«Επισκευή-συντήρηση κτιρίου Λαογραφικού Μουσείου».(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν στην προηγούμενη σκέψη, η κατασκευή του έργου «επισκευή-συντήρηση κτιρίου Λαογραφικού Μουσείου .......», παρόλο που αφορά σε ακίνητο τυπικά ιδιοκτησίας ιδιώτη κατά το χρόνο ανάθεσης και περαίωσης του έργου αυτού, εξυπηρετεί την αποτελεσματική εκπλήρωση των σκοπών του Δήμου ......., καθόσον επάγεται ωφέλεια για το Δήμο, στον οποίο από ετών έχει νομίμως παραχωρηθεί η χρήση και ήδη έχει περιέλθει η ψιλή κυριότητα του ακινήτου αυτού. Ο Δήμος, άλλωστε, εκμεταλλεύεται για μεγάλο χρονικό διάστημα το ως άνω κτίριο χρησιμοποιώντας το για τη στέγαση του Λαογραφικού Μουσείου ........ Επιπλέον, η παράλειψη έκδοσης οικοδομικής άδειας για τις εκτελεσθείσες στο ανωτέρω κτίριο εργασίες δόμησης δεν ασκεί επιρροή στη νομιμότητα και κανονικότητα της δαπάνης, διότι δύναται μεν να επισύρει την επιβολή των προβλεπόμενων κυρώσεων εκ μέρους των αρμοδίων πολεοδομικών αρχών, πλην όμως δεν αναιρεί ούτε επηρεάζει την αναληφθείσα υποχρέωση του Δήμου ......., ο οποίος οφείλει να καταβάλει τη συμφωνηθείσα αμοιβή στο δικαιούχο εργολάβο, που έχει αντίστοιχη νόμιμη αξίωση, εφόσον αυτός έχει εκτελέσει το συμφωνηθέν έργο.

Χορήγηση ή μη άδειας από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ) για την έναρξη εργασιών αποκατάστασης νεότερου μνημείου.(...)Για την έναρξη εργασιών αποκατάστασης του Ιερού Ναού Εισοδίων της Θεοτόκου στο Αίγιο, Π.Ε. Αχαΐας, ιδιοκτησίας της Ιεράς Μητρόπολης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας, κηρυγμένου νεότερου μνημείου, δεν απαιτείται επιπλέον άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (ομόφωνα).

Εργασίες εκβραχισμού....Επειδή, με άλλο λόγο προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη απόφαση εκδόθηκε χωρίς να ληφθούν μέτρα προστασίας για το εξωκλήσι του «...», το οποίο αποτελεί αυτοτελώς προστατευτέο μνημείο δυνάμει του ν. 3028/2002, εφόσον αναφέρεται στις ιστορικές πηγές της ... και στους καταλόγους των εξοχικών ναΐσκων από το έτος 1500 και εντεύθεν. Ανεξαρτήτως του ότι στα έγγραφα 1420/3.7.2002 της 2ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και 833/28.6.2002 της 1ης Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων αναφέρεται ότι η περιοχή κατασκευής του έργου δεν βρίσκεται κοντά σε ζώνη προστασίας μνημείου αρμοδιότητας των Εφορειών αυτών, στο ... έγγραφο της παραπάνω 2ης Ε.Β.Α. και στη μ.π.ε. βεβαιώνεται ότι το εκκλησάκι που βρίσκεται στην επίδικη περιοχή δεν επηρεάζεται από την κατασκευή του έργου. Πέραν τούτων, ωστόσο, στην α.ε.π.ο. διαλαμβάνεται ειδικός όρος με τον οποίο απαγορεύεται οποιαδήποτε επέμβαση, αλλοίωση ή πρόκληση ζημίας στο ναΐσκο και επιτάσσεται η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων για την προστασία του κτίσματος και του περιβάλλοντος χώρου του [περ. ε.2) 8]. Συνεπώς, και αυτός ο λόγος ακυρώσεως είναι απορριπτέος.

Προϋποθέσεις νόμιμης αναγγελίας προς το Ελληνικό Δημόσιο εκχωρήσεως απαιτήσεως, με βάση ιδιωτικό συμφωνητικό εργολαβίας δίκης, στο οποίο περιλαμβάνεται όρος περί εκχωρήσεως της απαιτήσεως για τη συμφωνηθείσα αμοιβή.(..)Κατάσταση :  Αποδεκτή 
Δεν έχει λάβει χώρα έγκυρη αναγγελία προς το Ελληνικό Δημόσιο περί εκχωρήσεως απαιτήσεως, σύμφωνα με τα οριζόμενα στις διατάξεις του άρθρου 95 του Ν 2362/1995.

ΜΕΛΕΤΕΣ: Μη νόμιμη η καταβολή ποσού από Δήμο σε σύμπραξη εταιρειών, σε εκτέλεση σύμβασης, αντικείμενο της οποίας ήταν η εκπόνηση της μελέτης με τίτλο «ΜΕΛΕΤΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ……….», καθόσον μη νομίμως ο Δήμος προέβη στην ανάθεση της ανωτέρω μελέτης, διότι: α) ο Δήμος, στα χωρικά όρια του οποίου κείται το ιστορικό μνημείο, δεν όφειλε να αποτανθεί στο Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) για την υλοποίηση της μελέτης και β) δεν προκύπτει ότι ο Δήμος είχε λάβει από την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού οιαδήποτε έγκριση για την εκπόνηση της μελέτης, πριν και μετά τη σύνταξη των τεχνικών προδιαγραφών, παρόλο που αυτή η εξ αντικειμένου εξειδικευμένη μελέτη αποσκοπεί στην αντιμετώπιση καταπτώσεων στον περιβάλλοντα χώρο του μνημείου (απόφαση 34593/1108/23.6-8.7.1983 του Υπουργού Πολιτισμού, ΦΕΚ Β΄ 398/1983, ν. 1126/1981,ΦΕΚ  Α΄ 32/1981 και άρθρο 75 ΚΔΚ).

Αποκατάσταση κτιρίου....Ήδη, με το μοναδικό λόγο της κρινόμενης αίτησης προβάλλεται ότι οι εργασίες της ελεγχόμενης σύμβασης δεν χρήζουν αυτοτελούς εγκρίσεως από τον Υπουργό Πολιτισμού σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 10 του ν.3028/2002, καθόσον α) η μελέτη του αρχικού έργου είχε εγκριθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού, οι δε επίμαχες εργασίες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη φύση και το σκοπό του έργου και ως εκ τούτου αναγκαίες για την άρτια ολοκλήρωσή του και β) δεν είναι παρεμβατικές αλλά απαραίτητες για τη διασφάλιση της ασφάλειας των εργαζομένων, της πυρασφάλειας και της προσβασιμότητας του Τελωνείου από Α.Μ.Ε.Α..Ο λόγος αυτός είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, δεδομένου ότι, όπως ορθά κρίθηκε με την προσβαλλόμενη πράξη, οι επίμαχες εργασίες δεν καλύπτονται, από την ΥΠΠΟ/ΔΑΝΣΜ/5060/ 106/11.1.2007 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, με την οποία εγκρίθηκε η αρχιτεκτονική, στατική και ηλεκτρομηχανολογική μελέτη για την εκτέλεση του αρχικού έργου «Αποκατάσταση και διαρρύθμιση του κτηρίου Παλαιού Τελωνείου .... για τη δημιουργία κέντρου πολλαπλών δραστηριοτήτων». Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από το ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΠΑΝΣΜ/ΤΜΑΝΣΜΠΚ/ 577709/60690/4427/1092/11.2.2020 έγγραφο, το οποίο εκδόθηκε σε απάντηση του 55991/27.11.2018 αιτήματος του Δήμου .... και προσκομίστηκε ενώπιον του Τμήματος σε εκτέλεση της 1249/2019 προδικαστικής απόφασης του Τμήματος. Όπως προκύπτει από το περιεχόμενο του εγγράφου αυτού, το επίμαχο έργο περιλαμβάνει την πραγματοποίηση εννέα (9) πρόσθετων εργασιών, που δεν περιλαμβάνονται στην ανωτέρω ΥΠΠΟ/ΔΑΝΣΜ/5060/106/11.1.2007 εγκριτική απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, για τρεις εκ των οποίων διατυπώθηκαν παρατηρήσεις από τη Διεύθυνση Προστασίας και Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων και ως εκ τούτου συνεστήθη η υποβολή επικαιροποιημένων σχεδίων και τεχνικής μελέτης, τα οποία να περιλαμβάνουν τις προτεινόμενες τροποποιήσεις, προκειμένου να θεωρηθούν από την ανωτέρω υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η αίτηση ανάκλησης πρέπει να απορριφθεί και να μην ανακληθεί η προσβαλλόμενη Πράξη.

Αμοιβές δικηγόρων.(..) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με τα εκτιθέμενα στις προηγούμενες σκέψεις, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η αμοιβή της φερόμενης ως δικαιούχου δικηγόρου για την εκπροσώπηση του εναγόμενου Δήμου ... ενώπιον του Διοικητικού Εφετείου ... (..) νομίμως καθορίστηκε στο ποσό των 6.039,06 ευρώ, πλέον Φ.Π.Α., καθόσον η αμοιβή αυτή, η οποία είναι προϊόν συμφωνίας που καταρτίστηκε ύστερα από την από 2.3.2015 έγγραφη οικονομική προσφορά της δικηγόρου .... και την ../4.3.2015 απόφαση (θέμα 23ο) της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου ..., δεν υπερβαίνει τα εύλογα όρια, δεδομένου ότι, όπως ορθώς έχει υπολογιστεί με βάση την αξία του αντικειμένου της δίκης, είναι σύμφωνη με τις οριζόμενες στον Κώδικα Δικηγόρων ως νόμιμες αμοιβές. Περαιτέρω, λαμβανομένου υπόψη ότι η Οικονομική Επιτροπή ανέθεσε το χειρισμό της συγκεκριμένης υπόθεσης στη φερόμενη ως δικαιούχο δικηγόρο με την αιτιολογία ότι στο Δήμο δεν έχει προσληφθεί δικηγόρος με μηνιαία αντιμισθία, καθώς και το γεγονός ότι η συμφωνηθείσα αμοιβή δεν είναι υψηλότερη της προβλεπόμενης στον Κώδικα Δικηγόρων νόμιμης αμοιβής, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν ήταν απαραίτητη στην προκειμένη περίπτωση αιτιολογημένη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου για τον καθορισμό του ύψους της αμοιβής.

Παροχή υπηρεσιών υγείας..:Με τα δεδομένα αυτά η συμφωνηθείσα με την ελεγχόμενη σύμβαση αμοιβή του ιατρού εργασίας, η οποία είναι οριακά αυξημένη σε σχέση με την αντίστοιχη προηγούμενη αμοιβή δεν παραβιάζει την αρχή της οικονομικότητας. Περαιτέρω, η μη έγκαιρη ανάρτηση της απόφασης ανάθεσης των υπηρεσιών και της σύμβασης στο ΚΗΜΔΗΣ δεν ασκεί επιρροή, καθόσον, σύμφωνα με το από 24.4.2019 έγγραφο του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, κατά το κρίσιμο χρονικό διάστημα, λόγω του εξαιρετικά μεγάλου αριθμού καταχωρήσεων στο ΚΗΜΔΗΣ, παρατηρήθηκαν σημαντικές καθυστερήσεις στην ανάρτηση πράξεων ή και πρόσκαιρη παντελής αδυναμία έγκαιρης ανάρτησης αυτών. Τέλος, δεδομένου ότι η ελεγχόμενη σύμβαση του ιατρού εργασίας προσομοιάζει με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας (πρβλ. ΑΠ 185/2000 ), η απόδειξη της προσήκουσας παροχής των υπηρεσιών του δεν εμπίπτει στις διατάξεις του ν. 4412/2016, που αναφέρεται σε παροχή εφάπαξ ολοκληρωμένης υπηρεσίας. Κατ’ ακολουθία η υπό κρίση δαπάνη είναι νόμιμη και το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ-Αποκατάσταση και ανάδειξη συγκροτήματος:..Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η ελεγχόμενη προγραμματική σύμβαση συνιστά προγραμματική σύμβαση πολιτισμικής ανάπτυξης, κατά την έννοια του άρθρου 100 παρ. 1 και 5 του ν. 3852/2010, καθώς το κτιριακό συγκρότημα που πρόκειται να αποκατασταθεί, πέραν του ότι αποτελεί μνημείο (χαρακτηριστικό δείγμα της … Αρχιτεκτονικής του 17ου αιώνα), βρίσκεται εντός της Παλαιάς Πόλης της ..., η οποία είναι χαρακτηρισμένη ως μνημείο της UNESCO (βλ. σχ. το 48912/19928/15.6.2017 έγγραφο του Περιφερειάρχη …). Περαιτέρω, η σύμβαση αυτή εγκαθιδρύει πραγματική συνεργασία μεταξύ των συμβαλλομένων φορέων, με σκοπό την, διά της συνενώσεως των μέσων που διαθέτει ο καθένας από αυτούς, από κοινού εκτέλεση της δημόσιας αποστολής τους, με την υλοποίηση έργου πολιτιστικού χαρακτήρα. Με το περιεχόμενο, συνεπώς, αυτό η ελεγχόμενη προγραμματική σύμβαση δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του ν. 4412/2016, το δε υποβληθέν προς έλεγχο σχέδιο συμβάσεως, το οποίο έχει εγκριθεί από τα συμβαλλόμενα μέρη, φέρει το ελάχιστο κατά νόμο περιεχόμενο. Ως εκ τούτου, δεν συντρέχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου προγραμματικής συμβάσεως, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα αυτής.

Η Πράξη 431/2024 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου κρίνει ως απαράδεκτη την εισαγωγή του σχεδίου τροποποίησης - 2ης συμπληρωματικής σύμβασης για το έργο «Κατασκευή Μονάδας Επεξεργασίας Αστικών Αποβλήτων στην Αλεξανδρούπολη». Το Κλιμάκιο έκρινε ότι η τροποποίηση του άρθρου 3 της αρχικής σύμβασης, η οποία μειώνει την αμοιβή του αναδόχου κατά 132.776,54 ευρώ λόγω κατάργησης της 2ης Μηχανής Συμπαραγωγής Ενέργειας, δεν συνιστά ουσιώδη τροποποίηση και ως εκ τούτου δεν υπόκειται σε προσυμβατικό έλεγχο. Όσον αφορά τις εργασίες της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης, αξίας 699.463,30 ευρώ, αυτές είχαν ήδη εκτελεστεί. Καθώς δεν εφαρμόστηκε η διαδικασία κατεπειγουσών πρόσθετων εργασιών του άρθρου 155 του ν. 4412/2016, το Κλιμάκιο στερείται χρονικής αρμοδιότητας για τον έλεγχο νομιμότητας των εν λόγω εκτελεσθεισών εργασιών.