ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-Συμπληρωματικές συμβάσεις.:Με τα  δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, δεν συντρέχουν,  εν προκειμένω,  οι προβλεπόμενες στο νόμο προϋποθέσεις για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης με τον ανάδοχο  της αρχικής σύμβασης εκτέλεσης του οικείου έργου. Ειδικότερα, από τα στοιχεία του φακέλου, δεν προκύπτει ότι  οι εργασίες αυτές   κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου, ήτοι λόγω πραγματικών γεγονότων που δεν ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και επηρεάζουν την τεχνική αρτιότητα του έργου, ενώ αντικειμενικά δεν μπορούσαν να προβλεφθούν στο στάδιο της οριστικής μελέτης. Οι  επικαλούμενες  εκ μέρους του Δήμου  «καταστάσεις που δεν ήταν γνωστές και δεν αντιμετωπίστηκαν στην αρχική μελέτη» αφορούν δε στην ύπαρξη υπόγειου αγωγού ομβρίων  υδάτων στο δρόμο της αγοράς,  δεν στοιχειοθετούν απρόβλεπτες περιστάσεις. Και τούτο διότι,  η άγνοια της ύπαρξης του αγωγού αυτού  και της σύνδεσής του με τις  αποχετεύσεις των  παρακείμενων οικιών, που δεν έχουν συνδεθεί  με το υπάρχον  δίκτυο ακαθάρτων,  συνιστά σφάλμα και παράλειψη  της αρχικής μελέτης, δεδομένου ότι  οι θέσεις των υφιστάμενων αγωγών και συνδέσεων   επιβαλλόταν,  κατά την κοινή πείρα,  με την καταβολή της ενδεδειγμένης επιμέλειας,  να αποτελέσουν περιεχόμενο της μελέτης δημοπράτησης του κύριου έργου, το οποίο αποσκοπούσε, μεταξύ άλλων,  στην  απορροή και αποχέτευση των ομβρίων υδάτων  και  τη σύνδεση  του  υπό κατασκευή δικτύου με τον υφιστάμενο κεντρικό αγωγό αποχέτευσης ομβρίων υδάτων. Κατά συνέπεια, η  εντελλόμενη με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα πληρωμής δαπάνη, κατά το μέρος που αφορά στην πληρωμή εργασιών της 1ης Συμπληρωματικής σύμβασης του έργου  «Πεζοδρομήσεις Δημοτικών Οδών»,  δεν είναι νόμιμη, και, ως εκ τούτου,  το χρηματικό αυτό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Διερεύνηση εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου πέμπτου του Ν 4380/2016 στις περιπτώσεις χρηματοδοτήσεων αυτοδιοικητικών φορέων για την εκτέλεση κοινωφελών έργων και συγκεκριμένα σε σύμβαση έργου απορροής ομβρίων υδάτων μεταξύ Δήμου Αμαρουσίου και Περιφέρεια Αττικής.Στην έννοια του όρου «επιχορήγηση» της παραγράφου 1 του άρθρου πέμπτου του Ν 4380/2016 εμπεριέχεται και η έννοια της «χρηματοδότησης», οπότε οι ευεργετικές διατάξεις της ως άνω παραγράφου εφαρμόζονται και επί των χρηματοδοτήσεων κοινωφελών έργων. Η εκτέλεση έργων αντιπλημμυρικής προστασίας (δίκτυο αγωγών και απορροής ομβρίων) εμπίπτει στην έννοια του κοινωφελούς σκοπού του άρθρου 1§3 του ν. 4182/2013. Η ασφαλιστική ενημερότητα της παραγράφου 1 του άρθρου πέμπτου του V. 4380/2016 χορηγείται ανεξάρτητα από την αιτία και προέλευση των ληξιπρόθεσμων οφειλών των αναφερόμενων στη διάταξη προσώπων. Οι διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου πέμπτου του ν. 4380/2016 δεν συνέχονται, κατά την εφαρμογή τους, με τις διατάξεις των παραγράφων 2 και 3 του ίδιου άρθρου και νόμου. - ΑΠΟΔΕΚΤΗ

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:το Τμήμα κρίνει, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από τον αιτούντα Δήμο, ότι στην προκειμένη περίπτωση συντρέχουν οι προϋποθέσεις σύναψης της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης. Ειδικότερα, η ανάγκη εκτέλεσης των εργασιών της σύμβασης αυτής ανέκυψε από το απρόβλεπτο γεγονός της αποκάλυψης, στο πλαίσιο εκτέλεσης άλλης εργολαβίας, αχαρτογράφητου αγωγού ομβρίων στην Λεωφόρο …, που παρανόμως είχε μετατραπεί από τους ιδιοκτήτες παρακείμενων ακινήτων σε παντορροϊκό. Ο αγωγός αυτός δεν ήταν δυνατόν να εντοπιστεί κατά τον χρόνο εκπόνησης της μελέτης του αρχικού έργου, αφενός μεν λόγω της απουσίας επιφανειακών υδάτων, αφετέρου δε διότι κατά τον χρόνο μετατροπής του σε παντορροϊκό δεν λειτουργούσε τεχνική υπηρεσία στον Δήμο της .... Περαιτέρω, με την επίμαχη σύμβαση δεν επέρχεται επέκταση του φυσικού και τεχνικού αντικειμένου. Τούτο διότι οι εργασίες της αρχικής σύμβασης αφορούσαν καταρχήν στο σύνολο της εδαφικής Περιφέρειας του Δήμου ..., δεν προβλέφθηκαν δε ειδικώς για την Λεωφόρο .. εκ μόνου του λόγου ότι το δευτερεύον δίκτυο ακαθάρτων δεν ήταν τότε λειτουργικό ένεκα της μη σύνδεσής του με το αντλιοστάσιο. Εξάλλου, η κατασκευή ενός παράλληλου αγωγού σε ορισμένα σημεία επί της Λεωφόρου … δεν συνιστά κατασκευή δευτερεύοντος δικτύου ακαθάρτων, αλλά είναι τεχνικά αναγκαία για την σύνδεση των ακινήτων με το δίκτυο αυτό, ήτοι αφορά αμιγώς στο έργο των διακλαδώσεων του δικτύου ακαθάρτων. Τέλος, οι εργασίες της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης κατά το αντικείμενό τους συνδέονται άρρηκτα με την αρχική εργολαβία και είναι αναγκαίες για την ολοκλήρωση του τεχνικού της αντικειμένου, ήτοι με την σύνδεση των ακινήτων του Δήμου ... με το δευτερεύον δίκτυο ακαθάρτων...η υπό κρίση αίτηση αναθεώρησης καθώς και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να γίνουν δεκτές και να αναθεωρηθεί η 6632/2015 Απόφαση του VI Τμήματος. Περαιτέρω, πρέπει να γίνει δεκτή η από 10.9.2015 αίτηση ανάκλησης και να ανακληθεί η 228/2015 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου,

Η Πράξη 238/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Εγκαταστάσεις μονάδας υποβρύχιων αποστολών του Λιμενικού Σώματος στο Ναυτικό Οχυρό Σκαραμαγκά». Το Κλιμάκιο έκρινε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή της σύμβασης, καθώς οι συμπληρωματικές εργασίες, αξίας 1.287.095,00 ευρώ (αύξηση 49,95% του αρχικού ποσού), πληρούν τις προϋποθέσεις του ν. 4412/2016. Η ανάγκη προέκυψε από την εύρεση αγωγού πετρελαίου των ΕΛΠΕ εντός του εργοταξίου και την κατολίσθηση πρανών λόγω έντονων βροχοπτώσεων το 2023. Αυτές οι απρόβλεπτες συνθήκες κατέστησαν αναγκαίες τροποποιήσεις στην οριζοντιογραφική και υψομετρική τοποθέτηση των κτιρίων και στη διαμόρφωση των Η/Μ δικτύων και της απορροής ομβρίων υδάτων, κρίνοντας ότι οι εργασίες είναι απαραίτητες για την άρτια ολοκλήρωση του αρχικού έργου.

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ:Από τα ανωτέρω εκτιθέμενα πραγματικά περιστατικά, το Τμήμα κρίνει ότι τα επίμαχα έργα, που εκτελέστηκαν στο Δήμο …, δεν είναι χωριστά και αυτοτελή έργα, αλλά αποτελούν ένα ενιαίο δημοτικό έργο, διότι περιλαμβάνουν παρεμφερείς εργασίες για την κατασκευή τους – ήτοι κυρίως εργασίες οδοποιίας και οικοδομικές που σκοπό έχουν την αντιμετώπιση προβλημάτων απορροής των ομβρίων υδάτων -  οι οποίες εκτελούνται στον ίδιο γεωγραφικό χώρο (Δ.Δ. ..), κατά την ίδια χρονική περίοδο, επιπλέον δε ανατέθηκαν την ίδια ημερομηνία (22.6.2009). Κατά συνέπεια, δεν είναι νόμιμη η κατάτμηση του ενιαίου αυτού έργου σε τρία επιμέρους έργα, με σκοπό την αποφυγή διενέργειας δημόσιου ανοικτού διαγωνισμού και την προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία του πρόχειρου διαγωνισμού, δεδομένου ότι ναι μεν ο προϋπολογισμός καθενός από τα τρία αυτά έργα δεν υπερβαίνει το ποσό που τίθεται από τις προαναφερόμενες διατάξεις ως όριο για την προσφυγή στη διαδικασία του πρόχειρου διαγωνισμού (45.000,00 ευρώ με Φ.Π.Α.), πλην όμως ο προϋπολογισμός της συνολικής τους δαπάνης ανέρχεται στο ποσό των 135.000,00 ευρώ με Φ.Π.Α., που υπερβαίνει το προαναφερόμενο όριο για τη διενέργεια πρόχειρου διαγωνισμού..

Κατασκευή αποστραγγιστικών έργων...Με τα ανωτέρω δεδομένα η εντελλόμενη με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δαπάνη είναι νόμιμη και τούτο διότι το ελεγχόμενο έργο συνιστά υποέργο οδοποιίας, στο οποίο περιλαμβάνεται ως παρακολούθημα, για την παροχέτευση των λιμναζόντων ομβρίων υδάτων. Το γεγονός δε ότι περιλαμβάνει και υδραυλικές εργασίες δεν αλλοιώνει την φύση του ως τεχνικού υποέργου απορροής ομβρίων, το οποίο συνδέεται άμεσα με την λειτουργία και συντήρηση οδών, διότι από την περιγραφή αυτού δεν προκύπτει ότι αφορά σε επέκταση αποχετευτικού δικτύου, ούτε σε διόρθωση, συμπλήρωση ή ανακατασκευή υφιστάμενου δικτύου, ώστε να εμπίπτει στις αρμοδιότητες της ....Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη είναι νόμιμη και το επίμαχο χρηματικό ένταλμα πληρωμής θα μπορούσε να θεωρηθεί αν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος τις πιστώσεις του οποίου βαρύνει.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:Ζητείται παραδεκτώς η αναθεώρηση της 3049/2011 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου,Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις υπό στοιχ. IIΙ και ΙV σκέψεις της παρούσας, το παρόν Τμήμα κρίνει, κατά πλειοψηφία, ότι εφόσον οι περιλαμβανόμενες στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση εργασίες έχουν εκτελεσθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος -γεγονός άλλωστε, το οποίο δεν αμφισβητεί ούτε ο αιτών Δήμος- και δεδομένου ότι για την εκτέλεση των εργασιών αυτών προ της εγκρίσεως ΑΠΕ δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 56 του ν. 3669/2008, όπως ορθώς έκρινε το VI Τμήμα με την 3049/2011 απόφασή του, και μάλιστα ούτε οι ουσιαστικές προϋποθέσεις, καθόσον δεν επρόκειτο περί πρόσθετων επειγουσών εργασιών κατά την έννοια του ως άνω άρθρου, γιατί δεν στόχευαν στην αποτροπή άμεσου για το έργο κινδύνου, μη δυναμένου ν΄ αποτραπεί άλλως, αλλά στην αντιμετώπιση μιας πάγιας ανάγκης με τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου δικτύου απορροής και αποστράγγισης ομβρίων προς αντικατάσταση του παλαιού, ούτε οι τυπικές, καθόσον δεν είχε προηγηθεί εντολή της Προϊσταμένης του έργου Αρχής, ήτοι της Δημαρχιακής Επιτροπής..δεν έσφαλλε το VI Τμήμα δεχθέν ότι πράγματι ήταν κατά χρόνο αναρμόδια η Επίτροπος του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τον έλεγχο της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου, στην οποία περιλαμβάνονται εκτελεσθείσες εργασίες μη εμπίπτουσες στην έννοια της διάταξης του άρθρου 56 περί επειγουσών πρόσθετων εργασιών.(..)Κατ’ ακολουθίαν τούτων και μη προβαλλόμενου άλλου λόγου αναθεωρήσεως, η κρινόμενη αίτηση για αναθεώρηση της 3049/2011 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου πρέπει να απορριφθεί.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:..ζητείται η ανάκληση της 34/2012 πράξης της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις της παρούσας, το Τμήμα κρίνει ότι δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις, που θέτουν τα άρθρα 28 παρ. 3 περ. ε΄ και 57 του ν. 3669/2008 για τη νόμιμη σύναψη σύμβασης συμπληρωματικών εργασιών, όπως ορθώς έκρινε η Επίτροπος με την προσβαλλομένη, απορριπτομένων των περί του αντιθέτου ισχυρισμών του αιτούντος δήμου. Τούτο δε, διότι οι εργασίες που αποτελούν το αντικείμενο της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης, ήτοι εργασίες καθαρισμού και απόφραξης των δικτύων αποχέτευσης ομβρίων και ακαθάρτων υδάτων και ανακατασκευής τμήματος του δικτύου αποχέτευσης ομβρίων υδάτων, περιλαμβάνονταν στο τιμολόγιο της αρχικής μελέτης και, συνεπώς, ήταν γνωστές στην αναθέτουσα αρχή κατά τη σύνταξη της αρχικής μελέτης και δεν μπορεί ως εκ τούτου να γίνει δεκτό ότι οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις. Αντιθέτως, μάλιστα, ως απορρέουσες από περιστάσεις που οφείλονται σε παραλείψεις ακριβούς προμέτρησης της μελέτης, έπρεπε να βαρύνουν αποκλειστικώς το κονδύλιο των απροβλέπτων που περιλαμβάνεται στην αρχική σύμβαση. Σε κάθε δε περίπτωση, οι εργασίες αυτές οφείλονται σε πλημμέλεια των αρχικών τευχών δημοπράτησης, δεδομένου ότι η ύπαρξη φερτών υλικών και ογκωδών αντικειμένων εντός των φρεατίων ήταν ήδη γνωστή στην αναθέτουσα αρχή, όπως εξ άλλου συνομολογείται με την κρινόμενη αίτηση (βλ. και σελ. 3 του σχετικού υπομνήματος, όπου ο αιτών δήμος παραδέχεται ότι η τεχνική του υπηρεσία αδυνατούσε να ελέγξει την πραγματική κατάσταση, διότι «στα πρώτα μέτρα από τα φρεάτια επισκεψιμότητας υπήρχαν ογκώδη αντικείμενα, (τσιμεντόλιθοι, λάστιχα, ξύλα κ.λ.π.), τα οποία, … (θεωρούσε) ότι εύκολα θα απομακρύνονταν»), αλλά και στην παράλειψη επαρκούς και αποτελεσματικού καθαρισμού των φρεατίων και απόφραξης των δικτύων προ της έναρξης του έργου, αρμοδιότητα που ανήκε στην αιτούσα αναθέτουσα αρχή..(..)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση ανάκλησης πρέπει να απορριφθεί και να μην ανακληθεί η 34/2012 πράξη της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Δήμο ...

Συμπληρωματική σύμβαση. Η σύμβαση αυτή αφορά σε εργασίες, οι οποίες είχαν αρχίσει να εκτελούνται σε χρόνο προγενέστερο της υποβολής της σε προσυμβατικό έλεγχο. Το Κλιμάκιο στερείται αρμοδιότητας ελέγχου της νομιμότητας της σύμβασης αυτής. Με την 3142/2010 απόφαση του VI Τμήματος ανακλήθηκε η προμνησθείσα Πράξη του Κλιμακίου λόγω συγγνωστής πλάνης, αφού έκρινε ότι οι εκτελεσθείσες εργασίες αφορούν σε ένα μικρό ποσοστό 10% και ότι αυτές απαιτήθηκε να εκτελεστούν για την αποτροπή επικείμενου κινδύνου για τη δημόσια υγεία( κατασκευή παροχών και αγωγών λυμάτων σε δήμο).

Κατάτμηση-έργου.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το Τμήμα κρίνει ότι οι ανωτέρω εργασίες που εκτελέστηκαν στο Δήμο .... δεν είναι ανεξάρτητες και αυτοτελείς, αλλά αποτελούν ενιαίο σύνολο ιδίων ή παρεμφερών εργασιών (εργασίες συντήρησης του δικτύου ομβρίων υδάτων και των φρεατίων υδροσυλλογής του Δήμου), οι οποίες εκτελούνται στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, κατά την ίδια χρονική περίοδο, επιπλέον δε ανατέθηκαν και οι τρεις στον ίδιο εργολάβο, οι δύο δε από αυτές την ίδια ημέρα (11.6.2010). Κατά συνέπεια, δεν είναι νόμιμη η κατάτμηση των ανωτέρω εργασιών συντήρησης σε τρεις επιμέρους ξεχωριστές συμβάσεις, με το χαρακτηρισμό αυτών ως «ανεξάρτητων εργασιών», με σκοπό την αποφυγή διενέργειας δημόσιου μειοδοτικού διαγωνισμού και την προσφυγή στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης, δεδομένου ότι ο προϋπολογισμός κάθε ομάδας εργασιών χωρίς Φ.Π.Α. (12.393,00 ευρώ, 12.396,00 ευρώ και 12.194,00 ευρώ), υπερβαίνει τα προαναφερόμενο όριο της απευθείας ανάθεσης μικρών δημοτικών έργων και εργασιών συντήρησης.