Κατάτμηση ενιαίου έργου.(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στη νομική σκέψη που προηγήθηκε, τα ανατεθέντα  σε κάθε περίπτωση, κατόπιν διενέργειας ανοικτών δημόσιων διαγωνισμών, που διασφαλίζουν την διαφάνεια και την τήρηση των κανόνων του ανταγωνισμού, ως άνω έργα  είναι αυτοτελή και ανεξάρτητα μεταξύ τους και δεν συνιστούν ένα ενιαίο   έργο, καθόσον μετά από εκτίμηση της οικονομικής και τεχνικής λειτουργίας του αποτελέσματος των οικείων εργασιών, ήταν δυνατή η σκοπούμενη δια  των διακηρύξεων αυτοτελής ενεργειακή αναβάθμιση καθενός από αυτά, χωρίς να καθίσταται αναγκαία, για το οικονομικά άρτιο εκάστου αυτών, η ενοποίησή τους. Επιπροσθέτως, δοθέντος ότι δεν συντρέχει, εν προκειμένω, περίπτωση απευθείας ανάθεσης της κατασκευής των εν λόγω έργων, τουναντίον, ακολουθήθηκε η νόμιμη διαδικασία του ανοικτού διαγωνισμού και ανατέθηκαν αυτά σε διαφορετικούς αναδόχους καθώς και ότι το άθροισμα των επιμέρους προϋπολογισμών εκάστου εξ αυτών δεν υπερβαίνει το απαιτούμενο  από την κοινοτική νομοθεσία κατώτατο όριο (βλ. και Υπόθεση C-16/1998 Επιτροπή κατά Γαλλίας), καθιστά αλυσιτελή τον περιοριζόμενο στην παράβαση της παρ. 14 του άρθρου 6 του ν. 4071/2012 προβαλλόμενο   από την Επίτροπο λόγο κατάτμησης. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, οι εντελλόμενες με τα επίμαχα χρηματικά εντάλματα πληρωμής δαπάνες είναι νόμιμες και τα υπό κρίση χρηματικά ένταλματα, πρέπει να θεωρηθούν. 

Τροποποίηση των Πρότυπων Διακηρύξεων, συνεπεία τροποποιήσεων στο δίκαιο των δημοσίων έργων, από το ν. 3481/06.ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ 23

Απόφαση Εγκριση 5ης βελτίωσης προτύπων διακηρύξεων τύπου α και Β -Προσαρμογή των πρότυπων τευχών διακηρύξεων δημοσίων έργων σύμφωνα με την κωδικοποίηση της νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων (Ν.3669/08).Εφαρμογή απο την 1η Δεκεμβρίου 2008 και εφεξής.

Ανέγερση διόρωφης οικοδομής..:ζητείται η αναθεώρηση της 667/2017 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία και για τους λόγους που αναφέρονται σε αυτή απορρίφθηκε αίτηση της ήδη αιτούσας Περιφέρειας .. για ανάκληση της 28/ΠΣ/1.11.2016 πράξης του Επιτρόπου της 1ης Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Νομό ... Με την τελευταία αυτή πράξη κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης έργου, με αντικείμενο την «Ανέγερση 2ώροφης οικοδομής ιδιοκτησίας …- ..(κατ’ εφαρμογή της 3178/2009 απόφασης του ΣτΕ)» μεταξύ της αιτούσας Περιφέρειας και της εργοληπτικής επιχείρησης «...».Με βάση τα προεκτεθέντα, ενόψει της προγενέστερης 37/13.7.1999 (Γνωμοδ. 18) γνωμοδότησης της Ε.Π.Α.Ε., με την οποία κρίθηκε ότι «τα κτίσματα παρουσιάζουν έντονα αρχιτεκτονικά στοιχεία της περιοχής που πρέπει να διατηρηθούν», καθώς και του γεγονότος ότι με το μεταγενέστερο της από 22.6.2011 γνωμοδότησης της ίδιας Επιτροπής 120/2011 Πρακτικό του Τριμελούς Συμβουλίου (άρθρ. 2 ν. 3068/2002) του Συμβουλίου Επικρατείας κρίθηκε ότι η ανακατασκευή των υπαρχόντων προσκτισμάτων είναι απαραίτητη υπό τον όρο ότι αυτά συντελούν στην μορφή του προς διατήρηση κτίσματος, κατά την ανέλεγκτη τεχνική κρίση της αρμόδιας ως άνω Επιτροπής, το ισόγειο κτίσμα και η αποθήκη δεν αποσυνδέονται από τον διατηρητέο χαρακτήρα του συνολικού κτίσματος. Ως εκ τούτου, η ανακατασκευή πρέπει να θεωρηθεί ότι αφορά το συνολικό οικοδόμημα, όπως αυτό αποτυπώνεται στο εκτεθέν στην υπό κρίση αίτηση 42513/1987 συμβόλαιο κτήσης της ιδιοκτήτριας, ήτοι ως «διόροφη οικοδομή (…) με συνεχόμενο της οικίας αυτής ισόγειο οικίσκο (…) των συστατικών, παραρτημάτων και παρακολουθημάτων (…)»(..)Περαιτέρω, ο προς εγκατάσταση εξοπλισμός, ο οποίος δεν αλλοιώνει τα παραδοσιακά και διατηρητέα χαρακτηριστικά του κτιρίου, είναι αναγκαίος για τη συμμόρφωση προς τις σύγχρονες τεχνικές απαιτήσεις, όπως προσδιορίζονται από τον Κανονισμό Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων και την Πολεοδομική Νομοθεσία, ήτοι για τη λειτουργικότητα του οικοδομήματος, όπως αυτό θα διαμορφωθεί κατά παρέκκλιση του αρχικού σχεδιασμού του κτιρίου, η οποία παρέκκλιση σημειωτέον κρίθηκε νόμιμη με την προβαλλόμενη απόφαση (βλ. σκ. 9). Εξάλλου, η εγκατάσταση του επίμαχου εξοπλισμού δεν επιβαρύνει υπέρμετρα την αναθέτουσα αρχή, δεδομένου ότι, κατά την αιτούσα, έγινε επιλογή των πλέον συμφερουσών για το Δημόσιο λύσεων (π.χ. τζάκι ως σύστημα θέρμανσης, ώστε να αποφευχθεί η χρήση καυστήρα, λέβητα, δεξαμενής, δοχείου διαστολής, κυκλοφορητών και λοιπού εξοπλισμού λεβητοστασίου). Έσφαλε, συνεπώς, το VI Τμήμα, που με την προσβαλλόμενη απόφασή του έκρινε αντίθετα και πρέπει, κατά παραδοχή ως βάσιμων των οικείων λόγων αναθεώρησης, να αναθεωρηθεί η απόφαση αυτή.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, πρέπει η ένδικη αίτηση αναθεώρησης να γίνει δεκτή, να αναθεωρηθεί η 667/2017 απόφαση του VI Τμήματος..

Επειδή, ούτε από το παρατεθέν ως άνω περιεχόμενο της εισηγήσεως προς το Συμβούλιο Δημοσίων Έργων αλλά ούτε και από τη γνωμοδότηση του τελευταίου προς τον Υπουργό ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε προκύπτει, κατά τρόπο ειδικώς αιτιολογημένο, η ανάγκη προσθήκης στη διακήρυξη των επίμαχων πρόσθετων όρων τεχνικής ικανότητας των διαγωνιζομένων. Και τούτο διότι το δημοπρατούμενο έργο, όπως ανωτέρω περιεγράφη, δεν φαίνεται να παρουσιάζει κατασκευαστικές ιδιαιτερότητες και ιδιομορφίες που θα δικαιολογούσαν την αξίωση, με την προσθήκη των ανωτέρω πρόσθετων όρων, αυξημένης τεχνικής εμπειρίας, γνώσης και τεχνικού εξοπλισμού εκ μέρους του διαγωνιζόμενου. Μόνο δε το γεγονός ότι πρόκειται περί κατασκευής μουσείου δεν καθιστά το έργο, άνευ ετέρου πολύπλοκο, υπό την έννοια των εκτεθεισών ως άνω διατάξεων των άρθρων 15 και 16 του ν. 3669/2008, αφού η κατασκευή του, καθ' εαυτήν, δεν παρουσιάζει, κατά τα προεκτεθέντα, ιδιαίτερες κατασκευαστικές δυσκολίες ούτε αξιώνει την εφαρμογή εξειδικευμένης κατασκευαστικής τεχνολογίας, δεδομένου ότι το μεν έργο εμφανίζεται ως κατασκευαστικώς σύνηθες, η δε προβαλλόμενη για την προσθήκη των όρων αιτιολογία είναι γενική, δυνάμενη να χρησιμοποιείται σε οποιοδήποτε έργο κατασκευής μουσείου, τα οποία, όμως, έργα ο νομοθέτης δεν κατέταξε σε ειδική και αυτοτελή κατηγορία έργων, δυνάμενων να εκτελούνται μόνον από συγκεκριμένες εργοληπτικές επιχειρήσεις.

Από το συνδυασμό των προπαρατεθεισών διατάξεων, αλλά και τη χρονική τους αλληλουχία, προκύπτει ότι η αρχικώς θεσπισθείσα διάταξη του άρθρου 2 του π.δ/τος 609/1985 παρέσχε σε κοινοπραξίες με κοινοπρακτούντα μέλη εργοληπτικές επιχειρήσεις της ίδιας ή κατώτερης τάξης, σε σχέση με την καλούμενη, τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε δημοπρασίες δημοσίων έργων, ωστόσο, σε μεταγενέστερο στάδιο κρίθηκε σκόπιμη η ενίσχυση του κατασκευαστικού σχήματος, με την καθιέρωση της δυνατότητας σύμπραξης επιχειρήσεων που ανήκουν στην ίδια με την καλούμενη τάξη ή στην αμέσως ανώτερη αυτής, με προφανή σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας των έργων, λόγω της συμμετοχής στην κατασκευή τους εργοληπτών ανώτερης τάξης, ήτοι επιχειρήσεων μεγαλύτερων σε οικονομική βάση, αξιοπιστία και τεχνική ικανότητα, δυνάμενων να ανταποκριθούν επαρκέστερα σε ενδεχόμενες κατασκευαστικές δυσχέρειες και λοιπές απαιτήσεις του δημοπρατούμενου έργου (πρβλ. την υπ΄ αριθμ. 4755/04.10.2006 Ατομ. Γνωμοδ. του Ν.Σ.Κ. στο Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., καθώς και την υπ΄ αριθμ. 97/19.03.2003 Γνωμοδ. Του Ν.Σ.Κ.). Εξάλλου, με στόχο την ελεύθερη ανάπτυξη οικονομικής δραστηριότητας εκ μέρους και των κοινοπρακτουσών εργοληπτικών επιχειρήσεων κατώτερης τάξης, προβλέφθηκε, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την εφαρμογή της οικείας διάταξης, η συμμετοχή τους στην κοινοπραξία με ποσοστό όχι μικρότερο του 25%, διασφαλιζομένης ούτως της τήρησης των αρχών του υγιούς ανταγωνισμού. Ενόψει των ανωτέρω, καθίσταται προφανές ότι ενδεχόμενη εφαρμογή της διάταξης της παραγράφου 7 του άρθρου 2 του π.δ/τος 609/1985, σε συνδυασμό με αυτήν της παραγράφου 9 του ίδιου άρθρου, περί διατήρησης σε κάθε περίπτωση της επιφύλαξης αναφορικά με τα ισχύοντα για τους εργολήπτες της ανώτερης τάξης κατώτατα όρια ανάληψης δημοσίου έργου, θα ακύρωνε εκ των πραγμάτων την ως άνω θεσπισθείσα δυνατότητα σύστασης κοινοπραξίας με εργοληπτική επιχείρηση ανώτερης τάξης, δεδομένου ότι το καθοριζόμενο στο νόμο κατώτατο όριο προϋπολογισμού έργου για την τελευταία πάντοτε θα υπερέβαινε τον προϋπολογισμό του εκάστοτε δημοπρατούμενου έργου. Ως εκ τούτου, και εφόσον δεν είναι δυνατή η ταυτόχρονη εφαρμογή των δύο προεκτεθεισών διατάξεων, εναπόκειται στην Αναθέτουσα Αρχή να ορίσει τις προϋποθέσεις συμμετοχής των κοινοπραξιών σε προκηρυχθέντα διαγωνισμό, παραπέμποντας είτε στη διάταξη της παραγράφου 7 είτε σε αυτήν της παραγράφου 9. Ακολούθως, όταν στη διακήρυξη, η οποία, ως κανονιστική πράξη της αναθέτουσας αρχής, δεσμεύει τόσο την ίδια όσο και τους διαγωνιζομένους, μνημονεύεται μόνο η διάταξη της παραγράφου 7, το παραδεκτό της συμμετοχής κοινοπραξίας στον οικείο διαγωνισμό θα κριθεί αποκλειστικώς επί τη βάσει των όρων αυτής, ενώ αποκλεισμός της από την περαιτέρω διαδικασία, με επίκληση των τιθέμενων από την παράγραφο 9 περιορισμών, δε χωρεί. Τα ανωτέρω δε ισχύουν, ανεξαρτήτως των οριζομένων στη διάταξη της παρ. 41 του άρθρου 16 του ν.1418/1984, περί δυνατότητας δήλωσης στην υπηρεσία τήρησης του Μ.Ε.ΕΠ. δεύτερης έδρας της επιχείρησης και, συνεπεία τούτου, μείωσης του θεσπισθέντος κατώτατου ορίου προϋπολογισμού των εργολαβιών που αυτή μπορεί να αναλάβει, καθόσον η ως άνω διάταξη, κατά τη ρητή γραμματική της διατύπωση, ρυθμίζει την περίπτωση συμμετοχής σε δημοπρασία μεμονωμένων εργοληπτών και όχι συμμετεχουσών σε κοινοπραξία επιχειρήσεων.

(...)κατά τα παγίως κριθέντα (βλ. Ελ.Συν. VI Τμ. Αποφ. 2060/2010, Πραξ. 19/2005, 31/2003, 3130/2009), η διακήρυξη του διαγωνισμού με τα συμβατικά της τεύχη δεσμεύει, ως κανονιστική πράξη, τους συμμετέχοντες στο διαγωνισμό, αλλά και το νομικό πρόσωπο που τον έχει προκηρύξει, το οποίο υποχρεούται από την έναρξη και μέχρι την ολοκλήρωση της διαγωνιστικής διαδικασίας να εφαρμόζει όσα ορίζονται σ’ αυτή, στο πλαίσιο των αρχών της τυπικότητας της διαδικασίας, του ελεύθερου ανταγωνισμού και της ισότητας μεταξύ των διαγωνιζομένων, που διέπουν τους διαγωνισμούς για την κατάρτιση δημοσίων συμβάσεων. Από τα ανωτέρω παρέπεται ότι θεραπεία τυχόν παραβάσεων διατάξεων αναγκαστικού δικαίου από όρους της διακήρυξης που διέπουν τις καλούμενες τάξεις χωρεί νομίμως, μόνο υπό τις τυπικές προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος, ήτοι μετά από ρητή τροποποίηση της διακήρυξης από την αναθέτουσα αρχή και νέα δημοσίευση αυτής, αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν προσβολής του οικείου όρου της διακήρυξης από τους υποψήφιους εργολήπτες, όχι δε κατόπιν σιωπηρής συμφωνίας, κατά το στάδιο ελέγχου των δικαιολογητικών συμμετοχής, μεταξύ της αναθέτουσας αρχής και των εργοληπτικών επιχειρήσεων ανώτερης τάξης από τις κληθείσες, οι οποίες συμμετείχαν ανεπιφύλακτα στον διαγωνισμό θέτοντας εν αμφιβόλω την ανάπτυξη πραγματικού ανταγωνισμού (βλ. Ελ.Συν. VI Τμ. Αποφ. 2060/2010, Ε΄ Κλιμ. πραξ. 167, 312/2012, 13/2011, 233/2010). Επομένως, σε περίπτωση που με τη διακήρυξη και κατ’ επέκταση με τη δημοσιευθείσα περίληψή της, καλούνται εργοληπτικές επιχειρήσεις συγκεκριμένης τάξης, παρότι, ενόψει του προϋπολογισμού του έργου έχουν, σύμφωνα με το άρθρο 102 παρ. 1 του ν. 3669/2008, δικαίωμα συμμετοχής εργοληπτικές επιχειρήσεις και άλλων -ανώτερων- τάξεων, δεν είναι νόμιμη η συμμετοχή αυτών στο διαγωνισμό, αφού για τη δυνατότητα αυτή δεν έχουν τηρηθεί οι διατυπώσεις δημοσιότητας, με αποτέλεσμα να πλήττονται οι αρχές του ελεύθερου και ανόθευτου ανταγωνισμού και της ισότιμης πρόσβασης στις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων (βλ. ad hoc Ελ.Συν. VII Τμ. πραξ. 287/2011).

Εγκριση προτύπων τευχών διακηρύξεων δημοσίων έργων και εντ'υπου οικονομικής προσφοράς.

ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ ΕΡΓΩΝ:Νόμιμη η καταβολή αμοιβής (1ος λογαριασμός) από Δήμο σε ιδιώτη, για την εκτέλεση του έργου «Προσθήκη κατ’ επέκταση νέων WC Δημοτικού Σχολείου ..», καθόσον οι διορθώσεις στην οικονομική προσφορά, που έγιναν αναμφίβολα από τον ίδιο τον ανάδοχο πριν από την κατάθεση αυτής και θεωρήθηκαν από τα μέλη της αρμόδιας Επιτροπής, κατά το άνοιγμα της προσφοράς, δεν καταλείπουν αμφιβολία για το ακριβές περιεχόμενό της και, συνακόλουθα, δεν καθιστούν αυτή μη νόμιμο δικαιολογητικό της ελεγχόμενης δαπάνης (άρθρα 25 και 26 του β.δ. της 17.5/15.6.1959, ΦΕΚ Α΄ 114, διόρθ. ΦΕΚ Α΄ 145 και 197).

Νομιμότητα σχεδίου σύμβασης έργου.(..) Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η κατ’ απόκλιση του ισχύοντος προτύπου τεύχους διακηρύξεων προσθήκη, στο άρθρο 21.1 της οικείας διακήρυξης, επιπλέον όρου σε σχέση με την απαιτούμενη τεχνική ικανότητα, ήτοι η απαίτηση ο ενδιαφερόμενος οικονομικός φορέας να έχει  εκτελέσει κατά την τελευταία τριετία, πριν από την ημερομηνία δημοσίευσης του διαγωνισμού, για περίοδο οκτώ συνεχομένων μηνών εργασίες εκσκαφής πυθμένα ποσότητας τουλάχιστον 450.000 κ.μ., κατ’ αποκλεισμό των λοιπών, ημεδαπών ή αντιστοίχων αλλοδαπών, εργοληπτικών επιχειρήσεων της 2ης  τάξης του ΜΕΕΠ για έργα κατηγορίας ΛΙΜΕΝΙΚΩΝ, είναι μη νόμιμη, σύμφωνα με όσα έγιναν σχετικώς δεκτά στη σκέψη 3.Β., καθόσον τέθηκε χωρίς προηγούμενη απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, ενώ, πέραν αυτού, ουδόλως αιτιολογείται. Η εν λόγω δε πλημμέλεια, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τον αποκλεισμό της συμμετέχουσας με τη μεγαλύτερη προσφερόμενη έκπτωση (23%), συνεκτιμώμενη και με τη μη αιτιολόγηση της πρόσθετης αυτής απαίτησης από την εγκριτική της διακήρυξης πράξη της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου, αλλά και με το επίπεδο του ανταγωνισμού που αναπτύχθηκε (δύο προσφορές κρίθηκαν αποδεκτές, με προσφερόμενη έκπτωση 5% και 1%, αντιστοίχως), κρίνεται ότι είναι ουσιώδης, καθιστούσα μη νόμιμη την υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης.

Ανακλήθηκε με την ΕλΣυν.Τμ.6/850/2018