Κατάτμηση ενιαίας μελέτης.(...)Με βάση τις ανωτέρω σκέψεις το Κλιμάκιο κρίνει επιπλέον ότι, ανεξαρτήτως του εσφαλμένου, κατά  τ’ ανωτέρω, υπολογισμού της προεκτιμώμενης αμοιβής της προμελέτης από την αναθέτουσα αρχή, μη νομίμως ανετέθη αυτοτελώς και κατ’ εφαρμογή της ίδιας ως άνω εξαιρετικής διάταξης η αρχιτεκτονική μελέτη εφαρμογής, καθόσον είχε ήδη προηγηθεί η απευθείας ανάθεση του σταδίου της προμελέτης, και επομένως για την ανάθεση της αρχιτεκτονικής μελέτης εφαρμογής ήταν πλέον αναγκαία η διενέργεια ανοικτού ή κλειστού διαγωνισμού, κατά τις ειδικότερες προϋποθέσεις των άρθρων 5 παρ. 5 και 7 παρ. 1 του ν. 3316/2005, άλλως η ανάθεση με διαπραγματεύσεις κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 10  του ίδιου νόμου. Περαιτέρω, τυγχάνει απορριπτέος ως αβάσιμος ο ισχυρισμός του Δήμου ...... ότι η προμελέτη και η μελέτη εφαρμογής νομίμως ανετέθησαν χωριστά, βάσει του άρθρου 209 παρ. 3 του ν. 3463/2006, καθόσον αυτές ανήκουν σε διαφορετικές κατηγορίες και επομένως νομίμως υπολογίστηκε για κάθε μία από αυτές διαφορετική προεκτιμώμενη αμοιβή, η οποία υπολειπόταν του προβλεπόμενου ορίου. Και τούτο διότι, η μεν προμελέτη δεν ανήκει στην κατηγορία των ενεργειακών μελετών της περίπτωσης 14 του άρθρου 2 παρ. 2 του ν. 3316/2005, αλλά ενόψει του τρόπου προεκτίμησης της αμοιβής της θα πρέπει να ενταχθεί από την άποψη αυτή στην κατηγορία των αρχιτεκτονικών μελετών, ο δε υπολογισμός  της προεκτίμησης της αμοιβής γίνεται, κατά το νόημα του άρθρου 209 παρ. 3 του ν. 3463/2006, για όλα τα στάδια κάθε κατηγορίας μελέτης. Αντιθέτως, νομίμως ανατέθηκε η ηλεκτρομηχανολογική μελέτη εφαρμογής βάσει των εξαιρετικών διατάξεων του ως άνω άρθρου σε ένα και τελικό στάδιο εφαρμογής, δοθέντος ότι η προεκτιμώμενη αμοιβή αυτής (3.850 ευρώ) δεν υπερβαίνει το ποσοστό του 30% του ανώτατου ορίου αμοιβής πτυχίου Α΄ τάξης που ίσχυε για την κατηγορία των ηλεκτρομηχανολογικών μελετών της περίπτωσης 9 του άρθρου 2 παρ. 2 του ν. 3316/2005 και το οποίο ανέρχεται σε 4.532,4 ευρώ (15.108 x 30% = 4.532,4).

ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ:Επειδή, σύμφωνα με τις διατάξεις του π.δ.696/1974, η προκαταρκτική μελέτη κτιριακών έργων περιλαμβάνει τη σύλληψη της ιδέας, τη σκοπιμότητα του έργου, την πρώτη διερεύνηση της επιθυμητής έκτασης και των συνθηκών πραγματοποιήσεως αυτού. Στην προκείμενη περίπτωση η εκπονηθείσα από το … Πανεπιστήμιο … Τεχνική Έκθεση  «Έρευνα Κατάρτισης Γενικού Σχεδίου Ανάπτυξης (MASTER PLAN) Κρατικού Αερολιμένα …», αποτελεί θεώρηση της μελλοντικής ανάπτυξης του αεροδρομίου … και περιλαμβάνει τη σκοπιμότητα ανάπτυξης αυτού, τη θέση των εγκαταστάσεων, το μέγεθος τους σε σχέση με τις προβλέψεις της επιβατικής και εμπορευματικής κίνησης σύμφωνα, με τους διεθνείς και εθνικούς κανονισμούς ICAO, ANNEX 14, DOC 9184, με βάση δε αυτή, ως προκαταρκτική μελέτη, η Υπηρεσία … προχώρησε στην εκπόνηση της απαιτούμενης μελέτης για την υλοποίηση της κατασκευής του έργου. Περαιτέρω, σύμφωνα με τις ως άνω διατάξεις, αντικείμενο  της προμελέτης είναι, οι βασικές ιδέες και λύσεις για τη λειτουργία, τη μορφή και τη δαπάνη του έργου. Περιλαμβάνει δε, μεταξύ άλλων, την εκπόνηση προσχεδίων αρχιτεκτονικής λύσεως, ενδεχομένως με τις απαιτούμενες παραλλαγές και εναλλακτικές λύσεις, προκειμένου να εξευρεθεί η καλύτερη και αποτελεσματικότερη λύση για την τελική κατασκευή του έργου. Στη προκείμενη δε περίπτωση αντικείμενο της ανατεθείσας μελέτης, είναι μεταξύ άλλων η μελέτη της επέκτασης του κτιρίου του Αεροσταθμού, της αναδιαρρύθμισης ή ανακατασκευής του υπάρχοντος αερο-σταθμού και τα στάδια της εκπόνησης της αρχιτεκτονικής αυτής μελέτης είναι η προμελέτη, η οριστική μελέτη και η μελέτη εφαρμογής (άρθρο 2ο Ε.Σ.Υ. σκέψη 4 της παρούσας). Εξάλλου, από κανένα στοιχείο δεν προκύπτει ότι δόθηκε εντολή στους μελετητές-αναδόχους να εκπονήσουν προ-καταρκτική μελέτη, η οποία προϋπήρχε και με βάση αυτή ξεκίνησε η εκπόνηση της μελέτης του έργου, εξάλλου, η σύνταξη του κτιριολογικού προγράμματος ανήκε στις συμβατικές υποχρεώσεις αυτών (άρθρο 7ο Ε.Σ.Υ, σκέψη 4 της παρούσας), για τις οποίες είχε καθορισθεί η συμβατική αμοιβή. Ως εκ τούτου, η υιοθέτηση ως καλύτερης και αποτελεσματικότερης, της εναλλακτικής λύσης της κατεδάφισης του υπάρχοντος κτιρίου του Αεροσταθμού αντί της επέκτασης αυτού,  έγινε στα πλαίσια σύνταξης της προμελέτης, για την οποία ενδεχομένως οι μελετητές να δικαιούνταν πρόσθετης αμοιβής (άρθρο 10ο Ε.Σ.Υ. σκέψη 4). Συνεπώς, εφόσον η παραπάνω μελέτη την οποία εκπόνησαν οι προσφεύγοντες δεν αποτελεί προκαταρκτική μελέτη, για το λόγο αυτό το δικαστήριο κρίνει ότι δεν δικαιούνται τη σχετική νόμιμη αμοιβή, απορριπτόμενων ως αβασίμων των ισχυρισμών τους.

Η προμελέτη, αντιστοιχεί σε ωριμότερο και λεπτομερέστερο στάδιο της μελέτης, βασιζόμενο σε μετρήσεις του μελετητή, κατά το οποίο η μελέτη συγκεκριμενοποιείται σε τέτοιο βαθμό ώστε να καταστεί δυνατός ο ακριβής προϋπολογισμός του κόστους του έργου και η σύνταξη των τευχών δημοπρατήσεως αυτού. Η συμβατική αμοιβή του μελετητή υπολογίζεται βάσει του προϋπολογισμού του σταδίου της προμελέτης και καθορίζεται με την εγκριτική για το στάδιο αυτό απόφαση. Βάσει της με αυτή την εγκριτική απόφαση καθοριζομένης αμοιβής διαμορφώνεται τελικά, σύμφωνα με τις περί αμοιβών μελετητών διατάξεις, η νόμιμη αμοιβή, που καταβάλλεται κατά στάδια της μελέτης και μετά την έγκριση κάθε σταδίου (βλ. και ΣτΕ 1267/2004, πρ. ΙV Τμ. Ελ.Συν. 66/2005).

ΜΕΛΕΤΕΣ:Με τα δεδομένα αυτά το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι η ελεγχόμενη σύμβαση, έχουσα ως αντικείμενο τις προαναφερθείσες εργασίες που αποσκοπούν στην αναβάθμιση, μέσω της δημιουργίας “πράσινων σημείων”, των παρεχόμενων από το ΦΟΔΣΑ ..... υπηρεσιών διαχείρισης αποβλήτων και ειδικότερα ανακυκλώσιμων και επαναχρησιμοποιήσιμων υλικών, συνιστά, κατ’ ορθό νομικό χαρακτηρισμό αυτής, σύνθετη σύμβαση που έχει ως κύριο αντικείμενό της την εκπόνηση μελετών (περιβαλλοντική, οικονομική και χωροταξική), οι οποίες εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ν.3316/2005, αφού αποβλέπουν στην απεικόνιση και το σχεδιασμό του τεχνικού έργου της, μελλοντικής έστω, κατασκευής των “πράσινων σημείων”, όπως προκύπτει από τα οριζόμενα τόσο στην οικεία μελέτη όσο και στη σχετικώς συναφθείσα σύμβαση παραδοτέα. Εξάλλου, και στην υποθετική περίπτωση ότι επρόκειτο περί σύμβασης παροχής υπηρεσιών,  αυτές,  επειδή  απαιτούν  εξειδικευμένες  γνώσεις  και  εμπειρία, όπως καταδεικνύεται και από τις απαιτούμενες από την οικεία τεχνική περιγραφή ειδικότητες και εμπειρία της “Ομάδας Έργου”, και σχετίζονται με μελέτες που αφορούν στην παραγωγή τεχνικού έργου, θα ενέπιπταν στο ρυθμιστικό πεδίο του άρθρου 1 παρ. 2 του ν.3316/2005, εφαρμοζομένων κατά τα λοιπά των διαδικασιών που προβλέπονται στο νόμο αυτό. Συνεπώς, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από τη διαφωνούσα Επίτροπο, μη νομίμως ο ΦΟΔΣΑ ..... προέβη στη σύναψη της ανωτέρω σύμβασης με τη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης κατ' εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 209 παρ. 2 και 9 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων και 133 του ν. 4270/2014, οι οποίες δεν τυγχάνουν εν προκειμένω εφαρμογής, ούτε εξάλλου προκύπτει ότι συντρέχουν οι προβλεπόμενες στο άρθρο 10 του ν. 3316/2005 προϋποθέσεις για την απευθείας ανάθεση, χωρίς τη διενέργεια διαγωνιστικής διαδικασίας. Περαιτέρω, ο ισχυρισμός του ΦΟΔΣΑ ότι στον Κανονισμό Προεκτιμώμενων Αμοιβών (Υ.Α. ΔΜΕ0/α/0/1257/2005, Β΄ 1162) δεν περιλαμβάνονται οι εργασίες που ανατέθηκαν με την επίμαχη σύμβαση, πρέπει να απορριφθεί ως αλυσιτελής, προεχόντως διότι ο νομικός χαρακτηρισμός μίας σύμβασης ως σύμβασης εκπόνησης μελέτης και, εκ του αποδιδομένου τούτου χαρακτηρισμού, ο καθορισμός της προβλεπόμενης από το νόμο διαδικασίας ανάθεσής της, είναι ζήτημα πραγματικό και προσδίδεται κατόπιν εκτίμησης του τεχνικού αντικειμένου αυτής, στο οποίο απέβλεψαν τα συμβαλλόμενα μέρη (βλ. Ε.Σ. Πράξ. Κλ. Πρ. Ελ. Δαπ. στο VII Tμ. 233/2015). Ομοίως, ο ισχυρισμός του Ενιαίου Συνδέσμου ότι τα παραδοτέα δεν εμπίπτουν σε κάποιο από τα προβλεπόμενα στον Οδηγό Εκπόνησης Μελετών (Εγκύκλιος 38/23.11.2005 της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Έργων του ΥΠΕΧΩΔΕ) στάδια (προκαταρκτική μελέτη, προμελέτη, οριστική μελέτη, μελέτη εφαρμογής) αλλά ούτε και στα περιεχόμενα αυτών πρέπει να απορριφθεί,  διότι ο Οδηγός αυτός, ο οποίος άλλωστε δεν έχει δεσμευτική ισχύ, σε κάθε περίπτωση αφορά σε μελέτες οδικών, λιμενικών, υδραυλικών και κτιριακών έργων. Τέλος, ο δεύτερος λόγος διαφωνίας, σύμφωνα με τον οποίο δεν προσκομίσθηκαν συγκριτικά στοιχεία, από τα οποία να μπορεί να κριθεί με ασφάλεια εάν ο καθορισμός της αμοιβής της φερόμενης ως δικαιούχου εταιρείας υπερβαίνει το προσήκον μέτρο, ενώ δεν τεκμηριώνεται ο τρόπος υπολογισμού της αμοιβής στο ενδεικτικό τιμολόγιο μελέτης, πρέπει να απορριφθεί κατά το πρώτο μεν σκέλος του ως αορίστως προβαλλόμενος, κατά δε το δεύτερο σκέλος του ως αβάσιμος, δοθέντος ότι στο τιμολόγιο μελέτης προσδιορίζονται οι απαιτούμενες ημέρες εργασίας της τριμελούς Ομάδας Έργου (32 ημέρες για τον Μηχανικό με εικοσαετή εμπειρία και 60 για τους Μηχανικό και Οικονομολόγο με δεκαετή εμπειρία), καθώς και η τιμή μονάδας αυτών (τιμή ανθρωποημέρας) και ως εκ τούτου καθορίζεται και τεκμηριώνεται κατά τρόπο διαφανή και ορισμένο το συνολικό κόστος των “υπηρεσιών” που πρόκειται να παρασχεθούν και είναι δυνατή η κοστολόγηση αυτών κατά την ενταλματοποίηση της σχετικής δαπάνης για την εξόφληση του οικείου τιμολογίου.

Ειδικά δε στην περίπτωση, κατά την οποία πρόκειται για μελέτη που ανατίθεται σ’ ένα και τελικό στάδιο, χωρίς τη μεσολάβηση ενδιάμεσου σταδίου (π.χ προμελέτης), ως συμβατική αμοιβή, που αποτελεί τη βάση προϋπολογισμού της τελικώς καταβληθησόμενης αμοιβής του μελετητή, νοείται εκείνη που προκύπτει από τον προϋπολογισμό που υποβάλλεται για πρώτη φορά στην αρμόδια υπηρεσία του εργοδότη και που αφορά τον ακριβή προσδιορισμό του συμβατικού αντικειμένου (βλ. και την ΔΕ6678/1.9.1981 γνωμοδότηση της αρμόδιας Γνωμοδοτικής Επιτροπής Μελετών άρθρ. 5 ν. 716/1977 και Πρακτικά VII Τμ. 1ης Συν./8.1.2008, Πρ. 279/2008). Τέλος, από τις ανωτέρω διατάξεις συνάγεται ότι συγκριτικός πίνακας συντάσσεται και για κάθε αναπροσαρμογή της αμοιβής της μελέτης, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 11 παράγραφος 7 του ν. 716/1977 (ΦΕΚ Α΄ 295), στον οποίο εμφανίζονται οι αυξομοιώσεις των ποσοτήτων των εργασιών και προσδιορίζεται η αξία αυτών, χωρίς να απαιτείται να συμπεριληφθούν σε συμπληρωματική σύμβαση. Η υποβολή του εν λόγω συγκριτικού πίνακα στην αρμόδια υπηρεσία του εργοδότη το πρώτον, στα πλαίσια σύμβασης με αντικείμενο την εκπόνηση πολεοδομικής μελέτης σε ένα και τελικό στάδιο, χωρίς την υποβολή προμελέτης, και η έγκρισή του από αυτήν προσδιορίζει τη συμβατική αμοιβή, η οποία δύναται να διαφέρει από την προεκτιμώμενη και επί της οποίας θα υπολογιστεί και η τελικώς καταβληθησόμενη στο μελετητή αμοιβή, κατά τα προαναφερθέντα.

Μελέτες.Σε περίπτωση ανάθεσης με διαδικασία διαπραγμάτευσης οι διατάξεις του νόμου αυτού (3316/2005) εφαρμόζονται αν η πρόσκληση προς διαπραγμάτευση αποσταλεί μετά την έναρξη ισχύος του ...»,Νόμιμη η απευθείας ανάθεση στον αρχικό ανάδοχο συμπληρωματικών εργασιών μελέτης, καθόσον το ποσό αυτών, όπως προκύπτει από τον 1ο συγκριτικό πίνακα, ο οποίος εγκρίθηκε εντός της συμβατικής προθεσμίας και περιλαμβάνει τις εργασίες αυτές, δεν υπερβαίνει το 50% της συμβατικής αμοιβής, δεδομένου ότι η μελέτη αυτή, η οποία δεν συνδέεται με τηνκατασκευή έργου, ανατέθηκε σε ένα και τελικό στάδιο, χωρίς την υποβολή προμελέτης. Περαιτέρω, όμως, οι ως άνω συμπληρωματικές εργασίες μη νομίμως εκτελέστηκαν, αφού δεν προηγήθηκε γνώμη του Νομαρχιακού Συμβουλίου Δημοσίων Έργων της οικείας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης (άρθρο 4 π.δ. 186/1996), κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 29 του ν.3316/2005.

ΜΕΛΕΤΕΣ:Η δαπάνη που αφορά στην εξόφληση του 5ου λογαριασμού της μελέτης με τίτλο «Αποτύπωση, κτηματογράφηση, υψομετρική μελέτη, πολεοδομική μελέτη και μελέτη πράξης εφαρμογής περιοχών οριοθετημένων ….», δεν υπάγεται στον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, καθόσον δεν αφορά τον 1ο λογαριασμό της επίμαχης σύμβασης (άρθρο 1    παρ. 2α του π.δ/τος 136/2011).

H σύμπραξη του αναδόχου μελετητή με άλλο μελετητικό γραφείο κάτοχο πτυχίου ανώτερης τάξης καθίσταται αναγκαία, σύμφωνα με τις ανωτέρω διατάξεις για τη συνέχιση της μελέτης, η ανάγκη δε αυτή ανακύπτει το πρώτον μετά την ολοκλήρωση της προμελέτης, οπότε προσδιορίζεται και η συμβατική αμοιβή.Περαιτέρω Σημειώνεται ότι η αναφορά στην πηγή κάλυψης της δαπάνης αρκεί κατά το νόμο να διαλαμβάνεται στην απόφαση για την ανάθεση της μελέτης, όχι δε και στις μεταγενέστερες αποφάσεις με τις οποίες εγκρίνονται τα επιμέρους στάδια αυτής ή δίνεται εντολή για τη συνέχισή της.Ανάκληση της 257/2007 πράξης του 7ου Τμήματος

Μη νομίμως το Λιμενικό Ταμείο προέβη στις αναθέσεις των επίμαχων μελέτης και προμελέτης με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης (απευθείας ανάθεσης), και όχι του διαγωνισμού, διότι καμμία εκ των προϋποθέσεων του νόμου για την προσφυγή στην εξαιρετική αυτή διαδικασία δεν συνέτρεχε, το γεγονός δε ότι η αξία τους ήταν κατώτερη των 15.000 ευρώ δεν νομιμοποιεί την απευθείας ανάθεση τους, δεδομένου ότι ακόμα και στην περίπτωση αυτή απαιτείται η συνδρομή λόγων κατεπειγόντων για την προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης,

Από τις διατάξεις του άρθρου 223 του π.δ.696/1974, του άρθρου 2 παρ.2 και του άρθρου 5 παρ.2 του ν.3316/2005 και του άρθρου 209 του ν.3463/2006 ,προκύπτει ότι για την ανάθεση προκαταρτικής μελέτης, για λογαριασμό των δήμων, στην έννοια της οποίας εμπίπτουν και οι αρχιτεκτονικές μελέτες κτηριακών εγκαταστάσεων, εφόσον αυτή ανατίθεται σε ιδιαίτερο ξεχωριστό στάδιο από τα υπόλοιπα στάδια μελετών, απαιτείται η προηγούμενη διενέργεια ανοικτού διαγωνισμού με προκήρυξη, προκειμένου μέσα από τη διαδικασία αυτή να διασφαλίζονται οι αρχές της διαφάνειας, του ελεύθερου και υγιούς ανταγωνισμού, της ελεύθερης πρόσβασης των ενδιαφερομένων σε αυτήν και της ίσης μεταχείρισης τους να επιλεγεί ο καταλληλότερος ανάδοχος. Κατ' εξαίρεση, είναι επιτρεπτή η απευθείας ανάθεση μελετητικών εργασιών μόνο στις περιπτώσεις για τις οποίες αυτή η δυνατότητα παρέχεται ρητά. Ειδικότερα, είναι επιτρεπτή με απόφαση της δημαρχιακής επιτροπής ή του κοινοτικού συμβουλίου η απευθείας ανάθεση του συνόλου των μελετητικών εργασιών κτηριακών έργων (προκαταρτικής μελέτης, προμελέτης, οριστικής μελέτης και μελέτης εφαρμογής), εφόσον προηγουμένως έχει προεκτιμηθεί η αμοιβή όλων των ανατιθέμενων ως άνω σταδίων της μελέτης αυτής και δεν υπερβαίνει σε ποσοστό το 30% του ανώτατου ορίου αμοιβής μελετητικού πτυχίου Α' τάξης. Κατά συνέπεια, σε περίπτωση που ανατίθεται η εκπόνηση αποκλειστικά και μόνο του σταδίου της προκαταρτικής μελέτης, αυτή πρέπει να γίνει μόνο εφόσον προηγηθεί σχετική ανοικτή διαγωνιστική διαδικασία, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 5 και 6 του ν. 3316/2005 περί μελετών, τυχόν δε απευθείας ανάθεση αυτής, κατά παράβαση των ως άνω διατάξεων, καθιστά τη σχετική δαπάνη μη νόμιμη.