Η Πράξη 021/2024 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά στον προσυμβατικό έλεγχο του σχεδίου Συμπληρώματος Νο 4 στη Σύμβαση 2002/26.5.2020, σχετικά με την ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης-Αττικής. Το συμπλήρωμα εισάγει όρους αναπροσαρμογής τιμών (τύπους αναθεώρησης) λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων (αύξηση πληθωρισμού, διαταραχή εφοδιαστικής αλυσίδας, πόλεμος στην Ουκρανία) που δικαιολογούν την τροποποίηση της σύμβασης. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του Συμπληρώματος, καθώς πληρούνται οι όροι του άρθρου 337 παρ. 1 περ. γ΄ του ν.4412/2016. Ωστόσο, κρίθηκε ότι ο όρος 1.4, που επιτρέπει την αναδρομική εφαρμογή των τύπων αναπροσαρμογής σε εργασίες που έχουν εκτελεσθεί πριν την υπογραφή του Συμπληρώματος, είναι παράνομος. Ως εκ τούτου, η υπογραφή επιτρέπεται υπό τον όρο της απαλοιφής του άρθρου 1.4 και της αναμόρφωσης του άρθρου 1.6.

Η Πράξη 41/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου κρίνει απαράδεκτη την εισαγωγή του σχεδίου Συμπληρώματος Νο3 της σύμβασης ΔΕΑ 419114_2021 μεταξύ ΑΔΜΗΕ Α.Ε. και του οικονομικού φορέα «Metlen Energy & Metals A.E.». Η αρχική σύμβαση, που αφορούσε την υλοποίηση του ΚΥΤ Κουμουνδούρου Αττικής με προϋπολογισμό 46.000.000,00 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ), υπερέβαινε το τότε ισχύον όριο του 1.000.000 ευρώ για υποχρεωτικό προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο, αλλά δεν υποβλήθηκε σε αυτόν. Δεδομένου ότι η αρχική σύμβαση δεν διήλθε από τον προληπτικό έλεγχο, το Κλιμάκιο αποφασίζει ότι και η τροποποιητική αυτή σύμβαση (Συμπλήρωμα Νο3) δεν μπορεί νομίμως να ελεγχθεί, καθόσον δεν προβλέπεται από τη ρύθμιση του άρθρου 324 παρ. 5 του ν. 4700/2020.

Μελέτη, Προμήθεια και Εγκατάσταση Καλωδίων και Σταθμών Ηλεκτροδίων(...)Ενόψει των ανωτέρω το Δικαστήριο κρίνει, κατά παραδοχή των όσων προβάλλονται με την υπό κρίση προσφυγή, ότι ναι μεν σύμφωνα με το ελεγχόμενο συμπλήρωμα υπόκεινται σε αναθεώρηση οι τιμές των εργασιών και προμηθειών εξοπλισμού και υλικών της αρχικής σύμβασης από 1.1.2021 και μετά ώστε κατά τρόπο εύλογο να εξευρεθεί η αναθεώρηση του συνολικού εργολαβικού ανταλλάγματος της αρχικής σύμβασης και έτσι να μην διαταραχθεί η ισορροπία αυτής και να μην τεθεί σε διακινδύνευση η επίτευξη του τελικού αποτελέσματος στο οποίο και μόνο απέβλεψαν τα μέρη, πλην όμως, εφόσον εν προκειμένω δεν νοείται ολοκλήρωση της εκτέλεσης της εν λόγω αρχικής σύμβασης πριν από την παράδοση του έργου έτοιμου προς λειτουργία, το δε ποσό της αναθεώρησης ενσωματώνεται στο συνολικό εργολαβικό αντάλλαγμα, το οποίο δεν έχει εισέτι καταβληθεί και εκκαθαρισθεί, ενώ οι ήδη διενεργηθείσες τμηματικές καταβολές αυτού είναι προκαθορισμένα ποσοστά που δεν αντιστοιχούν στο κόστος εκτέλεσης των επιμέρους οικείων εργασιών και δεν προσδιορίζονται από την επιμέτρηση αυτών, η εφαρμογή των μαθηματικών τύπων της αναθεώρησης από 1.1.2021 και σε εργασίες που έχουν ήδη εκτελεσθεί πριν από την υπογραφή του ελεγχόμενου συμπληρώματος αλλά μετά την 1.1.2021 δεν μπορεί να νοηθεί ότι προκαλεί αναδρομική αύξηση του τιμήματος της αρχικής σύμβασης και ότι παραβιάζει τη γενική αρχή του διοικητικού δικαίου, σύμφωνα με την οποία τα έννομα αποτελέσματα των διοικητικών συμβάσεων δεν δύνανται να ανατρέχουν σε χρόνο προγενέστερο της σύναψης αυτών. Συνεπώς, ο όρος που τέθηκε με την προσβαλλόμενη Πράξη είναι ανακλητέος.(...)	Δέχεται την προσφυγή. Ανακαλεί την 21/2024 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, κατά το μέρος που με αυτήν τέθηκε όρος για την υπογραφή, μεταξύ της προσφεύγουσας και της εταιρείας «AS», του «Συμπληρώματος Νο 4 της Σύμβασης 2002/26.5.2020» που αφορά στην υλοποίηση του έργου «Μελέτη, Προμήθεια και Εγκατάσταση Καλωδίων και Σταθμών Ηλεκτροδίων για την Ηλεκτρική Διασύνδεση Συνεχούς Ρεύματος μεταξύ Κρήτης και Αττικής (2 Χ 500 MW)», ΤΜΗΜΑ Β: «Μελέτη, προμήθεια και εγκατάσταση του υποβρύχιου καλωδιακού συστήματος ανατολικού πόλου».

Η Πράξη 18/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά στον έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου «Συμπληρώματος Νο 3 της Σύμβασης ΔΕΑ-99557» μεταξύ του Ανεξάρτητου Διαχειριστή Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (Α.Δ.Μ.Η.Ε. Α.Ε.) και του οικονομικού φορέα ... S.R.L., σχετικά με την υλοποίηση του έργου της υποβρύχιας διασύνδεσης Πελοποννήσου-Κρήτης (Κύκλωμα 2 - Ανατολικό). Το εν λόγω Συμπλήρωμα τροποποιεί τη σύμβαση επιτρέποντας την αντικατάσταση των κρατήσεων καλής εκτέλεσης με ισόποση εγγυητική επιστολή. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι αυτή η αλλαγή συνιστά μη ουσιώδη τροποποίηση, κατά την έννοια του άρθρου 337 παρ. 4 του ν. 4412/2016, καθώς δεν μεταβάλλει ουσιαστικά τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των συμβαλλομένων μερών. Ως εκ τούτου, αποφασίστηκε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου τροποποίησης.

Μελέτη, προμήθεια και εγκατάσταση δύο σταθμών μετατροπής και ενός υποσταθμού για την  ηλεκτρική διασύνδεση συνεχούς ρεύματος :Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι το υποβληθέν ενώπιόν του σχέδιο «Συμπληρώματος Νο1» της Σύμβασης 2005/29.5.2020 δεν υπάγεται στον έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, διότι η μείωση του περιθωρίου του επιτοκίου EURIBOR από 5 ποσοστιαίες μονάδες σε 3,5 αφορά επουσιώδη τροποποίηση παρεπόμενου οικονομικού όρου, σχετιζόμενου αποκλειστικά με τη χορηγούμενη στην ανάδοχο προαιρετική έντοκη προκαταβολή και την αντίστοιχη αξία της εγγυητικής επιστολής προκαταβολής που θα κατατεθεί από αυτή, δεν επιφέρει ουσιώδη μεταβολή του οικονομικού αντικειμένου της σύμβασης, ούτε εισάγει όρους, που θα επέτρεπαν τη συμμετοχή διαφορετικών υποψηφίων ή την αποδοχή άλλης προσφοράς ή θα προσέλκυαν άλλους συμμετέχοντες, δικαιολογείται δε, κατά την κρίση  της αναθέτουσας αρχής,  από τη γενικότερη μείωση των επιτοκίων της αγοράς και το γεγονός ότι το μέσο περιθώριο επί του κόστους του επιτοκίου κυμαίνεται περίπου στις 3 με 3,5 ποσοστιαίες μονάδες (πρβλ. Ε΄ Κλ. 793/2018).

Μελέτη, Προμήθεια και Εγκατάσταση Καλωδίων και Σταθμών Ηλεκτροδίων για την Ηλεκτρική Διασύνδεση Συνεχούς Ρεύματος (...). Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι τα υποβληθέντα ενώπιόν του σχέδια «Συμπληρώματος Νο1 των Συμβάσεων 2001, 2002, 2003, 2004/26.5.2020» δεν υπάγονται στον έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, διότι η μείωση του περιθωρίου του επιτοκίου EURIBOR από 5 ποσοστιαίες μονάδες σε 3,5 αφορά επουσιώδη τροποποίηση παρεπόμενου οικονομικού όρου, σχετιζόμενου αποκλειστικά με τη χορηγούμενη στους αναδόχους προαιρετική έντοκη προκαταβολή και την αντίστοιχη αξία της εγγυητικής επιστολής προκαταβολής που θα κατατεθεί από αυτούς, δεν επιφέρει ουσιώδη μεταβολή του οικονομικού αντικειμένου των συμβάσεων, ούτε εισάγει όρους, που θα επέτρεπαν τη συμμετοχή διαφορετικών υποψηφίων ή την αποδοχή άλλης προσφοράς ή θα προσέλκυαν άλλους συμμετέχοντες, δικαιολογείται δε, κατά την κρίση  της αναθέτουσας αρχής,  από τη γενικότερη μείωση των επιτοκίων της αγοράς και το γεγονός ότι το μέσο περιθώριο επί του κόστους του επιτοκίου κυμαίνεται περίπου στις 3 με 3.5 ποσοστιαίες μονάδες (πρβλ. Ε΄ Κλ. 793/2018).

Προσυμβατικός έλεγχος..:Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος με το 22309/29.9.2016 έγγραφο του Διευθυντή του … σχεδίου σύμβασης με τίτλο «Συμπλήρωμα Νο 4 στη σύμβαση ΔΑΠΜ–99342/10.9.2014», το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής..

ΕΡΓΑ. ζητείται η ανάκληση της 130/2016 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, (..), σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ.Α της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι αρμοδίως εν προκειμένω το Κλιμάκιο προέβη στη διενέργεια προσυμβατικού ελέγχου των υποβληθέντων ενώπιόν του δύο σχεδίων συμβάσεων με τίτλο «Συμπλήρωμα Νο 3 στη σύμβαση ΔΑΠΜ–99342/10.9.2014» και «Συμπλήρωμα Νο 4 στη σύμβαση ΔΑΠΜ–99342/10.9.2014», αντίστοιχα, ποσού 4.215.172,00 ευρώ και 686.510,00 ευρώ, αντίστοιχα, καθώς με, το μεν, πρώτο εξ αυτών τροποποιούνται ουσιώδεις όροι της αρχικής σύμβασης που αφορούν στο οικονομικό αντικείμενό της και με το δεύτερο – κατά το μέρος αυτού που αφορά στις μη εισέτι εκτελεσθείσες εργασίες – ανατίθεται η εκτέλεση συμπληρωματικών εργασιών αρχικής σύμβασης που έχει υποβληθεί στον προσυμβατικό έλεγχο λόγω ποσού.(..)Περαιτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την κρινόμενη αίτηση, οι αναλυτικώς περιγραφείσες ανωτέρω τροποποιήσεις που περιλαμβάνονται στο Συμπλήρωμα Νο 3 ευρίσκουν έρεισμα στις διατάξεις των άρθρων 25 παρ. 1 και 36 παρ. 1 της διακήρυξης και της αρχικής σύμβασης, οι οποίες, όπως και η σύμβαση αυτή στο σύνολό της, έχουν ήδη κριθεί νόμιμες με την 295/2014 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου κατά τον προσυμβατικό έλεγχο και, κατά συνέπεια, μη αντιτιθέμενες στις ως άνω διατάξεις και δεν υφίσταται πλέον πεδίο επανελέγχου, επ’ ευκαιρία της κρίσης επί της επίμαχης τροποποιητικής σύμβασης, της νομιμότητας των διατάξεων αυτών. Οι διατάξεις δε αυτές παρέχουν ρητά τη δυνατότητα στον ... να επιφέρει τροποποιήσεις στο συμβατικό αντικείμενο σε ποσοστό έως 50% του αρχικού συμβατικού οικονομικού αντικειμένου(..)Επομένως, ορθώς με την προσβαλλόμενη πράξη του το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι ως άνω ήδη εκτελεσθείσες, εν όλω ή εν μέρει, εργασίες που περιλαμβάνονται στο Συμπλήρωμα Νο 4 δεν αποτελούσαν επείγουσες πρόσθετες εργασίες κατά την έννοια του άρθρου 56 του ν. 3669/2008, ενόψει δε και της μη ύπαρξης άλλης ειδικής νομοθετικής ρύθμισης που να επιτρέπει τον εκ των υστέρων έλεγχο συμπληρωματικών εργασιών που έχουν ήδη εκτελεσθεί, ορθώς απείχε του ελέγχου νομιμότητας του σχεδίου σύμβασης (..)Ως προς αυτό το λόγο ανάκλησης, το Τμήμα κρίνει ότι οι κατά τα ανωτέρω μη εισέτι εκτελεσθείσες εργασίες που περιλαμβάνονται στο Συμπλήρωμα Νο 4 (αφορούν σε μέρος των εργασιών υπό στοιχεία στ΄ και ια΄ καθώς και στις εργασίες υπό στοιχεία θ΄ και ι΄, βλ. ανωτέρω σκέψη V.Δ της παρούσας) συνιστούν αυξήσεις ποσοτήτων εργασιών και τροποποιήσεις που ευρίσκουν έρεισμα στις διατάξεις των άρθρων 25 παρ. 1 και 36 παρ. 1 της διακήρυξης και της αρχικής σύμβασης, οι οποίες, όπως και η σύμβαση αυτή στο σύνολό της, έχουν ήδη κριθεί νόμιμες με την 295/2014 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου κατά τον προσυμβατικό έλεγχο και δεν υφίσταται πλέον πεδίο επανελέγχου της νομιμότητας των διατάξεων αυτών, όπως προεκτέθηκε (..)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η ένδικη αίτηση ανάκλησης πρέπει να γίνει εν μέρει δεκτή, να ανακληθεί εν μέρει η προσβαλλομένη 130/2016 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, να επιτραπεί η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της αιτούσας «... Α.Ε.» και του Ομίλου Επιχειρήσεων (consortium) «... - ....» με τίτλο «Συμπλήρωμα Νο 3 στη σύμβαση ΔΑΠΜ–99342/10.9.2014» και να απορριφθεί κατά τα λοιπά η αίτηση, κωλυομένης της υπογραφής του σχεδίου σύμβασης με τίτλο «Συμπλήρωμα Νο 4 στη σύμβαση ΔΑΠΜ–99342/10.9.2014». 

Μελέτη, Προμήθεια και Εγκατάσταση δύο Σταθμών Μετατροπής (...)Το Δικαστήριο κρίνει, κατά παραδοχή των όσων προβάλλονται με την υπό κρίση προσφυγή, ότι ναι μεν σύμφωνα με το ελεγχόμενο συμπλήρωμα υπόκεινται σε αναθεώρηση οι τιμές των εργασιών και προμηθειών εξοπλισμού και υλικών της αρχικής σύμβασης από 1.1.2021 και μετά ώστε κατά τρόπο εύλογο να εξευρεθεί η αναθεώρηση του συνολικού εργολαβικού ανταλλάγματος της αρχικής σύμβασης και έτσι να μην διαταραχθεί η ισορροπία αυτής και να μην τεθεί σε διακινδύνευση η επίτευξη του τελικού αποτελέσματος στο οποίο και μόνο απέβλεψαν τα μέρη, πλην όμως, εφόσον εν προκειμένω δεν νοείται ολοκλήρωση της εκτέλεσης της εν λόγω αρχικής σύμβασης πριν από την παράδοση του έργου έτοιμου προς λειτουργία, ο δε ποσό της αναθεώρησης ενσωματώνεται στο συνολικό εργολαβικό αντάλλαγμα, το οποίο δεν έχει εισέτι καταβληθεί και εκκαθαρισθεί, ενώ οι ήδη διενεργηθείσες τμηματικές καταβολές αυτού είναι προκαθορισμένα ποσοστά που δεν αντιστοιχούν στο κόστος εκτέλεσης των επιμέρους οικείων εργασιών και δεν προσδιορίζονται από την επιμέτρηση αυτών, η εφαρμογή των μαθηματικών τύπων της αναθεώρησης από την 1.1.2021 και σε εργασίες που έχουν ήδη εκτελεσθεί πριν από την υπογραφή του ελεγχόμενου συμπληρώματος αλλά μετά την 1.1.2021 δεν μπορεί να νοηθεί ότι προκαλεί αναδρομική αύξηση του τιμήματος της αρχικής σύμβασης και ότι παραβιάζει τη γενική αρχή του διοικητικού δικαίου, σύμφωνα με την οποία τα έννομα αποτελέσματα των διοικητικών συμβάσεων δεν δύνανται να ανατρέχουν σε χρόνο προγενέστερο της σύναψης αυτών.Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ των συμβαλλομένων μερών του Συμπληρώματος, το
οποίο αφορά στην υλοποίηση του έργου «Μελέτη, Προμήθεια και Εγκατάσταση δύο Σταθμών Μετατροπής και ενός Υποσταθμού για την Ηλεκτρική Διασύνδεση
Συνεχούς Ρεύματος μεταξύ Κρήτης και Αττικής (2Χ 500 MW)»Η ανωτέρω Απόφαση ανακαλεί την Πράξη 708/2023 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Η Πράξη 185/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου έκρινε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του Συμπληρώματος Νο1 στη σύμβαση ΔΕΑ-42121_A_2022, που αφορά τη μελέτη, προμήθεια και εγκατάσταση υπογείων και υποβρύχιων καλωδίων για τη διασύνδεση Λαύριο-Σέριφος και Σέριφος-Μήλος (Δ' Φάση Διασύνδεσης Κυκλάδων). Η τροποποίηση κρίθηκε ουσιώδης καθώς αλλάζει τους όρους πληρωμής και την έναρξη της περιόδου εγγύησης, αλλά είναι επιτρεπτή υπό το άρθρο 337 παρ. 1 περ. γ΄ του ν.4412/2016. Σκοπός της είναι η εισαγωγή της δυνατότητας τμηματικής προσωρινής παραλαβής του υποβρύχιου τμήματος του έργου. Αυτή η ανάγκη προέκυψε λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων, συγκεκριμένα της καθυστέρησης στην ολοκλήρωση των Υποσταθμών Μήλου και Σερίφου, η οποία οφειλόταν σε καθυστέρηση έκδοσης αδειών δόμησης, χωρίς υπαιτιότητα του αναθέτοντος φορέα. Η τροποποίηση δεν μεταβάλλει τη φύση του έργου ούτε αυξάνει το συμβατικό τίμημα.