Τεκμήριο αγοράς ακινήτου σε περίπτωση που η αγοραπωλησία γίνεται μεταξύ συζύγων.(..)Κατάσταση :  Εκκρεμεί αποδοχή 
Ως ποσό τεκμαρτής δαπάνης λόγω αγοράς ακινήτου, μεταξύ συζύγων, θα ληφθεί το ποσό που προκύπτει με βάση την αντικειμενική αξία του ακινήτου, όπως αυτή προσδιορίζεται με τις διατάξεις του άρθρου 41 του Ν 1249/82 ή το μεγαλύτερο ποσόν που τυχόν αναγράφεται ως τίμημα στο οικείο μεταβιβαστικό συμβόλαιο.

Λαμβάνοντας υπόψη α) την παράγραφο 7 του άρθρου 19 του ν. 4858/2021, «Κύρωση Κώδικα νομοθεσίας για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς» (Α΄ 220), β) την παράγραφο 4 της με αριθ. ΥΠΠΟ/ΓΝΟΣ/9130 Κ.Υ.Α. (ΦΕΚ 229/Β/26-2-2003) «Σύσταση επιτροπής του αρ. 19 παρ. 6 του Ν. 3028/2002» και γ) την με αριθ. 86/2019 γνωμοδότηση του Ν.Σ.Κ., ερωτάται: α) Σε περίπτωση, που επιλεγεί η απευθείας αγορά ακινήτου, βαρυνόμενου με περιορισμούς επιβαλλόμενους για λόγους προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, πότε σταματά η υποχρέωση της Διοίκησης να καταβάλει αποζημίωση περιορισμού/στέρησης της κατά προορισμό χρήσης του ακινήτου στον ιδιοκτήτη, όταν η καταβληθείσα ή αναμενόμενη να καταβληθεί αποζημίωση δεν υπερβαίνει την αξία (αγοραία ή αντικειμενική) του ακινήτου, η οποία αποτελεί και το τίμημα της αγοράς β) Είναι κατά νόμο δυνατή η καταβολή στον ιδιοκτήτη, μετά την ολοκλήρωση της απευθείας αγοράς, αποζημίωσης λόγω περιορισμού/στέρησης της κατά προορισμό χρήσης του ακινήτου του για χρονικό διάστημα προγενέστερο της υπογραφής του αγοραπωλητηρίου συμβολαίου, όταν η αποζημίωση που έχει λάβει για τη στέρηση χρήσης δεν έχει υπερβεί την αξία (αντικειμενική ή αγοραία αξία) του ακινήτου, η οποία αποτελεί και το τίμημα της αγοράς γ) Κατ’ εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 19 παρ. 7 του ν. 4858/2021, το ποσό της αποζημίωσης χρήσης που έχει καταβληθεί στον ιδιοκτήτη του απευθείας εξαγοραζόμενου ακινήτου για το χρονικό διάστημα που στερείτο την κατά προορισμό χρήση του συνυπολογίζεται στο ποσό της αξίας του ακινήτου που αποτελεί το τίμημα της αγοράς, όπως υποστηρίζεται από τον αρμόδιο για την καταβολή Οργανισμό, ή η έννοια της διατάξεως είναι, ότι το καταβληθέν ή αναμενόμενο να καταβληθεί ποσό της αποζημίωσης περιορισμού/στέρησης χρήσης δεν μπορεί να υπερβαίνει την αξία του ακινήτου, αφού τότε επιβάλλεται η απαλλοτρίωσή του Επιπροσθέτως, για την διαπίστωση της μη υπέρβασης της αξίας του ακινήτου, σύμφωνα με την ως άνω διάταξη, λαμβάνεται υπόψη αθροιστικά η αποζημίωση χρήσης, που έχει λάβει ο διοικούμενος μαζί με την αξία εξαγοράς του ακινήτου (...) α) Κατ’ εφαρμογή της παραγράφου 7 του άρθρου 19 του ν. 4858/2021, θεσμοθετείται υποχρέωση της Διοίκησης να απαλλοτριώσει ή να προβεί σε απευθείας εξαγορά ακινήτου, βαρυνόμενου με περιορισμούς επιβαλλόμενους για λόγους προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, στην περίπτωση κατά την οποία η αποζημίωση για τον περιορισμό ή τη στέρηση της χρήσης του ακινήτου, που έχει καταβληθεί ή προβλέπεται ότι θα καταβληθεί, προσεγγίζει την αξία του ακινήτου, δεν τίθεται όμως, με τη διάταξη αυτή, περιορισμός στο δικαίωμα του ιδιοκτήτη για το σεβασμό της περιουσίας του. Ως εκ τούτου, σε περίπτωση που έχει επιλεγεί η απευθείας εξαγορά του ακινήτου, όπως στην περίπτωση του ερωτήματος, η Διοίκηση υποχρεούται, κατ’ άρθρο 19 του ν. 4858/2021, στην καταβολή αποζημίωσης λόγω στέρησης ή περιορισμού της κατά προορισμό χρήσης του ακινήτου για το χρονικό διάστημα μέχρι την υπογραφή του αγοραπωλητηρίου συμβολαίου, ανεξαρτήτως αν η αποζημίωση που έχει καταβληθεί για τη στέρηση χρήσης έχει υπερβεί την αξία (αντικειμενική ή αγοραία αξία) του ακινήτου, η οποία αποτελεί και το τίμημα της αγοράς (κατά πλειοψηφία). β) Είναι δυνατή, κατ’ άρθρο 19 του ν. 4858/2021, η καταβολή στον ιδιοκτήτη, μετά την ολοκλήρωση της απευθείας αγοράς, αποζημίωσης λόγω περιορισμού/στέρησης της κατά προορισμό χρήσης του ακινήτου του, για χρονικό διάστημα προγενέστερο της υπογραφής του αγοραπωλητηρίου συμβολαίου, ανεξαρτήτως αν η αποζημίωση που έχει λάβει για τη στέρηση χρήσης έχει υπερβεί την αξία (αντικειμενική ή αγοραία αξία) του ακινήτου, η οποία αποτελεί και το τίμημα της αγοράς (κατά πλειοψηφία). γ) Κατ’ εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 19 παρ. 7 του ν. 4858/2021, το συνολικό ποσό της αποζημίωσης περιορισμού/στέρησης χρήσης που έχει καταβληθεί στον ιδιοκτήτη ακινήτου βαρυνόμενου με περιορισμούς επιβαλλόμενους για λόγους προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν αθροίζεται/συνυπολογίζεται για τον καθορισμό του καταβλητέου ως τιμήματος της εξαγοράς ποσού (ομόφωνα). Παραπέμφθηκε στην Ολομέλεια του ΝΣΚ, κατόπιν της υπ’ αριθμ. 84/2024 γνωμοδότησης του Ε΄ Τμήματος του ΝΣΚ.

Ερωτάται εάν είναι δεσμευτικό για την Διοίκηση το τίμημα που έχει συμφωνηθεί μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών (ιδιωτών και Ελληνικού Δημοσίου) επί απευθείας εξαγοράς ακινήτου, στην περίπτωση που η αξία του υπό αγορά ακινήτου έχει μειωθεί σε σχέση με την αρχική εκτίμηση της αξίας του. (...) Το συμφωνηθέν από τα συμβαλλόμενα μέρη (ιδιώτες και Ελληνικό Δημόσιο) τίμημα για την απευθείας εξαγορά ακινήτου, κατ’ άρθρο 18 παρ. 1 ν. 4858/2021, σε συνδυασμό με τις διατάξεις του άρθρου 2 του ν. 2882/2001, δεν είναι δεσμευτικό, στην περίπτωση που έχει μεταβληθεί η αξία του ακινήτου σε σχέση με την αρχική εκτίμηση (ομόφωνα).

Αγορά ακινήτου:Με δεδομένα αυτά, η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, αναφερόμενη σε συγκριτικά στοιχεία που προέκυψαν από σχετική έρευνα αγοράς και εφαρμόζοντας συντελεστές που προσιδιάζουν στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του επίμαχου ακινήτου παρίσταται νομίμως αιτιολογημένη και δεν παραβιάζει την αρχή της οικονομικότητας, συνεκτιμωμένου και του γεγονότος ότι με την εν λόγω αγορά οι ιδιοκτήτες παραιτήθηκαν από δικαστικές απαιτήσεις τους σχετικά με την μη συντελεσθείσα ρυμοτομική απαλλοτρίωση και την προγενέστερη κατάληψη του ακινήτου εκ μέρους του Δήμου.  

Αγορά ακινήτου.Από τις διατάξεις αυτές(3463/2006,270/1981) προκύπτει ότι για την αγορά ιδιωτικών ακινήτων εκ μέρους των Δήμων και των Κοινοτήτων διενεργείται κατά κανόνα δημοπρασία, σύμφωνα με τις διατάξεις του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα και εκείνες του π.δ/τος 270/1981, ώστε να καθίσταται δυνατή η διασφάλιση των συμφερόντων αυτών με την επιλογή του καταλληλότερου και συμφερότερου από οικονομική άποψη ακινήτου. Ότι κατ’ εξαίρεση είναι δυνατή, με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, η απευθείας (χωρίς διαγωνισμό) αγορά ακινήτου από Δήμο ή Κοινότητα, μετά από προηγούμενη έκδοση ειδικά αιτιολογημένης όμοιας απόφασης που προσδιορίζει τους λόγους, για τους οποίους το ακίνητο είναι το μόνο κατάλληλο για την εκπλήρωση του δημοτικού ή κοινοτικού σκοπού για τον οποίο προορίζεται. Ότι η απόφαση αυτή, προκειμένου περί αγοράς ακινήτου, όπου ως προϋπόθεση για την κατάρτιση της σύμβασης μεταβίβασης της κυριότητας, απαιτείται η εκτίμηση της αγοραίας αξίας του από το Σώμα Ορκωτών Εκτιμητών, λαμβάνεται με την πλειοψηφία του συνόλου των μελών του και με την πλειοψηφία των δύο τρίτων (2/3) αυτών σε κάθε άλλη περίπτωση. Ότι σε περίπτωση αγοράς ακινήτου, είτε με δημοπρασία, είτε απευθείας, δεν αποκλείεται η προηγούμενη έρευνα της τοπικής αγοράς προκειμένου να διαπιστωθεί η ύπαρξη κατάλληλων και πρόσφορων ακινήτων, χωρίς να απαιτείται προς τούτο η τήρηση ορισμένης διαδικασίας, σε περίπτωση δε που κρίνονται κατάλληλα περισσότερα του ενός από αυτά, δεν αποκλείεται, περαιτέρω, κατά τη διαδικασία της απευθείας αγοράς, η εκτίμηση της αξίας τους από τα εσωτερικά όργανα αυτού, η συγκριτική αξιολόγησή τους, τόσο από την άποψη της καταλληλότητας τους, όσο και από την άποψη της προκαλούμενης οικονομικής επιβάρυνσης του οικείου Ο.Τ.Α. σε περίπτωση αγορά τους. Ότι η εκτίμηση της αγοραίας αξίας του ακινήτου από το Σώμα Ορκωτών Εκτιμητών απαιτείται σε κάθε περίπτωση αγοράς ιδιωτικού ακινήτου, η αγοραία αξία του οποίου υπερβαίνει το ποσό των 58.694,06 ευρώ (βλ. και Πράξεις VII Τμ. 17, 16/2010, 54/2009 και 247/2007). Τέλος, ότι σε περίπτωση απευθείας αγοράς ακινήτου, το μεν δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις του π.δ/τος 270/1981 και, ως εκ τούτου, δεν απαιτείται η προηγούμενη έκδοση και δημοσίευση διακήρυξης (άρθρο 3 και 4 του π.δ/τος 270/1981), η σύσταση εκτιμητικής επιτροπής και επιτροπής δημοπρασίας (άρθρο 7 του π.δ/τος 270/1981) και η τήρηση εν γένει της διαγραφόμενης από αυτές διαδικασίας, το δε δεν απαιτείται να επισυνάπτεται στα δικαιολογητικά του χρηματικού εντάλματος, που εκδίδεται για την καταβολή του τιμήματος, βεβαίωση του Δημοσίου Ταμείου (οικείας Δ.Ο.Υ.) ότι δεν έχει κοινοποιηθεί εκχώρηση ή επίσχεση του τιμήματος, καθόσον το δικαιολογητικό αυτό, σύμφωνα με την 81/1986 (αριθμ. πρωτ. 59774/1986) εγκύκλιο του Υπουργείου Εσωτερικών, η βεβαίωση αυτή απαιτείται σε περίπτωση αγοράς ακινήτου με δημοπρασία.

Αγορά ακινήτου:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη, κατά τη γνώμη που επικράτησε στο Τμήμα, το Δημοτικό Συμβούλιο μη νομίμως αποφάσισε την αγορά του ακινήτου με τίμημα μεγαλύτερο από το προσδιορισθέν με την έκθεση εκτίμησης του Σ.Ο.Ε. και συνεπώς η εντελλόμενη με το υπό κρίση ένταλμα δαπάνη της διαφοράς του τιμήματος δεν είναι νόμιμη. Πλην, όμως, το Τμήμα λαμβάνοντας υπόψη το δυσερμήνευτο των σχετικών διατάξεων και το γεγονός ότι τα όργανα του Δήμου ενήργησαν με βάση την υπ’ αριθ. 19/2001 εγκύκλιο του Υπουργείου Εσωτερικών, στην οποία αναφέρεται ότι η ζητούμενη εκτίμηση του Σ.Ο.Ε. έχει γνωμοδοτικό και όχι δεσμευτικό χαρακτήρα (βλ. κεφάλαιο Α΄ αυτής), κρίνει ότι η απόφαση για την καταβολή τιμήματος που υπερβαίνει την εκτιμηθείσα από το Σ.Ο.Ε. αξία του ακινήτου δεν οφείλεται σε πρόθεση αυτών να καταστρατηγήσουν τις προαναφερθείσες διατάξεις, αλλά σε συγγνωστή πλάνη τους. Κατά τη γνώμη όμως της Συμβούλου … νομίμως το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε την αγορά ακινήτου με τίμημα κατά τι μεγαλύτερο από το προσδιορισθέν με την έκθεση εκτίμησης του Σ.Ο.Ε. αιτιολογώντας, με όσα διαλαμβάνονται στην προαναφερόμενη 188/31.8.2008 απόφασή του, κατά τρόπο ειδικό και επαρκή την εν λόγω απόκλιση από τη σχετική εκτίμηση, η οποία δεν έχει δεσμευτικό αλλά γνωμοδοτικό χαρακτήρα και συνεπώς η εντελλόμενη με το υπό κρίση ένταλμα δαπάνη είναι νόμιμη. Η γνώμη αυτή όμως δεν επικράτησε.

Αγορά ακινήτου:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη, κατά τη γνώμη που επικράτησε στο Τμήμα, μη νομίμως αποφάσισε το Δημοτικό Συμβούλιο την αγορά του ακινήτου με τίμημα μεγαλύτερο από το προσδιορισθέν με την έκθεση εκτίμησης  του Σ.Ο.Ε. και συνεπώς η εντελλόμενη με το υπό κρίση ένταλμα δαπάνη της διαφοράς του τιμήματος δεν είναι νόμιμη. Πλην, όμως, το Τμήμα λαμβάνοντας υπόψη το δυσερμήνευτο των σχετικών διατάξεων και το γεγονός ότι τα όργανα του Δήμου ενήργησαν με βάση την υπ’ αριθμ. 19/2001 εγκύκλιο του Υπουργείου Εσωτερικών, στην οποία αναφέρεται ότι η ζητούμενη εκτίμηση του Σ.Ο.Ε. έχει γνωμοδοτικό και όχι δεσμευτικό χαρακτήρα (βλ. κεφάλαιο Α΄ αυτής), κρίνει ότι η απόφαση για την καταβολή τιμήματος που υπερβαίνει την εκτιμηθείσα από το Σ.Ο.Ε. αξία του ακινήτου δεν οφείλεται σε πρόθεση αυτών να καταστρατηγήσουν τις προαναφερθείσες διατάξεις, αλλά σε συγγνωστή πλάνη τους. Κατά τη γνώμη όμως της Συμβούλου ….νομίμως το Δημοτικό Συμβούλιο με την προαναφερόμενη 127/5.6.2009 απόφασή του αποφάσισε την αγορά ακινήτου με τίμημα μεγαλύτερο από το προσδιορισθέν με την έκθεση εκτίμησης του Σ.Ο.Ε., η οποία δεν έχει δεσμευτικό αλλά γνωμοδοτικό χαρακτήρα και συνεπώς η εντελλόμενη με το υπό κρίση ένταλμα δαπάνη είναι νόμιμη. Η γνώμη αυτή όμως δεν επικράτησε. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα, κατά την κρατήσασα γνώμη, θα μπορούσε να θεωρηθεί, λόγω συγγνωστής πλάνης, αν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2009, σε βάρος των πιστώσεων του προϋπολογισμού του οποίου εκδόθηκε.

Σύναψη δανειακής σύμβασης Δήμου...Πέραν των ανωτέρω, σχετικά με τα αναφερόμενα στη σκέψη 8 της παρούσας, το Κλιμάκιο επισημαίνει προκαταρκτικώς ότι, εφόσον ο Δήμος επιδιώκει τη σύναψη δανειακής σύμβασης για τον συγκεκριμένο σκοπό της απόκτησης ακινήτου, απαραίτητη προϋπόθεση για την υπογραφή της οικείας σύμβασης δανείου -και την ένεκα αυτής επιβάρυνση του Δήμου με πληρωμή τοκοχρεωλυτικών δόσεων και παροχή εμπράγματων και λοιπών εγγυήσεων- είναι να έχει διαπιστωθεί προηγουμένως ότι υφίσταται η νομική δυνατότητα απόκτησης του ακινήτου. Εν προκειμένω, με τη λήψη του ελεγχόμενου δανείου επιδιώκεται η χρηματοδότηση της αγοράς τριών ακινήτων, οι όροι δε της δανειακής σύμβασης (ποσό δανείου, τοκοχρεωλυτικές δόσεις, εξασφαλίσεις και έξοδα) έχουν καταρτισθεί με γνώμονα αυτόν τον σκοπό. Ωστόσο, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι έχει διαπιστωθεί η νομική δυνατότητα απόκτησης μόνον των δύο ακινήτων -για το λόγο αυτό εξάλλου και έχει εγκριθεί από το Δημοτικό Συμβούλιο .... η ολοκλήρωση της αγοράς μόνον αυτών-, ενώ μέχρι και τον χρόνο ελέγχου από το παρόν Κλιμάκιο, παρίσταται άδηλη η νομική δυνατότητα απόκτησης και του τρίτου ακινήτου (ιδιοκτησίας πρώην ...., για το οποίο δεν έχει καν διενεργηθεί έλεγχος τίτλων αυτού. Κατόπιν τούτων, ανεξαρτήτως των πλημμελειών που επισημάνθηκαν στις προηγούμενες σκέψεις της παρούσας σχετικά με το ελεγχόμενο σχέδιο δανείου, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται κατά τον παρόντα χρόνο η υπογραφή της δανειακής σύμβασης, ενόψει του άδηλου της απόκτησης και του τρίτου ακινήτου, οίκοθεν δε νοείται ότι ο διακωλυτικός αυτός λόγος της υπογραφής της σύμβασης θα αρθεί, εφόσον διαπιστωθεί η νομική δυνατότητα απόκτησης και του τρίτου ακινήτου και εγκριθεί η ολοκλήρωση της αγοράς του με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου.

Αγορά ακινήτου :Με δεδομένα τα ανωτέρω και καθώς το ζήτημα της φύσης της σύμβασης αγοράς ακινήτου/κτίσματος υπό ανέγερση ή διαμόρφωση, με υποχρέωση του πωλητή να το παραδώσει πλήρως αποπερατωμένο σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές της οικείας διακήρυξης, αποτελεί πρόκριμα για τον έλεγχο της νομιμότητας της ως άνω διαγωνιστικής διαδικασίας και του οικείου σχεδίου σύμβασης, το Κλιμάκιο κρίνει ότι πρέπει να αναβληθεί η διατύπωση οριστικής κρίσης, μέχρις ότου η Ολομέλεια του Δικαστηρίου αποφανθεί επί της ως άνω αμφισβήτησης.

Έλεγχος νομιμότητας σχεδίου σύμβασης::..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις (υπό στοιχ. ΙΙ – ΙV) της παρούσας, το Τμήμα κρίνει καταρχάς ότι νομίμως και αρμοδίως η αναπληρώτρια Επίτροπος της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου απεφάνθη επί της νομιμότητας της διαδικασίας και του σχεδίου σύμβασης αγοράς από τον αιτούντα του επίμαχου ακινήτου, που προορίζεται σύμφωνα με την ως άνω 583/2.11.2016 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου για τη στέγαση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, ο δε λόγος της κρινόμενης αίτησης ανάκλησης, με τον οποίο προβάλλεται ότι υπό σύναψη σύμβαση αποτελεί σύμβαση αγοράς ακινήτου και δεν αφορά σε κατασκευή δημοσίου έργου, προμήθεια αγαθών ή στην παροχή δημόσιας υπηρεσίας, με συνέπεια να μην υπόκειται σε προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο είναι απορριπτέος ως αβάσιμος. (..)Κατ΄ακολουθίαν των ανωτέρω και δεδομένου ότι οι πρώτος και δεύτερος διακωλυτικοί της υπογραφής της σύμβασης λόγοι κρίθηκαν βάσιμοι, πρέπει να απορριφθεί η υπό κρίση αίτηση και να μην ανακληθεί η προσβαλλόμενη 4/2019 Πράξη της Αναπληρώτριας Επιτρόπου της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Νομό ....ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖΕΠΤΑΜ.ΣΥΝΘ/1263/2019