Η Πράξη 114/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου του Δήμου Αγρινίου «ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΖΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΚΛΗΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΟΜΗΝΙΑ...». Το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι συμπληρωματικές εργασίες, αξίας 901.711,11 ευρώ (προς αρχική αξία 1.835.448,370 ευρώ), είναι αναγκαίες για την ολοκλήρωση του αρχικού έργου, κυρίως λόγω απρόβλεπτων ακραίων καιρικών φαινομένων που σημειώθηκαν το 2023. Οι εργασίες αυτές πληρούν τις προϋποθέσεις του ν.4412/2016, καθώς δεν μπορούν να διαχωριστούν τεχνικά από την κύρια σύμβαση και το ποσό (49,72%) δεν υπερβαίνει το όριο του 50%. Συνεπώς, δεν κωλύεται η υπογραφή της συμπληρωματικής σύμβασης.

Το Κλιμάκιο απέχει του ελέγχου του υποβαλλόμενου σχεδίου τροποποιητικής σύμβασης, με την οποία τροποποιούνται βασικοί όροι αρχικής σύμβασης, δοθέντος ότι δεν υπάγεται στον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του Έλεγκτικού Συνεδρίου τροποποιητική σύμβαση, διαλαμβάνουσα όρους που τελούν σε άμεση συνάρτηση με συγκεκριμένους όρους της τροποποιούμενης και για το λόγο αυτό στερούμενης αυτοτέλειας σύμβασης, αφού ο έλεγχός της θα κατέτεινε, έστω και έμμεσα, στον έλεγχο της αρχικής σύμβασης, η οποία αν και συναφθείσα μετά την ισχύ του άρθρου 8 παρ.1 του ν.2741/1999, δεν υπήχθη στον έλεγχο αυτό, με συνέπεια να μην μπορεί ούτε τώρα να υπαχθεί στον προληπτικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου ούτε η ίδια ούτε και η τροποποιητική αυτής.

Παροχή υπηρεσιών καθαριότητας.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στις προηγούμενες σκέψεις της παρούσας το Κλιμάκιο αποφαίνεται ότι: Α) για την επίμαχη απευθείας ανάθεση δεν αποδεικνύεται ότι συνέτρεξαν λόγοι επείγουσας ανάγκης που να οφείλονται σε αυταπόδεικτα απρόβλεπτες καταστάσεις και συνεπώς ο ... μη νομίμως προέβη σ΄ αυτήν. Και τούτο, γιατί η καθυστέρηση ολοκλήρωσης της διαγωνιστικής διαδικασίας λόγω δικαστικών εμπλοκών δεν μπορεί να θεωρηθεί ως απρόβλεπτη περίσταση που να δικαιολογεί την προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης, αλλά πιθανό ενδεχόμενο, το οποίο η αναθέτουσα αρχή έπρεπε να είχε συνεκτιμήσει προκηρύσσοντας εγκαίρως νέο διαγωνισμό και όχι να αναμένει για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα την ολοκλήρωση της προκηρυχθείσας από το 2010 διαγωνιστικής διαδικασίας, δοθέντος μάλιστα του πάγιου και επαναλαμβανόμενου χαρακτήρα των υπηρεσιών καθαριότητας. Β) Όπως προκύπτει από το περιεχόμενο της 614/08/25.2.2014 απόφασης του Δ.Σ. του ..., αλλά και εκείνων που επακολούθησαν (βλ. τις 986/13/26.3.2014, 1361/19/29.4.2014, 1726/25/ 27.5.2014, 2066/31/26.6.2014, 2371/39/29.7.2014, 2468/41/26.8.2014, 2773/46/23.9.2014), διαπιστώνεται ότι ο Οργανισμός αναθέτει με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης (απευθείας ανάθεση) τουλάχιστον από τον Ιανουάριο του 2014, ανά μήνα και ανά εταιρεία τις υπηρεσίες καθαριότητας, ενώ το οικονομικό αντικείμενο των σχετικώς συναφθεισών συμβάσεων υπερβαίνει συνολικά το ποσό των 1.000.000 ευρώ.(..)Συνεπώς, οι καταρτισθείσες συμβάσεις, μεταξύ των οποίων και η επίμαχη σύμβαση με τη φερόμενη ως δικαιούχο κοινοπραξία,, δυνάμει της οποίας εντέλλεται η υπό κρίση δαπάνη, έπρεπε να υποβληθούν στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, αφού στο σύνολό τους υπερβαίνουν το ποσό των 1.000.000 ευρώ.....Συνεπώς, η επίμαχη σύμβαση με τη φερόμενη ως δικαιούχο κοινοπραξία, ως μη υποβληθείσα στον προσυμβατικό έλεγχο είναι άκυρη και για το λόγο αυτό δεν παράγει έννομα αποτελέσματα.... Κατόπιν τούτων, η εντελλόμενη με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δαπάνη δεν είναι νόμιμη

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.4/62/2015

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ-ΑΓΟΡΕΣ.Ανάθεση-Διαδικασία διαγωνισμού-κατάτμηση:Νόμιμη η καταβολή ποσού από Νοσοκομείο σε ιδιωτική εταιρεία για εξωσυμβατικές προμήθειες γραφική ύλης, καθόσον: α) η συνολική αξία των υλικών υπολειπόταν του ποσού μέχρι του οποίου ο φορέας μπορεί να προσφύγει στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης (20.000 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α.), β) δεν διενεργήθηκε αιτιολογημένη συσχέτιση των επίμαχων προμηθειών με προηγούμενες προμήθειες ομοειδών αγαθών, ώστε να τίθεται ζήτημα κατάτμησης με σκοπό την αποφυγή διενέργειας τακτικού ή πρόχειρου, κατά περίπτωση, διαγωνισμού, διότι στην πράξη επιστροφής, γίνεται αορίστως επίκληση ενός πρόχειρου διαγωνισμού προμήθειας γραφικής ύλης και ειδών γραφείου, διενεργηθέντος στις 22.11.2013, χωρίς να διευκρινίζεται ποιού έτους τις ανάγκες προοριζόταν να καλύψει ο διαγωνισμός αυτός και χωρίς, πάντως, η προϋπολογισθείσα δαπάνη αυτού (10.000 ευρώ με Φ.Π.Α.), συναθροιζόμενη με την ήδη ελεγχόμενη δαπάνη, να υπερβαίνει το όριο των 20.000 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α και γ) το γεγονός ότι εν προκειμένω δεν τηρήθηκε ο έγγραφος τύπος σύμβασης δεν συνιστά παραβίαση της διάταξης του άρθρου 41 του ν.δ. 496/1974 (ΦΕΚ Β' 1033/1974), αφού το ποσό εκάστης προμήθειας υπολείπεται του χρηματικού ορίου των 2.500 ευρώ που τίθεται με την παραπάνω διάταξη.

Απαραδέκτως υποβάλλεται για έλεγχο νομιμότητας ενώπιον του Κλιμακίου του Έλεγκτικού Συνεδρίου, αυτοτελώς σχέδιο σύμβασης, που συνήφθη κατ' ενάσκηση δικαιώματος προαίρεσης καθόσον θα έπρεπε να είχε ελεγχθεί στο πλαίσιο αρχικής σύμβασης, στην οποία είχε προβλεφθεί η δυνατότητα της αναθέτουσας αρχής για την άσκηση του σχετικού δικαιώματος προαίρεσης. Και τούτο διότι σε περίπτωση σύναψης σύμβασης στην οποία επιφυλάσσεται δικαίωμα προαίρεσης υπέρ της αναθέτουσας αρχής, στον έλεγχο νομιμότητας του Έλεγκτικού Συνεδρίου υπόκειται, κατ' άρθρο 19 παρ.7 του π.δ/τος 774/1980, η σύμβαση στο σύνολό της, συμπερι¬λαμβανομένου και του δικαιώματος προαίρεσης. Σε περίπτωση που η αναθέτουσα αρχή, μη συνυπολογίζοντας την οικονομική αξία του δικαιώματος προαίρεσης, δεν υποβάλλει το αρχικό σχέδιο σύμβασης για έλεγχο νομιμότητας, απαραδέκτως υποβάλλει αυτοτελώς στη συνέχεια και δη μετά την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης το σχετικό σχέδιο σύμβασης για έλεγχο νομιμότητας.

Συμπληρωματικές συμβάσεις. Εκτελεσμένες συμβάσεις Ο έλεγχος νομιμότητας που ασκεί το Ελεγκτικό Συνέδριο επεκτείνεται και στην περίπτωση των συμπληρωματικών συμβάσεων ανεξαρτήτως ποσού, εφόσον η αρχική αυτών σύμβαση υπήχθη στον έλεγχο νομιμότητας. Εξάλλου, ο έλεγχος νομιμότητας που ασκεί το Ελεγκτικό Συνέδριο είναι ειδικός προληπτικός έλεγχος, ο οποίος αποτελεί ουσιώδη τύπο της διαδικασίας σύναψης δημοσίων συμβάσεων και ασκείται κατά το στάδιο προ της υπογραφής και, κατά μείζονα λόγο, προ της ενάρξεως της εκτέλεσης των οικείων συμβάσεων. Αποσκοπεί, αφενός μεν στην εξασφάλιση της διαφάνειας και της αντικειμενικότητας στην ανάθεση των δημοσίων συμβάσεων σημαντικού οικονομικού αντικειμένου και αφετέρου στην πρόληψη τυχόν παραλείψεων ή παραβάσεων της κείμενης νομοθεσίας και, άρα, στην αποφυγή κατάρτισης μη νόμιμων συμβάσεων. Υπό την έννοια αυτή, ο προσυμβατικός έλεγχος νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου προϋποθέτει σύμβαση « υπό εκτέλεση», σύμβαση, δηλαδή της οποίας οι υπηρεσίες πρόκειται να παρασχεθούν, με βάση την ελεγχθείσα, και κριθείσα ως νόμιμη, σχετική διαδικασία, που απολήγει στην υπογραφή της οι¬κείας σύμβασης και όχι σύμβαση η οποία έχει ήδη εκτελεσθεί, έστω και μερικώς, καθώς στην περίπτωση αυτή ο έλεγχος θα ήταν κατασταλτικός. Μη τήρηση της διαδικασίας του εν λόγω ελέγχου από το αρμόδιο Κλιμάκιο του Έλεγκτικού Συνεδρίου συνεπάγεται την αυτοδίκαιη ακυρότητα της σύμβασης. Ο εκ των υστέρων έλεγχος δημοσίων συμβάσεων, οι οποίες συνήφθησαν και εκτελέστηκαν χωρίς να έχουν υποβληθεί για έλεγχο νομιμότητας στο Έλεγκτικό Συνέδριο, είναι δυνατός μόνο μετά από ειδική νομοθετική ρύθμιση, σε εξαιρετικές περιπτώσεις και για λόγους υπερέχοντος δημόσιου συμφέροντος, που αφορά σε συγκεκριμένες κατηγορίες δημοσίων συμβάσεων. Δοθέντος ότι η σύναψη των δημόσιων συμβάσεων δεν έχει αφεθεί στην ελεύθερη δικαιοπρακτική δράση των διοικητικών οργάνων, αλλά έχει υπαχθεί σε σειρά δημοσιονομικών και άλλων περιορισμών και ότι οι διατάξεις του άρθρου 8 παρ.1 του ν.2741/1999, ως ειδικότερες και νεότερες, κατισχύουν αυτών του Αστικού Κώδικα, δεν απολείπεται, αναφορικά με τις υπαγό¬μενες στον έλεγχο του Έλεγκτικού Συνεδρίου συμβάσεις, περιθώριο αναλογικής εφαρμογής του άρθρου 183 ΑΚ, ούτως ώστε να είναι δυνατή η επικύρωση άκυρης σύμβασης, σε περίπτωση που αυτή υποβληθεί προς έλεγχο στο Έλεγκτικό Συνέδριο μετά τη σύναψή της και ο έλεγχος αποβεί αρνητικός. Σε περίπτωση που υποβληθεί στο Κλιμάκιο σύμβαση, μη εμπίπτουσα στις προαναφερόμενες εξαιρέσεις, η οποία έχει υπογραφεί και έχει ήδη αρχίσει να εκτελείται, το Κλιμάκιο στερείται πλέον της χρονικής αρμοδιότητας να προβεί στον έλεγχο νομιμότητάς της και οφείλει να απόσχει από αυτόν.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ:Με την αίτηση αυτή επιδιώκεται η ανάκληση της 207/2012 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ, το Τμήμα κρίνει ότι ορθώς κατ’ αποτέλεσμα το Κλιμάκιο απείχε του ελέγχου νομιμότητας του υποβληθέντος ενώπιόν του σχεδίου σύμβασης. Ειδικότερα ορθά τούτο έκρινε ότι η υπό κατάρτιση σύμβαση, κατά το μέρος που ερείδεται σε ενεργοποίηση του περιλαμβανομένου στη 461/29.6.2007 αρχική σύμβαση δικαιώματος προαίρεσης, δεν υπάγεται, λόγω της φύσης αυτού, αυτοτελώς εκ νέου σε έλεγχο νομιμότητας στο στάδιο της ενεργοποίησής του, καθόσον, ως αναπόσπαστο μέρος της αρχικής σύμβασης, ελέγχθηκε κατά τον προσυμβατικό έλεγχο αυτής με την 162/2007 πράξη του και κρίθηκε νόμιμο. Με την υπό κρίση αίτηση προβάλλεται ότι εσφαλμένα το Κλιμάκιο έκρινε ότι μη νομίμως η από 4.5.2009 σύμβαση δεν υποβλήθηκε για έλεγχο νομιμότητας, υπολαμβάνοντας εσφαλμένα ως κατώτατο χρηματικό όριο το ποσό των 1.000.000,00 ευρώ και όχι το ποσό των 5.000.000,00 ευρώ, δοθέντος ότι τόσο η αρχική όσο και η από 4.5.2009 σύμβαση συγχρηματοδοτούνται από το Ε.Τ.Π.Α...(..)Με δεδομένο επομένως ότι η από 4.5.2009 σύμβαση είναι συγχρηματοδοτούμενη από κονδύλια της Ε.Ε. και δεν υπερβαίνει το όριο των 5.000.000,00 ευρώ και ότι συνεπώς ακόμα και αν είχε υποβληθεί για έλεγχο πριν από την υπογραφή της, θα είχε σύμφωνα με την τότε νομολογία κριθεί ότι υποβάλλεται απαραδέκτως, λόγω της μη υπέρβασης του εν λόγω ορίου, το Τμήμα κρίνει ότι η από 4.5.4009 σύμβαση δεν είναι αυτοδικαίως άκυρη, εκ μόνου του λόγου της μη υποβολής της σε προσυμβατικό έλεγχο πριν από την υπογραφή της, αφού η μη υποβολή της ήταν σύμφωνη με την κατά τον κρίσιμο χρόνο ισχύουσα νομολογία..Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, πρέπει να γίνει δεκτή η κρινόμενη αίτηση ανάκλησης,.Ανακαλεί τη 207/2012 πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου

Η Πράξη 316/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Έργα βελτίωσης οδικής ασφάλειας ΠΕ Μαγνησίας & Σποράδων» (συμβατικής δαπάνης 1.645.371,49 ευρώ). Η αρχική σύμβαση, χρηματοδοτούμενη από το ΤΑΑ, τέθηκε σε έλεγχο διότι η αθροιστική της δαπάνη με τη συμπληρωματική υπερβαίνει το όριο των 5.000.000 ευρώ. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι συμπληρωματικές εργασίες, που αφορούν κυρίως την αποκατάσταση ασφαλτικών, ήταν απολύτως αναγκαίες λόγω της έκτακτης και απρόβλεπτης θεομηνίας Daniel του Σεπτεμβρίου 2023, η οποία προκάλεσε εκτεταμένες φθορές. Λόγω του ότι οι εργασίες δεν μπορούν να διαχωριστούν από την κύρια σύμβαση χωρίς μείζονα προβλήματα και ενόψει του ασφυκτικού χρονοδιαγράμματος του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (λήξη 31.1.2026), πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 156 του ν. 4412/2016 και δεν κωλύεται η υπογραφή της συμπληρωματικής σύμβασης.

Η Πράξη 16/2025 του Ε' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά στον έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης για το έργο «Συντήρηση & επισκευή σχολικών κτιρίων & αύλειων χώρων του Δήμου Ηλιούπολης». Το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι συμπληρωματικές εργασίες, συνολικής δαπάνης 402.769,62 ευρώ, πληρούν τις προϋποθέσεις του ν.4412/2016, καθώς είναι απαραίτητες για την άρτια ολοκλήρωση του έργου και δεν μπορούν να διαχωριστούν τεχνικά ή οικονομικά από την κύρια σύμβαση. Οι εργασίες προέκυψαν λόγω απρόβλεπτων φθορών σε λειτουργούντα σχολικά κτίρια. Συγκεκριμένα, δεν κωλύεται η υπογραφή της σύμβασης, υπό τον όρο ότι θα εγκριθεί περαιτέρω παράταση της συμβατικής προθεσμίας εκτέλεσης του έργου, η οποία είχε λήξει στις 30.12.2024, και θα διορθωθεί το αναγραφόμενο ποσό στην προμετωπίδα του σχεδίου.

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ:Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα κρίνει ότι:α) Ως προς τη δαπάνη που αφορά στην προμήθεια τροφίμων παντοπωλείου με φερόμενο ως δικαιούχο τον …., η νομιμότητα της οποίας ελέγχεται προληπτικά κατά την υποβολή του πρώτου λογαριασμού της σχετικής σύμβασης, καθόσον αφορά σε προμήθεια συνολικού συμβατικού προϋπολογισμού άνω των πέντε χιλιάδων (5.000,00) ευρώ ..., μη νομίμως, με βάση όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 2Β της παρούσης, «παρατάθηκε» από 15.12.2015 έως 14.10.2016 η αρχική σύμβαση μεταξύ του Νοσοκομείου και του ως άνω αναδόχου προμηθευτή, αφού δυνατότητα τέτοιας παράτασης δεν προβλεπόταν, ούτε από την διακήρυξη του διαγωνισμού .., ούτε από σχετικό συμβατικό όρο αυτής(..)β) Περαιτέρω, ως προς τη δαπάνη που αφορά στην προμήθεια τροφίμων κρεοπωλείου με φερόμενο ως δικαιούχο την εταιρεία «….», επίσης μη νομίμως, με βάση όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 2Β της παρούσης, «παρατάθηκε» από 15.12.2015 έως 14.10.2016 η αρχικώς συναφθείσα μεταξύ αυτής και του Νοσοκομείου σύμβαση, δεδομένου ότι δυνατότητα τέτοιας παράτασης δεν προβλεπόταν ούτε από την διακήρυξη του διαγωνισμού, ούτε από σχετικό συμβατικό όρο αυτής ... Εντούτοις, η «παράταση» αυτή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως απευθείας ανάθεση της επίμαχης προμήθειας, η οποία λόγω του οικονομικού ύψους της (κάτω του ποσού των 10.705,00 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ, στο οποίο ανέρχονταν το συμβατικό τίμημα της αρχικής σύμβασης) υπολείπεται του χρηματικού ορίου των 20.000 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ, μέχρι του οποίου επιτρέπεται η άνευ ειδικών λόγων προσφυγή στη διαδικασία της απευθείας αναθέσεως..(..)Εντούτοις, το Κλιμάκιο κρίνει ότι τα αρμόδια όργανα του Νοσοκομείου ενήργησαν, χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης των οικείων διατάξεων, καθόσον συγγνωστώς υπέλαβαν ότι επρόκειτο για παράταση της ήδη συναφθείσας από 15.10.2014 αρχικής σύμβασης και, ως εκ τούτου, δεν απαιτείτο εκ του λόγου τούτου έγγραφος τύπος για την εκτέλεση αυτής.(συγγνωστή πλάνη)