Υποχρέωση και τρόπος συμμόρφωσης της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής σε απόφαση του ΣτΕ, σχετικά με άρση επικινδυνότητας οικοδομής.Στο πλαίσιο συμμόρφωσής της προς την απόφαση του ΣτΕ, με βάση την οποία υποχρεούται να προβεί σε άρση επικινδυνότητας οικοδομής, η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής οφείλει, είτε να ορίσει η ίδια τα ληπτέα μέτρα, οπότε δεν τίθεται ζήτημα έγκρισης αυτών, είτε να εγκρίνει μελέτη που θα συνταχθεί για το σκοπό αυτό και θα υποβληθεί προς αυτήν. Σε περίπτωση που για την άρση της επικινδυνότητας εφαρμόστηκε μελέτη που δεν είχε νόμιμα εγκριθεί, εάν κρίνει ότι η μελέτη και οι με βάση αυτήν εκτελεσθείσες εργασίες είναι σύμφωνες με τις ισχύουσες διατάξεις της πολεοδομικής νομοθεσίας και ότι με τις εργασίες αυτές ή με κάποιες από αυτές επιτυγχάνεται η άρση επικινδυνότητας της επίμαχης οικοδομής, μπορεί να ορίσει εκ νέου με απόφασή της, ως ληπτέα μέτρα άρσης της επικινδυνότητας, τις ίδιες εργασίες ή ορισμένες από αυτές ή και νέες (ομοφ.). ΑΠΟΔΕΚΤΗ

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι, αναφορικά με τις εργασίες που περιλαμβάνονται στην 1η συμπληρωματική σύμβαση και έχουν ήδη εκτελεστεί, σύμφωνα με το 9029/7.9.2023 έγγραφο του Γενικού Διευθυντή της Δ.Ε.Υ.Α. Ιωαννίνων, δηλαδή τις εργασίες της αλλαγής όδευσης του Γ.Α.Α. και τις εργασίες αντιστήριξης των αντλιοστασίων, στερείται πλέον χρονικής αρμοδιότητας για τον έλεγχό τους. Ειδικότερα δεν έχει ακολουθηθεί από την αναθέτουσα αρχή η διαδικασία του άρθρου 155, αλλά αυτή του άρθρου 156 του ν.4412/2016 (προηγούμενη σύνταξη Α.Π.Ε. και Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε, θετική γνωμοδότηση από το αρμόδιο Τεχνικό Συμβούλιο Δημοσίων Έργων, έγκριση του Διοικητικού Συμβουλίου της Δ.Ε.Υ.Α. Ιωαννίνων και υποβολή στο Ελεγκτικό Συνέδριο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας). Από κανένα δε σημείο της 287/17.7.2023 απόφασης του Διοικητικού Συμβουλίου της Δ.Ε.Υ.Α. Ιωαννίνων δεν προκύπτει βούληση της αναθέτουσας αρχής για προηγούμενη της σύναψης της συμπληρωματικής σύμβασης εκτέλεση των εργασιών αυτών ως επειγουσών. Ούτε, άλλωστε, συντρέχουν οι τυπικές και ουσιαστικές προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 155 του ν.4412/2016, την εφαρμογή της οποίας, δεν επικαλείται και η αναθέτουσα αρχή, καθόσον: α) δεν έχει προηγηθεί της εκτέλεσης των κρίσιμων εργασιών η σύνταξη τεχνικής περιγραφής από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία του έργου, στην οποία πρέπει να καταγράφονται οι εργασίες που είναι απολύτως απαραίτητες για την αποτροπή άμεσου και άλλως αναπότρεπτου κινδύνου για το έργο, να αιτιολογείται ο επείγων χαρακτήρας τους και να προσδιορίζεται η δαπάνη τους, η οποία δεν πρέπει να υπερβαίνει το 15% της αξίας της σύμβασης, β) δεν προκύπτει ότι οι φερόμενες ως κατεπείγουσες πρόσθετες εργασίες εγκρίθηκαν από την Προϊσταμένη Αρχή του έργου, γ) δεν αποδεικνύεται η εντολή της υπηρεσίας προς τον ανάδοχο του αρχικού έργου (έγγραφη ή έστω προφορική με καταχώριση στο ημερολόγιο του τελευταίου) για την εκτέλεση των εν λόγω εργασιών. Συνεπώς, οι εν λόγω εργασίες απαραδέκτως εισάγονται για έλεγχο νομιμότητας, κατ’ άρθρο 156 του ν.14412/2016, ως εργασίες εκτελεσθείσες.

1η συμπληρωματική σύμβασης του έργου «Έργα αντιστήριξης σε τμήμα του ανάντη πρανούς της οδού...»(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο κρίνει ότι, αναφορικά με τις εργασίες που περιλαμβάνονται στην 1η συμπληρωματική σύμβαση και έχουν ήδη εκτελεστεί, σύμφωνα με το οικ.30855/6252/15.4.2022 έγγραφο του Διευθυντή Τεχνικών Έργων της Περιφερειακής Ενότητας Ζακύνθου, ήτοι τις εργασίες κατασκευής των προεντεταμένων αγκυρώσεων, στερείται πλέον χρονικής αρμοδιότητας για τον έλεγχο τους και απαραδέκτως εισάγονται, ως εργασίες εκτελεσθείσες.  Ως προς τις λοιπές εργασίες που περιλαμβάνονται στην 1η Σ.Σ.Ε., ήτοι τη δαπάνη τοποθέτησης μεταλλικών δοκών για τη σύνδεση αγκυρώσεων και πασσαλοτοιχίας στο μέτωπο 1, τεχνικά έργα υποδομής (εκσκαφές και βάρθρα) για την τοποθέτηση της πεζογέφυρας (μέτωπο 3) και δαπάνη μελετών και τα ΓΕ & ΟΕ αυτής, κατά τα αναφερόμενα στην 83-05/1.2.2022 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, παραδεκτώς εισάγονται μεν για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας, ωστόσο, ως προς αυτές, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν μπορούν νομίμως να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης. Τούτο δε, διότι δεν αποδείχτηκε από την αναθέτουσα ότι η ανάγκη εκτέλεσης των εργασιών αυτών ανέκυψε κατά την εκτέλεση της σύμβασης, λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων, ότι, δηλαδή, συνδέεται με πραγματικά γεγονότα, που δεν ανάγονται στον χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και τα οποία δεν μπορούσαν να προβλεφθούν από μία επιμελή αναθέτουσα αρχή.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι απαραδέκτως εισάγεται το υποβληθέν σχέδιο συμπληρωματικής σύμβασης κατά το μέρος που αφορά τις εργασίες κατασκευής των προεντεταμένων αγκυρώσεων και ότι κωλύεται κατά τα λοιπά η σύναψή του.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Αναθεώρηση της 1470/2021 απόφασης του Εβδόμου Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου(...)Μετά από αυτά, κατά την άποψη της μειοψηφίας, δοθέντος ότι, όπως προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τον 1ο Α.Π.Ε. (σκέψη 9), αλλά και το 55136/29.07.2021 έγγραφο του Διευθυντή της Τ.Υ.Π.Α. (σκέψη 12), οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην επίμαχη συμπληρωματική σύμβαση,  ανέκυψαν λόγω τροποποίησης «του τρόπου  εκσκαφής του υπογείου του Πανεπιστημιακού κτιρίου και μόνο», καθώς προκρίθηκε «από τους αρμόδιους Μηχανικούς της Τ.Υ.Π.Α. να εφαρμοστεί η μέθοδος της προσωρινής αντιστήριξης των μετώπων της εκσκαφής με αγκυλωμένη πασσαλοστοιχία (μέθοδος berlinoise) αντί της προβλεπόμενης από τη μελέτη μεθόδου της τμηματικής εκσκαφής και σκυροδέτησης (μέθοδος ντουλαπιών), η τροποποίηση δε αυτή επιφέρει μόνο προσωρινές διαφοροποιήσεις στη μέθοδο των εκσκαφών και σε καμία περίπτωση δεν αλλοιώνει την αρχιτεκτονική, στατική και Η/Μ μελέτη της εκδοθείσας άδειας», και είναι  αναγκαίες για την αντιστήριξη, υποστύλωση και άρση της επικινδυνότητας κατά το στάδιο της εκσκαφής και, όπως προβάλλεται,  δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση, αφού δεν μπορεί να ολοκληρωθεί ή να εκτελεστεί έντεχνα η κατασκευή του κτιρίου αν δεν ολοκληρωθούν, η υπογραφή της  συμπληρωματικής σύμβασης είναι νόμιμη και πρέπει αυτή, μετ’ αποδοχή της υπό κρίση αίτησης αναθεώρησης, να υπογραφεί.Απορρίπτει την κρινόμενη αίτηση αναθεώρησης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι στερείται πλέον χρονικής αρμοδιότητας για τον έλεγχο των εργασιών που περιλαμβάνονται στη 2η συμπληρωματική σύμβαση και έχουν ήδη εκτελεστεί, σύμφωνα με το 6332/31.10.2023 έγγραφο του Προϊσταμένου της Τεχνικής Υπηρεσίας της Δ.Ε.Υ.Α. Ορεστιάδας. Ειδικότερα, δεν έχει ακολουθηθεί από την αναθέτουσα αρχή η διαδικασία του άρθρου 155, αλλά αυτή του άρθρου 156 του ν.4412/2016 (προηγούμενη σύνταξη Α.Π.Ε., θετική γνωμοδότηση από το αρμόδιο Τεχνικό Συμβούλιο Δημοσίων Έργων, έγκριση του Διοικητικού Συμβουλίου της Δ.Ε.Υ.Α. Ορεστιάδας και υποβολή στο Ελεγκτικό Συνέδριο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας). Ούτε, άλλωστε, προκύπτει από τα στοιχεία του υποβληθέντος φακέλου ότι συντρέχουν οι τυπικές και ουσιαστικές προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 155 του ν.4412/2016, την εφαρμογή του οποίου, δεν επικαλείται και η αναθέτουσα αρχή, καθόσον: α) δεν έχει προηγηθεί της εκτέλεσης των κρίσιμων εργασιών η σύνταξη τεχνικής περιγραφής από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία του έργου, στην οποία πρέπει να καταγράφονται οι εργασίες που είναι απολύτως απαραίτητες για την αποτροπή άμεσου και άλλως αναπότρεπτου κινδύνου για το έργο, να αιτιολογείται ο επείγων χαρακτήρας τους και να προσδιορίζεται η δαπάνη τους, η οποία δεν πρέπει να υπερβαίνει το 15% της αξίας της σύμβασης, β) δεν προκύπτει ότι οι φερόμενες ως κατεπείγουσες πρόσθετες εργασίες εγκρίθηκαν από την Προϊσταμένη Αρχή του έργου, γ) δεν αποδεικνύεται η εντολή της υπηρεσίας προς τον ανάδοχο του αρχικού έργου (έγγραφη ή έστω προφορική με καταχώριση στο ημερολόγιο του τελευταίου) για την εκτέλεση των εν λόγω εργασιών.

Κατασκευή κυκλοφοριακών κόμβων πόλεως...Ενόψει των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι περιλαμβανόμενες στο σχέδιο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής συμβάσεως δαπάνες για απολογιστικές εργασίες ποσού 169.000 ευρώ είναι μη νόμιμες, για τους εκτιθέμενους στην προηγούμενη σκέψη λόγους, και συνεπώς, για τον λόγο αυτόν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου, κατά το μέρος που αφορά τις εργασίες αυτές. Αντιθέτως, δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της ελεγχόμενης συμπληρωματικής συμβάσεως κατά το μέρος που αφορά τις συμπληρωματικές εργασίες «Κατασκευή στρώσης άμμου μεταβλητού πάχους», «Γεωΰφασμα διαχωρισμού» και «Υπόβαση οδοστρωσίας συμπυκνωμένου πάχους 0,10m», ποσού 8.881,80 ευρώ, υπό τον όρο ότι θα διορθωθεί το υπολογισθέν επί των εργασιών ποσό Γ.Ε. & Ο.Ε. (ποσοστού 18%) στα 1.598,72 ευρώ (αντί του εσφαλμένου 1.352,08 ευρώ), το ποσό των απροβλέπτων (ποσοστού 15%) στα 1.572,08 ευρώ (αντί του εσφαλμένου 1.535,08 ευρώ) και το συνολικό ποσό των εργασιών αυτών άνευ Φ.Π.Α. στο ποσό των 12.052,60 ευρώ, αντί του εσφαλμένου ποσού 11.768,96 ευρώ που έχει υπολογισθεί στον 1ο Α.Π.Ε. και την ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση.

Συμπληρωματική Σύμβαση:Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Κατασκευή Γέφυρας …», λόγω μη ορθής σύνταξης του προϋπολογισμού αυτής και κατ’ επέκταση του σχετικού Α.Π.Ε., καθόσον στον ελεγχόμενο 2ο Α.Π.Ε. μη νομίμως συμπεριλαμβάνεται στο κόστος της συμπληρωματικής σύμβασης ποσό με την  αιτιολογία «ΑΜΟΙΒΗ ΣΤΡΑΤΟΥ», διότι η σχετική δαπάνη δεν αντικατοπτρίζει εργασίες που πρόκειται να εκτελέσει ο ανάδοχος του έργου στο πλαίσιο της συμπληρωματικής σύμβασης, αλλά αποτελούν την αποζημίωση του Τάγματος Εκκαθάρισης Ναρκοπεδίου Ξηράς για τις εργασίες έρευνας και εκκαθάρισης από την ύπαρξη πυρομαχικών του χώρου εκτέλεσης των εργασιών και γι’ αυτό το λόγο, προβλέπεται η σύναψη άλλης σύμβασης μεταξύ της Προϊσταμένης Αρχής και του Γενικού Επιτελείου Στρατού, δυνάμει της οποίας το ΤΕΝΞ θα αναλάβει έναντι του ανωτέρω ανταλλάγματος την έρευνα και εκκαθάριση της περιοχής. Περαιτέρω, σημειώνεται ότι, δεδομένου ότι η πληρωμή των ποσών που περιέχονται στον Α.Π.Ε. μπορεί να γίνει μόνο προς τον ανάδοχο μέσω των προβλεπόμενων στο άρθρο 53 του ν. 3669/2008 πιστοποιήσεων των εκ μέρους του εκτελούμενων εργασιών, δεν είναι δυνατό να πιστοποιηθούν, ως εκτελεσθείσες από τον ανάδοχο, εργασίες που θα εκτελέσει μη συμβαλλόμενο στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση πρόσωπο

Συμπληρωματικές εργασίες αποκατάστασης οδογέφυρας...Με δεδομένα αυτά, αμφότερες οι συμπληρωματικές εργασίες αποκατάστασης της οδογέφυρας του Κεντρικού Λιμένα .... και αντικατάστασης των προγραμματιζόμενων λογικών ελεγκτών (PLC) της Σήραγγας ... είναι απαραίτητες για την τελειοποίηση του αντικειμένου της αρχικής σύμβασης και δεν υπερβαίνουν, σε ποσοστό, το 50% της αξίας της. Περαιτέρω, συντρέχει εν προκειμένω το στοιχείο του απροβλέπτου, διότι, για τις μεν εργασίες στην οδογέφυρα, η εσωτερική φθορά και διάβρωση του οπλισμού, που προκάλεσε την αποκόλληση τμημάτων του σκυροδέματος και κατέστησε κατεπείγουσα, λόγω επικινδυνότητας για τους χρήστες του λιμένα, την ανάγκη επισκευής του, δεν μπορούσε να προβλεφθεί κατά το στάδιο της μελέτης, καθώς δεν ήταν ορατή, για τις δε εργασίες αντικατάστασης των PLC αυτές συνέχονται, όπως προκύπτει από τις εκθέσεις της αναδόχου, με έντονα καιρικά φαινόμενα και με πτώσεις της τάσης του ηλεκτρικού δικτύου, που συνέβησαν απροειδοποίητα μετά την ανάθεση του έργου.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, δεν συντρέχουν νομικές πλημμέλειες που να κωλύουν την υπογραφή του, υποβληθέντος προς έλεγχο, σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της.

Από τον συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων συνάγεται, μεταξύ άλλων, ότι συμπληρωματικές εργασίες δημόσιου έργου νομίμως εκτελούνται μετά την έγκριση και υπογραφή σχετικής συμπληρωματικής σύμβασης μόνο εφόσον δεν έχει ακόμη εξαντληθεί η συμβατική προθεσμία περάτωσης του έργου ή η νόμιμη παράταση αυτής. Εξάλλου, η σύνταξη Α.Π.Ε. και Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε. προηγείται της εκτέλεσης των υπερσυμβατικών ή νέων εργασιών, με εξαίρεση τις πρόσθετες εργασίες του άρθρου 44 του π.δ/τος 609/1985, που εκτελούνται πριν από τη σύνταξη Α.Π.Ε. κατόπιν έγγραφης εντολής της υπηρεσίας ή σε επείγουσες περιπτώσεις, κατόπιν προφορικής εντολής στον τόπο του έργου, που καταχωρείται στο ημερολόγιο του έργου. Παράταση της προθεσμίας χορηγηθείσα μετά τη λήξη της αρχικής ή της νόμιμα παραταθείσης προθεσμίας δεν αποτελεί όντως παράταση αυτής (εφόσον λαμβάνει χώρα μετά την εκπνοή της και πέραν από την καταληκτική ημερομηνία της), αλλά χορήγηση νέας προθεσμίας, η οποία όμως δεν προβλέπεται από τις προαναφερθείσες διατάξεις. Κατά συνέπεια, δαπάνες που αφορούν σε υπερσυμβατικές εργασίες δημόσιου έργου, δηλαδή αυξημένες ποσότητες ή νέες εργασίες σε σχέση με τις συμβατικές, που έχουν εκτελεστεί κατά παράβαση των ως άνω διατάξεων, δηλαδή πριν από την εμπρόθεσμη σύνταξη και έγκριση Α.Π.Ε. και μετά την εκπνοή της συμβατικής προθεσμίας εκτέλεσης του έργου ή των νόμιμα χορηγηθεισών παρατάσεων αυτής, δεν είναι νόμιμες. Αντίθετη ερμηνευτική εκδοχή θα οδηγούσε σε αποδοχή της δυνατότητας καταστρατηγήσεων των σχετικών περί προθεσμιών διατάξεων, η τήρηση των οποίων, υπαγορεύεται από λόγους δημόσιας τάξεως, εφόσον συνδέονται άμεσα με το δημόσιο συμφέρον ολοκλήρωσης του έργου και παράδοσης του έγκαιρα προς θεραπεία δημόσιου σκοπού (βλ. Πράξεις VΙΙ Τμ. 19, 86, 168, 362/2006, 79, 252/2007, 75/2009).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ. Νομιμότητα συμπληρωματικής σύμβασης. (..) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη ΙΙ σκέψη της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι προαναφερόμενες εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης. Και τούτο διότι οι μεν εργασίες που αφορούν σε αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών συντήρησης, βελτίωσης και επισκευής υποδομών οδοποιίας στις περιοχές Γ1 και Γ2 αρμοδιότητας .... (βλ. ανωτέρω εργασίες υπό στοιχ. Ε, ΣΤ και Ζ) εμπίπτουν στο αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, στο οποίο -ενόψει της γενικής περιγραφής αυτού και του μη προσδιορισμού των ποσοτήτων (έστω και κατ' εκτίμηση) των επιμέρους εργασιών και των συγκεκριμένων περιοχών αρμοδιότητας ...., στις οποίες αυτές θα πραγματοποιηθούν, καθώς και του ότι οι εργασίες θα καθορίζονται, κατά περίπτωση και ειδικά για κάθε χώρο (με Α.Π.Ε.), με βάση τις προκύπτουσες κάθε φορά ανάγκες και προτεραιότητες λειτουργίας της .... Α.Ε. και μετά από σχετική εντολή εκτέλεσής τους που θα δίνεται στον ανάδοχο- εμπίπτει κάθε εργασία συντήρησης, βελτίωσης και επισκευής υποδομών οδοποιίας, που θα προκύψει ή θα καταστεί αναγκαία σε οποιοδήποτε περιοχή αρμοδιότητας ...., και μέχρι εξάντλησης του συμβατικού ποσού. Όσον δε αφορά στις λοιπές εργασίες που αποτελούν αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης (βλ. ανωτέρω εργασίες υπό στοιχ. Α, Β, Γ, Δ και Η), αυτές αφορούν σε εργασίες κατηγορίας οικοδομικών (οι δε εργασίες υπό στοιχ. Γ' αφορούν και σε υδραυλικές και ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες) και, επομένως, δεν είναι συναφείς προς τις εργασίες που αποτελούν αντικείμενο της αρχικής σύμβασης και συνίστανται σε εργασίες κατηγορίας οδοποιίας, και για το λόγο αυτό δεν μπορούν ν' αποτελέσουν νομίμως αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης. (..) Κωλύεται η υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου...(Μη ανακλητέα με την 285/2012 πράξη του VI΄ Τμ. του Ελεγκτικού Συνεδρίου)