Το Κλιμάκιο απέχει του ελέγχου του υποβαλλόμενου σχεδίου τροποποιητικής σύμβασης, με την οποία τροποποιούνται βασικοί όροι αρχικής σύμβασης, δοθέντος ότι δεν υπάγεται στον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του Έλεγκτικού Συνεδρίου τροποποιητική σύμβαση, διαλαμβάνουσα όρους που τελούν σε άμεση συνάρτηση με συγκεκριμένους όρους της τροποποιούμενης και για το λόγο αυτό στερούμενης αυτοτέλειας σύμβασης, αφού ο έλεγχός της θα κατέτεινε, έστω και έμμεσα, στον έλεγχο της αρχικής σύμβασης, η οποία αν και συναφθείσα μετά την ισχύ του άρθρου 8 παρ.1 του ν.2741/1999, δεν υπήχθη στον έλεγχο αυτό, με συνέπεια να μην μπορεί ούτε τώρα να υπαχθεί στον προληπτικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου ούτε η ίδια ούτε και η τροποποιητική αυτής.

Παροχή υπηρεσιών σίτισης:επιδιώκεται η ανάκληση της 112/2014 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.(...)Μειοψήφησε ο Πρόεδρος του Τμήματος Νικόλαος Αγγελάρας, στην άποψη του οποίου προσχώρησαν και οι Πάρεδροι Ειρήνη Κατσικέρη και Νικολέτα Ρένεση, ο οποίος διατύπωσε την γνώμη ότι η σχετική τροποποίηση δεν είναι νόμιμη, καθόσον σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις, προς τις οποίες πρέπει να εναρμονίζονται και οι εκάστοτε συνομολογούμενοι συμβατικοί όροι, η όποια μεταβολή του συμβατικού αντικειμένου της από 1.10.2009 συναφθείσας σύμβασης σίτισης συνδέεται άμεσα –ενόψει και της φύσης της συγκεκριμένης υπηρεσίας- με τη μεταβολή στον αριθμό των δικαιούμενων δωρεάν σίτισης σπουδαστών, η οποία εν προκειμένω δεν αποδεικνύεται, καθόσον η αιτούσα δεν αιτιολογεί τον τρόπο πρόωρης (πριν τη συμβατική λήξη της αρχικής σύμβασης στις 31.8.2014) ανάλωσης του συμβατικού ποσού των 6.000.000 ευρώ, ενώ δεν επικαλείται συγκεκριμένα, αλλά και ούτε αποδεικνύει αντίστοιχη προς το νέο οικονομικό αντικείμενο της σύμβασης (720.000 ευρώ) αύξηση του αριθμού των δικαιουμένων δωρεάν σίτισης φοιτητών είτε κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014 είτε και προγενέστερα. Περαιτέρω δε, η φερόμενη ως επέκταση του αρχικού συμβατικού αντικειμένου είναι πλημμελής και για το λόγο ότι η οικεία τροποποίηση δε συνοδεύεται ούτε από χρονική (πέραν του Αυγούστου 2014) ούτε αντίστοιχη ποσοτική (ημέρες παροχής σίτισης) διεύρυνση του αρχικού συμβατικού αντικειμένου. Η άποψη αυτή όμως, δεν εκράτησε.Ανακαλεί την 112/2014 Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου

Απαραδέκτως υποβάλλεται για έλεγχο νομιμότητας ενώπιον του Κλιμακίου του Έλεγκτικού Συνεδρίου, αυτοτελώς σχέδιο σύμβασης, που συνήφθη κατ' ενάσκηση δικαιώματος προαίρεσης καθόσον θα έπρεπε να είχε ελεγχθεί στο πλαίσιο αρχικής σύμβασης, στην οποία είχε προβλεφθεί η δυνατότητα της αναθέτουσας αρχής για την άσκηση του σχετικού δικαιώματος προαίρεσης. Και τούτο διότι σε περίπτωση σύναψης σύμβασης στην οποία επιφυλάσσεται δικαίωμα προαίρεσης υπέρ της αναθέτουσας αρχής, στον έλεγχο νομιμότητας του Έλεγκτικού Συνεδρίου υπόκειται, κατ' άρθρο 19 παρ.7 του π.δ/τος 774/1980, η σύμβαση στο σύνολό της, συμπερι¬λαμβανομένου και του δικαιώματος προαίρεσης. Σε περίπτωση που η αναθέτουσα αρχή, μη συνυπολογίζοντας την οικονομική αξία του δικαιώματος προαίρεσης, δεν υποβάλλει το αρχικό σχέδιο σύμβασης για έλεγχο νομιμότητας, απαραδέκτως υποβάλλει αυτοτελώς στη συνέχεια και δη μετά την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης το σχετικό σχέδιο σύμβασης για έλεγχο νομιμότητας.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις: α) Κατά τον βασίμως προβαλλόμενο από την Επίτροπο πρώτο λόγο, μη νομίμως προσέφυγε το Νοσοκομείο στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης για την ανάθεση της επίμαχης υπηρεσίας, δεδομένου ότι αφενός μεν αυτή υπερβαίνει το όριο των 20.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ), έως το οποίο συγχωρείται η άνευ ειδικών λόγων προσφυγή στην εξαιρετική αυτή διαδικασία, αφετέρου δε, από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει η συνδρομή έκτακτων περιστάσεων, οφειλομένων σε απρόβλεπτες περιστάσεις για τα οποία δεν φέρει υπαιτιότητα το Νοσοκομείο και τα οποία κατέστησαν αδύνατη τη διενέργεια και την ολοκλήρωση διαγωνιστικής διαδικασία..(..)β) .., μη νομίμως η από 1.1.2016 σύμβαση επιβαρύνθηκε με το ποσό των 46.575,80 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ), που αφορά εργατοώρες προσωπικού για μεριδοποίηση και διανομή γευμάτων (σύνολο 5.900 εργατοώρες), δεδομένου ότι μέρος των υπηρεσιών αυτών, όπως είναι η διανομή των γευμάτων, εντάσσεται στα καθήκοντα του υπηρετούντος προσωπικού τραπεζοκόμων και συνεπώς, μέρος των εργασιών αυτών θα έπρεπε να πραγματοποιηθεί από το ως άνω προσωπικό, με αντίστοιχη μείωση των 5.900 εργατοωρών και του κόστους που επιβαρύνθηκε το Νοσοκομείο

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ:Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα κρίνει ότι:α) Ως προς τη δαπάνη που αφορά στην προμήθεια τροφίμων παντοπωλείου με φερόμενο ως δικαιούχο τον …., η νομιμότητα της οποίας ελέγχεται προληπτικά κατά την υποβολή του πρώτου λογαριασμού της σχετικής σύμβασης, καθόσον αφορά σε προμήθεια συνολικού συμβατικού προϋπολογισμού άνω των πέντε χιλιάδων (5.000,00) ευρώ ..., μη νομίμως, με βάση όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 2Β της παρούσης, «παρατάθηκε» από 15.12.2015 έως 14.10.2016 η αρχική σύμβαση μεταξύ του Νοσοκομείου και του ως άνω αναδόχου προμηθευτή, αφού δυνατότητα τέτοιας παράτασης δεν προβλεπόταν, ούτε από την διακήρυξη του διαγωνισμού .., ούτε από σχετικό συμβατικό όρο αυτής(..)β) Περαιτέρω, ως προς τη δαπάνη που αφορά στην προμήθεια τροφίμων κρεοπωλείου με φερόμενο ως δικαιούχο την εταιρεία «….», επίσης μη νομίμως, με βάση όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 2Β της παρούσης, «παρατάθηκε» από 15.12.2015 έως 14.10.2016 η αρχικώς συναφθείσα μεταξύ αυτής και του Νοσοκομείου σύμβαση, δεδομένου ότι δυνατότητα τέτοιας παράτασης δεν προβλεπόταν ούτε από την διακήρυξη του διαγωνισμού, ούτε από σχετικό συμβατικό όρο αυτής ... Εντούτοις, η «παράταση» αυτή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως απευθείας ανάθεση της επίμαχης προμήθειας, η οποία λόγω του οικονομικού ύψους της (κάτω του ποσού των 10.705,00 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ, στο οποίο ανέρχονταν το συμβατικό τίμημα της αρχικής σύμβασης) υπολείπεται του χρηματικού ορίου των 20.000 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ, μέχρι του οποίου επιτρέπεται η άνευ ειδικών λόγων προσφυγή στη διαδικασία της απευθείας αναθέσεως..(..)Εντούτοις, το Κλιμάκιο κρίνει ότι τα αρμόδια όργανα του Νοσοκομείου ενήργησαν, χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης των οικείων διατάξεων, καθόσον συγγνωστώς υπέλαβαν ότι επρόκειτο για παράταση της ήδη συναφθείσας από 15.10.2014 αρχικής σύμβασης και, ως εκ τούτου, δεν απαιτείτο εκ του λόγου τούτου έγγραφος τύπος για την εκτέλεση αυτής.(συγγνωστή πλάνη)

Το Τμήμα αίρει την αμφιβολία και αποφαίνεται ότι τροποποιητική, προγενέστερης συμπλη-ρωματικής, σύμβαση, η οποία ως συναφθείσα πριν από την έναρξη ισχύος του άρθρου 8 παρ.1 του ν.2741/1999 δεν ελέγχεται, καθόσον ο έλεγχος της τροποποιητικής αυτής σύμβασης θα οδηγούσε ανεπίτρεπτα στον παρεμπίπτοντα έλεγχο της ήδη συναφθείσας τροποποιούμενης σύμβασης, κατά παράβαση της διάταξης του άρθρου 19 παρ.7 του π.δ.774/1980. Περαιτέρω, κρίθηκε ότι σε περίπτωση που η αρχική (κύρια) σύμβαση δεν υποβλήθηκε σε έλεγχο νομιμότητας ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου λόγω ποσού, ελέγχεται όταν συναθροιζόμενο το ποσό της με το ποσό της συμπληρωματικής σύμβασής της, υπερβαίνουν το όριο του ενός εκατομμυρίου(1.000.000) ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., ώστε να μη δίδεται η ευχέρεια στη Διοίκηση να συνάπτει ανέλεγκτα συμβάσεις με τη μέθοδο της κατάτμησης των πιστώσεων. Ομως, ο ως άνω δικαιολογητικός λόγος δεν συντρέχει όταν η κύρια σύμβαση δε υπήχθη στον έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, επειδή κατά το χρόνο κατάρτισής της δεν είχε ακόμα θεσπιστεί νομοθετικά ο έλεγχος αυτός, οπότε δεν τίθεται ζήτημα κατάτμησης των πιστώσεων και αποφυγής του ελέγχου. Στην περίπτωση αυτή δεν λαμβάνεται υπόψη το ποσό της αρχικής σύμβασης, αλλά αυτοτελώς το οικονομικό αντικείμενο της συμπληρωματικής.

Δυνατότητα ή μη πρόσληψης και απασχόλησης τραπεζοκόμων στα Ολοήμερα Σχολεία (νηπιαγωγεία, δημοτικά).(..)Κατάσταση : Εκκρεμεί αποδοχή 
Στις διατάξεις των Ν. 1566/1985, 2525/1997, του Π.Δ/τος 200/1998, καθώς και του Π.Δ/τος 201/1998 δεν προβλέπεται η παροχή σίτισης των μαθητών, που φοιτούν σε δημόσια σχολεία της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Απεναντίας, στις διατάξεις της παρ.4 του άρθρου 243 του Ν. 3463/2006 και της παρ.2 του άρθρου 103 του Ν. 3852/2010 προβλέπεται η λειτουργία κυλικείων στα ανωτέρω σχολεία, η διαχείριση των εσόδων των οποίων είναι έργο της αρμόδιας σχολικής επιτροπής. Ως εκ τούτου, αφού στις κείμενες διατάξεις δεν υφίστανται θεσμοθετημένες ανάγκες σίτισης των μαθητών των ανωτέρω σχολείων δεν είναι επιτρεπτή, ούτε εφικτή η πρόσληψη και απασχόληση τραπεζοκόμων, για την κάλυψη αναγκών σίτισης των μαθητών των ολοήμερων σχολείων (νηπιαγωγείων, δημοτικών).

Συμπληρωματικές συμβάσεις. Εκτελεσμένες συμβάσεις Ο έλεγχος νομιμότητας που ασκεί το Ελεγκτικό Συνέδριο επεκτείνεται και στην περίπτωση των συμπληρωματικών συμβάσεων ανεξαρτήτως ποσού, εφόσον η αρχική αυτών σύμβαση υπήχθη στον έλεγχο νομιμότητας. Εξάλλου, ο έλεγχος νομιμότητας που ασκεί το Ελεγκτικό Συνέδριο είναι ειδικός προληπτικός έλεγχος, ο οποίος αποτελεί ουσιώδη τύπο της διαδικασίας σύναψης δημοσίων συμβάσεων και ασκείται κατά το στάδιο προ της υπογραφής και, κατά μείζονα λόγο, προ της ενάρξεως της εκτέλεσης των οικείων συμβάσεων. Αποσκοπεί, αφενός μεν στην εξασφάλιση της διαφάνειας και της αντικειμενικότητας στην ανάθεση των δημοσίων συμβάσεων σημαντικού οικονομικού αντικειμένου και αφετέρου στην πρόληψη τυχόν παραλείψεων ή παραβάσεων της κείμενης νομοθεσίας και, άρα, στην αποφυγή κατάρτισης μη νόμιμων συμβάσεων. Υπό την έννοια αυτή, ο προσυμβατικός έλεγχος νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου προϋποθέτει σύμβαση « υπό εκτέλεση», σύμβαση, δηλαδή της οποίας οι υπηρεσίες πρόκειται να παρασχεθούν, με βάση την ελεγχθείσα, και κριθείσα ως νόμιμη, σχετική διαδικασία, που απολήγει στην υπογραφή της οι¬κείας σύμβασης και όχι σύμβαση η οποία έχει ήδη εκτελεσθεί, έστω και μερικώς, καθώς στην περίπτωση αυτή ο έλεγχος θα ήταν κατασταλτικός. Μη τήρηση της διαδικασίας του εν λόγω ελέγχου από το αρμόδιο Κλιμάκιο του Έλεγκτικού Συνεδρίου συνεπάγεται την αυτοδίκαιη ακυρότητα της σύμβασης. Ο εκ των υστέρων έλεγχος δημοσίων συμβάσεων, οι οποίες συνήφθησαν και εκτελέστηκαν χωρίς να έχουν υποβληθεί για έλεγχο νομιμότητας στο Έλεγκτικό Συνέδριο, είναι δυνατός μόνο μετά από ειδική νομοθετική ρύθμιση, σε εξαιρετικές περιπτώσεις και για λόγους υπερέχοντος δημόσιου συμφέροντος, που αφορά σε συγκεκριμένες κατηγορίες δημοσίων συμβάσεων. Δοθέντος ότι η σύναψη των δημόσιων συμβάσεων δεν έχει αφεθεί στην ελεύθερη δικαιοπρακτική δράση των διοικητικών οργάνων, αλλά έχει υπαχθεί σε σειρά δημοσιονομικών και άλλων περιορισμών και ότι οι διατάξεις του άρθρου 8 παρ.1 του ν.2741/1999, ως ειδικότερες και νεότερες, κατισχύουν αυτών του Αστικού Κώδικα, δεν απολείπεται, αναφορικά με τις υπαγό¬μενες στον έλεγχο του Έλεγκτικού Συνεδρίου συμβάσεις, περιθώριο αναλογικής εφαρμογής του άρθρου 183 ΑΚ, ούτως ώστε να είναι δυνατή η επικύρωση άκυρης σύμβασης, σε περίπτωση που αυτή υποβληθεί προς έλεγχο στο Έλεγκτικό Συνέδριο μετά τη σύναψή της και ο έλεγχος αποβεί αρνητικός. Σε περίπτωση που υποβληθεί στο Κλιμάκιο σύμβαση, μη εμπίπτουσα στις προαναφερόμενες εξαιρέσεις, η οποία έχει υπογραφεί και έχει ήδη αρχίσει να εκτελείται, το Κλιμάκιο στερείται πλέον της χρονικής αρμοδιότητας να προβεί στον έλεγχο νομιμότητάς της και οφείλει να απόσχει από αυτόν.

Νόμιμη η απόρριψη προσφοράς ως απαράδεκτης διαγωνισμού ανάθεσης προμήθειας με κριτήριο κατακύρωσης τη χαμηλότερη τιμή, καθόσον η προσφορά αυτή έπασχε κατά το στάδιο της κατακύρωσης ως ερχόμενη σε αντίθεση με ουσιώδεις όρους της διακήρυξης, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να κατακυρωθούν τα αποτελέσματα του διαγωνισμού στην αναδειχθείσα ανάδοχο εταιρεία, διότι στην περίπτωση αυτή η κατακυρωτική απόφαση θα έπασχε ακυρότητας. Σε κάθε δε περίπτωση, από το γεγονός ότι δεν εκδόθηκε πρακτικό απόρριψης της προσφοράς προ του ανοίγματος των οικονομικών προσφορών και δεν επιστράφηκε σφραγισμένη η οικονομική προσφορά της εταιρείας αυτής, δεν επλήγησαν οι αρχές της διαφάνειας ούτε στερήθηκε η εταιρεία αυτή της δυνατότητας δικαστικής προστασίας.

Διαπραγμάτευση μετά από ματαίωση των αποτελεσμάτων ανοικτού διαγωνισμού Μη νόμιμη η προσφυγή στην ανωτέρω διαδικασία διότι: α) δεν κλήθηκαν στη διαπραγμάτευση όλοι οι προμηθευτές που είχαν υποβάλει προσφορές και αξιολογήθηκαν κατά την προηγηθείσα διαδικασία του ανοικτού διαγωνισμού και β) η διαδικασία της διαπραγμάτευσης διενεργήθηκε με όρους ουσιωδώς διάφορους από αυτούς με τους οποίους είχε διεξαχθεί ο προηγηθείς αυτής διαγωνισμός, αφού τα προς προμήθεια είδη που ανατέθηκαν με βάση τη διαδικασία αυτή δεν ταυτίζονται ως προς τον αριθμό, την τεχνική περιγραφή και την ποσότητά τους με εκείνα που αναφέρονται στη διακήρυξη, του ματαιωθέντος διαγωνισμού. Με την 701/2010 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου ανακλήθηκε η προ-μνησθείσα Πράξη του Κλιμακίου, διότι α) ως προς την πρώτη πλημμέλεια, νομίμως δεν προ-σκλήθηκαν στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης όλοι οι υποψήφιοι του αρχικού διαγωνισμούαφού i) για ορισμένα από τα προκηρυσσόμενα είδη δεν είχε υποβληθεί προσφορά από τους υποψήφιους στο ματαιωθέντα διαγωνισμό, ii) η τεχνική προσφορά ενός από τους συμμετέχοντες στο διαγωνισμό αυτό είχε κριθεί ως εκτός προδιαγραφών και iii) ένας από τους συμμετέχοντες στον αρχικό διαγωνισμό δεν βρέθηκε στη διεύθυνση που είχε δηλώσει με τη προσφορά του στο ματαιωθέντα διαγωνισμό και β) ως προς τη δεύτερη πλημμέλεια αναγνώρισε συγγνωστή πλάνη των αρμοδίων οργάνων της αναθέτουσας αρχής.