Αρμοδιότητες αποφαινομένων οργάνων για τις μελέτες έργων της Γ.Γ.Α.Ο αρμόδιος για τα θέματα της Γ.Γ.Α. Υπουργός (ή ο Γ.Γ.Α.), επί των έργων της Γ.Γ.Α., δεν έχει αρμοδιότητα να αποφασίζει την προσθήκη ειδικών επί πλέον όρων σε διακήρυξη διαγωνισμού, ούτε να αποφασίζει για την εφαρμογή της διαδικασίας δημοπράτησης έργου με προεπιλογή και του συστήματος υποβολής προσφοράς που περιλαμβάνει μελέτη - κατασκευή. Μέχρι να εκδοθεί η κ.υ.α. της παρ.2 του άρθρου 45 του Ν 3316/2005, για τις μελέτες των έργων της Γ.Γ.Α. εξακολουθούν να υφίστανται οι αρμοδιότητες των οργάνων αυτής, σύμφωνα με τις οργανικές διατάξεις της.

Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων(3669/2008,3852/2010) συνάγονται τα ακόλουθα : α) Στον έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου υπάγονται πριν από τη σύναψή τους, μεταξύ άλλων, και οι συμβάσεις των δήμων, των περιφερειών και των νομικών τους προσώπων, όταν η προϋπολογιζόμενη δαπάνη τους χωρίς ΦΠΑ είναι μεγαλύτερη από τα χρηματικά όρια που θέτουν οι προμνησθείσες διατάξεις. Συγκεκριμένα, το χρηματικό αυτό όριο, όταν το έργο χρηματοδοτείται από εθνικούς πόρους, ήταν μέχρι 31.12.2010 1.000.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) και μετά την 1.1.2011 100.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Στην τελευταία περίπτωση αρμοδιότητα διενέργειας του προσυμβατικού ελέγχου έχει ο Επίτροπος του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τις συμβάσεις προϋπολογιζόμενης δαπάνης από 100.000 έως 500.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) και το Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου πάνω από 500.000 ευρώ. β) Στις περιπτώσεις συμβάσεων δημοσίων έργων των ως άνω νομικών προσώπων, οι οποίες συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτές υπάγονται στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, εφόσον η προϋπολογιζόμενη δαπάνη τους, χωρίς Φ.Π.Α., υπερβαίνει το ποσό των πέντε εκατομμυρίων (5.000.000) ευρώ (Πρ. VI Τμ. 255/2007, Ε΄ Κλιμ. 430/2010). Τα ανωτέρω ισχύουν ανεξάρτητα του αν πρόκειται για αυτοτελές έργο ή για υποέργο, η εκτέλεση του οποίου εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εκτελέσεως περισσότερων υποέργων (βλ. Πρ. Ε΄ Κλιμ. 318/2010, 580, 581/2009, 424/2008, 277/2008, 136/2008, VI Τμ. 68/2008). Η διάταξη αυτή του άρθρου 30 παρ. 2 περ. β του ν. 3669/2008 ως αφορώσα τα συγχρηματοδοτούμενα έργα είναι ειδική και κατισχύει της προμνησθείσας διάταξης του άρθρου 278 του ν.3852/2010. Άλλωστε η τελευταία αυτή διάταξη, όπως προκύπτει και από την εισηγητική έκθεση επί αυτής (βλ. σελ. 154), τροποποίησε το ισχύον μέχρι τότε χρηματικό όριο (προϋπολογιζόμενη δαπάνη χωρίς ΦΠΑ) υπαγωγής των συμβάσεων των δήμων, περιφερειών και των νομικών τους προσώπων στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, που ήταν 1.000.000 ευρώ, και καθόρισε πλέον το όριο αυτό στις 100.000 ευρώ.

Κατάτμηση ενιαίας μελέτης..Μη νόμιμη καταβολή χρηματικών ενταλμάτων πληρωμής ποσού 15.050,00 ευρώ έκαστο, τα οποία εκδόθηκαν υπέρ της αγρονόμου τοπογράφου μηχανικού και αφορούν στην καταβολή αμοιβής της για την εκπόνηση των μελετών.(…)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι επίμαχες τοπογραφικές μελέτες εντάσσονται στο ίδιο γνωστικό πεδίο, δεν προϋποθέτουν διαφορετικά προσόντα για την εκπόνησή τους, ανατέθηκαν κατά τον ίδιο χρόνο στην ίδια μελετήτρια, εκτελέστηκαν βάσει ομοίων συμβάσεων με την ίδια διάρκεια, με το ίδιο συμβατικό οικονομικό αντάλλαγμα, αφορούν στον ίδιο οικισμό, το αποτέλεσμα δε της μιας («.») μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την εκπόνηση της δεύτερης μελέτης ("...."), όπως άλλωστε δέχεται και ο Δήμος (βλ. το 11193/17.6.2014 έγγραφο). Επομένως, οι δύο μελέτες συνιστούν τμήματα ενιαίας μελέτης, η αμοιβή της οποίας, όπως προκύπτει από την άθροιση του ύψους της προεκτιμώμενης αμοιβής των δύο επιμέρους (12.235,77 + 12.240,00 = 24.475,77 ευρώ), υπερβαίνει το όριο των 12.581 ευρώ, μέχρι του οποίου επιτρέπεται η απευθείας ανάθεση μελετών, σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του άρθρου 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ... Κατά συνέπεια, οι ανωτέρω φερόμενες ως διακριτές μελέτες μη νομίμως ανατέθηκαν απευθείας και, για το λόγο αυτό, οι εντελλόμενες με τα ανωτέρω χρηματικά εντάλματα δαπάνες δεν είναι νόμιμες.

Ανάκληση 268/2009 7ου Τμ.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι οι σχεδιαζόμενες γεωτρήσεις αποτελούν έργο καθώς αφενός η εγκατάστασή τους συνδέεται σταθερά με το έδαφος κατά τρόπο ώστε η απόσπασή τους από αυτό να μην είναι δυνατή χωρίς βλάβη κάθε μίας στο σύνολο της ή σε τμήμα της, π.χ. καταστροφή ορισμένων αν όχι όλων των σωληνώσεων, αλλά και της τσιμεντένιας βάσης, επίσης χωρίς αλλοίωση του σκοπού κάθε μίας, καθώς η έννοια της γεώτρησης αποκλείει την αποτελεσματική χρήση της εκτός του υπεδάφους. Επιπλέον, οι σχεδιαζόμενες υδρευτικές γεωτρήσεις απαιτούν για την εκτέλεσή τους ειδικές γνώσεις από εξειδικευμένο προσωπικό, προκειμένου να εξασφαλιστεί η καταλληλότητα της υδροληψίας, να γίνουν οι απαιτούμενες δειγματοληψίες στα πετρώματα και παρατηρήσεις σχετικά με το βάθος σταθεροποίησης του νερού, να εκτιμηθεί ο υδροφόρος ορίζοντας και οι υδραυλικές παράμετροί του και να ληφθούν όλες οι σχετικές πληροφορίες, περιλαμβανομένης και της λιθολογικής τομής. Επομένως, οι μελέτες που ανατέθηκαν σύμφωνα με τα προαναφερόμενα, αφορούν την εκτέλεση έργων. Περαιτέρω, έχει έδαφος εφαρμογής η ρύθμιση του άρθρου 22 παρ. 1 του ν. 3274/2004, όπως ίσχυε κατά το χρόνο ανάθεσης των μελετών, τροποποιηθείσα με το άρθρο 24 παρ. 8 του ν. 3613/2007, με την οποία προβλέπεται η κατ’ εξαίρεση δυνατότητα κατάτμησης των δημοτικών έργων και η σύνταξη αντίστοιχων μελετών, εφόσον αφορούν διαφορετικά δημοτικά διαμερίσματα (πρόκειται για δημοτικά διαμερίσματα του συσταθέντος με το άρθρο 1 του ν. 2539/1997 Δήμου ... Ν. Κορινθίας, τα οποία μετονομάστηκαν σε τοπικά, σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 3 και 4 του νέου ως άνω Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων). Κατ’ ακολουθίαν, νομίμως ανατέθηκε απευθείας η εκπόνηση των ως άνω μελετών, που αφορούσαν αντίστοιχα έργα, ανά τοπικό διαμέρισμα εφόσον η προεκτιμώμενη αμοιβή εκάστης δεν υπερέβαινε το όριο του άρθρου 209 παρ. 3 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων και ως εκ τούτου πρέπει να γίνει δεκτή η κρινόμενη αίτηση ως βάσιμη και να ανακληθεί η προσβαλλόμενη πράξη, τα υπό κρίση όμως χρηματικά εντάλματα δεν μπορούν να θεωρηθούν λόγω λήξεως του οικονομικού έτους 2009, σε βάρος των πιστώσεων του οποίου έχουν εκδοθεί.

Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα κρίνει τα εξής: Α) Οι σχεδιαζόμενες αναπλάσεις των πλατειών στα Τ.Δ. Σουλίου και Πασίου αποτελούν έργα, κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρου 1 παρ. 3 του ν. 1418/1984, καθόσον αυτές περιλαμβάνουν εργασίες που συνίστανται κυρίως στην τοποθέτηση κυβολίθων και πλακών, κατασκευή δαπέδων από σκυρόδεμα, πέτρινων καθισμάτων, τοιχείων κλπ., τα οποία συνδέονται σταθερά με το έδαφος κατά τρόπο ώστε η απόσπασή τους από αυτό να μην είναι δυνατή χωρίς βλάβη ή αλλοίωση του σκοπού τους, επιπλέον δε οι σχεδιαζόμενες εργασίες ανάπλασης των δύο πλατειών απαιτούν για την εκτέλεσή τους ειδικές γνώσεις από εξειδικευμένο προσωπικό, προκειμένου να εξασφαλιστεί το προσδοκώμενο αισθητικό και τεχνικό αποτέλεσμα. Επομένως, οι μελέτες που ανατέθηκαν σύμφωνα με τα προαναφερόμενα, αφορούν στην εκτέλεση έργων. Περαιτέρω, έχει έδαφος εφαρμογής η ρύθμιση του άρθρου 22 παρ. 1 του ν. 3274/2004, όπως ίσχυε κατά το χρόνο ανάθεσης των μελετών, τροποποιηθείσα με το άρθρο 24 παρ. 8 του ν. 3613/2007, με την οποία προβλέπεται η κατ’ εξαίρεση δυνατότητα κατάτμησης των δημοτικών έργων και η σύνταξη αντίστοιχων μελετών, εφόσον αφορούν σε διαφορετικά δημοτικά διαμερίσματα (πρόκειται για δημοτικά διαμερίσματα του συσταθέντος με το άρθρο 1 του ν. 2539/1997 Δήμου ... Ν. Κορινθίας, τα οποία μετονομάστηκαν σε τοπικά, σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 3 και 4 του νέου ως άνω Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων). Κατ’ ακολουθίαν, νομίμως ανατέθηκε απευθείας η εκπόνηση των ως άνω δύο μελετών, που αφορούσαν σε αντίστοιχα έργα ανά τοπικό διαμέρισμα, εφόσον η προεκτιμώμενη αμοιβή εκάστης δεν υπερέβαινε το ποσοστό του 30% του ανωτάτου ορίου αμοιβής πτυχίου Α΄ Τάξης, που ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο ανάθεσης αυτών για τη συγκεκριμένη κατηγορία των ειδικών αρχιτεκτονικών μελετών (11.093 Χ 30% = 3.327,90 ευρώ έναντι 3.327,73 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α., εν προκειμένω για κάθε μία μελέτη). Β) Οι εντελλόμενες με τα 123 και 125, οικονομικού έτους 2010 χρηματικά εντάλματα δαπάνες, που αφορούν στην εκπόνηση όμοιων από άποψη γνωστικού αντικειμένου μελετών – ήτοι μελετών της κατηγορίας 7 (ειδικές αρχιτεκτονικές) – εντός του ίδιου δημοτικού διαμερίσματος, μη νομίμως επιμερίστηκαν και ανατέθηκαν απευθείας, με βάση το ύψος της δαπάνης που προέκυψε από την εν λόγω κατάτμηση, χωρίς να ακολουθηθεί η ανοικτή ή κλειστή διαδικασία του ν. 3316/2005, καθόσον, ναι μεν η προεκτιμώμενη αμοιβή (χωρίς Φ.Π.Α.) για κάθε μία από ως άνω μελέτες δεν υπερέβαινε το ποσό που τίθεται από τις ισχύουσες κατά τον κρίσιμο χρόνο ανάθεσής τους διατάξεις ως όριο για την απευθείας ανάθεση (10.712,00 Χ 30% = 3.213,60 ευρώ), η συνολική, όμως, δαπάνη αυτών χωρίς Φ.Π.Α. ανερχόταν στο ποσό των 6.386,56 ευρώ (3.193,28 + 3.193,28) και, επομένως, υπερέβαινε το προαναφερόμενο όριο μέχρι του οποίου ήταν επιτρεπτή η απευθείας ανάθεσή τους. Ομοίως, οι εντελλόμενες με τα 124 και 126, οικονομικού έτους 2010, χρηματικά εντάλματα δαπάνες αφορούν στην εκπόνηση όμοιων από άποψη γνωστικού αντικειμένου μελετών – ήτοι μελετών της κατηγορίας 9 (μηχανολογικές - ηλεκτρολογικές) – εντός του ίδιου δημοτικού διαμερίσματος και συνεπώς, μη νομίμως επιμερίστηκαν και ανατέθηκαν απευθείας, με βάση το ύψος της δαπάνης που προέκυψε από την εν λόγω κατάτμηση, χωρίς να ακολουθηθεί η ανοικτή ή κλειστή διαδικασία του ν. 3316/2005, αφού η συνολική δαπάνη αυτών χωρίς Φ.Π.Α. ανερχόταν στο ποσό των 6.386,56 ευρώ (3.193,28 + 3.193,28) και, επομένως, υπερέβαινε το όριο των 3.213,60 ευρώ (10.712,00 Χ 30%).

ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ ΑΝΑΘΕΣΗ ΕΡΓΩΝ. (..) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στη σκέψη 2, κρίνεται ότι ούτε στις 30 και 31/31.3.2015 αποφάσεις της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου ... περί της απευθείας ανάθεσης των εκτιθέμενων στη σκέψη 3 έργων, συνολικής προϋπολογισθείσας δαπάνης ποσού 90.000 ευρώ με Φ.Π.Α., ούτε στα λοιπά στοιχεία του φακέλου εξειδικεύεται η όλως επείγουσα ανάγκη ή ο σοβαρός επικείμενος κίνδυνος που προκλήθηκαν από συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά, τα οποία να μπορούν να χαρακτηριστούν απρόβλεπτα και έκτακτα, ενώ η πρόκληση ζημιών στα οδοστρώματα των δρόμων με την πάροδο των ετών λόγω της επιβάρυνσής τους από τους καιρικούς και άλλους παράγοντες είναι αναμενόμενη και μπορεί να προβλεφθεί (πρβλ. Ε.Σ. Πράξη VII Τμ. 168/2008). Η ανωτέρω κρίση επιρρωννύεται και από το γεγονός της ιδιαιτέρως μεγάλης χρονικής απόστασης μεταξύ των αποφάσεων απευθείας ανάθεσης της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου ... (31.3.2015) και της υπογραφής των σχετικών συμβάσεων (11.5.2016), κατά την οποία ήταν δυνατόν να τεθεί σε κίνηση η διαδικασία διενέργειας διαγωνισμών για την ανάδειξη αναδόχων..Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη με τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα δαπάνη δεν είναι νόμιμη και τα 1 και 2, οικονομικού έτους 2017, χρηματικά εντάλματα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθούν.

Προμήθεια τροφίμων..:Με δεδομένα αυτά η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη, καθόσον η διάθεση της οικείας πίστωσης έγινε από την Οικονομική Επιτροπή και όχι από το Δήμαρχο, κατά παράβαση του άρθρου 58 παρ. 1 του ν.3852/2010, όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο (25.7.2018). Ωστόσο, λαμβανομένου υπόψη του ισχυρισμού του Δήμου ότι τα αρμόδια όργανά του δεν είχαν ενημερωθεί για τη νέα ρύθμιση λόγω του μικρού χρονικού διαστήματος που είχε μεσολαβήσει από την έναρξη ισχύος της (5 εργάσιμες ημέρες), εν προκειμένω αυτά ενήργησαν χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης της ως άνω διάταξης και τα χρηματικά εντάλματα πρέπει να θεωρηθούν λόγω συγγνωστής τους πλάνης.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, οι εντελλόμενες δαπάνες είναι μη νόμιμες, πλην τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα πληρωμής πρέπει να θεωρηθούν λόγω συγγνωστής πλάνης.

Καταβολή αποζημιώσεων περιφερειακών συμβούλων και γραμματεων για την συμμετοχή τους στις συνεδριάσεις του περιφερειακού συμβουλίου.(..)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη νομική σκέψη που προηγήθηκε, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η εντελλόμενη με τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα δαπάνη είναι νόμιμη. Ειδικότερα, λαμβάνοντας υπόψη ότι η συμμετοχή των περιφερειακών συμβούλων στις συνεδριάσεις του περιφερειακού συμβουλίου προϋποθέτει την εκλογή τους στο εν λόγω αξίωμα (του περιφερειακού συμβούλου) και όχι τον διορισμό τους ως υπαλλήλων του δημόσιου τομέα, η πραγματοποίηση των συνεδριάσεων του περιφερειακού συμβουλίου ... εντός του κανονικού ωραρίου της Περιφέρειας, δεν δύναται να ασκήσει εν προκειμένω επιρροή, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 21 του ν. 4354/2015.(..)Συνεπώς, απορριπτομένου του σχετικού λόγου διαφωνίας του Αναπληρωτή Επιτρόπου, η πραγματοποίηση των συνεδριάσεων του περιφερειακού συμβουλίου ... εντός του κανονικού ωραρίου εργασίας της Περιφέρειας δεν αναιρεί την αποζημίωση που δικαιούνται οι περιφερειακοί σύμβουλοι για την συμμετοχή τους στις συνεδριάσεις αυτές δυνάμει του άρθρου 184 παράγραφος 4 του ν. 3852/2010. Τέλος, με τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα νομίμως εντέλλεται και η καταβολή αποζημίωσης στις υπαλλήλους εκείνες της Περιφέρειας που συμμετείχαν στις προαναφερόμενες συνεδριάσεις του περιφερειακού συμβουλίου ... ασκώντας χρέη γραμματέα, καθόσον τούτο προβλέπεται ρητά στο άρθρο 168 παράγραφος 4 του ν. 3852/2010...Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη, με τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα πληρωμής, δαπάνη είναι νόμιμη και ως εκ τούτου τα εντάλματα αυτά πρέπει να θεωρηθούν.

Η δυνατότητα, την οποία προβλέπει η οδηγία 71/305, περί συντονισμού των διαδικασιών για τη σύναψη συμβάσεων δημοσίων έργων, στο άρθρο 9, στοιχείο δ', της αρχικής μορφής της και κατόπιν στο άρθρο 5, παράγραφος 3, στοιχείο γ', της μορφής που έλαβε μετά την τροποποίησή της από την οδηγία 89/440, να παρακάμπτεται η διαδικασία δημοπρατήσεως προκειμένου να γίνει προσφυγή στη διαδικασία με διαπραγμάτευση, εξαρτάται από τη συνδρομή πολλών σωρευτικών προϋποθέσεων, μεταξύ των οποίων η ύπαρξη απροβλέπτου γεγονότος. Αν μια από τις προϋποθέσεις αυτές δεν πληρούται, η προσφυγή στη διαδικασία με διαπραγμάτευση δεν δικαιολογείται. Δεν συνιστά απρόβλεπτο γεγονός το ότι ένας φορέας κράτους μέλους, ο οποίος πρέπει να δώσει, στο πλαίσιο της προβλεπομένης από την εθνική νομοθεσία διαδικασίας εγκρίσεως των σχεδίων δημοσίων έργων, τη συγκατάθεσή του για συγκεκριμένο σχέδιο, προβάλλει, πριν από την προς τούτο προβλεπομένη οριακή ημερομηνία, αντιρρήσεις για λόγους που δικαιούται να επικαλεστεί. Παραβαίνει επομένως τις υποχρεώσεις που υπέχει δυνάμει της οδηγίας το κράτος μέλος του οποίου οι αρμόδιες αρχές, μετά τη μη σύναψη συμβάσεως δημοσίων έργων κατά την ανοικτή διαδικασία λόγω της καθυστερήσεως που προκάλεσε η άρνηση ενός φορέα να δώσει την έγκρισή του για τα αρχικώς προβλεπόμενα σχέδια έργων, αναθέτουν τμήμα της συμβάσεως ακολουθώντας τη διαδικασία με διαπραγμάτευση, χωρίς προηγούμενη δημοσίευση προκηρύξεως διαγωνισμού.

Επιχορήγηση πολιτιστικών και αθλητικών συλλόγων:..Με τα δεδομένα αυτά οι εντελλόμενες δαπάνες δεν είναι νόμιμες, διότι  οι σχετικές αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου λήφθηκαν μετά τη διενέργεια των δημοτικών εκλογών και πριν την εγκατάσταση των νέων δημοτικών αρχών, χωρίς ο Δήμος ... να επικαλείται και να αποδεικνύει περιπτώσεις εξαιρετικά επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης που κατά νόμο θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν τη λήψη τους.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα δεν πρέπει να θεωρηθούν.