Νόμιμη η διαδικασία διενέργειας ανοικτού διαγωνισμού με κριτήριο κατακύρωσης τη συμφερότερη προσφορά για την προμήθεια απορριμματοφόρων οχημάτων τύπου πρέσσας από Σύνδεσμο Διαχείρισης Απορριμμάτων, δεδομένου ότι η υποβολή εναλλακτικών προσφορών, η οποία δεν προβλεπόταν ρητώς στη διακήρυξη, δεν ασκεί επιρροή στη νομιμότητα της διαγωνιστικής διαδικασίας και στην κατακύρωση του αποτελέσματος του διαγωνισμού, αφού όλες οι συμμετέχουσες στο διαγωνισμό εταιρείες υπέβαλλαν εναλλακτικές προσφορές, οι οποίες αξιολογήθηκαν αυτοτελώς σε σχέση με τις υποβληθείσες βασικές προσφορές, από τεχνική και οικο-νομική άποψη αλλά ως συμφερότερη κρίθηκε η βασική προσφορά της αναδόχου και επομένως δεν πλήττεται η αρχή της ίσης μεταχείρισης των προσφερόντων.

Επειδή, με την κρινόμενη αίτηση προβάλλεται ότι η προπεριγραφείσα απαίτηση της διακήρυξης είναι δυσανάλογη, υπερβολική και μη αναγκαία, περιορίζει τον ανταγωνισμό, παραβιάζει τις αρχές της ίσης μεταχείρισης των διαγωνιζομένων και της διαφάνειας και επιτρέπει τη συμμετοχή ολίγων μόνον επιχειρήσεων. Το προβλεπόμενο, όμως, από την επίμαχη ρήτρα της διακήρυξης κριτήριο του κύκλου εργασιών των διαγωνιζομένων από υπηρεσίες συναφείς προς την προκηρυχθείσα αποβλέπει στον έλεγχο της χρηματοοικονομικής επάρκειάς τους και, συνεπώς, της καταλληλότητάς τους να εκτελέσουν την εν λόγω υπηρεσία καθαριότητας των χώρων του Πανεπιστημίου (βλ. άρθρα 44 παρ. 1 - 2 και 47 της οδηγίας 2004/18/Ε.Κ. του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, L. 134). Το κριτήριο αυτό είναι κατάλληλο, αντικειμενικό και πρόσφορο, ενόψει αφενός του αντικειμένου του συγκεκριμένου διαγωνισμού, που αφορά τον καθαρισμό όλων των κτιρίων και λοιπών εγκαταστάσεων του Πανεπιστημίου (όπως περιγράφονται στο Παράρτημα Α΄ της διακήρυξης) και αφετέρου της δαπάνης αυτού, που ανέρχεται σε 11.577.922 ευρώ για 2 έτη, ήτοι 5.788.961 ετησίως, χωρίς Φ.Π.Α. (πρβ. ΣτΕ 3491/2005, 1912, 2787/2007). Περαιτέρω, μόνο το γεγονός ότι η ρήτρα αυτή επέτρεψε, τελικώς, τη συμμετοχή τριών μόνον εταιρειών καθαρισμού στο διαγωνισμό δεν της προσάπτει πλημμέλεια, δεδομένου ότι ο σχετικός όρος δεν παρίσταται ασύνδετος ή απρόσφορος σε σχέση με το αντικείμενο και τις απαιτήσεις του επίδικου διαγωνισμού. Ως εκ τούτου, οι ανωτέρω λόγοι πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμοι. Κατά τα λοιπά, ο πλησσόμενος όρος της διακήρυξης, ως κανονιστικού χαρακτήρα, δεν χρήζει αιτιολογίας (πρβ. ΣτΕ 1655/2008), ενώ απαραδέκτως αμφισβητείται η ουσιαστική εκτίμηση της Διοίκησης ως προς την επιλογή των προϋποθέσεων συμμετοχής στο διαγωνισμό. Επειδή, όπως έχει κριθεί από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (απόφαση της 18ης Ιουλίου 2007, υπόθεση C - 399/05, Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατά της Ελληνικής Δημοκρατίας, σκ. 22 επ.), ένα κριτήριο επιλογής - όπως, στην περίπτωση εκείνη, το κριτήριο της εμπειρίας -, δεν χρειάζεται να πληρούται από το κάθε μέλος μιας κοινοπραξίας, αλλά αρκεί ένα από τα μέλη της κοινοπραξίας να πληροί το κριτήριο αυτό. Εν προκειμένω, ο αιτών προβάλλει ότι μη νομίμως η προσβαλλόμενη ρήτρα της διακήρυξης απαιτεί άθροισμα τουλάχιστον 8 εκατ. ευρώ για τον κύκλο εργασιών των δύο μελών (τυχόν διαγωνιζόμενης) κοινοπραξίας ή 12 εκατ. ευρώ για κοινοπραξία με τρία μέλη κ.ο.κ., ώστε να εξαχθεί μέσος όρος 4 εκατ. ευρώ ισχυρίζεται δε συναφώς ο αιτών ότι η διακήρυξη απαιτεί, κατά παράβαση του άρθρου 47 παρ. 3 της οδηγίας 2004/18, μεγαλύτερο και δη πολλαπλάσιο κύκλο εργασιών επί διαγωνιζόμενης κοινοπραξίας ή ένωσης εταιρειών, σε σχέση προς τον απαιτούμενο κύκλο εργασιών των μεμονωμένων διαγωνιζομένων και ότι δυσχεραίνει, κατά τον τρόπο αυτό, τη συμμετοχή κοινοπραξιών. Η αιτίαση, όμως, αυτή πρέπει να απορριφθεί ως προβαλλόμενη χωρίς έννομο συμφέρον. Και τούτο διότι, πάντως, ο αιτών δεν προβάλλει (και μάλιστα κατά τρόπο συγκεκριμένο) ότι επρόκειτο να συμπράξει με άλλη επιχείρηση καθαρισμού, η οποία είχε κύκλο εργασιών τουλάχιστον 4 εκατ. ευρώ κατά τις χρήσεις 2003 έως 2005 και η οποία, επομένως, πληρούσε αυτοτελώς το κριτήριο του ελάχιστου κύκλου εργασιών από υπηρεσίες καθαρισμού της τελευταίας τριετίας, ώστε να δικαιούται, κατά την έννοια του άρθρου 47 παρ. 3 της οδηγίας 2004/18, να μετάσχει στο διαγωνισμό μαζί με τον αιτούντα, υπό τη μορφή κοινοπραξίας ή ένωσης επιχειρήσεων

Οδηγίες σχετικά με την εφαρμογή των αρχών της ίσης μεταχείρισης και διαφάνειας στις διαδικασίες ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων έργων και μελετών. ΕΓΚ.7

Διοίκηση. Χορήγηση αντιγράφων εγγράφων.Υπάρχει υποχρέωση της Διοίκησης για χορήγηση στον αιτούντα, μέλος Κοινοπραξίας αντιγράφου της υποβληθείσας υπ αυτής (Κοινοπραξίας) μελέτης εφαρμογής του έργου, διότι η μελέτη εφαρμογής, που εκπονείται από ανάδοχο Κοινοπραξία, μετά από την εκ μέρους του Δημοσίου δημοπράτηση έργου με το σύστημα μελέτη-κατασκευή, πρέπει να θεωρηθεί ότι έχει τον χαρακτήρα του διοικητικού εγγράφου, αν και δεν συντάσσεται από δημόσια υπηρεσία, δεδομένου ότι υποβάλλεται στην Διοίκηση (αρμόδιο φορέα) προς έγκριση και σφράγιση και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διοικητικής σύμβασης. Για την χορήγηση αντιγράφου απαιτείται μόνον εύλογο ενδιαφέρον, το οποίο στην προκειμένη περίπτωση αναμφισβήτητα υπάρχει, εφόσον ο αιτών είναι μέλος της Κοινοπραξίας, στην οποία ανατέθηκε το ως άνω έργο με το σύστημα μελέτη-κατασκευή.

Δημόσια έργα.Η αναθέτουσα Αρχή υποχρεούται να προσδιορίζει ένα χρονικό όριο για την υποβολή των προσφορών, ώστε όλοι οι προσφέροντες να διαθέτουν το ίδιο χρονικό διάστημα μετά τη δημοσίευση της προκηρύξεως του διαγωνισμού προς προετοιμασία των προσφορών τους, καθώς και την ημερομηνία, την ώρα και τον τόπο της αποσφραγίσεώς τους, προς μείζονα διασφάλιση της διαφάνειας της διαδικασίας, δεδομένου ότι το περιεχόμενο όλων των κατατεθεισών προσφορών αποκαλύπτεται ταυτοχρόνως. Να σημειωθεί ότι, όταν η ίδια ως άνω Αρχή λαμβάνει υπόψη τροποποίηση των αρχικών προσφορών ενός ή ορισμένων μόνον από τους προσφέροντες, αυτοί περιέρχονται σε πλεονεκτική θέση σε σχέση με τους ανταγωνιστές τους, πράγμα το οποίο προσβάλλει την αρχή της ίσης μεταχείρισης των συμμετεχόντων και θίγει τη διαφάνεια της διαδικασίας (βλ. ΔΕΚ C-87/94 Commission/Belgium Rec. 1996, p. I-2043). Η διαδικασία για την ανάθεση δημοσίων έργων είναι αυστηρά τυπική προκειμένου να διασφαλιστούν μείζονες εγγυήσεις διαφάνειας και ισότητας ευκαιριών για τους συμμετέχοντες. Ως εκ τούτου, οποιαδήποτε τροποποίηση των προσφορών, η οποία επέρχεται μετά τη λήξη του χρόνου κατάθεσης αυτών, θα πρέπει να θεωρηθεί ανεπίτρεπτη, ανεξάρτητα από τον ουσιώδη ή μη χαρακτήρα της, κρίση άλλωστε η οποία λόγω του τεχνικού της χαρακτήρα εκφεύγει των ορίων του παρόντος ελέγχου.

Μελέτη - κατασκευή οικοδομικών εργασιών...Επειδή, με τον αποκλεισμό της η αιτούσα κατέστη τρίτη ως προς τον διαγωνισμό και δεν έχει, ως εκ τούτου, κατ’ αρχήν έννομο συμφέρον να αμφισβητήσει τη νομιμότητα της συμμετοχής άλλου διαγωνιζομένου. Κατ’ εξαίρεση, και προς διασφάλιση της αρχής του ενιαίου μέτρου κρίσεως, η οποία αποτελεί ειδικότερη έκφανση των αρχών της ίσης μεταχείρισης των διαγωνιζομένων και της διαφάνειας που διέπουν το σύνολο του κοινοτικού δικαίου των δημοσίων συμβάσεων, δύναται ο αποκλεισθείς διαγωνιζόμενος να προβάλει με έννομο συμφέρον ισχυρισμούς αναφερομένους αποκλειστικώς στην αποδοχή της συμμετοχής άλλου διαγωνιζομένου παρά τη συνδρομή λόγου αποκλεισμού ίδιου με εκείνον που απετέλεσε την αιτιολογία αποκλεισμού του (ΣτΕ 1156/2010, Ε.Α. 695, 311/2009). Τέτοια περίπτωση, όμως, δεν συντρέχει εν προκειμένω. Και τούτο διότι η μεν αιτούσα απεκλείσθη από τον διαγωνισμό διότι εκρίθη ότι δεν πληροί τις απαιτήσεις της διακήρυξης, όσον αφορά την εμπειρία στην μελέτη, προμήθεια και εγκατάσταση ιατρικού εξοπλισμού Γενικού Νοσοκομείου, η εκτέλεση έργου από την αιτούσα σε κοινοπραξία με άλλες μη εξειδικευμένες εργοληπτικές επιχειρήσεις, ενώ η παρεμβαίνουσα κοινοπραξία επικαλέσθηκε την εμπειρία της εκ των μελών της ... Α.Ε. ως εξειδικευμένου οίκου εξοπλισμού. Είναι, συνεπώς, απορριπτέες και οι αιτιάσεις που προβάλλονται κατά της συμμετοχής στον διαγωνισμό της παρεμβαίνουσας κοινοπραξίας.

Από τις ανωτέρω διατάξεις, σε συνδυασμό με τις αρχές της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης των διαγωνιζομένων, που διέπουν τις διαδικασίες ανάθεσης δημόσιων συμβάσεων και επιβάλλουν, σε κάθε περίπτωση, αιτιολόγηση της επιλογής του αναδόχου, προκύπτει ότι η Αναθέτουσα Αρχή, κατά το στάδιο αξιολόγησης και βαθμολόγησης των τεχνικών προσφορών των συμμετεχόντων, οφείλει να αιτιολογεί ειδικά, με αναφορά σε συγκεκριμένα στοιχεία των τεχνικών προσφορών τους, την δοθείσα σε αυτούς βαθμολογία στα αναφερόμενα στο άρθρο 22 της προκήρυξης επιμέρους κριτήρια (Πληρότητα και αρτιότητα της εκτίμησης του αντικειμένου της μελέτης – πληρότητα και ορθότητα του σχολιασμού του, αποτελεσματικότητα των προτάσεων για την αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων). Η παραπάνω όμως εκ του νόμου υποχρέωση αιτιολόγησης της δοθείσας βαθμολογίας δεν μπορεί να γίνει δεκτό ότι εκπληρώνεται στην περίπτωση που διατυπώνονται γενικού και συμπερασματικού χαρακτήρα παρατηρήσεις επί των τεχνικών προσφορών των διαγωνιζομένων, χωρίς να παρατίθενται τα ειδικότερα εκείνα στοιχεία που αιτιολογούν αυτές και κατ΄ επέκταση δικαιολογούν τις βαθμολογικές αποκλίσεις, καθόσον διαφορετικά ο δικαστικός έλεγχος νομιμότητας επί της πληρότητας και σαφήνειας της σχετικής κρίσης της αναθέτουσας αρχής θα καθίστατο αδύνατος (βλ. σχετ. Πράξεις 205/2007, 224/2006 VI Τμ. Ε.Σ).

Από τις ανωτέρω διατάξεις, σε συνδυασμό με γενική αρχή του δικαίου των δημοσίων συμβάσεων, η οποία απορρέει από τις αρχές της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης των συμμετεχόντων στους δημόσιους διαγωνισμούς, συνάγεται ότι τόσο το πρακτικό αξιολόγησης και βαθμολόγησης των προσφορών των διαγωνιζομένων όσο και οι αποφάσεις των αρμόδιων επιτροπών επί σχετικών ενστάσεων – προσφυγών, πρέπει να περιλαμβάνουν σαφή, ειδική και επαρκή αιτιολογία της περιέχουσας σ’ αυτά κρίσης με αναφορά σε συγκεκριμένα στοιχεία τα οποία ελήφθησαν υπόψη αυτοτελώς και συγκριτικά, ώστε αφενός να μην καταλείπεται αμφιβολία ως προς την ορθή εφαρμογή των κριτηρίων που θέτει η διακήρυξη και ο νόμος και αφετέρου να καθίσταται εφικτός ο έλεγχος νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο (βλ. Πρξ. Τμ. VI 224/2006). Είναι δε η αιτιολογία πλήρης και επαρκής όταν περιλαμβάνει τα στοιχεία εκείνα από τα οποία προκύπτει η συνδρομή των προϋποθέσεων του νόμου και ειδικά όσον αφορά το πρακτικό τεχνικής αξιολόγησης, όταν παρατίθενται τα στοιχεία εκείνα από τα οποία προκύπτει ότι πληρούνται τα κριτήρια τεχνικής αξιολόγησης και οι λοιποί όροι σχετικά με τις τεχνικές απαιτήσεις που τίθενται με τη διακήρυξη και το νόμο. Μόνο εφόσον υπάρχει αιτιολογία σύμφωνα με τα ανωτέρω ειδική και σαφής, είναι δυνατή η συμπλήρωσή της με στοιχεία του φακέλου.

Εκτέλεση  έργου «Ανάπλαση Περιοχών Πλησίον των Σταθμών Μετρό»:..Επομένως, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, ο αποκλεισμός από την περαιτέρω διαδικασία του διαγωνισμού, μεταξύ άλλων, της προσφοράς της κοινοπραξίας «....», που προσέφερε το ίδιο ποσοστό έκπτωσης (6%) με τον αναδειχθέντα ανάδοχο, για το λόγο ότι δεν είχε τεθεί η στρογγυλή σφραγίδα της Υπηρεσίας σε δύο από τις πέντε σελίδες του εντύπου της οικονομικής της προσφοράς, δεν αιτιολογείται νόμιμα. Σε κάθε περίπτωση, και υπό την εκδοχή ότι η παραπάνω πλημμέλεια συνιστά πράγματι λόγο απόρριψης της προσφοράς της παραπάνω κοινοπραξίας, δεν έχει τηρηθεί εν προκειμένω η αρχή της ίσης μεταχείρισης των διαγωνιζομένων, εφόσον η ίδια έλλειψη παρουσιάζεται και στην οικονομική προσφορά της μειοδότριας κοινοπραξίας «Ν. .....», από την οποία επίσης λείπει η στρογγυλή σφραγίδα της Αναθέτουσας Αρχής στην πρώτη σελίδα του ως άνω εντύπου, χωρίς, όμως, τούτο, να αποτελέσει, κατά παράβαση της ως άνω αρχής, λόγο απόρριψης της δικής της προσφοράς.Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης του έργου «Ανάπλαση Περιοχών Πλησίον των Σταθμών Μετρό».

Εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σταθμών...Ενόψει αυτού αρχικά η Επιτροπή Αποσφράγισης και Αξιολόγησης των Προσφορών με την υπ’ αριθμ. ΔΑ/611/25.2.2011 απόφασή της έκρινε ότι η χρηματοδοτική πρόταση της κοινοπραξίας «….» δεν συνοδευόταν από κάποιου είδους πρόθεση ασφάλισης από ... και, για το λόγο αυτό, έκρινε ότι δεν ικανοποιούνται πλήρως οι απαιτήσεις της παραγράφου 9 του άρθρου 3 του τεύχους 1 της διακήρυξης και απέρριψε την προσφορά. Κατά της απόφασης αυτής η κοινοπραξία «….» άσκησε προδικαστική προσφυγή προσκομίζοντας ταυτόχρονα και επιστολή του κινεζικού Οργανισμού ... προς την ... Τράπεζα ... και την εν λόγω Κοινοπραξία, η οποία αποτελούσε επίσης επιστολή πρόθεσης ασφάλισης του τύπου των επιστολών που είχαν προσκομίσει και οι λοιπές διαγωνιζόμενες εταιρίες/κοινοπραξίες. Η προδικαστική αυτή προσφυγή της κοινοπραξίας «….» έγινε δεκτή, κατά πλειοψηφία, από την Επιτροπή Προσφυγών με την προσβαλλόμενη απόφασή της με την εξής αιτιολογία : «Όπως προκύπτει από το τεύχος 1 «Πρόσκληση» της Διακήρυξης του Διαγωνισμού και συγκεκριμένα την παράγραφο 9 του άρθρου 3, δεν απαιτείται, πλέον της πρότασης μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης της τράπεζας, η υποβολή από τους Διαγωνιζόμενους στο φάκελο Α πρόσθετου εγγράφου, το οποίο να δηλώνει πρόθεση ασφάλισης από Οργανισμό .... Αντίθετα, σύμφωνα με τον παραπάνω όρο, η ίδια η πρόταση χρηματοδότησης πρέπει να συμπεριλαμβάνει συμμετοχή ... (..). 2. Η χρηματοδοτική πρόταση της προσφεύγουσας Κοινοπραξίας συμπεριλαμβάνει συμμετοχή ... (...) και μάλιστα αναφέρεται σε συγκεκριμένο επιτόκιο. 3. Σύμφωνα με το ίδιο άρθρο 3 παρ. 9 της πρόσκλησης, η χρηματοδοτική πρόταση που υποχρεούνται να υποβάλουν στο φάκελο Α οι διαγωνιζόμενοι είναι ενδεικτική. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι η χρηματοδοτική πρόταση δεν σταθμίζεται για την αξιολόγηση της οικονομικής προσφοράς κατ’ ουδένα τρόπο και η Αναθέτουσα Αρχή δεν δεσμεύεται να χρησιμοποιήσει τη συγκεκριμένη προσφορά χρηματοδότησης. Η απαίτηση αυτή αποσκοπεί στην επιλογή εκείνων μόνο των προσφορών τη χρηματοδότηση των οποίων δεν αποκλείουν εκ προοιμίου οι τράπεζες. 4. Όπως προέκυψε από όλες τις υποβληθείσες χρηματοδοτικές προτάσεις, οι ενδεικτικοί όροι χρηματοδότησης παρέχονται ορθώς δίχως γνώση της συγκεκριμένης τεχνολογίας/προμηθευτή φωτοβολταϊκών πάνελ που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί. Δεδομένου δε ότι δεν απαιτείται η υποβολή πρόσθετου εγγράφου, όπως προαναφέρθηκε στην παράγραφο 1, η χρηματοδοτική πρόταση που υποβλήθηκε από την προσφεύγουσα κοινοπραξία ουδόλως υπολείπεται ως προς το τυπικό και ουσιαστικό της μέρος των χρηματοδοτικών προτάσεων των υπολοίπων τριών διαγωνιζομένων». Η κρίση αυτή της Επιτροπής Προσφυγών, με την οποία το όργανο αυτό αποσαφηνίζει την έννοια του όρου της διακήρυξης κατά τρόπο που ανταποκρίνεται στα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη δεν παρίσταται ως προδήλως αντίθετη προς τη συγκεκριμένη διάταξη της διακήρυξης. Για το λόγο αυτό ο προβαλλόμενος λόγος δεν μπορεί να πιθανολογηθεί σοβαρά ως βάσιμος (πρβλ. ΣτΕ ΕΑ 632/2006, 829/2007, 243/2009, 915/2010, 924/2010).