Η Πράξη 202/2025 του Ε' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου του Δήμου Χαλανδρίου με τίτλο «Νέο κτίριο Δημαρχείου Χαλανδρίου», συμβατικής δαπάνης 1.385.176,49 ευρώ (άνευ ΦΠΑ και αναθεώρησης). Το Κλιμάκιο έκρινε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της σύμβασης. Για τις ήδη εκτελεσθείσες εργασίες, αξίας 307.116,62 ευρώ, κρίθηκε ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 155 του ν.4412/2016 (επείγουσες/απρόβλεπτες). Οι προτεινόμενες μη εκτελεσθείσες εργασίες κρίθηκαν απολύτως αναγκαίες για την αρτιότητα και λειτουργικότητα του έργου και δεν μπορούν να διαχωριστούν τεχνικά ή οικονομικά. Επιπλέον, η συνολική αξία της τροποποίησης (αθροιστικά 1ης, 2ης και 3ης ΣΣΕ) δεν υπερβαίνει το 50% της αρχικής σύμβασης. Ωστόσο, η υπογραφή της σύμβασης τίθεται υπό τον όρο της έγκρισης από το αρμόδιο όργανο του Δήμου περαιτέρω παράτασης της συμβατικής προθεσμίας εκτέλεσης του έργου.

Η Πράξη 203/2025 του Ε' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου έκρινε τη νομιμότητα του σχεδίου της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης για το έργο του Δήμου Αθηναίων «Αποκαταστάσεις – ανακατασκευές – αναπλάσεις κοινοχρήστων χώρων του Δ.Α.». Η δαπάνη της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης ανέρχεται σε 39.400,00 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Η αύξηση αυτή αφορά την επαύξηση της απολογιστικής δαπάνης για τη διαχείριση Αποβλήτων Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (Α.Ε.Κ.Κ.), καθώς και λοιπές απολογιστικές εργασίες, που προέκυψαν λόγω της επείγουσας ανάγκης ανακατασκευής διαδρόμων στο Γ' Κοιμητήριο και άλλων επικίνδυνων βλαβών. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι εργασίες πληρούν σωρευτικά τις προϋποθέσεις του ν.4412/2016, διότι είναι απαραίτητες για την ολοκλήρωση, δεν μπορούν να διαχωριστούν τεχνικά/οικονομικά, και το συνολικό ποσό των συμπληρωματικών συμβάσεων (49,99%) δεν υπερβαίνει το 50% της αρχικής σύμβασης. Συνεπώς, δεν κωλύεται η υπογραφή της.

Η προσφεύγουσα αιτείται την ακύρωση της απόφασης της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου που απέρριψε την τεχνική της προσφορά, ισχυριζόμενη ότι η απόρριψη έγινε παράνομα, καθώς η προσφορά της πληρούσε τους όρους της διακήρυξης. Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά εργασίες διαχείρισης ογκωδών αποβλήτων και αποβλήτων εκσκαφών-κατασκευών (Α.Ε.Κ.Κ.) για δύο έτη, συμπεριλαμβανομένων εργασιών μεταφοράς, επεξεργασίας, ανακύκλωσης και απόρριψης σε εγκεκριμένη μονάδα. Η προσφεύγουσα υποστήριζε ότι, σύμφωνα με τους όρους της διακήρυξης, είχε το δικαίωμα να στηριχθεί στις ικανότητες τρίτου φορέα για την εκτέλεση μέρους των εργασιών.

Η προσφεύγουσα επιδιώκει την ακύρωση της υπ' αριθμ. 24/2019 Απόφασης του Διοικητικού Συμβουλίου, με την οποία εγκρίθηκε το Πρακτικό της Επιτροπής Διενέργειας και Αξιολόγησης προσφορών για τον ανοικτό διαγωνισμό σχετικά με την ανάδειξη αναδόχου για την υπηρεσία «ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΧΩΡΩΝ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΑΣΠΡΩΝ ΣΠΙΤΙΩΝ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ». Η προσφυγή επικεντρώνεται στην παραβίαση ουσιωδών όρων της διακήρυξης, ιδίως ως προς τη μη νόμιμη προσκόμιση αποδεικτικών μέσων (ποινικού μητρώου) και την αποφυγή υποβολής συλλογικών συμβάσεων εργασίας στο τμήμα της τεχνικής προσφοράς. Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά εργασίες καθαρισμού και συντήρησης χώρων πρασίνου για οικισμούς, με προϋπολογισμό 148.800 € (συμπ. ΦΠΑ) και διάρκεια ενός έτους.

Η Πράξη 313/2025 του Ε' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρεμβάσεων αναβάθμισης Διοικητηρίου Π.Ε. Μεσσηνίας» της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Η 2η συμπληρωματική σύμβαση, ύψους 3.223.732,30 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ), κρίθηκε απαραίτητη λόγω διαφοροποιήσεων στη θεμελίωση του στατικού φορέα του κτιρίου που διαπιστώθηκαν κατά τις αποξηλώσεις. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι συμπληρωματικές εργασίες πληρούν τις προϋποθέσεις του ν. 4412/2016, καθώς είναι συναφείς και απόλυτα αναγκαίες για την τελειοποίηση του έργου, χωρίς να υπερβαίνουν το όριο του 50% αθροιζόμενες με την 1η προσθήκη (49,70%). Κατόπιν αυτών, δεν κωλύεται η υπογραφή της σύμβασης, υπό τον όρο εξασφάλισης της χρηματοδότησης.

Η απόφαση (Πράξη 01/2025) του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Βασικά έργα αποχέτευσης υποζωνών Α3.α και Α3.β» της Δ.Ε.Υ.Α. Πατρών, συνολικής συμβατικής δαπάνης 1.643.093,52 ευρώ (εκτός Φ.Π.Α.). Το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι προτεινόμενες συμπληρωματικές εργασίες, οι οποίες προέκυψαν λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση του έργου (όπως δυσχέρειες εκσκαφών, ανάγκη αντιστήριξης πρανών, αναντιστοιχίες αντλητικών συγκροτημάτων) πληρούν σωρευτικά τις προϋποθέσεις των άρθρων 132 και 156 του ν.4412/2016. Συγκεκριμένα, κρίθηκε ότι είναι απόλυτα αναγκαίες για την άρτια ολοκλήρωση του έργου, δεν μεταβάλλουν τη συνολική του φύση και η αξία τους δεν υπερβαίνει το 50% της αρχικής σύμβασης (παρουσιάζοντας υπέρβαση 32,50%). Κατά συνέπεια, δεν κωλύεται η υπογραφή της συμπληρωματικής σύμβασης, υπό τον όρο δέσμευσης πίστωσης και παράτασης της διάρκειας της αρχικής σύμβασης.

Η Πράξη 269/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης για το έργο «Ίδρυση Σταθμού Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) Αθήνας και Όμορων Δήμων στον Ελαιώνα». Το Κλιμάκιο έκρινε ότι κωλύεται η υπογραφή της σύμβασης ως προς την απολογιστική δαπάνη αποζημίωσης του αναδόχου για τη διαχείριση ΑΕΚΚ (Αποβλήτων Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων) και την αύξηση της τιμής των ασφαλτικών έργων (ΑΤ 7.4), λόγω μη νόμιμου υπολογισμού ή έλλειψης στοιχείων. Επίσης, έκρινε απαραδέκτως την εισαγωγή του σχεδίου ως προς την εξάμηνη παράταση της δοκιμαστικής λειτουργίας. Ωστόσο, δεν κωλύεται η υπογραφή για τις υπόλοιπες εργασίες, προμήθειες και υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των εκτελεσθέντων κατεπειγόντων έργων (νέα προσωρινή είσοδος, γεφύρωση αρχαιολογικού ευρήματος), καθώς πληρούν τις προϋποθέσεις του ν. 4412/2016.

Eξόφληση του 9ου λογαριασμού της σύμβασης (1ου  λογαριασμού της συμπληρωματικής σύμβασης) εκτέλεσης του έργου «Ανάπλαση και διαγράμμιση με ενίσχυση πρασίνου και σύνδεση χώρων πλατειών με ποδηλατόδρομο δημιουργώντας πράσινη διαδρομή»(...). Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η εντελλόμενη με το ανωτέρω χρηματικό ένταλμα δαπάνη παρίσταται μη νόμιμη, κατά το μέρος που αφορά στην εκτέλεση των εργασιών εκχωμάτωσης και μεταφοράς σε αποθηκευτικό χώρο των δύο υπόγειων πλαστικών δεξαμενών νερού που αποκαλύφθηκαν, κατόπιν εκσκαφών στην πλατεία ......, καθώς και μεταφύτευσης των υπαρχόντων μεγάλων δέντρων της πλατείας ...... σε νέα θέση, οι οποίες περιλαμβάνονται στην προμνησθείσα 1η συμπληρωματική σύμβαση. Τούτο, διότι οι εν λόγω εργασίες συνιστούν κατ’ ουσία επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του αρχικού έργου, το οποίο συνίστατο αποκλειστικά στην ανάπλαση και διαμόρφωση, με ενίσχυση πρασίνου, των χώρων πλατειών του Δήμου, καθώς και τη σύνδεση των τελευταίων με ποδηλατόδρομο, προκειμένου να δημιουργηθεί πράσινη διαδρομή, ως εκ τούτου, κατά παράβαση των οικείων διατάξεων οι συγκεκριμένες εργασίες αποτέλεσαν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, απορριπτομένων ως αβασίμων όλων των περί του αντιθέτου προβαλλόμενων ισχυρισμών του Δήμου ....... Σε κάθε περίπτωση οι ως άνω εργασίες που προέκυψαν κατά την εκτέλεση του έργου δεν οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις αλλά σε προφανείς παραλείψεις της αρχικής μελέτης του έργου. Κατόπιν των ανωτέρω, το επίμαχο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί. 

Αντιπλημμυρικά έργα..ζητείται η ανάκληση της 438/2019 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα παρατέθηκαν στις σκέψεις ΙΙ και ΙΙΙ της παρούσας, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι, κατά τα ορθώς κριθέντα από το Κλιμάκιο, δεν συντρέχουν στην κρινόμενη υπόθεση οι νόμιμες προϋποθέσεις για τη σύναψη της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης. Ειδικότερα: Η δαπάνη, που περιλαμβάνεται στην συμπληρωματική σύμβαση και αφορά στην πληρωμή της χρηματικής εισφοράς απόρριψης προϊόντων εκσκαφών σε διαχειριστή ΑΕΚΚ, μη νομίμως ορίσθηκε ότι θα πληρωθεί στην ανάδοχο απολογιστικά, δοθέντος ότι αυτή δεν αφορά σε εργασίες που είναι ιδιαίτερα δύσκολο να τιμολογηθούν, ούτε σε δοκιμαστικές εργασίες και έρευνες, ούτε συντρέχει περίπτωση αδυναμίας προσδιορισμού των ποσοτήτων και των προς εκτέλεση εργασιών, περιστάσεις δηλαδή που πρέπει, κατά νόμο, να συντρέχουν, προκειμένου να επιλεγεί η εφαρμογή του απολογιστικού συστήματος ή προκειμένου να ζητηθεί από τον ανάδοχο να εκτελέσει ορισμένες εργασίες απολογιστικώς (πρβλ. άρθρο 9 του Κώδικα Δημοσίων Έργων). Αντιθέτως, η εν λόγω δαπάνη αφορά σε κόστος (κόστος υποδοχής αποβλήτων εκσκαφής σε Σύστημα Συλλογικής Εναλλακτικής Διαχείρισης, Σ.Σ.Ε.Δ.), το οποίο είναι εκ των προτέρων γνωστό και δύναται ευχερώς να προσδιορισθεί καθ΄ύψος, αφού είναι επίσης ευχερώς προσδιορίσιμη και η ποσότητα των αποβλήτων (εκσκαφών) που θα παραχθούν κατά την εκτέλεση του έργου, έπρεπε δε να συνυπολογισθεί στην τιμή των εργασιών εκσκαφής στο οικείο άρθρο του Τιμολογίου του έργου. Άλλωστε, στην Ειδική Συγγραφή Υποχρεώσεων των τευχών δημοπράτησης του έργου, που εγκρίθηκε τον Μάιο 2016, προβλέπεται ρητώς η υποχρέωση του αναδόχου να εξασφαλίσει “τους αναγκαίους χώρους για τη απόθεση προϊόντων ορυγμάτων, περισσευμάτων φυτικών γαιών, υπολειμμάτων κάθε είδους έργων, όπως οποιουδήποτε περισσεύματος υλικών” και διευκρινίζεται ότι η Υπηρεσία δεν θα αναγνωρίσει καταβολή αποζημίωσης σχετιζόμενη με τέτοια προβλήματα. Επιπλέον, η Κ.Υ.Α. 36259/1757/Ε103//2010 «Μέτρα, όροι και πρόγραμμα για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (Α.Ε.Κ.Κ.)» (Β΄ 1312), η οποία εκδόθηκε κατ΄εξουσιοδότηση των διατάξεων του άρθρου 17 του ν. 2939/2001 και καθόρισε τις ειδικότερες υποχρεώσεις των παραγωγών ή διαχειριστών αποβλήτων εκσκαφών, μεταξύ των οποίων τη συμμετοχή τους σε συλλογικά συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης των αποβλήτων που παράγονται από τη δραστηριότητά τους (άρθρο 8 της Κ.Υ.Α.), ήταν σε ισχύ κατά το χρόνο δημοπράτησης του έργου (2016) και επομένως έπρεπε να διαληφθεί πρόβλεψη στα τεύχη δημοπράτησης του έργου ως προς τα οριζόμενα σε αυτήν. Συνεπώς, και ενόψει του ότι δεν προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου ούτε προβάλλεται από την αιτούσα ότι η υποχρέωση συνεργασίας με εγκεκριμένο σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης (Α.Ε.Κ.Κ.) ανέκυψε μετά τη δημοπράτηση του αρχικού έργου, λόγω λ.χ. το πρώτον δημιουργίας Συλλογικού Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης (Σ.Σ.Ε.Δ.) Αποβλήτων Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (Α.Ε.Κ.Κ.) στην οικεία γεωγραφική περιφέρεια μετά τη δημοπράτηση του έργου, δεν συντρέχει ούτε η προϋπόθεση του απροβλέπτου, προκειμένου να συμπεριληφθεί νομίμως η εν λόγω δαπάνη στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση, απορριπτομένου ως αβασίμου του ισχυρισμού, που προβάλλεται με την αίτηση, ότι η οριστική μελέτη του έργου εγκρίθηκε από την αναθέτουσα αρχή στις 31.3.2010, ενώ η προαναφερόμενη ΚΥΑ, που προέβλεψε τη σχετική υποχρέωση διαχείρισης των αποβλήτων, δημοσιεύθηκε στις 24.8.2010. Τέλος, σε κάθε περίπτωση και ανεξαρτήτως των προαναφερόμενων πλημμελειών, που συνδέονται με το εξεταζόμενο κονδύλιο των απολογιστικών δαπανών για την πληρωμή χρηματικής εισφοράς απόρριψης προϊόντων εκσκαφών, αυτό, όπως ορθώς επίσης κρίθηκε από το Κλιμάκιο, συνυπολογίζεται για την εξαγωγή του ποσού της συνολικής αξίας της συμπληρωματικής σύμβασης και τη σύγκρισή της με την αξία της αρχικής σύμβασης, με συνέπεια η αξία της συμπληρωματικής σύμβασης, ανερχόμενη στο ποσό των 799.524,19 ευρώ (πλέον Φ.Π.Α.), να υπερβαίνει το ποσοστό του πενήντα τοις εκατό (50%) του ποσού της αρχικής σύμβασης του έργου (1.340.767,81 ευρώ, πλέον Φ.Π.Α.), κατά παράβαση των οριζομένων στις διατάξεις του άρθρου 57 του Κώδικα Δημοσίων Έργων. Ο ισχυρισμός δε της αιτούσας ότι το εν λόγω κονδύλιο δεν συναθροίζεται με τα λοιπά κονδύλια της συμπληρωματικής σύμβασης, προκειμένου να εξαχθεί η συνολική αξία αυτής και να υπολογισθεί το ύψος αυτής σε σχέση με την αξία της αρχικής σύμβασης, διότι αφορά σε ένα “επιπλέον κόστος” και δεν αφορά σε “εκτέλεση εργασιών (υπερσυμβατικών και νέων)” είναι απορριπτέος ως αβάσιμος. Τούτο, διότι τέτοια εξαίρεση δεν προβλέπεται στο νόμο, περαιτέρω δε διότι το εν λόγω κονδύλιο (ανεξαρτήτως του ζητήματος που αφορά στον εσφαλμένο, κατά τα ανωτέρω, προσδιορισμό του τρόπου πληρωμής του) αφορά σε κόστος, που συνδέεται με την εκτέλεση καθεαυτή των εργασιών εκσκαφής του έργου, οι οποίες προβλέπονται και περιγράφονται στο Τιμολόγιο αυτού και δεν αφορά σε εργασίες πράγματι απολογιστικές (λ.χ. δαπάνες για εργασίες που καθίστανται αναγκαίες λόγω τυχαίως ανευρεθέντων αρχαιολογικών ευρημάτων), που ενδεχομένως κατά περίπτωση να δικαιολογούσαν την εξαίρεση της αξίας εκτέλεσής τους από το άθροισμα των εργασιών της συμπληρωματικής σύμβασης (πρβλ. Γνωμοδ. Ν.Σ.Κ. 109/1997)..(...)Δεν ανακαλεί την 438/2019 πράξη του Ε’ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Η Πράξη 78/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης για το έργο «ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ Τ.Κ ΡΙΖΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟ ΣΚΥΔΡΑΣ». Η αρχική σύμβαση είχε συνολικό τίμημα 1.917.869,90 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Η 3η συμπληρωματική σύμβαση, ύψους 63.694,16 ευρώ, κρίθηκε αναγκαία λόγω αρχαιολογικών ευρημάτων που εντοπίστηκαν κατά τις εκσκαφές, οδηγώντας στην ανάγκη εγκατάστασης αντλιοστασίου και κατασκευής καταθλιπτικού δικτύου για την παράκαμψή τους. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι συμπληρωματικές εργασίες πληρούν τις προϋποθέσεις του νόμου 4412/2016, καθώς είναι απαραίτητες για την αρτιότητα του έργου και το συνολικό ποσό των συμπληρωματικών συμβάσεων (1ης, 2ης και 3ης) παραμένει εντός του ορίου του 50% της αρχικής αξίας (18,32%). Κατά συνέπεια, δεν κωλύεται η υπογραφή της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης, με την επισήμανση της εξασφάλισης χρηματοδότησης.