλοτρίωσης και αποζημίωσης μετά την αναγνώριση μη ύπαρξης ωφέλειάς του ιδιοκτήτη του απαλλοτριωμένου ακινήτου που αποκτά πρόσωπο σε διανοιγόμενη εθνική οδό, δεν συνιστούν περίπτωση απαγορευμένου ανακαθορισμού σύμφωνα με την παρ. 3 του αρ. 11 του Κ.Α.Α.Α (ομόφωνα).

Αγορά ακινήτου:Με δεδομένα αυτά, η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, αναφερόμενη σε συγκριτικά στοιχεία που προέκυψαν από σχετική έρευνα αγοράς και εφαρμόζοντας συντελεστές που προσιδιάζουν στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του επίμαχου ακινήτου παρίσταται νομίμως αιτιολογημένη και δεν παραβιάζει την αρχή της οικονομικότητας, συνεκτιμωμένου και του γεγονότος ότι με την εν λόγω αγορά οι ιδιοκτήτες παραιτήθηκαν από δικαστικές απαιτήσεις τους σχετικά με την μη συντελεσθείσα ρυμοτομική απαλλοτρίωση και την προγενέστερη κατάληψη του ακινήτου εκ μέρους του Δήμου.  

Ρυμοτομική απαλλοτρίωση (...) Με τον ν. 1337/1983 που εκδόθηκε σε εκτέλεση της διάταξης του άρθρου 24 του Συντάγματος, για τη χωροταξική αναδιάρθρωση της χώρας, θεσμοθετήθηκε νέα ειδική διαδικασία (διαφορετική από εκείνη του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων) συνολικής διαχείρισης των ακινήτων της οικιστικής περιοχής, με την υποχρέωση των ιδιοκτητών να διαθέσουν χωρίς αποζημίωση μέρος του ακινήτου τους ή με υποχρεωτική συμμετοχή αυτών με ολόκληρο το ακίνητό τους έναντι αντιπαροχής άλλου ακινήτου (ή διαιρεμένης ιδιοκτησίας) ίσης αξίας και εισάγεται νέα διαδικασία απόκτησης κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων, η οποία εφαρμόζεται στις περιοχές ένταξης ή επέκτασης του σχεδίου, ενώ προβλέπεται ο τρόπος υλοποίησης της διαχείρισης με την έκδοση της Πράξης Εφαρμογής, με την οποία καθορίζονται τα τμήματα των ακινήτων που αφαιρούνται χωρίς αποζημίωση για εισφορές σε γη (με ποσοστό ανάλογο με την εδαφική έκταση της ιδιοκτησίας) για τη δημιουργία κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων και υποχρεωτικές αναδασμικές μεταβολές (μετακινήσεις, συνενώσεις, αναδιανομές, ανταλλαγές ακινήτων) ( ΑΠ. Ολομ. 563/2006).(…) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με τις σκέψεις που προεκτέθηκαν, το Τμήμα κρίνει ότι δεν απαιτείται για την καταβολή αποζημίωσης, λόγω ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.1337/1983, η αναγνώριση ως ιδιοκτήτη του επίμαχου ακινήτου με δικαστική απόφαση, σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων, αλλά εφαρμόζεται η προαναφερθείσα ειδική διαδικασία που ορίζεται στο νόμο αυτό για τον προσδιορισμό των ιδιοκτητών που περιλαμβάνονται στην πράξη εφαρμογής

Καταβολή ρυμοτομικής αποζημίωσης στους φερόμενους ως ιδιοκτήτες, για ακίνητο που χαρακτηρίσθηκε ως χώρος πρασίνου, με το ν. 3207/2003 – Υπόχρεος φορέας καταβολής.(..)Κατάσταση : Αποδεκτή 
Η δια τυπικού νόμου έγκριση του ρυμοτομικού σχεδίου στον υπερτοπικό πόλο του Ολυμπιακού Αθλητικού Κέντρου Αθήνας (Ο.Α.Κ.Α.) του Δήμου Αμαρουσίου, για λόγους κατεπείγουσας ανάγκης Ολυμπιακής προετοιμασίας, με δέσμευση ακινήτου, ως χώρου πρασίνου, δεν συνιστά, κατά τις διατάξεις του άρθρου 294 του Κ.Β.Π.Ν., περίπτωση επίσπευσης πολεοδομικής απαλλοτρίωσης από το Δημόσιο, ώστε να γεννάται υποχρέωση του τελευταίου να αποζημιώσει τους θιγόμενους ιδιοκτήτες. Ο Δήμος Αμαρουσίου, στην περιφέρεια του οποίου βρίσκεται το απαλλοτριούμενο για την δημιουργία χώρου πρασίνου ακίνητο, είναι υπερού η απαλλοτρίωση, αλλά και υπόχρεος κατά το νόμο για την αποζημίωση, των θιγομένων ιδιοκτητών. (ομοφ.)

Αναγκαστική απαλλοτρίωση από το Δήμο Καλαμαριάς, για πολιτιστικούς σκοπούς, διατηρητέου ακινήτου, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως έργο τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν 1469/1950.(..)Κατάσταση :  Εκκρεμεί αποδοχή 
Είναι δυνατή η αναγκαστική απαλλοτρίωση για πολιτιστικούς σκοπούς (Ιστορικό Αρχείο Προσφύγων) από το Δήμο Καλαμαριάς ακινήτου (διατηρητέου) που έχει χαρακτηριστεί ως έργο τέχνης (Ν 1469/1950), αφού η λειτουργία χώρου πολιτιστικών δραστηριοτήτων ανήκει στις αρμοδιότητες του Δήμου και ως τέτοια μπορεί να αποτελέσει λόγο απαλλοτρίωσης του εν λόγω ακινήτου, ο χώρος του οποίου έχει ήδη καθοριστεί ως χώρος πολιτιστικών δραστηριοτήτων με την τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου του ιδίου Δήμου. Εξυπακούεται, ότι κάθε τυχόν εργασία, επέμβαση ή αλλαγή χρήσης του διατηρητέου ακινήτου, που θα γίνει σε περίπτωση ολοκλήρωσης της απαλλοτρίωσης και υλοποίησης της δημιουργίας και λειτουργίας του πολιτιστικού κέντρου, θα πρέπει να μη βλάπτει το προστατευόμενο ακίνητο, και να εγκρίνεται προηγουμένως από τον Υπουργό Πολιτισμού (άρθρο 10 του Ν 3028/2002).

Αυτοδίκαιη άρση μη συντελεσθείσας απαλλοτρίωσης – Διατήρηση ή μη απαλλοτρίωσης μετά από αίτημα ενδιαφερόμενου ιδιοκτήτη – Κήρυξη νέας απαλλοτρίωσης.(..)Κατάσταση : Αποδεκτή 
Μη συντελεσθείσα αναγκαστική απαλλοτρίωση, που κηρύχθηκε με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Αττικής για την κατασκευή του σιδηροδρομικού διαδρόμου, καθ’ ο μέρος αφορά μία μόνο ιδιοκτησία του κτηματολογικού πίνακα που τη συνοδεύει, έχει αρθεί αυτοδικαίως, αρμόδιος για την έκδοση της σχετικής διαπιστωτικής πράξης είναι ο Υπουργός Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού και συνεπώς αυτός μπορεί να προβεί στην έκδοσή της. Σύννομη η κήρυξη νέας απαλλοτρίωσης του ιδίου ακινήτου για τον ίδιο σκοπό. (ομοφ.) ΑΠΟΔΕΚΤΗ

Συμμόρφωση Διοικήσεως σε δικαστική απόφαση άρσεως ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης σε κοινόχρηστο χώρο, του οποίου απαγορεύεται η άρση.Η συμμόρφωση σε δικαστική απόφαση περί άρσεως ρυμοτομικής απαλλοτριώσεως σε κοινόχρηστο χώρο, χαρακτηριζόμενο ως τέτοιο σε ρυμοτομικό διάγραμμα που εγκρίθηκε με επίσπευση Οικοδομικού Συνεταιρισμού Αστών Προσφύγων, ολοκληρώνεται με την τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου, ενώ δεν καταλαμβάνει το νέο πολεοδομικό καθεστώς του ακινήτου, για τον καθορισμό του οποίου η Διοίκηση, δεσμευόμενη από απαγορευτική ως προς την αλλαγή του κοινοχρήστου χώρου διάταξη, υποχρεωτικά χωρεί σε επανεπιβολή της απαλλοτριώσεως, καθορίζοντας εκ νέου τον εν λόγω χώρο ως κοινόχρηστο, υπόχρεος δε προς αποζημίωση του αναγνωρισθέντος ως κυρίου του συγκεκριμένου βεβαρημένου ακινήτου τυγχάνει ο ανωτέρω Συνεταιρισμός (ομόφωνα).