Κατασκευή πρότυπου δημοτικού γηροκομείου...Υπό τα ανωτέρω δεδομένα και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, πρέπει να γίνει δεκτό ότι είναι νόμιμη η σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης, με προσφυγή, κατ’ άρθρο 28 περ. β΄ του Κ.Δ.Ε., στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης, καθόσον αποδεικνύεται ότι πληρούνται, εν προκειμένω, οι προβλεπόμενες στο άρθρο 57 παρ. 1 του Κ.Δ.Ε. προϋποθέσεις για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης. Μετά από όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, από τον έλεγχο των υποβληθέντων στο Κλιμάκιο στοιχείων δεν διαπιστώθηκε ότι συντρέχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή του υποβληθέντος για προσυμβατικό έλεγχο –με το Φ6στ/2411/7.3.2017 έγγραφο του Δημάρχου ..., σε αντικατάσταση του αρχικώς υποβληθέντος– σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής.

Κατασκευή οδικής σύνδεσης περιοχής...Υπό τα ανωτέρω δεδομένα και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, πρέπει να γίνει δεκτό ότι είναι νόμιμη η σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης, με προσφυγή, κατ’ άρθρο 125 περ. δ΄, στη διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού, καθόσον αποδεικνύεται ότι πληρούνται, εν προκειμένω, οι προβλεπόμενες, στις εν λόγω διατάξεις, προϋποθέσεις για τη σύναψη δημόσιας σύμβασης συμπληρωματικών έργων. Όμως, στις δαπάνες της σύμβασης αυτής μη νομίμως συμπεριλαμβάνεται και δαπάνη ποσού 200.000,00 ευρώ για την πληρωμή της εκπόνησης της μελέτης «Αστοχία Ορύγματος από Χ.Θ. 18+150 έως Χ.Θ. 18+400», καθόσον δεν αφορά στις περιλαμβανόμενες στο αντικείμενο της σύμβασης συμπληρωματικές εργασίες και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να πληρωθεί από τις πιστώσεις της.

Συμπληρωματικές συμβάσεις – πρόσθετες εργασίες:Μη νόμιμη η εξόφληση του 2ου λογαριασμού και του 1ου λογαριασμού της πρώτης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Ασφαλτοστρώσεις - Διαμορφώσεις οδών πόλης και οικισμών 2010», καθόσον δεν συντρέχουν οι προβλεπόμενες στο άρθρο 57 του ν. 3669/2008 (ΦΕΚ Α΄ 116/2008) προϋποθέσεις για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης με την ανάδοχο της αρχικής σύμβασης, διότι δεν προκύπτει ότι  οι  συμπληρωματικές εργασίες κατέστησαν αναγκαίες, λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου, δηλαδή λόγω πραγματικών γεγονότων που δεν ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης, τα οποία επηρεάζουν την τεχνική αρτιότητα του έργου και αντικειμενικά δεν μπορούσαν να προβλεφθούν στο στάδιο της οριστικής μελέτης.

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ.Συμπληρωματικές-Πρόσθετες εργασίες:Μη νόμιμη η δαπάνη που αφορούσε στην εξόφληση του 5ου λογαριασμού (1ου λογαριασμού συμπληρωματικής σύμβασης) εκτέλεσης έργου οδοποιίας, καθόσον κατά παράβαση του άρθρου 57 του ν. 3669/2008 (ΦΕΚ Α' 116/2008), τα αρμόδια όργανα του ανωτέρω Δήμου ανέθεσαν τις ως άνω συμπληρωματικές εργασίες, χωρίς να συντρέχουν οι προβλεπόμενες προϋποθέσεις για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης, αφού δεν απέδειξαν τη συνδρομή απρόβλεπτης περίστασης, η οποία κατέστησε αναγκαία την ανάθεση των εργασιών αυτών, προκειμένου να ενταχθούν στο αρχικό έργο και τη συναφθείσα σύμβαση.

ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΕΡΓΟΥ:..ζητείται, παραδεκτώς, σύμφωνα με το άρθρο 36 παρ. 5 του Κ.Ν.Ελ.Συν., η ανάκληση της 328/2014 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Υπό τα ανωτέρω δεδομένα και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν (βλ. ανωτέρω σκέψη 4), ο ως άνω λόγος ανάκλησης της προσβαλλόμενης πράξης, στηριζόμενος στην πλημμελή εφαρμογή του νόμου στην κρινόμενη υπόθεση, πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος. Τούτο διότι η σύναψη της ως άνω 2ης συμπληρωματικής σύμβασης δεν είναι νόμιμη, καθόσον, κατά παράβαση των μνημονευθεισών (ανωτέρω σκέψη 3) διατάξεων των άρθρων 28 περ. β΄ και 57 παρ. 1 του Κ.Δ.Ε., η αναθέτουσα αρχή δεν απέδειξε ότι οι συμπληρωματικές εργασίες που αποτελούν το αντικείμενό της (επιπλέον διαχείριση 9.200 τόνων απορριμμάτων) κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων. Ειδικότερα, οι επικαλούμενες, στην οικεία αιτιολογική έκθεση του κρίσιμου 7ου Α.Π.Ε. του έργου, απρόβλεπτες περιστάσεις, που κατέστησαν αναγκαία την διαχείριση από το υφιστάμενο κύτταρο Α΄ των πιο πάνω 9.200 τόνων απορριμμάτων, οφείλονται στην αύξηση του εισερχόμενου απορριμματικού φορτίου, εξαιτίας της τροποποίησης - μετά τη ματαίωση κατασκευής του Χ.Υ.Τ.Α. στην περιοχή της … και της Κεντρικής Μονάδας Επεξεργασίας Απορριμμάτων στην περιοχή του … - του ΠΕ.Σ.Δ.Α. ...και της εξυπηρέτησης, πλέον, των αστικών στερεών αποβλήτων όχι μόνο της 6ης Διαχειριστικής Ενότητας αλλά και 7ης Διαχειριστικής Ενότητας. Οι απρόβλεπτες αυτές περιστάσεις, όμως, αποτέλεσαν την αιτιολογική βάση για τη σύναψη της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου, χωρίς να γίνεται επίκληση ούτε να αποδεικνύεται ότι μεσολάβησε, μετά τη σύναψη της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης, οποιαδήποτε μεταβολή των δεδομένων που να δικαιολογεί την κατάρτιση νέας συμπληρωματικής σύμβασης με το ίδιο αντικείμενο. Αντίθετα, όπως προκύπτει από τη χρονολογία των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης, η 5η εντολή εκτέλεσης επειγουσών πρόσθετων εργασιών, βάσει της οποίας εισήλθαν στον … οι ως άνω 9.200 τόνοι απορριμμάτων, εδόθη στις 6.4.2012 (με την 4/6.4.2012 απόφαση της Ε.Ε.), ήτοι πριν την έγκριση («επικύρωση») του οικείου 3ου Α.Π.Ε. στις 25.6.2012 (με την 28/25.6.2012 απόφαση της Ε.Ε.) και την υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης, στις 19.7.2012. Περαιτέρω, προκύπτει ότι η ανάγκη σύναψης της ελεγχόμενης 2ης συμπληρωματικής σύμβασης κατέστη αναγκαία διότι κατά τη σύνταξη του 4ου Α.Π.Ε., με τον οποίο θα ενσωματώνονταν στο έργο η 4η και 5η εντολή επειγουσών εργασιών, διαπιστώθηκε εκ των υστέρων ότι αναφορικά με τους ήδη ασφαλώς υγειονομικά διαχειρισθέντες 40.000 τόνους απορριμμάτων της 5ης εντολής μπορούσε να εγκριθεί η δαπάνη μόνο για 30.800 τόνους (δηλαδή για 9.200 λιγότερους), λόγω υπέρβασης του ποσοστού ανάλωσης των επί έλασσον δαπανών της σύμβασης, γεγονός που ανάγεται στην οικονομική διαχείριση της σύμβασης και, σε κάθε περίπτωση, δεν δύναται να δικαιολογήσει τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης. Συνακόλουθα, αλυσιτελώς προβάλλονται οι εκτεθέντες στην προηγούμενη σκέψη ισχυρισμοί που αφορούν στην αιτιολόγηση της καθυστέρησης έγκρισης της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης και στη μη ύπαρξης ευθύνης των οργάνων του αιτούντος για την εν λόγω καθυστέρηση, καθόσον δεν πλήττουν την προεκτεθείσα (ανωτέρω σκέψη 10) κρίση της προσβαλλόμενης πράξης ότι η ελεγχόμενη 2η συμπληρωματική σύμβαση είναι μη νόμιμη για το λόγο ότι οι επικαλούμενες για τη σύναψή της απρόβλεπτες περιστάσεις ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της προηγούμενης συμπληρωματικής σύμβασης. Τούτο δε ανεξαρτήτως του, σε κάθε περίπτωση, ουσία αβάσιμου των ως άνω ισχυρισμών, καθόσον η ανάγκη διαχείρισης επιπλέον απορριμματικού φορτίου είχε ανακύψει ήδη από το μήνα Απρίλιο του έτους 2009 (βλ. ανωτέρω σκέψη 6) και ο 3ος Α.Π.Ε. και η 1η συμπληρωματική σύμβαση του έργου εγκρίθηκαν, περίπου δυόμισι χρόνια μετά, το μήνα Νοέμβριο του έτους 2011 (με την 55/19.11.2011 απόφαση της Ε.Ε.), η δε διενέργεια, του προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας των δημοσίων συμβάσεων προβλέπεται από το νόμο, διέπεται από συγκεκριμένες προθεσμίες και δεν συνιστά, σε καμία περίπτωση, απρόβλεπτη περίπτωση. Κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο, με την προσβαλλόμενη πράξη ορθώς εφάρμοσε τις κρίσιμες διατάξεις των άρθρων 28 περ. β΄ και 57 παρ. 1 του Κ.Δ.Ε. και τα αντιθέτως προβαλλόμενα με την εξεταζόμενη αίτηση και την υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να απορριφθούν...Δεν ανακαλεί την υπ' αριθ. 328/2014 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. 

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:(...)Με τα δεδομένα αυτά και όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙΙ της παρούσης, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι πράγματι οι ανωτέρω αναφερόμενες υπό τους αριθμούς 1, 2, 3, 4 και 6 στη σκέψη IV της παρούσης επίμαχες εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, όπως κατ’ ορθή ερμηνεία και εφαρμογή του νόμου κρίθηκε με την καθής η αίτηση ανάκλησης Πράξη. Ωστόσο, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις που θέτει το άρθρο 57 παρ. 1 του ν. 3669/2008 για τη νόμιμη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης, με την ειδικότερη συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων, αφενός ως προς τις εργασίες που κατέστησαν αναγκαίες για την επέκταση του αγωγού ομβρίων κατά 300 μ. προς το …, προκειμένου να παροχετευθούν τα όμβρια σε άλλον τεχνικό, ενόψει της καταστροφής λόγω των επιχώσεων του ήδη υπάρχοντος αγωγού και αφετέρου ως προς τις εργασίες που κατέστησαν απολύτως αναγκαίες για την αποκατάσταση του Υπόγειου Δικτύου Επικοινωνιών Οχυρώσεως, το οποίο αποτελεί απόρρητο έργο του Ελληνικού Στρατού και του οποίου η ύπαρξη ήταν άγνωστη κατά το χρόνο σύνταξης των τευχών δημοπράτησης. Συνεπώς, το Ε΄ Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου που δέχθηκε ότι οι εργασίες των προαναφερόμενων δύο κατηγοριών, που αποτελούν μέρος του αντικειμένου της 1ης ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, δεν υπάγονται στην έννοια των συμπληρωματικών εργασιών του άρθρου 57 παρ. 1 του ν. 3669/2009, επλανήθη περί τα πράγματα και ως εκ τούτου η προσβαλλόμενη 251/2010 Πράξη του ως προς το μέρος αυτό πρέπει να ανακληθεί, γενομένης εν μέρει δεκτής της αίτησης ανάκλησης.

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ:Μη νόμιμη η καταβολή ποσού από Δήμο σε Κοινοπραξία που αφορά την πληρωμή του 1ου λογαριασμού της συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Αποκατάσταση παλαιού δημοτικού κτιρίου για πολιτιστικές χρήσεις του Δήμου ….», καθόσον οι ανωτέρω εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, διότι αντικείμενο του αρχικού έργου ήταν η αποκατάσταση του παλαιού δημοτικού κτιρίου του Δήμου, προκειμένου αυτό να χρησιμοποιείται για πολιτιστικές χρήσεις, ενώ η λειτουργία ενός παιδικού σταθμού δεν εμπίπτει στην έννοια των πολιτιστικών χρήσεων. Συνεπώς, πρόκειται για νέο έργο σε σχέση με αυτό της αρχικής εργολαβίας, το οποίο δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης (άρθρο 28 του Κώδικα Κατασκευής Δημοσίων Έργων, ο οποίος κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 3669/2009, ΦΕΚ Α 116/2009, όπως το άρθρο αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 35 του ν. 4053/2012, ΦΕΚ Α΄ 44/2012 και άρθρο 57 του ν. 4053/2012).

Νομιμότητα του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου "Κατασκευή υπογείου χώρου στάθμευσης στο Δημοτικό Στάδιο".(...)Υπό τα ανωτέρω δεδομένα και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, πρέπει να γίνουν δεκτά τα ακόλουθα: Από την προπαρατεθείσα Αιτιολογική Έκθεση και από τα στοιχεία του φακέλου της υπόθεσης δεν απεδείχθη ότι οι αποτελούσες αντικείμενο της ελεγχόμενης Σ.Σ. ως άνω εργασίες οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρου 57 παρ. 1 του Κ.Δ.Ε., προϋπόθεση που πρέπει να συντρέχει σωρευτικά με τις λοιπές προβλεπόμενες στην ίδια διάταξη, ώστε να δικαιολογείται η σύναψη της συμπληρωματικής αυτής σύμβασης. Ειδικότερα, οι προκύπτουσες ως άνω αλλαγές στο Έργο, αφορώσες σε, πρόσθετες των συμβατικών, εργασίες για την εκτροπή των υφιστάμενων δικτύων Ο.Κ.Ω. κλπ., τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου, τη διασφάλιση της ασφάλειας στην μετακίνηση των χρηστών του έργου και στην κατασκευή των απαραίτητων ραμπών εισόδου-εξόδου οχημάτων και κυκλοφορίας πεζών, καθώς και σε, νέες των συμβατικών, εργασίες για την κατεδάφιση των ρυμοτομούμενων κτισμάτων, την κατεδάφιση της υφιστάμενης μάντρας και την κατασκευή καινούργιας, δεν οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, που επισυνέβησαν μεταγενεστέρως της ανάθεσης της αρχικής σύμβασης, αλλά σε δεδομένα (ρυμοτομική γραμμή, αθλητικές εγκαταστάσεις και άλλα κτήρια) και χαρακτηριστικά του Έργου (ασφάλεια χρηστών, διασφάλιση εισόδου οχημάτων και πεζών) που υφίσταντο και ήταν γνωστά ήδη κατά τη δημοπράτησή του, για το λόγο δε αυτόν μπορούσαν και έπρεπε, με την καταβολή της ενδεδειγμένης επιμέλειας και την τήρηση των σχετικών κανόνων, να είχε προβλεφθεί από την αναθέτουσα αρχή η αντιμετώπισή τους, κατά το στάδιο της μελέτης, βάσει της οποίας συνήφθη η αρχική σύμβαση, ώστε να ενταχθούν στο τεχνικό και οικονομικό αντικείμενο αυτής.(...)Μετά από όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, από τον έλεγχο των υποβληθέντων στο Κλιμάκιο στοιχείων διαπιστώθηκε ότι συντρέχουν νόμιμοι λόγοι που κωλύουν την υπογραφή του υποβληθέντος για προσυμβατικό έλεγχο σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης.

ΕΣ/ΤΜ.Μ.Ε.Σ.1783/2017.(...) Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η ένδικη αίτηση αναθεώρησης και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να γίνουν δεκτές και να αναθεωρηθεί η 1347/2017 απόφασή του VI Τμήματος. Περαιτέρω, γενομένης δεκτής της αίτησης, πρέπει να ανακληθεί η 160/2017 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, μετά δε την ανάκληση αυτής, το Τμήμα αποφαίνεται ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ. ζητείται η ανάκληση της 10/2017 Πράξης του Αναπληρωτή Επιτρόπου της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Νομό ..., με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Συντήρηση προσήνεμου μώλου λιμένα ...», Με την προσβαλλομένη Πράξη κρίθηκε ότι δεν συντρέχουν οι προβλεπόμενες στο νόμο προϋποθέσεις για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης με τον ανάδοχο της αρχικής σύμβασης, καθόσον από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτουν απρόβλεπτες περιστάσεις, αλλά αντιθέτως πλημμελή σύνταξη της αρχικής μελέτης.(..) Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα κρίνει, ότι στην προκειμένη περίπτωση συντρέχουν οι προϋποθέσεις σύναψης της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης. Και τούτο, διότι η ανάγκη εκτέλεσης των επίμαχων εργασιών ανέκυψε, από απρόβλεπτες περιστάσεις..Ως συνέπεια της σπηλαίωσης επήλθε η καθίζηση που κατέστησε αναγκαίες τις εργασίες της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης.(..)VII. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να γίνει, δεκτή, να ανακληθεί η προσβαλλόμενη Πράξη και, ... να υπογραφεί η οικεία σύμβαση.Ανακαλεί την 10/2017 πράξη του Αναπληρωτή Επιτρόπου της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο νομό ...

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ(...)Με τα δεδομένα αυτά και εν όψει όσων εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη, δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου σύμβασης του Δήμου .....με την εταιρεία «…», το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής. Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι στο σχέδιο σύμβασης πρέπει, κατά τη γνώμη που επικράτησε στο Κλιμάκιο, να απαλειφθεί ο όρος περί δυνατότητας σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης ύψους 15% της αξίας της σύμβασης άνευ νέας διαδικασίας, καθόσον το αναφερόμενο στο σχέδιο άρθρο 156 παρ. 1 β’ του ν.4412/2016 δεν εφαρμόζεται για τις συμπληρωματικές συμβάσεις των κύριων συμβάσεων που ανατέθηκαν υπό το καθεστώς του ν.3669/2008 και επομένως τυχόν συμπληρωματική σύμβαση μπορεί να συναφθεί μόνο υπό τους όρους του άρθρου 57 του ν.3669/2008 (βλ. Ε΄Κλιμ. 424, 440/2016). Κατά τη γνώμη της Παρέδρου Βασιλικής Πέππα, η σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης που επιχειρείται μετά την ημερομηνία δημοσίευσης του ν. 4412/2016 (8.8.2016), διέπεται από τις διατάξεις του ανωτέρω νόμου, επομένως και του άρθρου 156 αυτού, έστω και εάν η αρχική σύμβαση καταρτίσθηκε υπό το καθεστώς του ν. 3669/2008 (βλ μειοψ. στην  Ε΄ Κλιμ. 455/2016) και επομένως, ο σχετικός όρος του σχεδίου σύμβασης είναι, κατά τη γνώμη αυτή, νόμιμος. Περαιτέρω, κατά την ομόφωνη κρίση του Κλιμακίου, η συνολική προθεσμία εκτέλεσης του έργου που αναφέρεται στη 2η σελίδα στ. 31 του σχεδίου σύμβασης πρέπει να οριστεί σε δεκατέσσερις (14) μήνες από την υπογραφή της σύμβασης, σύμφωνα με το άρθρο 12 της διακήρυξης.