Στην προδικαστική προσφυγή, ο προσφεύγων ζητεί την ακύρωση της απόφασης της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου, η οποία έκανε δεκτή την προσφορά του οικονομικού φορέα «...» για τις εργασίες βελτίωσης και συντήρησης γηπέδου ποδοσφαίρου. Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά την κατασκευή και συντήρηση του γηπέδου με συνθετικό χλοοτάπητα και SBR (ανακυκλωμένο καουτσούκ), με εκτιμώμενη αξία 306.451,61 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ). Ο προσφεύγων ισχυρίζεται ότι η δεκτή προσφορά δεν πληρούσε τους όρους της διακήρυξης, καθώς απουσίαζαν τα απαραίτητα πιστοποιητικά ISO 9001 και ISO 14001 για το SBR.

Ο προσφεύγων αιτείται την ακύρωση της προσβαλλόμενης διακήρυξης, με την οποία προκηρύχθηκε δημόσιος ηλεκτρονικός διαγωνισμός άνω των ορίων για την προμήθεια υβριδικού συστήματος χλοοτάπητα στο Δημοτικό Γήπεδο. Το αντικείμενο της σύμβασης περιλαμβάνει την αποξήλωση του υπάρχοντος χλοοτάπητα, την εκτέλεση χωματουργικών εργασιών, την κατασκευή νέου αποστραγγιστικού δικτύου, καθώς και την προμήθεια και εγκατάσταση νέου υβριδικού χλοοτάπητα. Ο προσφεύγων υποστηρίζει ότι η διακήρυξη εσφαλμένα χαρακτηρίζει τη σύμβαση ως προμήθεια, ενώ πρόκειται για σύμβαση έργου, καθώς οι αναφερόμενες εργασίες (χωματουργικές, υδραυλικές, κατασκευαστικές) έχουν προεξέχοντα χαρακτήρα. Επιπλέον, υποστηρίζει ότι δεν τηρήθηκε ο ουσιαστικός τύπος της διαδικασίας, καθώς δεν ελήφθη η γνώμη του Τεχνικού Συμβουλίου της αναθέτουσας αρχής για τον χαρακτηρισμό της ως σύμβασης έργου.

Η προσφεύγουσα ανώνυμη τεχνική εταιρεία ζητεί την ακύρωση της απόφασης της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου ***, με την οποία εγκρίθηκε το 1ο πρακτικό της επιτροπής διενέργειας διαγωνισμού και ανακηρύχθηκε η εταιρεία *** ως προσωρινή ανάδοχος του έργου «Αποκαταστάσεις οδοστρωμάτων Δήμου ***». Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά τοπικές επεμβάσεις αποκατάστασης βλαβών οδοστρωμάτων, με εργασίες όπως κοπή ασφαλτοκόπτη, αποξήλωση στρώσεων, εξυγίανση εδάφους και επανατοποθέτηση νέων στρώσεων. Η προσφεύγουσα ισχυρίζεται ότι η προσφορά της προσωρινής ανάδοχου ήταν ασυνήθιστα χαμηλή (56,04% έκπτωση) και ότι η αναθέτουσα αρχή παρέλειψε να ζητήσει εξηγήσεις για αυτήν, παρά τις σημαντικές αποκλίσεις από τις υπόλοιπες προσφορές (13% και 8,04%).

Εκτέλεση εργασιών:Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη που προηγήθηκε, το Τμήμα κρίνει ότι το αντικείμενο της ανωτέρω σύμβασης, όπως αναλυτικώς περιγράφεται παραπάνω, αφορά σε εκτέλεση δημοσίου έργου, καθόσον αποτελεί κατασκευή, κατά την έννοια του άρθρου 1 παρ. 3 του ν. 1418/1984 όπως ισχύει, η τοποθέτηση σε γήπεδο ποδοσφαίρου του συνθετικού χλοοτάπητα, ο οποίος καθίσταται συστατικό του εδάφους στο οποίο επιστρώνεται και δεν μπορεί να αποκολληθεί από αυτό χωρίς να υποστεί βλάβη. Η δε τοποθέτηση του τάπητα αυτού, πέραν του ότι πληροί το βασικό αυτό κριτήριο, που χαρακτηρίζει τα δημόσια έργα έναντι της προμήθειας αγαθών και εκτέλεσης εργασιών-παροχής υπηρεσιών, περαιτέρω και κατά την κρίση του Τμήματος παρουσιάζει επαρκή βαθμό τεχνικής δυσκολίας, σύμφωνα με την ανωτέρω τεχνική περιγραφή και απαιτεί τη χρήση εξειδικευμένου τεχνικού προσωπικού και ανάλογων μέσων, που δικαιολογεί την ένταξή της στην κατηγορία του δημοσίου έργου, λαμβανομένων μάλιστα υπόψη των ιδιαιτεροτήτων του εν λόγω έργου και συγκεκριμένα των διαστάσεων του γηπέδου (6.300 μ²), καθώς και ότι η τοποθέτηση του χλοοτάπητα σε αυτό πρέπει να γίνει κατά τρόπο τέτοιο ώστε ο χώρος αυτός να ανταποκρίνεται στους σκοπούς της αθλητικής χρήσης για την οποία προορίζεται. Συνεπώς, το ανωτέρω έργο νομίμως δημοπρατήθηκε και ανατέθηκε στο φερόμενο ως δικαιούχο με τις περί δημοσίων έργων διατάξεις, ο οποίος επομένως δικαιούται και εργολαβικό όφελος για την εκτέλεσή του. Κατ’ ακολουθία των προεκτεθέντων, η εντελλόμενη με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν πάσχει για τον προβαλλόμενο λόγο διαφωνίας της Επιτρόπου και επομένως αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί, αν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος, τις πιστώσεις του οποίου βάρυνε.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ-Ανάθεση - Διαδικασία διαγωνισμού :Με δεδομένα τα ανωτέρω και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η εντελλόμενη με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δαπάνη είναι νόμιμη, διότι οι προαναφερόμενες συμβάσεις δεν αφορούν σε εκτέλεση ομοειδών εργασιών, οι οποίες μη νομίμως επιμερίσθηκαν και ανατέθηκαν απευθείας στην ίδια ανάδοχο. Συγκεκριμένα, από τις τεχνικές εκθέσεις των προς ανάθεση υπηρεσιών προκύπτει ότι η από 17.2.2016 σύμβαση αφορά πρωτίστως στην εκτέλεση όλων εκείνων των εργασιών που απαιτούνται για τη συντήρηση του χλοοτάπητα και μόνον των γηπέδων ποδοσφαίρου του ν.π.δ.δ., δηλαδή αφορά πρωτίστως σε εργασίες πρασίνου και δευτερευόντως σε εργασίες καθαριότητας των εσωτερικών χώρων, οι οποίες, μάλιστα, δεν προβλέπονται σε τακτική βάση αλλά συνδέονται με την προηγούμενη ύπαρξη προπόνησης ή αγώνα ή κάποιας εκδήλωσης. Για το λόγο δε αυτό και η σχετική τεχνική έκθεση συντάχθηκε από τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος του Δήμου ........., η οποία  είναι  σε  θέση  να  γνωρίζει  τις  απαραίτητες  εργασίες  που  πρέπει  να γίνονται στους χλοοτάπητες των γηπέδων ποδοσφαίρου. Αντίθετα οι ελεγχόμενες εργασίες αφορούν σε εργασίες φροντιστή γηπέδου, που περιλαμβάνει όχι μόνο τις εργασίες καθαριότητας των χώρων των σχετικών Γυμναστηρίων, αλλά και κάθε άλλη εργασία που συνέχεται με τη λειτουργία αυτών (έλεγχος εισερχομένων, συντήρηση εγκαταστάσεων, αλλαγή τερμάτων ανάλογα με το ομαδικό άθλημα, φύλαξη και συντήρηση του αθλητικού υλικού, χειρισμό των τεχνικών οργάνων και του τεχνολογικού εξοπλισμού κ.α.) και απαιτεί την συνεχή παρουσία αυτού, καθόλη το ωράριο λειτουργίας των Γυμναστηρίων αυτών. Συνεπώς ενόψει των ανωτέρω και λαμβανομένου περαιτέρω υπόψη ότι στην προκειμένη περίπτωση στην τεχνική έκθεση αιτιολογείται επαρκώς το κόστος των υπό ανάθεση υπηρεσιών, η απευθείας ανάθεση των ως άνω υπηρεσιών κρίνεται νόμιμη και τούτο ανεξαρτήτως του ότι στην παρούσα χρονική συγκυρία το κόστος των, με την από 17.2.2016 σύμβαση, ανατεθεισών εργασιών δεν μπορεί να συνυπολογισθεί για την εύρεση του ορίου μέχρι του οποίου είναι δυνατή η κατ’ έτος απευθείας ανάθεση ομοειδών υπηρεσιών, καθόσον η ανάθεση αυτών έχει ήδη κριθεί ως μη νόμιμη με την 276/2016 πράξη του παρόντος Κλιμακίου.

Εκσυγχρονισμός αθλητικών εγκαταστάσεων..Με δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις τροποποίησης της αρχικής (κύριας) σύμβασης του έργου και ανάθεσης των ελεγχόμενων συμπληρωματικών εργασιών, καθόσον δεν αιτιολογείται, με πραγματικά και αναλυτικά στοιχεία, ότι οι σχετικές εργασίες προέκυψαν από περιστάσεις, τις οποίες τα αρμόδια όργανα του Δήμου αδυνατούσαν να προβλέψουν με επιμελή δράση. Ειδικότερα, η Υπηρεσία, με την οικεία αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τον 1ο Α.Π.Ε., περιορίζεται στην παραδοχή ότι «κατά την εκτέλεση των εργασιών για την κατασκευή του ελαστικού τάπητα, διαπιστώθηκε ότι το ριζικό σύστημα των δένδρων και θάμνων που προϋπήρχαν περιμετρικά του χωμάτινου στίβου είχε εισχωρήσει εντός αυτού», ενόψει δε αυτής της διαπίστωσης, κρίνει ότι για την άρτια εκτέλεση του έργου πρέπει να αποξηλωθεί το προϋπάρχον ριζικό σύστημα μαζί με το ακατάλληλο έδαφος και να επανεπιχωθεί ο χώρος με εξυγιαντικές στρώσεις από θραυστό υλικό λατομείου πριν την τελική επίστρωση με τον συνθετικό τάπητα. Δεν παρατίθενται όμως τα αιφνίδια εκείνα πραγματικά γεγονότα που εμφιλοχώρησαν μετά τη σύνταξη της οικείας μελέτης, εξαιτίας των οποίων κατέστη αναγκαία η εκτέλεση των συμπληρωματικών εργασιών, προκειμένου να επιλυθούν τα όποια προβλήματα σαθρότητας του υποστρώματος, αφού το γεγονός της ανάπτυξης του ριζικού συστήματος των δένδρων και θάμνων, που προϋπήρχαν εντός του χώρου του στίβου, εκφεύγει, κατά την κοινή πείρα και λογική, του πεδίου των περιστάσεων που μια επιμελής αναθέτουσα αρχή, εν προκειμένω ο Δήμος ....., αδυνατούσε αντικειμενικά να προβλέψει, συνεπώς, δεν μπορεί να αποτελέσει απρόβλεπτη περίσταση κατά την έννοια του νόμου. Αντίθετα, δεδομένου ότι η ως άνω αιτιολογική έκθεση ουδεμία αιτιολογία διαλαμβάνει ως προς τη δυνατότητα ή μη πρόβλεψης, με τις ενδεδειγμένες τεχνικές μεθόδους, της επικαλούμενης από την αναθέτουσα αρχή ακαταλληλότητας του εδάφους για επίστρωση με το νέο ελαστικό τάπητα, πρέπει να γίνει δεκτό ότι η αποκάλυψη εκτεταμένου ριζικού συστήματος των υπαρχόντων δέντρων και θάμνων στο χώρο του στίβου ανάγεται σε προφανή σφάλματα και ελλείψεις της αρχικής μελέτης. Επιπλέον, η προτεινόμενη αντικατάσταση των προβλεπόμενων κατά την αρχική μελέτη συμβατικών φωτιστικών σωμάτων φωτισμού γηπέδου με αντίστοιχα τεχνολογίας LED και, συνακόλουθα, οι εργασίες ενίσχυσης της κατασκευής των ιστών ηλεκτροφωτισμού, καθώς και προστασίας του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού από υπερτάσεις, πέραν της έλλειψης οιασδήποτε αιτιολογίας σχετικά με την αδυναμία πρόβλεψης, κατά το χρόνο σύνταξης της αρχικής μελέτης ήδη το έτος 2017, της δυνατότητας χρήσης φωτιστικών σωμάτων νέας τεχνολογίας με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας, συνιστούν σε κάθε περίπτωση τροποποίηση, άλλως επέκταση, του αρχικού φυσικού αντικειμένου, με υλικά και μεθόδους που δεν συμπεριλήφθηκαν στο σχεδιασμό, βάσει του οποίου δημοπρατήθηκε το κυρίως έργο. Επομένως, η σύναψη της ελεγχόμενης 1ης συμπληρωματικής σύμβασης στερείται νομίμου ερείσματος, διότι: α) δεν οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, ως εκ τούτου δεν συντρέχει τουλάχιστον μία από τις σωρευτικά απαιτούμενες προϋποθέσεις της περίπτωσης γ της παραγράφου 1 του άρθρου 132 του ν.4412/2016, η συνδρομή των οποίων μπορούσε να παρέχει νόμιμο έρεισμα για την τροποποίηση της αρχικής σύμβασης με αύξηση του συμβατικού αντικειμένου, και, παράλληλα, β) οι συμπληρωματικές εργασίες, που αφορούν στην αντικατάσταση των φωτιστικών σωμάτων με αντίστοιχα οικονομίας τύπου LED, την ενίσχυση της κατασκευής των ανακλινόμενων ιστών και την εγκατάσταση συσκευών προστασίας του εξοπλισμού από υπερτάσεις, συνιστούν ανεπίτρεπτη εκ των υστέρων μεταβολή του αντικειμένου του έργου, που δεν ήταν γνωστή στο σύνολο των διαγωνιζομένων κατά τo χρόνο υποβολής της προσφοράς τους και δεν αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου.

Μικτές συμβάσεις.Αισθητική, ενεργειακή και περιβαλλοντική αναβάθμιση υποδομών ψυχαγωγίας σε κοινόχρηστους χώρους. (...)Με τα δεδομένα αυτά, το Δικαστήριο, κατόπιν αντικειμενικής εκτίμησης του συνόλου των ποιοτικών χαρακτηριστικών της σύμβασης, κρίνει ότι αυτή συνιστά μεικτή σύμβαση εκτέλεσης τεχνικών εργασιών και προμήθειας, το προέχον (κύριο) αντικείμενο της οποίας είναι η προμήθεια οργάνων παιδικής χαράς και συνοδού εξοπλισμού (δάπεδα, φωτιστικά και αστικός εξοπλισμός). Τούτο δε, καθόσον η προμήθεια των ως άνω ειδών αποτελεί τον κεντρικό άξονα, γύρω από τον οποίο διαρθρώνεται η σύμβαση, λαμβάνοντας υπόψη τον σκοπό, στον οποίο απέβλεψε πρωτίστως η αναθέτουσα αρχή και τις υποχρεώσεις του αναδόχου, που είναι ουσιώδεις και υπερέχουσες (βλ. ΕλΣυν Ολ. 2095/2022 σκ. 16, Τμ. Μείζ. – Επτ. Σύνθ. 604/2019 σκ. 7, 1182/2015, VI Τμ. 1041/2019). Ειδικότερα, οι εργασίες που πρόκειται να εκτελεστούν και προηγούνται της τοποθέτησης του εξοπλισμού αφορούν στην αποξήλωση και απομάκρυνση τυχόν υπάρχοντος εξοπλισμού, στην επιφανειακή διαμόρφωση του εδάφους, στην κατασκευή κατάλληλης υπόβασης από σκυρόδεμα, επί της οποίας θα τοποθετηθεί χυτό ελαστικό δάπεδο και σε περιορισμένες ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες και δενδροφυτεύσεις.Με τα δεδομένα αυτά, δεν  μπορεί να γίνει δεκτό εν προκειμένω, υπό τις περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης, ότι κάποιος ενδιαφερόμενος οικονομικός φορέας περιήλθε, λόγω των ως άνω πλημμελειών στη διαγωνιστική διαδικασία ανάθεσης, σε μειονεκτική θέση, σε βαθμό μη αμελητέο (βλ. ΕλΣυν Ολ. 101/2025 σκ. 13, Έβδ. Τμ. 1195/2024 σκ. 13.2). Ως εκ τούτου, οι πλημμέλειες αυτές κρίνονται μη ουσιώδεις, εν προκειμένω, καθώς δεν παραβιάστηκαν οι αρχές της διαφάνειας, της ίσης μεταχείρισης των οικονομικών φορέων και της ανάπτυξης υγιούς ανταγωνισμού (πρβλ. Έβδ. Τμ. 607/2021 σκ. 10.1, VΙ Τμ. 3263/2013, 3202/2011). Εξάλλου, το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι η έτερη εντοπισθείσα από το Κλιμάκιο πλημμέλεια περί μη νόμιμης επιβάρυνσης του συνόλου της σύμβασης, ήτοι και του τμήματος της προμήθειας, με γενικά έξοδα – εργολαβικό όφελος, απρόβλεπτα και αναθεώρηση, ερείδεται επί εσφαλμένης προϋπόθεσης, καθώς τα κονδύλια αυτά αφορούν μόνο στο πρώτο τμήμα του προϋπολογισμού της σύμβασης περί τεχνικών εργασιών, όπως, άλλωστε, αναφέρεται σχετικά και στη σκέψη 17 της ίδιας της προσβαλλόμενης πράξης. 	Για τους λόγους αυτούς.Συνεκδικάζει τις από 28.4.2025 (Α.Β.Δ. 749/2025 και 750/2025) προσφυγές ανάκλησης της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Δίκτυο Πόλεων ΔΕΠΑΝ» και της ανώνυμης εταιρείας «….ΙΚΕ».Δέχεται αυτές.Ανακαλεί την 123/2025 πράξη του Στ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου