Η Πράξη 212/2025 του Ε' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «ΕΠΕΙΓΟΥΣΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΡΕΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΚΑΙ ΣΟΥΦΛΙΟΥ – ΦΑΣΗ Β». Η συμπληρωματική σύμβαση, ποσού 1.232.796,15 ευρώ (χωρίς αναθεώρηση και ΦΠΑ), συντάχθηκε για να συμπεριλάβει αυξομειώσεις ποσοτήτων λόγω ακριβέστερων επιμετρήσεων. Οι πρόσθετες εργασίες κρίθηκαν απαραίτητες για την άρτια ολοκλήρωση του έργου, καθώς η αρχική μελέτη συντάχθηκε εν μέσω πλημμυρικών φαινομένων (Ιανουάριος 2021) όταν πολλές βλάβες (διάβρωση αναχωμάτων, άμμος) δεν ήταν πλήρως ορατές. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι εργασίες πληρούν τις προϋποθέσεις του ν.4412/2016, είναι τεχνικά αδιαχώριστες από την αρχική σύμβαση, και η αξία τους δεν ξεπερνά το 50% αυτής, συνεπώς δεν κωλύεται η υπογραφή της.

Η Πράξη 114/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου του Δήμου Αγρινίου «ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΖΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΚΛΗΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΟΜΗΝΙΑ...». Το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι συμπληρωματικές εργασίες, αξίας 901.711,11 ευρώ (προς αρχική αξία 1.835.448,370 ευρώ), είναι αναγκαίες για την ολοκλήρωση του αρχικού έργου, κυρίως λόγω απρόβλεπτων ακραίων καιρικών φαινομένων που σημειώθηκαν το 2023. Οι εργασίες αυτές πληρούν τις προϋποθέσεις του ν.4412/2016, καθώς δεν μπορούν να διαχωριστούν τεχνικά από την κύρια σύμβαση και το ποσό (49,72%) δεν υπερβαίνει το όριο του 50%. Συνεπώς, δεν κωλύεται η υπογραφή της συμπληρωματικής σύμβασης.

Δημόσια Έργα-Έλεγχος Νομιμότητας:(....)να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου σύμβασης και της υποκείμενης διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου για την υπηρεσία με τίτλο «ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΖΗΜΙΩΝ ΟΔΙΚΩΝ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝΟΔΩΝ ΥΔΡΑΥΛΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΤΟ ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΤΗΣ Π.Ε. ..» Υποέργο (νέο): «ΜΕΛΕΤΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ ΜΕ ΕΡΓΑ ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΗΣ ΡΕΜΑΤΟΣ … ΔΗΜΟΥ …»», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 1.610.278,74 ευρώ, μη συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α. (1.996.745,64 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α.), και συμβατικής αμοιβής 988.389,10 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α.).(....)Ενόψει, λοιπόν, του σύνθετου χαρακτήρα της συνολικής αυτής διαδικασίας εύλογα θεώρησε η αναθέτουσα αρχή ότι δεν ήταν δυνατή η τήρηση των προθεσμιών που προβλέπονται για τις ανοικτές, κλειστές ή ανταγωνιστικές διαδικασίες με διαπραγμάτευση.Δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Κρήτης (ΠΕ …) και της εταιρείας «… Α.Ε.» για το αντικείμενο με τίτλο «ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΖΗΜΙΩΝ ΟΔΙΚΩΝ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝΟΔΩΝ ΥΔΡΑΥΛΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΤΟ ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΤΗΣ Π.Ε. …» Υποέργο (νέο): «ΜΕΛΕΤΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ ΜΕ ΕΡΓΑ ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΗΣ ΡΕΜΑΤΟΣ … ΔΗΜΟΥ …»».

Η Πράξη 256/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης για το έργο «Έργα βελτίωσης οδικής ασφάλειας σε διαπεριφερειακούς άξονες της Περιφέρειας Θεσσαλίας». Η συμπληρωματική σύμβαση, ύψους 3.277.750,24 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ και αναθεώρηση), κρίθηκε αναγκαία λόγω των εκτεταμένων ζημιών που προκλήθηκαν από τη θεομηνία DANIEL τον Σεπτέμβριο του 2023, ιδιαίτερα στην Επαρχιακή Οδό Λάρισας - Καρδίτσας. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι εργασίες πληρούν τις προϋποθέσεις του ν.4412/2016 (η αξία της συμπληρωματικής σύμβασης ανέρχεται σε 49,69% της αρχικής και δεν υπερβαίνει το 50%) και είναι απολύτως αναγκαίες για την ολοκλήρωση και την ασφαλή λειτουργία του έργου, χωρίς να μεταβάλλουν τη συνολική του φύση. Ως εκ τούτου, η υπογραφή της συμπληρωματικής σύμβασης δεν κωλύεται.

ΜΕΛΕΤΕΣ:Με τα δεδομένα αυτά οι ελεγχόμενες υπηρεσίες μελετών, οι οποίες δεν περιελήφθησαν στην αρχική σύμβαση α) παρουσιάζουν, κατά την κρίση του Κλιμακίου, αναγκαία συνάφεια με το αρχικό συμβατικό αντικείμενο, αφού αφορούν σε περιοχή όμορη με αυτήν της αρχικής σύμβασης και μάλιστα εντός της εδαφικής περιφέρειας του ίδιου δήμου, β) κατέστησαν αναγκαίες λόγω απροβλέπτων περιστάσεων, αφού η νέα διοικητική διαίρεση της χώρας αντικειμενικώς δεν μπορούσε να προβλεφθεί κατά την δημοπράτηση και ανάθεση της αρχικής μελέτης, την δε τυχόν ολιγωρία των αρχών του τέως δήμου.. να μεριμνήσουν για τον πολεοδομικό σχεδιασμό της περιοχής ευθύνης του δήμου αυτού δεν μπορεί να την χρεωθεί ο δήμος …, γ) αν και μπορούν, κατά την εκτίμηση του Κλιμακίου, να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση, είναι απολύτως αναγκαίες για την ολοκλήρωσή της, αφού, χωρίς να μεταβάλλουν ουσιωδώς το αντικείμενο της αρχικής μελέτης, αλληλεπιδρούν στον πολεοδομικό σχεδιασμό και τη διαμόρφωση των χρήσεων γης και στις ήδη ενταχθείσες στην αρχική σύμβαση δημοτικές ενότητες. Επομένως, η προσφυγή στην ως άνω εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης συμπληρωματικών μελετών παρίσταται νόμιμη.

Υπογραφή σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης έργου:..επιδιώκεται η ανάκληση της 467/2019 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις το Τμήμα κρίνει ότι η ανάγκη εκτέλεσης των εργασιών που περιλαμβάνονται στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση, δεν προκύπτει ότι οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις. Και τούτο, διότι οι περιστάσεις που επικαλείται η αναθέτουσα αρχή, και ειδικότερα η διάβρωση και αστάθεια του γεωλογικού υποβάθρου του έργου, δεν προκλήθηκαν από επιγενόμενα της ανάθεσης απρόβλεπτα περιστατικά αλλά προϋπήρχαν της ανάθεσης. Οι δε έντονες βροχοπτώσεις του Σεπτεμβρίου 2018, που επικαλείται η αναθέτουσα αρχή, κατά τους προβαλλόμενους ισχυρισμούς επιδείνωσαν μόνο το πρόβλημα, ανεξαρτήτως του ότι από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει με σαφήνεια η αιτιώδης συμβολή των συγκεκριμένων βροχοπτώσεων στην αποσάρθρωση του εδάφους. Εξάλλου, αβασίμως η αναθέτουσα αρχή ισχυρίζεται ότι ήταν αδύνατον κατά την εκπόνηση της αρχικής μελέτης να διαπιστωθεί ο κατακερματισμός της βραχομάζας και η αστάθεια του υποβάθρου, δεδομένου ότι δεν προκύπτει ότι κατά το στάδιο εκείνο είχε διενεργηθεί κατάλληλη γεωτεχνική έρευνα του εδάφους για την αξιολόγηση της σταθερότητάς του (πρβλ. Ε.Σ. Τμ. VI 2026/2017, 606/2018). Ειδικότερα, η σύνταξη της αρχικής μελέτης φέρεται να έλαβε υπόψη της την από Νοέμβριο 2015 γεωτεχνική μελέτη «για τη σύνταξη της οποίας ακολουθήθηκε η παρακάτω διαδικασία: Α. Γενική και ειδική βιβλιογραφική αναγνώριση, Β. Εργασία υπαίθρου (αναζήτηση προβληματικών γεωλογικών και γεωμορφολογικών δομών, σημείων ύδατος, ενεργά ρήγματα κα), Γ. Δειγματοληψία αδρανών υλικών λατομείου που θα χρησιμοποιηθούν στην κατασκευή αναχωμάτων και επιχωματώσεων και Δ. Εργαστηριακές αναλύσεις συλλεχθέντων δειγμάτων για την κατάταξη των εδαφικών σχηματισμών» (βλ. κεφ. 3 : Μέθοδος Εργασίας, σελ. 3 – 4), τα δε συμπεράσματά της, όσον αφορά την ευστάθεια των πρανών, αφορούν σε «μέγιστες κλίσεις πρανών που δεν θα ξεπερνούν τις 18,4ο (3 οριζ/1 καθ)». Ενόψει των χαρακτηριστικών αυτών, προκύπτει ότι για τη γεωτεχνική αξιολόγηση του υποβάθρου του έργου δεν διενεργήθηκαν προηγούμενες διερευνητικές εκσκαφές, οι οποίες θα μπορούσαν να αποκαλύψουν εγκαίρως την ύπαρξη και έκταση του προβλήματος, ήταν δε ενδεδειγμένο να διενεργηθούν ενόψει των γεωτεχνικών ιδιαιτεροτήτων και των αυξημένων αναγκών σταθερότητας των εδαφών αντιστήριξης του έργου σε σχέση με τα υπόλοιπα έργα που είχαν εκτελεστεί στην περιοχή, λαμβανομένου ιδίως υπόψη τον ειδικό σχεδιασμό του (βαθειά εκσκαφή κυττάρου, σχεδόν κατακόρυφα πρανή με κλίση ανώτερη της προβλεπόμενης στην αρχική γεωτεχνική μελέτη, της τάξης 5 ύψος : 1 πλάτος), σε συνδυασμό με τις ειδικές συνθήκες χωροθέτησης αυτού (πρανές που στηριζόταν στο πρανές του λειτουργούντος κυττάρου απόθεσης απορριμμάτων). Κατά τούτο, η ανάγκη εκτέλεσης των εργασιών της 2ης Συμπληρωματικής Σύμβασης, για τα σύνολο των οποίων προβάλλεται ο ίδιος δικαιολογητικός λόγος, οφείλεται πρωτίστως σε ελλείψεις της αρχικής μελέτης και όχι σε απρόβλεπτες περιστάσεις, για τον λόγο δε αυτόν, δεν δύναται να δικαιολογήσει τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, απορριπτομένου ως αβάσιμου του σχετικού ισχυρισμού. Τέλος, ο ισχυρισμός κατά τον οποίο η ανάκληση της προσβαλλόμενης Πράξης επιβάλλεται από επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος, πρέπει ομοίως να απορριφθεί, καθόσον οι επικαλούμενοι λόγοι δεν δικαιολογούν την παραβίαση των διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, που ομοίως αποσκοπούν στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος (βλ. Ε.Σ. Τμ, VI 691/2018, 124/2019). Κατ’ ακολουθίαν, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί.

ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ με την ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ-ΕΠΤΑΜ.ΣΥΝΘ/1291/2019

Η Πράξη 186/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης για το συγχρηματοδοτούμενο έργο «Ανέγερση Μουσικού Σχολείου Χαλκίδας» με συμβατική δαπάνη 390.440,09 ευρώ (άνευ Φ.Π.Α.). Το Κλιμάκιο έκρινε ότι, παρόλο που η αρχική σύμβαση του 2020 δεν υποβλήθηκε σε έλεγχο λόγω ποσού (ήταν κάτω του τότε ορίου των 10 εκ. ευρώ), η συμπληρωματική υπάγεται στον έλεγχο. Αυτό συμβαίνει επειδή η προϋπολογιζόμενη δαπάνη του αρχικού έργου (5.875.000,00 ευρώ) υπερβαίνει πλέον το μειωμένο όριο των 5.000.000 ευρώ για συγχρηματοδοτούμενες συμβάσεις, βάσει του ν.4700/2020. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή της συμπληρωματικής σύμβασης, υπό τον όρο έκδοσης απόφασης δέσμευσης πίστωσης.

Μελέτες.Συμπληρωματικές συμβάσεις.Ανάκληση της 160/2008 πράξης του Ζ Κλιμακίου.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην τρίτη και τέταρτη σκέψη της παρούσας Πράξεως, κρίσιμο νομοθετικό καθεστώς για να διαπιστωθεί εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις κατάρτισης συμπληρωματικής συμβάσεως είναι οι διατάξεις του Ν. 3316/2005, καίτοι η αρχική σύμβαση είχε συνομολογηθεί υπό το καθεστώς του Ν. 716/1977, διότι η έγκριση του Συγκριτικού Πίνακα από το Δημοτικό Συμβούλιο έλαβε χώρα στις 26.7.2007, η δε κοινοποίηση του στην σύμπραξη των μελετητικών γραφείων, η οποία έπεται της εγκρίσεως και ισοδυναμεί με πρόσκληση για κατάρτιση συμπληρωματικής συμβάσεως συνετελέσθησαν υπό την ισχύ των νέων νομοθετικών διατάξεων. Περαιτέρω, η ανάγκη εκπόνησης κυκλοφοριακής και ακτομηχανολογικής μελέτης οφείλονται σε απρόβλεπτα περιστατικά διότι είτε ανάγονται στις αποφάσεις άλλου φορέα (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.), οι πράξεις του οποίου δεσμεύουν την αναθέτουσα αρχή είτε ήταν αδύνατον να προβλεφθούν κατά την κατάρτιση της αρχικής μελέτης καθόσον κατά την αρχική ανάθεση δεν υπήρχε εγκεκριμένη προκαταρκτική μελέτη. Δεδομένου δε ότι συντρέχουν και οι λοιπές προϋποθέσεις του Νόμου, δηλαδή οι ως άνω συμπληρωματικές μελέτες παρουσιάζουν αναγκαία συνάφεια με τις αρχικές, δεν μπορούν να διαχωρισθούν από την αρχική σύμβαση χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα για την Αναθέτουσα Αρχή κα είναι απολύτως αναγκαίες για την άρτια ολοκλήρωση της αρχικής μελέτης του έργου, πρέπει να γίνει δεκτό ότι η κατάρτιση της 1ης συμπληρωματικής συμβάσεως είναι νόμιμη.

Η Πράξη 112/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης για το έργο «ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΥΔΡΕΥΣΗΣ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΔΗΜΟΥ ΑΓΙΑΣ». Η αρχική σύμβαση είχε υπογραφεί στις 26.9.2023 έναντι τιμήματος 8.053.805,97 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Η προτεινόμενη συμπληρωματική σύμβαση, αξίας 990.173,04 ευρώ, εισάγεται απαραδέκτως για προσυμβατικό έλεγχο. Το Κλιμάκιο αποφάσισε ότι η τροποποίηση εμπίπτει στις εξαιρέσεις του άρθρου 337 του ν. 4412/2016, καθώς η επαύξηση (12,29% της αρχικής αξίας) υπολείπεται του κατώτατου ορίου του 15% και δεν μεταβάλλει τη συνολική φύση της σύμβασης.

Συμπληρωματική σύμβαση. Έργασίες, που δεν είχαν προβλεφθεί στη μελέτη δημοπράτη¬σης και προβλέπονται το πρώτον στη στατική μελέτη εφαρμογής, δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, καθόσον πρόκειται για εργασίες που οφείλονται σε παραλείψεις ή σφάλματα της προμέτρησης της μελέτης, οι οποίες καλύπτονται αποκλειστικά από το κονδύλιο των απροβλέπτων που περιλαμβάνεται στην αρχική σύμβαση. Μη συνδρομή απροβλέπτων περιστάσεων. Διαπίστωση ουσιωδών νομικών πλημμελειών, που κωλύουν την υπογραφή του σχεδίου σύμβασης.