Αποκατάσταση ζημιών και εργασίες συντήρησης στον Χ.Υ.Τ.Α.(...). Από τα ανωτέρω, όπως βασίμως προβάλλει ο προσφεύγων, δεν προκύπτει ότι το χρονικό διάστημα που διέδραμε μέχρι να ωριμάσουν οι ενέργειες που έπρεπε να ακολουθηθούν, να εξευρεθούν οι πόροι, να συνταχθεί η μελέτη και να ολοκληρωθεί η διαδικασία της ανάδειξης αναδόχου οφείλονται σε υπαιτιότητα του Δήμου και ολιγωρία του μηχανισμού του, ώστε η επικαλούμενη κατεπείγουσα ανάγκη να μην συμβιβάζεται με την τήρηση των συντετμημένων προθεσμιών υποβολής προσφορών που προβλέπονται για τις (ανοικτές ή κλειστές) διαγωνιστικές διαδικασίες. Συνεπώς, δεν συντρέχει ο σχετικός διακωλυτικός λόγος που διατυπώθηκε με την προσβαλλόμενη πράξη.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, πρέπει η υπό κρίση προσφυγή να γίνει δεκτή, να ανακληθεί η 2/2023 πράξη της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου ... και να κριθεί ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της επίδικης σύμβασης.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΝΕΑΣ ΟΔΟΓΕΦΥΡΑΣ.(...)ζητείται η αναθεώρηση της 1849/2022 απόφασης του Εβδόμου Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου(...)Ανεξαρτήτως των ανωτέρω, η προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016 τότε μόνο είναι νόμιμη, όταν το αντικείμενο της δημόσιας σύμβασης είναι κατ’ αρχήν πρόσφορο για την άμεση αντιμετώπιση της κατεπείγουσας ανάγκης που προέκυψε από απρόβλεπτα γεγονότα  ή για την αποσόβηση επαπειλούμενων κινδύνων, περιορίζεται στο μέτρο που είναι απολύτως απαραίτητο για την αντιμετώπισή της και δεν αφορά στην κάλυψη των τακτικών (πάγιων) αναγκών της αναθέτουσας αρχής. Στην προκειμένη περίπτωση αντικείμενο της σύμβασης είναι η κατασκευή νέας οδογέφυρας, καθόσον η ήδη υπάρχουσα υπέστη εξαιτίας των σεισμών εκτετατεμένες φθορές που την καθιστούν στατικά ανεπαρκή. Η επείγουσα ανάγκη, η οποία συνίσταται, σύμφωνα με την 280/1.4.2022 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής Περιφέρειας Θεσσαλίας, στην αποκατάσταση της ασφαλούς κυκλοφορίας ανθρώπων και οχημάτων μέσω της νέας οδογέφυρας και την ομαλοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας (γεωργικής, κτηνοτροφικής, εμπορικής) των οικισμών που είναι κτισμένοι εκατέρωθεν της κοίτης του ποταμού Τιταρήσιου, επιδιώκεται να αντιμετωπισθεί με την κατασκευή ενός νέου έργου υποδομής. Το έργο αυτό, για το οποίο είχε ήδη εκπονηθεί μελέτη και είχαν εγκριθεί τα τεύχη δημοπράτησής του από το έτος 2014, προβλέπεται να ολοκληρωθεί εντός 18 μηνών από την υπογραφή της σχετικής σύμβασης, δηλαδή το νωρίτερο εντός του έτους 2024. Με τα δεδομένα αυτά, όπως ορθώς κρίθηκε από το Τμήμα, η επιλογή της διαδικασίας με διαπραγμάτευση δεν συνιστά πρόσφορο μέσο για την αντιμετώπιση της επικαλούμενης από την προσφεύγουσα ανάγκης, η οποία ναι μεν καθιστά επιτακτική την εκτέλεση του επίμαχου έργου ως μία μόνιμη λύση για τη δημιουργηθείσα δυσμενή κατάσταση στην περιοχή, όχι όμως με την επιλεγείσα από την αναθέτουσα αρχή διαδικασία.Κατόπιν των ανωτέρω, οι συνεκδικαζόμενες προσφυγές αναθεώρησης πρέπει να απορριφθούν και να διαταχθεί η κατάπτωση υπέρ του Δημοσίου του παραβόλου που κατατέθηκε από τη δεύτερη προσφεύγουσα εταιρεία (άρθρο 310 παρ. 1 του ν. 4700/2020).  

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Ζητείται η αναθεώρηση της 1309/2021 απόφασης του Έβδομου Τμήματος (ΣΤ΄ Διακοπών) του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Με την απόφαση αυτή απορρίφθηκε η από 28.7.2021 προσφυγή της Περιφέρειας Αττικής για την ανάκληση της 418/2021 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου (Β΄ Διακοπών) του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Αττικής και της ανώνυμης εταιρείας «…» με αντικείμενο την «[α]ντιπλημμυρική προστασία [της] ευρύτερης περιοχής Π.Ε.Ο.Α.Κ. [Παλαιάς Εθνικής Οδού Αθηνών – Κορίνθου] – Θέση Ρέμα Γιώργη Δήμου Μεγαρέων», με την αιτιολογία ότι δεν συντρέχουν οι σωρευτικώς τασσόμενες από τις διατάξεις του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016 προϋποθέσεις για την ανάθεση του έργου με προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης και ειδικότερα ο αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ του επικαλούμενου από την προσφεύγουσα απρόβλεπτου γεγονότος και της εξ αυτού απορρέουσας ανάγκης για την άμεση ανάθεση αυτού.(....)Η κρίση άλλων δικαστικών σχηματισμών του Ελεγκτικού Συνεδρίου περί της νομιμότητας άλλων διαδικασιών ανάθεσης, στις οποίες υπήρξε προσφυγή από την ίδια Αναθέτουσα Αρχή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης, προβάλλεται αλυσιτελώς, αφενός διότι ο προσυμβατικός έλεγχος είναι έλεγχος αντικειμενικής νομιμότητας της εκάστοτε υποβαλλόμενης προς έλεγχο διαγωνιστικής διαδικασίας (πρβλ. ΕλΣυν Ολ. 505/2021, Τμ. Μείζ. - Επταμ. Σύνθ. 1265/2019) αφετέρου διότι η εκτίμηση της αιτιώδους συνάφειας μεταξύ του απρόβλεπτου γεγονότος και της επικαλούμενης κατεπείγουσας ανάγκης συνδέεται με την εκτίμηση πραγματικών γεγονότων, τα οποία διαφέρουν σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση. Απορρίπτει την προσφυγή αναθεώρησης της Περιφέρειας Αττικής.

Αποκατάσταση του ΒΝΣ Λάρισας.(...)	Με την ανωτέρω προσφυγή ζητείται η αναθεώρηση της 1170/2024 απόφασης του Εβδόμου Τμήματος (Ζ΄ Θερινό) του Ελεγκτικού Συνεδρίου.(...)	Ο λόγος αυτός πρέπει να απορριφθεί στο σύνολό του ως αβάσιμος, διότι, όπως ορθώς έγινε δεκτό με την προσβαλλόμενη απόφαση, τα έκτακτα καιρικά φαινόμενα του Σεπτεμβρίου 2023 (φαινόμενο «Daniel»), που επικαλείται η αναθέτουσα αρχή ότι προκάλεσαν βλάβη στον ΒΝΣ Λάρισας, στοιχειοθετούν πράγματι την απρόβλεπτη περίσταση του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν.4412/2016, ωστόσο δεν αποδείχθηκε εν προκειμένω το κατεπείγον ως βασική προϋπόθεση για την εφαρμογή της διάταξης αυτής ούτε και η εξαιτίας αυτού αδυναμία της αναθέτουσας αρχής να ακολουθήσει διαγωνιστικές διαδικασίες, έστω με συντετμημένες προθεσμίες. Τούτο δε, διότι, ενόψει και όσων εκτέθηκαν στη σκέψη 4, η προσφυγή στη διαδικασία διαπραγμάτευσης αποτελεί εξαιρετική διαδικασία, ως εκ τούτου, δεν είναι επιτρεπτό γραφειοκρατικές αγκυλώσεις της Αναθέτουσας Αρχής και καθυστερήσεις αυτής να αποτελούν πρόσχημα για την παράκαμψη των ανοικτών ή κλειστών διαγωνιστικών διαδικασιών. Εν προκειμένω, όπως ορθά επεσήμανε το δικάσαν Τμήμα, εκλείπει το κατεπείγον, ως βασική προϋπόθεση, για την εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016, διότι αυτό, και εάν ακόμη συνέτρεξε σε χρόνο εγγύς των έκτακτων καιρικών φαινομένων, αποδυναμώθηκε στη συνέχεια με την πάροδο: (i) πλέον των τριών (3) μηνών αδράνειας από την ημερομηνία διαπίστωσης της ανάγκης αποκατάστασης του κτιρίου (6.12.2023) μέχρι την υποβολή του αιτήματος εκπόνησης των σχετικών μελετών (27.3.2024) και (ii) συνολικά δέκα (10) μηνών από τον χρόνο του απρόβλεπτου γεγονότος (Σεπτέμβριος 2023) έως την ολοκλήρωση της ανωτέρω διαδικασίας με την έκδοση της κατακυρωτικής απόφασης (Ιούλιος 2024), χρονικό διάστημα, το οποίο κρίνεται επαρκές για την ανάθεση του επίμαχου έργου με την επισπευσμένη ανοιχτή ή κλειστή διαγωνιστική διαδικασία (άρθρο 121 του ν. 4412/2016) για τη διεύρυνση του κύκλου των δυνητικά προσφερόντων, λαμβανομένου υπόψη και του γεγονότος ότι η ανάθεση αυτή έγινε αποκλειστικά βάσει χαμηλότερης τιμής (ΕλΣυν Ολ. 1077/2024 σκ. 22, 304/2023 σκ. 23, 1309/2022 σκ. 23, 1306/2022 σκ. 29). Για τους λόγους αυτούς.Απορρίπτει την προσφυγή αναθεώρησης. Δεν αναθεωρεί την 1170/2024 απόφαση του Εβδόμου Τμήματος.

Βελτίωση υφιστάμενων αγροτικών δρόμων (...)Υπό το ανωτέρω νομικό και πραγματικό πλαίσιο της υπόθεσης, πρέπει, ως προς την ύπαρξη κατεπείγουσας ανάγκης που δεν συμβιβάζεται με τις προθεσμίες που τάσσουν άλλες διαδικασίες, να γίνουν δεκτά τα ακόλουθα: (α) Όπως προεκτέθηκε (ανωτέρω σκ. 8), είναι νόμιμη η σύναψη δημόσιας σύμβασης με προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση σχετικής προκήρυξης, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016, μόνο στις περιπτώσεις που ανακύπτει κατεπείγουσα ανάγκη εξαιτίας απρόβλεπτων γεγονότων για την αναθέτουσα αρχή, η δε ανάγκη αυτή είναι τόσο επιτακτική, ώστε να καθιστά αδύνατη για την αντιμετώπισή της, την επιλογή διαγωνιστικής διαδικασίας, έστω και με συντετμημένες προθεσμίες 15 και 10 ημερών, ανάλογα για ανοικτές ή κλειστές διαδικασίες ή διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων κάτω των ορίων, για την υποβολή των προσφορών (βλ. άρθρα 27 παρ. 3, 28 παρ. 7 και 121 παρ. 1 του ν. 4412/2016 όπου για λόγους επείγοντος καθορίζονται συντετμημένες προθεσμίες υποβολής προσφορών αντί της τακτικής των 35 ημερών). Όταν, λοιπόν, η αναθέτουσα αρχή επικαλείται κατεπείγουσα ανάγκη, η οικεία σύμβαση πρέπει να ανατίθεται χωρίς καθυστέρηση, καθόσον το επείγον δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως πρόσχημα προσφυγής στην εξαιρετική διαδικασία για την ανάθεση συμβάσεων, έστω και αν για την τήρηση των διαγωνιστικών διαδικασιών απαιτείται μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από αυτό που θα χρειαζόταν για την προσφυγή σε απευθείας ανάθεση, εφόσον μόνον με αυτές  διασφαλίζεται σε υπέρτατο βαθμό η επίτευξη διαφάνειας και ελεύθερου ανταγωνισμού. Συνεπώς, η ύπαρξη κατεπείγουσας ανάγκης εξαιτίας απρόβλεπτων γεγονότων δεν παρέχει τη διακριτική ευχέρεια στην αναθέτουσα αρχή, να επιλέξει μη διαγωνιστική διαδικασία άνευ άλλου τινός, αν δεν αποδείξει ότι εν όψει αυτής, δεν μπορούσε να ακολουθήσει διαγωνιστικές διαδικασίες έστω με συντετμημένες προθεσμίες.Για τους λόγους αυτούςΑπορρίπτει την προσφυγής ανάκλησης, και  Δεν ανακαλεί την 917/2022 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

«Παροχή υπηρεσιών αποκατάστασης ζημιών που προκλήθηκαν από φυσικές καταστροφές σε ρέματα τον Οκτώβριο του 2022 στο Δήμο Μαλεβιζίου και στο Δήμο Ηρακλείου», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 1.975.806,45 ευρώ πλέον ΦΠΑ (....)Στη ... απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής της Περιφέρειας Κρήτης και τη σχετική ... εισήγηση του Προϊσταμένου της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου δεν παρατίθενται συγκεκριμένα στοιχεία, που να καταδεικνύουν την ύπαρξη κατεπείγουσας ανάγκης μη συμβιβαζόμενης με τις προθεσμίες που προβλέπονται για τις ανοικτές, κλειστές ή ανταγωνιστικές διαδικασίες με διαπραγμάτευση. Αντιθέτως, από τη χρονική ακολουθία των ως άνω φυσικών φαινομένων και των επιμέρους φάσεων της διαδικασίας διαπραγμάτευσης προκύπτει ότι ήταν δυνατή η ανάθεση των επίμαχων υπηρεσιών τουλάχιστον με την επισπευσμένη ανοικτή διαδικασία του άρθρου 27 παρ. 3 του ν. 4412/2016 και με πρόβλεψη ελάχιστης προθεσμίας υποβολής προσφορών 15 ημερών. Τούτο, διότι μεταξύ της εκδήλωσης των έντονων καιρικών φαινομένων της 15.10.2022 στις προαναφερόμενες περιοχές της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου και της έγκρισης της πρόσκλησης της διαπραγμάτευσης με τη .../2.12.2022 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής της Περιφέρειας Κρήτης μεσολάβησε διάστημα 48 ημερών, μεταξύ της έγκρισης της πρόσκλησης και της έκδοσης της .../30.12.2022 κατακυρωτικής απόφασης της Οικονομικής Επιτροπής μεσολάβησε διάστημα 28 ημερών, ενώ μεταξύ της έκδοσης της κατακυρωτικής απόφασης και της κοινοποίησής της στους υπόλοιπους προσφέροντες, πλην της μειοδότριας, με το .../13.1.2023 έγγραφο του αναπληρωτή Προϊσταμένου της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων, μεσολάβησε διάστημα 14 ημερών, δηλαδή συνολικό χρονικό διάστημα 90 ημερών. Το εν λόγω δε χρονικό διάστημα των 90 ημερών ήταν επαρκές για την ανάθεση των σχετικών υπηρεσιών, τουλάχιστον με την επισπευσμένη ανοικτή διαδικασία και προθεσμία υποβολής προσφορών 15 ημερών(....)Η προσφυγή στην υπό κρίση περίπτωση σε διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης, κατά παράβαση του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016, πλήττει προδήλως τις αρχές της διαφάνειας, της ισότητας των διαγωνιζομένων και του ελεύθερου ανταγωνισμού και, ως εκ τούτου, συνιστά ουσιώδη πλημμέλεια της ελεγχόμενης διαδικασίας..... Ο περιορισμός δε του ανταγωνισμού καταδεικνύεται εν προκειμένω και από τη διαφορά μεταξύ της έκπτωσης που προσφέρθηκε από την ανάδοχο (…) της ελεγχόμενης διαδικασίας διαπραγμάτευσης (προσφορά 1.639.919,35 ευρώ επί προϋπολογιζόμενης δαπάνης 1.975.806,45 ευρώ) και αυτής που είχε προσφερθεί από την ίδια (…) και την ανάδοχο (… ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ) του συναφούς ανοικτού διαγωνισμού που προκηρύχθηκε με τη 209/8.3.2022 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής της Περιφέρειας Κρήτης (προσφορές 604.838,71 ευρώ και 846.774,19 ευρώ, αντίστοιχα, επί προϋπολογιζόμενης δαπάνης 2.419.354,84 ευρώ).Κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης 

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/980/2023.

ΜΕΛΕΤΗ:	Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 3, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η απόφαση της αναθέτουσας αρχής να προσφύγει στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης (χωρίς δημοσίευση προκήρυξης) του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016 παρίσταται μη νόμιμη, για τους ακόλουθους λόγους: Στην κρίσιμη Α/ΣΥΠ000/ΤΣ/ΟΔ/384028/2.12.2022 απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών δεν παρατίθενται συγκεκριμένα στοιχεία, τα οποία να καταδεικνύουν την ύπαρξη κατεπείγουσας ανάγκης μη συμβιβαζόμενης με τις προθεσμίες που προβλέπονται για τις ανοικτές, κλειστές ή ανταγωνιστικές διαδικασίες με διαπραγμάτευση. Αν δε υποτεθεί ότι υπολαμβάνεται ως απρόβλεπτο γεγονός, εξαιτίας του οποίου κατέστη αδύνατη η τήρηση των σχετικών προθεσμιών, η καταστροφική πυρκαγιά του Αυγούστου 2021 (δοθέντος ότι στην απόφαση αυτή μνημονεύεται ότι μετά την καταστροφική πυρκαγιά του Αυγούστου 2021 η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας κήρυξε σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης τους πυρόπληκτους Δήμους Αγίας Άννας – Μαντουδίου - Λίμνης και Ιστιαίας – Αιδηψού), θα ήταν δυνατή η ανάθεση της επίμαχης μελέτης, κατ’ ελάχιστον, με την επισπευσμένη ανοικτή διαδικασία του άρθρου 27 παρ. 3 του ν. 4412/2016 και με πρόβλεψη ελάχιστης προθεσμίας υποβολής προσφορών δεκαπέντε (15) ημερών. Ειδικότερα, από το εν λόγω χρονικό σημείο της εκδήλωσης της πυρκαγιάς έως τη διενέργεια και, τελικώς, κατακύρωση στις 16.1.2023 των αποτελεσμάτων της διαδικασίας διαπραγμάτευσης διέδραμε ικανό χρονικό διάστημα περίπου δεκαέξι (16) μηνών, εντός του οποίου μπορούσε να έχει προκηρυχθεί και να έχει τελεσφορήσει ανοιχτός ή κλειστός διαγωνισμός. Συνεπώς, η καθυστέρηση για την έναρξη και τη διενέργεια της ελεγχόμενης διαδικασίας, που αποφασίστηκε στις 2.12.2022 και ανατέθηκε στις 16.1.2023, μη οφειλόμενη με βάση τα στοιχεία του φακέλου σε διακωλυτικά ή διακοπτικά της χρονικής ακολουθίας της οικείας διαδικασίας γεγονότα, ανάγεται στην ευθύνη της αναθέτουσας Αρχής, η οποία δεν προέβη άμεσα στην ενεργοποίηση ανοιχτής ή κλειστής διαδικασίας, χωρίς να τεκμηριώνεται η αδυναμία αυτής να τηρήσει τις προθεσμίες των διαδικασιών με δημοσίευση, έστω και επισπευσμένων (πρβλ. ΔΕΚ αποφ. της 15.10.2009, Επιτροπή κατά Γερμανίας, C-275/08, σκ. 9 - 11 και 70 - 72, της 2.6.2005, Επιτροπή κατά Ελλάδας, C-394/02, σκ. 44, ΕλΣυν Ολ. 1309/2022, σκ. 23). Ανεξαρτήτως των ανωτέρω εκτεθέντων, δεν στοιχειοθετείται ο κατεπείγων χαρακτήρας, υπό την έννοια του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016, της ανάγκης χάραξης νέου εναλλακτικού οδικού άξονα, ενόψει της υφιστάμενης Εθνικής Οδού Ε.Ο. 77, η οποία αποτελεί σήμερα μέρος του Αναλυτικού Διευρωπαϊκού Δικτύου και κύρια διασύνδεση της Βόρειας Εύβοιας με την περιοχή της Χαλκίδας και επομένως, υφίσταται λειτουργικό οδικό δίκτυο που εξυπηρετεί τις μετακινήσεις στην περιοχή αυτή. Περαιτέρω, σε κάθε περίπτωση, το προς ανάθεση μελετητικό αντικείμενο αφορά σε πάγιου χαρακτήρα ανάγκη (ΕλΣυν Ολ. 182/2022, σκ. 7 επ.) [όπως καταδεικνύεται και από την ανωτέρω αναφερόμενη (σκέψη 8) εξέταση όλων των μελετηθεισών μέχρι τότε εναλλακτικών λύσεων, που είχαν διαδοχικά αποκλειστεί στη διάρκεια της τελευταίας 40ετίας]. Εξάλλου, ενδεικτικό στοιχείο του πάγιου χαρακτήρα των αναγκών που καλείται να καλύψει η ελεγχόμενη σύμβαση είναι ο χρόνος εκπόνησης της μελέτης (24 μήνες, βλ. και επιλεγέν κριτήριο ανάθεσης της βέλτιστης σχέσης ποιότητας-τιμής που συνάδει με πιο σύνθετα αντικείμενα που κατατείνουν σε κάλυψη πάγιων αναγκών κατόπιν αναλυτικού και ευρύτερου σχεδιασμού και προγραμματισμού). ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/1149/2023 ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/Α΄ ΕΛΑΣΣΟΝΑ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/1577/2023

Προμήθεια ραδιοφαρμάκων-ραδιοϊσοτόπων: ..ζητείται η ανάκληση της 141/2016 Πράξης του Στ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ανωτέρω ερμηνευτικώς δεκτά (βλ. σκ. II), η κρινόμενη αίτηση είναι εκπρόθεσμη, δεδομένου ότι κατατέθηκε στη Γραμματεία του Τμήματος στις 22.9.2016 (βλ. τη συνταχθείσα επί του δικογράφου αυτής πράξη κατάθεσης), ήτοι μετά την παρέλευση της σχετικής αποκλειστικής δεκαπενθήμερης προθεσμίας, η οποία, στην προκειμένη περίπτωση, άρχισε την επομένη της κοινοποιήσεως της προσβαλλόμενης πράξης στην αναθέτουσα αρχή δηλ. στις 18.8.2016 και συμπληρώθηκε την 1.9.2016, ημέρα Πέμπτη, εργάσιμη και μη εξαιρετέα εκ του νόμου και, ως εκ τούτου, πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη, απορριπτομένων των περί του αντιθέτου ισχυρισμών αυτής ως αβασίμων. Ειδικότερα, ο ισχυρισμός του αιτούντος Νοσοκομείου περί αναστολής της εν λόγω προθεσμίας κατά διάρκεια των δικαστικών διακοπών πρέπει, σύμφωνα με όσα προεκτέθηκαν (βλ. ανωτέρω σκέψη IΙ) να απορριφθεί ως αβάσιμος. Ομοίως, απορριπτέος τυγχάνει και ο ισχυρισμός ότι η μη έγκαιρη κατάθεση της αίτησης οφείλεται στην καθυστερημένη ενημέρωση του Διοικητή του αιτούντος Νοσοκομείου αναφορικά με την προσβαλλόμενη πράξη λόγω του ότι ο τελευταίος ανέλαβε καθήκοντα το πρώτον στις 16.9.2016, καθόσον η ανωτέρω περίσταση δεν ανέστειλε την προθεσμία υποβολής αίτησης ανάκλησης, αφού δεν συνιστά γεγονός ανωτέρας βίας που συνεπάγεται την απόλυτη αδυναμία των οργάνων του νοσοκομείου για την έγκυρη άσκηση της αίτησης ανάκλησης ούτε, σε κάθε περίπτωση, συνέτρεξε κατά το χρόνο λήξης της εν λόγω προθεσμίας. Περαιτέρω, οι ισχυρισμοί του αιτούντος ότι η προσβαλλομένη όφειλε να επιδοθεί στο νόμιμο εκπρόσωπό του με δικαστικό επιμελητή, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 33 επ. του π.δ. 1225/1981 (ΦΕΚ Α΄304) και, ως εκ τούτου δεν άρχισε η δεκαπενθήμερη προθεσμία και η κρινόμενη αίτηση έχει ασκηθεί εμπροθέσμως, καθώς και ότι υπάρχει δυνατότητα ανάκλησης της προσβαλλόμενης πράξης είτε οίκοθεν είτε κατόπιν υποβολής σχετικής αίτησης βάσει των γενικών αρχών του διοικητικού δικαίου περί ανάκλησης των διοικητικών πράξεων είναι, ομοίως, απορριπτέοι ως αβάσιμοι, διότι, όπως ήδη εκτέθηκε στην προηγούμενη σκέψη η διάταξη του άρθρου 35 παρ. 5 του Κώδικα Νόμων για το ΕΣ ρυθμίζει κατά τρόπο εξαιρετικό και εξαντλητικό τη διαδικασία ανάκλησης των πράξεων προσυμβατικού ελέγχου των Κλιμακίων ή Επιτρόπων, χωρίς να καταλείπεται περιθώριο αναλογικής ή ευθείας εφαρμογής των ως άνω γενικών αρχών, και προβλέπει ότι η αποκλειστική δεκαπενθήμερη προθεσμία για την υποβολή της σχετικής αίτησης άρχεται από την κοινοποίηση (και όχι επίδοση) της πράξεως του Κλιμακίου ή Επιτρόπου στον οικείο φορέα, η οποία γίνεται με κάθε πρόσφορο μέσο, συμπεριλαμβανομένης και της τηλεομοιοτυπίας (fax).

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:	Με τα δεδομένα όσα προεκτέθηκαν και σύμφωνα με τις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η επιλογή της αναθέτουσας αρχής να απαιτήσει για την ειδική χρηματοοικονομική ικανότητα συμμετέχοντος οικονομικού φορέα, αυτός να διαθέτει «μέσο δείκτη βιωσιμότητας της επιχείρησης, των τριών τελευταίων δημοσιευμένων χρήσεων (έτη 2019, 2020, 2021), να είναι ≥ 2,00 (δείκτης βιωσιμότητας = Κυκλοφορούν ενεργητικό / βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις, (αναλογία, στοιχείων ενεργητικού και παθητικού)», επιπλέον της απαίτησης για ελάχιστο μέσο γενικό κύκλο εργασιών των τριών δημοσιευμένων χρήσεων (έτη 2019, 2020, 2021) ίσο ή μεγαλύτερο από το 100% του προϋπολογισμού μελέτης, χωρίς Φ.Π.Α. παρίσταται ουσιωδώς πιο αυστηρή σε σχέση με την αντίστοιχη που είχε τεθεί στους προηγούμενους διαγωνισμούς (ετών 2015, 2016 και 2017-2018), στους οποίους απαιτείτο μόνο ελάχιστος μέσος γενικός κύκλος εργασιών των τριών δημοσιευμένων χρήσεων ίσος ή μεγαλύτερος από το 100% του προϋπολογισμού της προς ανάθεση σύμβασης (βλ. σκ. 11 της παρούσας). Και ναι μεν η διακριτική ευχέρεια των αναθετουσών αρχών είναι ευρεία αναφορικά με τη δυνατότητά τους να θέτουν απαιτήσεις χρηματοοικονομικής επάρκειας –ακόμη και αυστηρότερες σε σχέση με παρελθούσες διαγωνιστικές διαδικασίες με το ίδιο αντικείμενο– για την εξασφάλιση της απρόσκοπτης εκτέλεσης του προκηρυσσόμενου συμβατικού αντικειμένου, ανάλογα με τη φύση και την πολυπλοκότητά του, τούτο, όμως, δεν αίρει την υποχρέωσή τους να αιτιολογούν προσηκόντως τις επιλογές τους, ιδίως δε όταν αυτές διαφοροποιούνται ουσιωδώς και μάλιστα προς το αυστηρότερο σε σχέση με κριτήρια επιλογής που είχαν τεθεί σε αμέσως προηγούμενες διακηρύξεις (ΕλΣυν Ολ. 1978/2021). Εν προκειμένω, δεν τεκμηριώνεται από τα στοιχεία του φακέλου της σύμβασης ο λόγος της ως άνω αυστηροποίησης των όρων συμμετοχής των διαγωνιζόμενων φορέων στην ελεγχόμενη διαγωνιστική διαδικασία σε σχέση με τις ομοίου φυσικού αντικειμένου διαδικασίες παρελθόντων ετών, συνεπώς, η επίμαχη απαίτηση χρηματοοικονομικής επάρκειας παρίσταται δυσανάλογη σε σχέση με το φυσικό και οικονομικό αντικείμενο της υπό ανάθεση σύμβασης και παρεμποδίζει ουσιωδώς την ανάπτυξη ελεύθερου ανταγωνισμού με την ευρύτερη δυνατή συμμετοχή οικονομικών φορέων στον διαγωνισμό και δη μικρότερων επιχειρήσεων. Αντ’ αυτού, στον ελεγχόμενο διαγωνισμό κατέστη δυνατή η συμμετοχή μίας μόνον εταιρείας, η οποία μάλιστα ήταν ανάδοχος του προηγούμενου διαγωνισμού. Η επιλογή του εν λόγω αριθμοδείκτη ως κατάλληλου, πρόσφορου και αναλογικού μέτρου για τη διασφάλιση της ομαλής εκτέλεσης της ελεγχόμενης σύμβασης κλονίζεται έτι περισσότερο από τις προσκομιζόμενες προκηρύξεις και διακηρύξεις από ομοίου φυσικού αντικειμένου διαγωνισμούς της ίδιας αναθέτουσας αρχής, παρελθόντων ετών. Αναλυτικότερα, όπως προεκτέθηκε, κατά τα έτη 2015-2018, η αναθέτουσα αρχή επέλεγε ως κατάλληλο και πρόσφορο κριτήριο χρηματοοικονομικής επάρκειας των διαγωνιζόμενων φορέων ο ελάχιστος μέσος γενικός κύκλος εργασιών των τριών τελευταίων δημοσιευμένων χρήσεων να είναι ίσος ή μεγαλύτερος από το 100% του προϋπολογισμού μελέτης, πλέον Φ.Π.Α., ενώ δεν προκύπτει ούτε άλλωστε επικαλείται η αναθέτουσα αρχή τυχόν ανεπάρκεια της αναδειχθείσας αναδόχου να εκτελέσει τις σχετικώς συναφθείσες συμβάσεις. Επιπροσθέτως, ενώ κατά τον διαγωνισμό ετών 2017-2018 (που ήταν ο τελευταίος στον οποίο τέθηκε ως μόνο κριτήριο χρηματοοικονομικής απαίτησης το προαναφερθέν) κατατέθηκαν προσφορές από δύο οικονομικούς φορείς, κατά τον διαγωνισμό ετών 2021-2022, όπως και κατά τον ελεγχόμενο διαγωνισμό, κατέθεσε προσφορά μόνο ένας οικονομικός φορέας, η ανώνυμη εταιρεία «…..». Εξ όσων προεκτέθηκαν, το Κλιμάκιο άγεται στην κρίση ότι η ανωτέρω αναδειχθείσα πλημμέλεια δεν επέτρεψε να δημιουργηθεί ανταγωνισμός στον ελεγχόμενο διαγωνισμό δια της συμμετοχής μικρότερων επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα να εμποδισθεί η ευρύτερη συμμετοχή οικονομικών φορέων και η επίτευξη καλύτερων τιμών. ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/1445/2023

Συντήρηση αποχετευτικών δικτύων:	Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο κρίνει τα εξής: Στην ελεγχόμενη σύμβαση, οικονομικού αντικειμένου 1.600.000,00 ευρώ χωρίς ΦΠΑ για τέσσερα έτη (ήτοι 400.000,00 ευρώ κατ’ έτος) με ισόποσο δικαίωμα προαίρεσης, δεν παρίσταται αιτιολογημένη η προβλεπόμενη στο άρθρο 2.2.5 περ. β΄ της διακήρυξης απαίτηση, σύμφωνα με την οποία «Ο μέσος δείκτης βιωσιμότητας της επιχείρησης, των τριών τελευταίων δημοσιευμένων χρήσεων (έτη 2020, 2021, 2022), να είναι ≥ 2,00 (δείκτης βιωσιμότητας = Κυκλοφορούν ενεργητικό / βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις, (αναλογία, στοιχείων ενεργητικού και παθητικού)», καθώς εν προκειμένω η διακήρυξη δεν αρκείται στην ύπαρξη θετικού δείκτη, αλλά απαιτεί όπως το κυκλοφορούν ενεργητικό είναι τουλάχιστον διπλάσιο από τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις των διαγωνιζομένων (βλ. σκέψη 4). Όπως αναφέρεται στο από 1.2.2024 έγγραφο του Προϊσταμένου της Διεύθυνσης Ποιότητας, Ζωής & Περιβάλλοντος του Δήμου Νέας Προποντίδας, η επιλογή αυτή «συνιστά ένα χρήσιμο εργαλείο απεικόνισης της πραγματικής οικονομικής κατάστασης του εκάστοτε υποψηφίου» και «ένα πρόσφορο μέσο για την απόδειξη της φερεγγυότητας του συμμετέχοντος». Ωστόσο, δεν τεκμηριώνεται στα έγγραφα της σύμβασης η ανάγκη που υπαγόρευσε την επιλογή, όσον αφορά την ειδική χρηματοοικονομική ικανότητα των υποψήφιων οικονομικών φορέων, του ως άνω ιδιαίτερα υψηλού αριθμοδείκτη γενικής ρευστότητας και μάλιστα για τρεις οικονομικές χρήσεις  (κατά τα έτη 2020, 2021 και 2022), ο οποίος δεν είχε τεθεί από τον αναθέτοντα φορέα σε προηγούμενες διαγωνιστικές διαδικασίες (ετών 2015, 2016 και 2018) με όμοιο αντικείμενο. Η διακριτική ευχέρεια του αναθέτοντος φορέα να θέτει τους πρόσφορους, κατά την κρίση του, όρους χρηματοοικονομικής επάρκειας ανάλογα με τη φύση του συμβατικού αντικειμένου, καθώς και η ανάγκη διασφάλισης της προσήκουσας εκτέλεσης της συγκεκριμένης σύμβασης ενόψει του δημόσιου συμφέροντος που εξυπηρετεί, δεν αποτελούν επαρκή αιτιολόγηση της ως άνω περιοριστικής του ανταγωνισμού επιλογής, καθόσον δεν προσδιορίζεται με πληρότητα και σαφήνεια ούτε προκύπτει από τα προσκομισθέντα στοιχεία ο λόγος για τον οποίο δεν μπορεί η επίμαχη σύμβαση να εκτελεσθεί προσηκόντως με τη συνδρομή λιγότερο αυστηρών απαιτήσεων (π.χ. με μικρότερο δείκτη γενικής ρευστότητας, με την απαίτηση ο δείκτης αυτός να ισχύει μόνο για το τελευταίο πριν από την εκτέλεση της σύμβασης έτος κ.λπ.), λαμβανομένου μάλιστα υπόψιν ότι η ύπαρξη του εν λόγω υψηλού δείκτη γενικής ρευστότητας δεν είναι η μοναδική απαίτηση της διακήρυξης για την απόδειξη της χρηματοοικονομικής επάρκειας των διαγωνιζομένων, αλλά προβλέπεται και έτερο σχετικό κριτήριο (βλ. άρθρο 2.2.5 περ. α΄ της διακήρυξης). Τόσο υψηλός, άλλωστε, αριθμοδείκτης δεν τίθεται ούτε σε διαγωνισμούς με πολύ μεγαλύτερο οικονομικό αντικείμενο (πρβλ. ΣτΕ 676/2023, 2631/2020), ενώ η συνήθης τιμή που απαντάται είναι αυτή της μονάδας ή και μικρότερη (πρβλ. ΦΓ8/28754/27.4.2015 απόφαση της Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, Β΄ 1676). Σύμφωνα με τα προεκτεθέντα, δεν αποδεικνύεται από τον αναθέτοντα φορέα, αν και φέρει το σχετικό βάρος, ότι ο τιθέμενος στο άρθρο 2.2.5 περ. β΄ της διακήρυξης όρος τελεί σε εύλογη σχέση αναλογίας προς το αντικείμενο της υπό ανάθεση σύμβασης, κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 75 παρ. 1 και 3 του ν. 4412/2016 (βλ. και άρθρο 253 παρ. 1 του ίδιου νόμου), ενόψει άλλωστε και του γεγονότος ότι στον ελεγχόμενο διαγωνισμό δεν αναπτύχθηκε ανταγωνισμός, καθόσον υπέβαλε προσφορά μόνον ένας οικονομικός φορέας, ο οποίος μάλιστα ήταν ο ανάδοχος και των προηγούμενων διαγωνιστικών διαδικασιών για την ανάθεση του ίδιου αντικειμένου.